వేమన పద్యాలు/క
కాఁగల పను లెల్లగా కెట్లుపోవును
మార్చుకాఁగల పను లెల్లగా కెట్లుపోవును
కాని పనులు భువిని కానె కావు
మహిమవేఱె యుండు మనతోడ నున్నదా
విశ్వదాభిరామ వినర వేమ!
కానిపనులు భువిని కానెకావు మహెమవె
కాఁపు బల్మియున్నఁ గరణాన కది బల్మి
మార్చుకాఁపు బల్మియున్నఁ గరణాన కది బల్మి
కరణముబలిమెల్ల గాఁపుబలిమి
కాఁపుసంతసంబు కరణముసంతోష
మరసిచూడ లోకమందు వేమ!
కొంకణంబు పోఁవగుక్క సింహము గాదు
మార్చుకొంకణంబు పోఁవగుక్క సింహము గాదు
కాశిబోవఁబంది గజము గాదు
వేఱె జాతివాఁడు వ్రిపుఁడు గాఁడయా
విశ్వదాభిరామ వినర వేమ!
కంటికంటి ననుచుఁ గర్మాధికారంబు
మార్చుకంటికంటి ననుచుఁ గర్మాధికారంబు
వెంటఁబట్టి చెడును వెఱ్ఱినరుఁడు
బట్టబయట ముక్తి చాటించిచూడరో
విశ్వదాభిరామ వినర వేమ!
కంటిమంటచేత కాముని దహియించి
మార్చుకంటిమంటచేత కాముని దహియించి
కామమునను కడఁగి గౌరిఁ గూడె
నట్టి శివుని తేజ మంటినంతనె చూడ
పూర్వకర్మ ఫలము పోవు వేమ!
కంటిలోనివానిఁ గఱకంఠుఁ డెఱుఁగును
మార్చుకంటిలోనివానిఁ గఱకంఠుఁ డెఱుఁగును
గంటిలోనివాని మింటఁ జూడ
కన్నుమిన్ను హృదయంబాయె నెంచంగ
విశ్వదాభిరామ వినర వేమ!
కండకావరమునఁ గానఁడు మరణంబు
మార్చుకండకావరమునఁ గానఁడు మరణంబు
మదముచేతఁ దత్వమహిమఁ గనఁడు
భోగవాంఛచేతఁ బుణ్యంబుఁ గానఁడు
విశ్వదాభిరామ వినర వేమ!
కొండెగాఁడు చావఁ గొంపదనుకఁ బోక
మార్చుకొండెగాఁడు చావఁ గొంపదనుకఁ బోక
వంతు కింతెకాని వగపులేదు
కొంకనక్క చావ గొఱ్ఱెలేమిటి కేడ్చు
విశ్వదాభిరామ వినర వేమ!
కొండరాళ్లు దెచ్చి కోరికఁ గట్టిన
మార్చుకొండరాళ్లు దెచ్చి కోరికఁ గట్టిన
గుళ్ళలోనఁదిరిగి కుళ్ళ నేల
పాయని శివుఁడు ప్రాణమై యుండంగ
విశ్వదాభిరామ వినర వేమ!
కొండఱేఁడు మామ కొండకూతురు నాలు
మార్చుకొండఱేఁడు మామ కొండకూతురు నాలు
కొండ యిల్లు పసిఁడికొండ విల్లు
కొండవంటి దొరకు గుండురూపంబురా
విశ్వదాభిరామ వినర వేమ!
కండలెల్లఁ గోయ కావికిఁజాలని
మార్చుకండలెల్లఁ గోయ కావికిఁజాలని
బండగోవు కాసపడినఁ గలదె
కొండఁ బసిఁడి కొండ గోరిన చందమౌ
విశ్వదాభిరామ వినర వేమ!
కాంత కుంకయైనఁ గానికులం బైనఁ
మార్చుకాంత కుంకయైనఁ గానికులం బైనఁ
బాయలేక విటుఁడు బ్రమసియుండు
మరగి గ్రుడ్డికుక్క మాంసంబు గన్నట్లు
విశ్వదాభిరామ వినర వేమ!
కాంతమేనుఁజూచి కలవరపడుదురు
మార్చుకాంతమేనుఁజూచి కలవరపడుదురు
కడుపులోని రోతఁ గాన లేరు
యింతరోఁత బ్రతుకు కీ దేహ మేలరా
విశ్వదాభిరామ వినర వేమ!
కొంపలోన నున్న కోర్కెలు ఛేదించి
మార్చుకొంపలోన నున్న కోర్కెలు ఛేదించి
పరగ హృదయ మట్టె పదిలపఱచి
గృహము నిల్పువాఁడు బహుతత్వ్తవేదిరా
విశ్వదాభిరామ వినర వేమ!
కంబళములఁ గట్టి గంటలు గజ్జలు
మార్చుకంబళములఁ గట్టి గంటలు గజ్జలు
బోడితలలు కావి బొంతచిటికె
లాత్మదేవపూజ లవి సేయనేరవు
విశ్వదాభిరామ వినర వేమ!
కాకిగూటిలోన కోకిల మున్నట్లు
మార్చుకాకిగూటిలోన కోకిల మున్నట్లు
భ్రమర మగుచుపురుగు బ్రతికినట్లు
గురుని గొల్చువెనుక గురువు తా నౌనయా
విశ్వదాభిరామ వినర వేమ!
కాకు లున్నగూడు కోకిల కగునట్లు
మార్చుకాకు లున్నగూడు కోకిల కగునట్లు
భ్రమరి కీటకమయి బ్రతుకుమాడ్కి
సత్యముక్తలని చెలఁగును నరుఁడయా
విశ్వదాభిరామ వినర వేమ!
కచ్చమీఁద నాస కనకంబుపై నాస
మార్చుకచ్చమీఁద నాస కనకంబుపై నాస
లేనివాఁడు పుడమి లేనివాఁడు
కలిగెనేని యతఁడు గానంగ రాఁడయా
విశ్వదాభిరామ వినర వేమ!
కొట్టినఁ దిట్టినఁ గాని
మార్చుకొట్టినఁ దిట్టినఁ గాని
కట్టు బిగించినను గాని కరకరి సేయ
కట్టడివడి యన కుండును
దిట్ట మదిని శివుని దలఁప దీరదు వేమా!
కట్టెపైన నున్న కట్టెకు ఘనమేమి
మార్చుకట్టెపైన నున్న కట్టెకు ఘనమేమి
చెట్టు పైననున్నఁ జేరు ఘనము
కట్టెచెట్టుగూడి గలసె దైవంబులో
విశ్వదాభిరామ వినర వేమ!
కట్టెపేరు లోలిగట్టి చెప్పఁగ రాదు
మార్చుకట్టెపేరు లోలిగట్టి చెప్పఁగ రాదు
కానరాదు లోని కలిమితనము
జంగమయినపిదప జాతి నెంచరాదు
విశ్వదాభిరామ వినర వేమ!
కట్టువార లేరి కట్టినవారేరి
మార్చుకట్టువార లేరి కట్టినవారేరి
కట్టికట్ట లేని కర్ము లేరి
గట్టిపఱచిలెస్స గనుగల్గి చూడరా
విశ్వదాభిరామ వినర వేమ!
కడఁక నింద్రియములు గట్టి వేయగ లేక
మార్చుకడఁక నింద్రియములు గట్టి వేయగ లేక
చావు వచ్చునపుడు సన్యసించు
నాత్మ జితములేక యందునా మోక్షము
విశ్వదాభిరామ వినర వేమ!
కడఁగి సంకల్పములనెల్లఁ గట్టిపెట్టి
మార్చుకడఁగి సంకల్పములనెల్లఁ గట్టిపెట్టి
చిత్తమున నేమి తలఁపక చిత్రరూపు
కైవడిని నున్న యాతఁడు ఘనుఁడు దలఁప
నడవియందైనఁ బట్టణమందు వేమా!
కడక నఖిలమునకు నడినాళమం దున్న
మార్చుకడక నఖిలమునకు నడినాళమం దున్న
వేఁగుచుక్కవంటి వెలుఁగు దిక్కు
వెలుఁగుకన్న దిక్కు వేఱెవ్వ రున్నారు
విశ్వదాభిరామ వినర వేమ!
కడగిఁ గాలిలేని గగనంబుభంగిని
మార్చుకడగిఁ గాలిలేని గగనంబుభంగిని
బలుతరఁగలు లేని జలధిమాడ్కి
నిర్వికారమునను నిశ్చలత్వమునఁ దా
నుండెనేని ముక్తి యొనరు వేమ!
కడగివట్టియాస కడతేఱనీయదు
మార్చుకడగివట్టియాస కడతేఱనీయదు
ఇడుములందుఁ బెట్టి యీడ్చుఁగాని
పుడమి జనులభక్తిఁ బొడమంగ నియ్యదు
విశ్వదాభిరామ వినర వేమ!
కొడుకును వరియింప గోరి వచ్చిన దాని
మార్చుకొడుకును వరియింప గోరి వచ్చిన దాని
తండ్రి పెండ్లియాడ ధర్మమగునె!
తప్పని తెలిసియును తాచేయు కర్మంబు
తప్ప దేవుడు భువిని దగులు వేమ!
కడుపు కెంత నరులు కళవళపడుదురు
మార్చుకడుపు కెంత నరులు కళవళపడుదురు
కడుపుకొఱకు నూళ్ళు గహనములును
కడుపు కెట్ల యయినఁ గలుగును భుక్తిరా
విశ్వదాభిరామ వినర వేమ!
కడుపు బోరగించి కన్నులు ముకుళించి
మార్చుకడుపు బోరగించి కన్నులు ముకుళించి
బిఱ్ఱబిగిసికొన్న బీదయోగి
యమునిబాఱిగొఱ్ఱె యతఁ డేమిసేయును
విశ్వదాభిరామ వినర వేమ!
కడుపుకేల మనసు కలవరపడియెదు
మార్చుకడుపుకేల మనసు కలవరపడియెదు
కడుపుకేట్లొ తృప్తి కలుగుచుండు
కడుపు రాతిలోన కప్పకు కల్గదా
విశ్వదాభిరామ వినురవేమ!
కడుపుచిచ్చుచేత కామానలముచేత
మార్చుకడుపుచిచ్చుచేత కామానలముచేత
క్రోధవహ్నిచేత కుతిలపడకను
యుక్తమనసుతోడ నుండినప్పుడె ముక్తి
విశ్వదాభిరామ వినర వేమ!
కడుపునిండ సుధను గ్రమముతోఁ ద్రావిన
మార్చుకడుపునిండ సుధను గ్రమముతోఁ ద్రావిన
బాలమీఁద నేల పాఱు మనసు?
తత్వ మెఱుఁగువెనుక తన్వంగు లేటికో?
విశ్వదాభిరామ వినర వేమ!
కడుపులోనిరోఁత కడు నోటియెంగిలి
మార్చుకడుపులోనిరోఁత కడు నోటియెంగిలి
కడుగ వశమె బ్రహ్మకొడుకుకైన
సత్యమున్న కొంత జగతిపై సిద్ధించు
విశ్వదాభిరామ వినర వేమ!
కోతిపిల్లతెచ్చి కొత్తపుట్టముగట్టి
మార్చుకోతిపిల్లతెచ్చి కొత్తపుట్టముగట్టి
కొండముచ్చులెల్ల కొల్చినట్టు
నీతిహీనువద్ద నిర్భాగ్యులుందురు
విశ్వదాభిరామ వినర వేమన !
కాదని యెవ్వరి తోడను
మార్చుకాదని యెవ్వరి తోడను
వాదాడక దిరుగు వెఱ్ఱివాఁడును వలెనే
భేదాభేదము లడచును
వేదాంత రహస్య మెల్ల వేమన నేర్చు!
కాదు కాదు గురులు 'క' గుణింతము చెప్ప
మార్చుకాదు కాదు గురులు 'క' గుణింతము చెప్ప
శాస్త్ర పాఠములను చదివి చెప్ప
ముక్తి దారి చూపు మూలమ్ము గురుడు రా
విశ్వదాభిరామ వినుర వేమ!
=== కాని వాని చేత కాసు వీసము లిచ్చి ===
<poem>కాని వాని చేత కాసు వీసము లిచ్చి
వెంటఁ దిరుగు టెల్ల వెఱ్ఱి తనము
పిల్లిఁ బట్ట కోడి పిలిచినఁ బలుకునా?
విశ్వదాభిరామ వినర వేమ!
కనక మృగము భువిని కలుగ దంచెరుగడో
మార్చుకనక మృగము భువిని కలుగ దంచెరుగడో
రాము డెరుకకల్గు రాజుకాడొ
చేటుకాలమునకు చెడుబుద్ది పుట్టెడు
విశ్వదాభిరామ వినురవేమ!
కనకపర్వతమున కాపురంబుండిన
మార్చుకనకపర్వతమున కాపురంబుండిన
అమరవిభునికైన ఆశపోదు
కనకకుండలములు కర్ణు నర్దింపడా
విశ్వదాభిరామ వినురవేమ!
కనకమందు, మంచి కాంతల వాడల
మార్చుకనకమందు, మంచి కాంతల వాడల
వలసియుందు రెంతవారలైన
తోయజాక్షి బాయు దొరలెవ్వరును లేరు
విశ్వదాభిరామ వినురవేమ!
కనకమేడల మంచి కాంతలయెడలను
మార్చుకనకమేడల మంచి కాంతలయెడలను
వలఁచియుందు రెంతవారలైన
తోయజాక్షిఁ బాయుదొర లెవ్వరును లేరు
విశ్వదాభిరామ వినర వేమ!
కనకమృగము భువినికద్దు, లేదనలేక
మార్చుకనకమృగము భువినికద్దు, లేదనలేక
తరుణి విడిచిపోయె దాశరధియు
దైవమైన ధనము తలచుచుండునుగాదె
విశ్వదాభిరామ వినురవేమ!
కన్నె, వరుడు, చేరి, కదియంగ, నొక్కప్పు
మార్చుకన్నె, వరుడు, చేరి, కదియంగ, నొక్కప్పు
డుచ్చయందు బిండ ముద్భవించు
హెచ్చు కులజుడెవడు హీనుం డెవండురా
విశ్వదాభిరామ వినురవేమ!
కన్నపుత్రునాస, కనకంబుమీ దాస,
మార్చుకన్నపుత్రునాస, కనకంబుమీ దాస,
స్త్రీలమీదయాస చిత్తమెడలి
భ్రమలువిడువకున్న బ్రహ్మంబు తోచునా
విశ్వదాభిరామ వినురవేమ!
కన్నుఁగవరీతి సంపద
మార్చుకన్నుఁగవరీతి సంపద
కొన్నాళ్ళకు వ్రేగుఁజూపి గొబ్బున వ్రాలు
వెన్నెల చీఁకటి సరి యగు
నన్నా శివంగమాయ లన్నియు వేమా!
కన్నుపోవువాఁడు కాళ్లుపోయినవాఁడు
మార్చుకన్నుపోవువాఁడు కాళ్లుపోయినవాఁడు
నుభయులరయఁ గూడి యుండునట్లు
పేద పేదఁగూడి పెనగొని యుండును
విశ్వదాభిరామ వినర వేమ!
కన్నులందు మదము గప్పి కానరుగాని
మార్చుకన్నులందు మదము గప్పి కానరుగాని
నిరుడు మీదటేఁడు నిన్న మొన్న
దగ్ధులయిన వారు తమకంటెఁ దక్కువా
విశ్వదాభిరామ వినర వేమ!
కనియుఁ గాన లేఁడు కదలింపఁ డానోరు
మార్చుకనియుఁ గాన లేఁడు కదలింపఁ డానోరు
వినియు వినగ లేఁడు విస్మయమున
సంపద గల వాఁడు సన్నిపాతక మది
విశ్వదాభిరామ వినర వేమ!
కనియుండి కానలేరట
మార్చుకనియుండి కానలేరట
వినియుండియు వినగలేరు విస్మయమేమో
కనుగ్రుడ్డియు వినుచెవుడుం
చనునది నిజమయ్యె జగమునందున వేమా!
కానలేఁడు నుదురు కర్ణముల్‌ వీఁపును
మార్చుకానలేఁడు నుదురు కర్ణముల్‌ వీఁపును
నెఱులు కానలేఁడు నెత్తిమీఁద
తన్ను గానలేఁడు తత్వ మేమెఱుఁగును
విశ్వదాభిరామ వినర వేమ!
కానలేరు గాని కలియుగంబుననున్న
మార్చుకానలేరు గాని కలియుగంబుననున్న
మనుజులందఱికిని మాన మొకటి
దౌష్టికు లగువారు తమవలెఁ జూడక
పరులఁదూల నాడుదురుగ వేమ!
కానివాని తోడఁ గలసి వర్తించెనా
మార్చుకానివాని తోడఁ గలసి వర్తించెనా
హాని వచ్చు నెంతవాని కైన
తాటిక్రింద పాలు ద్రాగిన చందమౌ
విశ్వదాభిరామ వినర వేమ!
కనుక గ్రామమునకుఁ గారణకర్తలి
మార్చుకనుక గ్రామమునకుఁ గారణకర్తలి
ట్లుండయగుచు నుభయులుండిరేని
గండపక్షియుగళ ముండినరీతిని
నుద్దిగూడి బ్రతుకుచుంద్రు వేమ!
కపట వేషమూని కడగండ్లుపడనేల
మార్చుకపట వేషమూని కడగండ్లుపడనేల
విపిన భూమి తిరిగి విసుగ నేల
యుపముతోనె ముక్తి యున్నది కనవలె
విశ్వదాభిరామ వినురవేమ!
కప్పయు పామును బోరఁగ
మార్చుకప్పయు పామును బోరఁగ
కప్పను నాపాముమ్రింగె కడువేడుకతో
కప్పను చెడలందిగిచెడి
విప్పను నా చొప్పు దెలియ వేమననేర్చు!
కప్పురంబు మనసు గాంక్షించుయోగికి
మార్చుకప్పురంబు మనసు గాంక్షించుయోగికి
జ్ఞానదీపశిఖయుఁ దానటించుఁ
గానవచ్చు నాత్మ క్రమమాణమై నిచ్చ
విశ్వదాభిరామ వినర వేమ!
కోపమునను ఘనత కొంచెమై పోవును
మార్చుకోపమునను ఘనత కొంచెమై పోవును
కోపమునను మిగుల గోడుఁజెందుఁ
గోపమడచెనేని గోరిక లీడేరు
విశ్వదాభిరామ వినర వేమ!
కోపమునను నరక కూపముఁ జెందును
మార్చుకోపమునను నరక కూపముఁ జెందును
కోపమునను గుణము కొంచె మగును
కోపమునను బ్రతుకు కొంచెమై పోవును
విశ్వదాభిరామ వినర వేమ!
కామి కానివాఁడు కవి గాఁడు రవి గాడు
మార్చుకామి కానివాఁడు కవి గాఁడు రవి గాడు
కామిగాక మోక్షకామి గాఁడు
కామియైనవాఁడు కవియగు రవియగు
విశ్వదాభిరామ వినర వేమ!
కోమటికిక యాశ కొండలు వాములు
మార్చుకోమటికిక యాశ కొండలు వాములు
చందనంబు శోభ చంద్రకళలు
తనకు మితిలేదు నక్కడ గతిలేదు
వదన శుద్ధిలేనివాఁడు వేమా!
కోమటోనినిష్ట గురికి రాదెన్నడు
మార్చుకోమటోనినిష్ట గురికి రాదెన్నడు
లోభగుణముచేత లోనికడగు
పులియు దాసరికడ పొలపగుచందము!
విశ్వదాభిరామ వినురవేమ!
కోమటోనియాశ కొండల్లవానలు
మార్చుకోమటోనియాశ కొండల్లవానలు
సుందరంబుశోభ చంద్రకళలు
యాశకు మితిలేదు యెక్కడన్ గతిలేదు
విశ్వదాభిరామ వినురవేమ!
కోమటినిష్ఠలు గుఱికి రావెన్నఁడు
మార్చుకోమటినిష్ఠలు గుఱికి రావెన్నఁడు
లోభగుణము చేతలోని కడఁగు
పులియు దాసరి కీడుపొలువగు చందమౌ
విశ్వదాభిరామ వినర వేమ!
కొమ్మదిమ్మరైనఁ ద్రిమ్మరులవలదు
మార్చుకొమ్మదిమ్మరైనఁ ద్రిమ్మరులవలదు
సరసవిటులనేల సమ్మతించు
పేడతిన్న పురుగులెల్ల మేమెఱుఁగురా
విశ్వదాభిరామ వినర వేమ!
కమలభవాండం బెల్లను
మార్చుకమలభవాండం బెల్లను
విమలపుసుజ్ఞానులెల్ల నీక్షింతురయా
విమలంబౌ మనముదగ
సుమహిత పిండాండ మెపుడు చూడర వేమా!
కాయగూరలుతిని కాషాయవస్త్రముల్‌
మార్చుకాయగూరలుతిని కాషాయవస్త్రముల్‌
బోడినెత్తి గలిగి పొరయుచుండ్రు
తలలు బోడులైనఁ దలఁపులు బోడులా
విశ్వదాభిరామ వినర వేమ!
కాయముఁదగఁ గూడి కడఁగి యోగిగనున్న
మార్చుకాయముఁదగఁ గూడి కడఁగి యోగిగనున్న
కాయ ముండికాని ఘనుఁడు గాఁడు
కాయమునను ముక్తిగతి కేగవలెనయా
విశ్వదాభిరామ వినర వేమ!
కరఁగకరగఁబుట్టు కనకంబునకు వన్నె
మార్చుకరఁగకరగఁబుట్టు కనకంబునకు వన్నె
పెనఁగ పెనఁగబుట్టు ప్రేమసతికి
ముదియ ముదియఁ బుట్టు మోహంబు లోభంబు
విశ్వదాభిరామ వినర వేమ!
క్రొత్త సుద్దులైన గురుబోధచే విన్న
మార్చుక్రొత్త సుద్దులైన గురుబోధచే విన్న
కర్మయుక్తి యోగకాండ తతులు
ప్రాతసుద్దులైన బాయునా కర్మంబు
విశ్వదాభిరామ వినురవేమ!
కర్మాకర్మము లొక్కటి
మార్చుకర్మాకర్మము లొక్కటి
కర్మవినోదునకు దత్వఘనునకు దెలియు
ధర్మాధర్మము లేర్పడ
నిర్మలమతి తెలుపవలయు నిజముగ వేమా!
కర్మగుణము లన్ని కడఁబెట్టి నడువక
మార్చుకర్మగుణము లన్ని కడఁబెట్టి నడువక
తత్వమేల దన్ను దగులుకొనును
నూనెలేక దివ్వె నువ్వులమండునా
విశ్వదాభిరామ వినర వేమ!
కర్మఫలములన్ని కపటంబుగాఁ జూచి
మార్చుకర్మఫలములన్ని కపటంబుగాఁ జూచి
ధర్మఫలములన్ని దగిలియుండు
ధర్మమర్మములను దాటుట ముక్తిరా
విశ్వదాభిరామ వినర వేమ!
కర్మమయుఁడుగాక ధర్మంబు దెలియఁడు
మార్చుకర్మమయుఁడుగాక ధర్మంబు దెలియఁడు
కర్మజీవి మేలు గానలేఁడు
నీరుచొరక లోతు నికరము దెలియదు
విశ్వదాభిరామ వినర వేమ!
కర్మము జ్ఞానికి దవ్వగు
మార్చుకర్మము జ్ఞానికి దవ్వగు
గర్మమునకు జ్ఞాని దవ్వుకలియుగ మందున్‌
గర్మజ్ఞానము లుడిగిన
నిర్మలునకుఁ గలుగు ముక్తి నిజముగ వేమా!
కర్మమునను బుట్టి కష్టంబులో జేరి
మార్చుకర్మమునను బుట్టి కష్టంబులో జేరి
కర్మమేరుపడుట కానలేరు
కర్మబంధమునను కడతేర లేరయా!
విశ్వదాభిరామ వినురవేమ!
కరములందు నమరు గంగాధరునిబట్టి
మార్చుకరములందు నమరు గంగాధరునిబట్టి
తీర్ధములకుబోయి తిరుగుచుంద్రు
వెన్నబట్టి నెయ్యి వెదకినచందంబు
విశ్వదాభిరామ వినురవేమ!
క్రొవ్వు పొట్టపొరలు క్రూరకర్ములపొరల్‌
మార్చుక్రొవ్వు పొట్టపొరలు క్రూరకర్ములపొరల్‌
నొవ్వఁ జేసినట్టి రవ్వపొరలు
నెవ్వరైన నేమి యినజువాకిటఁ గాని
యవ్వలికిని బోవునటర వేమ!
కారుకారు గురులు కాగుణింతముజెప్ప
మార్చుకారుకారు గురులు కాగుణింతముజెప్ప
శాస్త్రసారములను జదివిచెప్ప
ముక్తిదారిజూపు మూలమ్ము గురుడురా
విశ్వదాభిరామ వినురవేమ!
కలికిచిత్ర మరయఁ గామునియంత్రంబు
మార్చుకలికిచిత్ర మరయఁ గామునియంత్రంబు
పువ్వుఁ బోడిచుక్కబొట్టు గన్న
కాంతిబెళుకు గన్న కడు పొక్కు పుట్టురా
విశ్వదాభిరామ వినర వేమ!
కలిగి ధర్మమీయఁ గాననివారును
మార్చుకలిగి ధర్మమీయఁ గాననివారును
కలిగి తినక చాలగ్రాఁగువారు
కలిమి నెచటఁ జూడఁ గానక చెడుదురు
విశ్వదాభిరామ వినర వేమ!
కలిగి పెట్టలేని కర్మజీవులకెల్ల
మార్చుకలిగి పెట్టలేని కర్మజీవులకెల్ల
తిరిపెమును దొరకదు దీనులార
తెలియఁ జూచుకొనుఁడు దృష్టాంత మిదిమీకు
విశ్వదాభిరామ వినర వేమ!
కాలగతి యెంతవారికి
మార్చుకాలగతి యెంతవారికి
వాలాయము చులక దనము వచ్చుట యరుదా!
వ్రేలన్ గిరినెత్తి కృష్ణుడు
తేలెడు వటపత్రమందు తెలియుము వేమా!
కలిగిన మనుజుండు కాముఁడుసోముఁడై
మార్చుకలిగిన మనుజుండు కాముఁడుసోముఁడై
మిగులఁ దేజమునను మెఱయుచుండు
విత్తహీనుఁడైన రిత్తయై పోవును
విశ్వదాభిరామ వినర వేమ!
కలిగిపెట్టబోని కర్మజీవులకెల్ల
మార్చుకలిగిపెట్టబోని కర్మజీవులకెల్ల
తిరిపెమును దొరుకదు దీనులారా
తెలియ చూచుకొనుడు దృష్టాంతమదె మీకు
విశ్వదాభిరామ వినురవేమ!
కాలచక్ర మెఱుఁగఁగా లేక యెప్పుడు
మార్చుకాలచక్ర మెఱుఁగఁగా లేక యెప్పుడు
సంధ్యజపముసేయు జాణలార
సంధ్యజపములోన జాడ లెట్లుండును
విశ్వదాభిరామ వినర వేమ!
కలిమి కలిగెనేని కాముగాఁజూతురు
మార్చుకలిమి కలిగెనేని కాముగాఁజూతురు
లేమిచేతఁ జిక్క లేమ లధిపు
మదనువంటివాని మాలఁగాఁ జూతురు
విశ్వదాభిరామ వినర వేమ!
కలిమి కల్గనేమి కరుణలేకుండెనా
మార్చుకలిమి కల్గనేమి కరుణలేకుండెనా
కలిమి యేలనల్ప కర్ములకును
తేనెఁగూర్చి యీఁగ తెరువునఁ బోవదా
విశ్వదాభిరామ వినర వేమ!
కలిమి నాఁడు నరుఁడు కానఁడు మదమున
మార్చుకలిమి నాఁడు నరుఁడు కానఁడు మదమున
లేమి నాఁడు మొదలె లేదు పెట్టఁ
గలిమి లేమి లేని కాలంబు గలుగునా?
విశ్వదాభిరామ వినర వేమ!
కలిమిచూచి ఈయ కాయమిచ్చినయట్లు
మార్చుకలిమిచూచి ఈయ కాయమిచ్చినయట్లు
సమునకీయ నదియు సరస తనము
పేదకిచ్చు మనువు పెనవేసినట్లండు
విశ్వదాభిరామ వినురవేమ!
కలిమినాఁడు మగని కామిని చూచును
మార్చుకలిమినాఁడు మగని కామిని చూచును
లేమిఁజిక్కునాఁడు లేవకుండు
మనినమగనినైన మడియంగఁ జూచును
విశ్వదాభిరామ వినర వేమ!
కల్మషంబు సోఁకఁ గనుపించ దెందును
మార్చుకల్మషంబు సోఁకఁ గనుపించ దెందును
రూప మెవ్వరికిని రూఢితోడ
తామసం బుడిగినఁ దగఁగల్గు జ్ఞానంబు
విశ్వదాభిరామ వినర వేమ!
కాలము తన కిక చాలా
మార్చుకాలము తన కిక చాలా
కాలము గలదంచునున్న కాలమునందు
కూళఁడు తను దాఁదెలియక
కూలును తొలిజామునందు గొబ్బున వేమా!
కలియుగమునఁ బుట్టి కడతేఱఁగా లేక
మార్చుకలియుగమునఁ బుట్టి కడతేఱఁగా లేక
యొడలు బడలఁజేసి యుగ్రతపము
తపసు చేసియేమి తత్వంబుఁ గనలేరు
విశ్వదాభిరామ వినర వేమ!
కలియుగముననున్న కాపు కులానకు
మార్చుకలియుగముననున్న కాపు కులానకు
వేమన దనకీర్తి విక్రయించె
నున్న ధర్మమెల్లనుర్విలో నరులకు
కోరుఁ బెట్టె పరముఁ గోరి వేమ!
కల్ల గురుఁడు గట్టు, నెల్ల కర్మంబుల
మార్చుకల్ల గురుఁడు గట్టు, నెల్ల కర్మంబుల
మధ్య గురుఁడు గట్టు మంత్ర చయము
నుత్తముండు కట్టు, యోగ సామ్రాజ్యంబు
విశ్వదాభిరామ వినర వేమ!
కల్ల నిజము రెండు కఱకంఠుఁ డెరుగును
మార్చుకల్ల నిజము రెండు కఱకంఠుఁ డెరుగును
నీరు పల్ల మెఱుఁగు నిజముగాను
తనయుని జననంబు తల్లిఁదా నెరుగును
విశ్వదాభిరామ వినర వేమ!
కల్లటికెకు భూతి గట్టిగాఁ బెట్టిన
మార్చుకల్లటికెకు భూతి గట్టిగాఁ బెట్టిన
నందులోని కంపు లడఁగనట్లు
మెడను త్రాడు వేయ మెఱపుతో ద్విజుఁడౌనె
విశ్వదాభిరామ వినర వేమ!
కల్లలాడుకంటె కష్టంబు మఱిలేదు
మార్చుకల్లలాడుకంటె కష్టంబు మఱిలేదు
కష్టమెపుడు కీడుఁ గలిగియుండు
ద్విజుఁడననుట చూడఁ ద్రిమ్మరితన మది
విశ్వదాభిరామ వినర వేమ!
కల్లలాడువాని గ్రామకర్త యెఱుంగు
మార్చుకల్లలాడువాని గ్రామకర్త యెఱుంగు
సత్యమాడువాని స్వామి యెఱుంగు
బెక్కుతిండిపోతుఁ బెండ్లా మెఱుంగురా
విశ్వదాభిరామ వినర వేమ!
కల్లుకుండ భూతి గట్టిగా పెట్టిన
మార్చుకల్లుకుండ భూతి గట్టిగా పెట్టిన
అందులోని కంపు అడుగునెట్లు
మెడను త్రాడు వేయ మెరయు ద్విజుడౌనె
విశ్వదాభిరామ వినురవేమ!
కల్లునీళ్లు ద్రాగి కడుపెద్ద వారిలో
మార్చుకల్లునీళ్లు ద్రాగి కడుపెద్ద వారిలో
చీర విడిచి తిరుగు సిద్ధురాలు
పనులు దీరువెనుక పాతలు గట్టురా
విశ్వదాభిరామ వినర వేమ!
కాలవశముఁ బట్టి కర్మజీవులపిండు
మార్చుకాలవశముఁ బట్టి కర్మజీవులపిండు
మత్తులగుచును మదమత్తులైరి
మత్తులయిన జనుల మనసేటి మనసయా
విశ్వదాభిరామ వినర వేమ!
కాలు చేయి లేదు కంచుకంబు గలదు
మార్చుకాలు చేయి లేదు కంచుకంబు గలదు
కొమ్మ లేదు ఉరికి చిమ్ము వేగ
గరిడిలేక చంపుఁగడు పెద్దచోద్యమౌ
విశ్వదాభిరామ వినర వేమ!
కాలు చేయి వంచి గాలి నిండఁగఁజేర్చి
మార్చుకాలు చేయి వంచి గాలి నిండఁగఁజేర్చి
నేలవ్రాలి కొన్ని నిలిచికొన్ని
యాసనముఖవిద్య లభ్యాస విద్యలు
విశ్వదాభిరామ వినర వేమ!
కలుషమొక్క యింత గాన్పింప దెందును
మార్చుకలుషమొక్క యింత గాన్పింప దెందును
జూడ నెవరికైన సొంపుమీఱఁ
దామసం బడంగఁ దావెల్గు జ్ఞానంబు
విశ్వదాభిరామ వినర వేమ!
కలుషమెల్లఁ దెలియఁ దలవంపులకు మూల
మార్చుకలుషమెల్లఁ దెలియఁ దలవంపులకు మూల
మరయఁదత్వ మెల్ల నాత్మఁబుట్టు
తెలిసినందుకు మఱిధీరుఁడు గావలె
విశ్వదాభిరామ వినర వేమ!
కాళ్ళ ముంద ఱేకు కడతేర నీదక
మార్చుకాళ్ళ ముంద ఱేకు కడతేర నీదక
ముగ్గురు ముగురాండ్ర మునిఁగినారు
నరుఁడు నీఁదెదనుట నగుబాటు గాదయా
విశ్వదాభిరామ వినర వేమ!
కావిపంచె గట్టికడుయోగివలెనుండి
మార్చుకావిపంచె గట్టికడుయోగివలెనుండి
వెదకి కోర్కులెల్ల విడిచిపెట్టి
తొడరి తిరుగువాఁడు దొంగసన్యాసిరా
విశ్వదాభిరామ వినర వేమ!
కాశి కాశి యనుచుఁ గడువేడ్కతోఁ బోదు
మార్చుకాశి కాశి యనుచుఁ గడువేడ్కతోఁ బోదు
రందుఁగల్గు దేవుఁడిందు లేఁడె
యిందు నందు గలఁడు హృదయంబు లెస్సైన
విశ్వదాభిరామ వినర వేమ!
కాశి బోదు ననుచు గడకట్టగా నేల?
మార్చుకాశి బోదు ననుచు గడకట్టగా నేల?
కాశి తీర్థమునకు గదలనేల?
దోషకారి కెట్లు దొరుకురా యాకాశి
విశ్వదాభిరామ వినర వేమ!
కాశి, మధుర, కంచి, గయ. ప్రయాగ సేతు
మార్చుకాశి, మధుర, కంచి, గయ. ప్రయాగ సేతు
వాస తోడ వీని నాత్మఁ జూచి
వాసనను దెలియఁడు వట్టివెఱ్ఱివిధంబు
విశ్వదాభిరామ వినర వేమ!
కాశిఁబోవువాని కర్మ మేమని చెప్పఁ
మార్చుకాశిఁబోవువాని కర్మ మేమని చెప్పఁ
బాపహేతువుండి చచ్చెనేని
మనసు కాశిఁజేరు మఱి ముక్తి లేదురా
విశ్వదాభిరామ వినర వేమ!
కాశినీళ్ళు మోసి కాళ్లు మొగము వాచి
మార్చుకాశినీళ్ళు మోసి కాళ్లు మొగము వాచి
యెందు సుఖము లేక యెండి యెండి
చచ్చివెనుక ముక్తి సాధించఁగలరొకో
విశ్వదాభిరామ వినర వేమ!
కాశియాత్రఁ బోయి గంగదానముఁ జేసి
మార్చుకాశియాత్రఁ బోయి గంగదానముఁ జేసి
కష్టపడిరి ముక్తిఁ గానలేక
ఎనుము తిరుగుచుండదే యెద్దువెంబడి
విశ్వదాభిరామ వినర వేమ!
కష్ట లోభి వాని కలిమికి నాశించి
మార్చుకష్ట లోభి వాని కలిమికి నాశించి
బడుగు వాఁడు దిరిగి పరిణమించు
తగరు వెంట నక్క దగిలిన చందంబు
విశ్వదాభిరామ వినర వేమ!
క్షితి వెలదికి దగు శృంగాగములు నున్న
మార్చుక్షితి వెలదికి దగు శృంగాగములు నున్న
విభుని కరుణలేక వెలయనట్లు
దైవకృపలు లేక తలపులు చెల్లునా
విశ్వదాభిరామ వినురవేమ!
కస్తూరి యటుచూడఁ గాంతి నల్లగనుండు
మార్చుకస్తూరి యటుచూడఁ గాంతి నల్లగనుండు
పరిమళించుదాని పరిమళంబు
గురువులయినవారి గుణము లీలాగురా
విశ్వదాభిరామ వినర వేమ!
కసవు నేరి తినెడు పసరపు మైఁ దిన
మార్చుకసవు నేరి తినెడు పసరపు మైఁ దిన
మాలఁడండ్రు వాని మహిని నరులు
పంది కోడిఁ దిన్న ప్రాజ్ఞులందురు జనుల్‌
విశ్వదాభిరామ వినర వేమ!
కసువుఁ బసికిఁజేసె, గాలి ఫణికిఁ జేసె;
మార్చుకసువుఁ బసికిఁజేసె, గాలి ఫణికిఁ జేసె;
మన్నెఱలకుఁ జేసె, మఱవ కెట్లు;
కుంభిని జనులకును కూడట్లు చేసెరా
విశ్వదాభిరామ వినర వేమ!
కుంటికుక్క కేల కుందేటి పరుపులు
మార్చుకుంటికుక్క కేల కుందేటిపరువులు
పిరికిబంటుకేల బిరుదుగొడుగు
ముసలిముండ కేల ముసిముసినవ్వులు
విశ్వదాభిరామ వినర వేమ!
కుండ పగిలెనేని క్రొత్తది కొనవచ్చు
మార్చుకుండ పగిలెనేని క్రొత్తది కొనవచ్చు
భూతలంబునందు బొందుగాను
కూలబడిన నరుఁడు కుదురుట యరుదయా
విశ్వదాభిరామ వినర వేమ!
కుండఁగుంభ మండ్రు కొండఁ బర్వతమండ్రు
మార్చుకుండఁగుంభ మండ్రు కొండఁ బర్వతమండ్రు
ఉప్పు లవణ మండ్రు నొకటి గాదె
భాషలింతెవేఱు పరతత్వ మొక్కటి
విశ్వదాభిరామ వినర వేమ!
కుక్క గోవు గాదు కుందేలు పులికాదు
మార్చుకుక్క గోవు గాదు కుందేలు పులికాదు
దోమ గజము గాదు దొడ్డదైన
లోభి దాత గాఁడు లోకంబు లోపల
విశ్వదాభిరామ వినర వేమ!
కుక్క తిన్నవాఁడు గురిలింగ జంగంబు
మార్చుకుక్క తిన్నవాఁడు గురిలింగ జంగంబు
పంది తిన్నవాఁడు పరమయోగి
యేన్గుతిన్నవాఁడు నెంతసుజ్ఞానిరా
విశ్వదాభిరామ వినర వేమ!
కుక్క యేకతంబు కొక్కెరధ్యానంబు
మార్చుకుక్క యేకతంబు కొక్కెరధ్యానంబు
గాడ్దెరాగ మెన్నఁ గప్పుముసుఁగు
ఆత్మ యెఱుఁగుభావ మదియేల చేయరో
విశ్వదాభిరామ వినర వేమ!
కుక్క యేమెఱుంగు గురులింగ దేవుని
మార్చుకుక్క యేమెఱుంగు గురులింగ దేవుని
నక్క యేమెఱుంగు నొక్కప్రొద్దు
మూర్ఖుఁడే మెఱుంగు మోక్షంబుత్రోవను
విశ్వదాభిరామ వినర వేమ!
కుక్క యేమెఱుంగు గురులింగజంగంబుఁ
మార్చుకుక్క యేమెఱుంగు గురులింగజంగంబుఁ
బిక్కనొడిసిపట్టి పీఁకుగాక
సంతపాకతొత్తు సన్యాసి నెఱుఁగునా
విశ్వదాభిరామ వినర వేమ!
కుక్కతోకఁ దెచ్చి గొట్టంబుఁ జేర్చిన
మార్చుకుక్కతోకఁ దెచ్చి గొట్టంబుఁ జేర్చిన
గ్రోవిచెంతనుండుఁ గొంతతడవు
ఎంతఁజెప్పఁ జెడుగు పంతంబు మానునా
విశ్వదాభిరామ వినర వేమ!
కుక్కతోలు దెచ్చి యెఱుపుబొమ్మను జేసి
మార్చుకుక్కతోలు దెచ్చి యెఱుపుబొమ్మను జేసి
యాడునట్టుచేసి యట్టెవేసె
తన్నుఁ ద్రిప్పువానిఁ దానేలకానఁడో
విశ్వదాభిరామ వినర వేమ!
కుక్కరపవనంబు కొక్కెర ధ్యానంబు
మార్చుకుక్కరపవనంబు కొక్కెర ధ్యానంబు
యతులనొసట నొనర నెట్లు వ్రాసె
తొల్లిచేసినట్టి దోషంబు తగిలెనో?
విశ్వదాభిరామ వినురవేమ!
కుక్కల దిని కడుబాపలు
మార్చుకుక్కల దిని కడుబాపలు
నక్కను భుజియించువారు నాకేశులగు
చొక్కముగ జీవహత్యల
మిక్కుటముగఁ జేసి తమిని మించిరి వేమా!
కుక్కలగ కసిరి బాపలు
మార్చుకుక్కలగ కసిరి బాపలు
నక్కల బూజించి వారు నాకేశునకై
చొక్కముగ జీవహత్యలు
మిక్కుటముగచేసి తమిని మించక వేమా!
కుక్కుటమననంబు కొక్కెర ధ్యానంబు
మార్చుకుక్కుటమననంబు కొక్కెర ధ్యానంబు
యతుల నొసట నొనరునట్లు వ్రాసె
తొల్లి చేసినట్టి దోషంబు తగిలెనో
విశ్వదాభిరామ వినర వేమ!
కురుపులు గండముల్‌ కఠినకష్టపు రోగము లెన్నివచ్చిన
మార్చుకురుపులు గండముల్‌ కఠినకష్టపు రోగము లెన్నివచ్చిన
గరిమను జీవరాసులకు గట్టిగ నాయువు గల్గినంత వే
మరు వగవంగ నేల క్షుధమాయను లేదననేల మూఢుఁడై
యరయ దయాళుఁడైన పరమాత్ముఁడె యొక్కఁడు దిక్కు వేమా!
కులము గలుగువారు గోత్రంబు గలవారు
మార్చుకులము గలుగువారు గోత్రంబు గలవారు
విద్యచేత విఱ్ఱవీగువారు
పసిఁడిగల్గువాని బానిసకొడుకులు
విశ్వదాభిరామ వినర వేమ!
కులము లో నొకండు గుణవంతు డుండెనా
మార్చుకులము లో నొకండు గుణవంతు డుండెనా
కులము వెలయు వాని గుణముచేత
వెలయ వనము లోన మలయజంబున్నట్లు
విశ్వదాభిరామ వినర వేమ!
కులము లేనివాఁడు కలిమిచే వెలయును
మార్చుకులము లేనివాఁడు కలిమిచే వెలయును
కలిమిలేనివాని కులము దిగును
కులముకన్న మిగులకలిమి ప్రధానంబు
విశ్వదాభిరామ వినర వేమ!
కులము హెచ్చుతగ్గు గొడవతొ పనిలేదు
మార్చుకులము హెచ్చుతగ్గు గొడవలు పనిలేదు
సానుజాత మయ్యె సకలకులము
హెచ్చుతగ్గుమాట లెటులెఱుంగఁగ వచ్చు
విశ్వదాభిరామ వినర వేమ!
కులమునీరుచేసి గురువు వధియింప
మార్చుకులమునీరుచేసి గురువు వధియింప
పొసగ నేనుగంత బొంకు బొంకె
పేరు ధర్మరాజు పెను వేపవి త్తయా!
విశ్వదాభిరామ వినురవేమ!
కులమువలనఁ గొంత బలిమివలనఁ గొంత
మార్చుకులమువలనఁ గొంత బలిమివలనఁ గొంత
కలిమివలనఁ గొంత గర్వమునకు
ఱంకు చదువు చదివి ఱంకునఁ బడుదురు
విశ్వదాభిరామ వినర వేమ!
కులుకుగుబ్బచూపి, గొబ్బునవలపించి
మార్చుకులుకుగుబ్బచూపి, గొబ్బునవలపించి
చేతికాసులెల్ల చేరదీయ
నతను చేతి కత్తు లమరంగ కాంతలు
విశ్వదాభిరామ వినురవేమ!
కూటికి నెడఁ బాసి కూర్చున్న మనుజుఁడు
మార్చుకూటికి నెడఁ బాసి కూర్చున్న మనుజుఁడు
వెలఁదులఁ గనుగొన్న వెతలఁ జిక్కు
చెలఁగి యగ్నిఁ జూచు శలభంబు చాడ్పున
విశ్వదాభిరామ వినర వేమ!
కూటికి లేనివానివలెఁ గోపములేకయు నెల్లతావుల
మార్చుకూటికి లేనివానివలెఁ గోపములేకయు నెల్లతావుల
మాటికిమాటికి మఱియు మాటకుమాటకు పద్యపద్ధతి
ధాటి నెఱుంగఁ జెప్పుచును ధారుణిలో శివరూపధారియై
మాటికి నున్న వేమన సమానము నెవ్వరు గల్గు వేమనా!
కూటికి వగలేక కూర్చున్నవారికి
మార్చుకూటికి వగలేక కూర్చున్నవారికి
నాఁడుదానిమీఁది యాస గలదె
యన్నమదముచేత నన్ని మదంబులౌ
విశ్వదాభిరామ వినర వేమ!
కూటవాసి యగుచు గుణములఁ బచరించి
మార్చుకూటవాసి యగుచు గుణములఁ బచరించి
నీటనీడవలెను నిలిచియుండు
నుదకఘటములందు నొగిఁదోఁచుటే గాని
సూర్యుఁడొకఁడు గాఁడె చూడ వేమ!
కూడదేమిచేసే? కులమేమిచేసెను!
మార్చుకూడ దేమిచేసె గులమేమి చేసెను
భూమి యేమిచేసె బొందికట్టె
నరుఁడు పడెడుపాట్లు నగుబాట్లు చూడరా
విశ్వదాభిరామ వినర వేమ!
కూడు గుడిచి లెస్స గూర్చున్నవాఁడైన
మార్చుకూడు గుడిచి లెస్స గూర్చున్నవాఁడైన
నాడుదానిఁ గన్న నట్టె తగులు
నన్న సారమొడలి కతిమదం బిడుసుమీ
విశ్వదాభిరామ వినర వేమ!
కూడు చీరఁ బాసి గుళ్ళపంచలఁబడు
మార్చుకూడు చీరఁ బాసి గుళ్ళపంచలఁబడు
నట్లువ్రాసె బ్రహ్మ యతులనుదుట
తోయజాక్షు లుండ దోషంబు లంటునా
విశ్వదాభిరామ వినర వేమ!
కూడు! బెట్టకున్న కుక్షిలో జఠరాగ్ని
మార్చుకూడు! బెట్టకున్న కుక్షిలో జఠరాగ్ని
భక్షణంబుచేయుఁ గుక్షిమలము
కూడు విడిచి మలముఁగుడుచురా యుపవాసి
విశ్వదాభిరామ వినురవేమ!
కూడుఁగుడిచియు శతకోటిపడిగ లెత్తి
మార్చుకూడుఁగుడిచియు శతకోటిపడిగ లెత్తి
మాటిమాటికిఁ దినియును మంటఁగలిపి
కాటికేగువేళను రిత్తకూటి కగును
దాటిపోదురు నిజముగ దరికి వేమ!
కూలినాలిచేసి గుల్లాముపనిచేసి
మార్చుకూలినాలిచేసి గుల్లాముపనిచేసి
తెచ్చిపెట్ట నాలు మెచ్చనేర్చు
లేమిఁజిక్కువిభుని వేమాఱు దిట్టును
విశ్వదాభిరామ వినర వేమ!
కూళ కూళ్ళు మేయు గుణమంత చెడనాడి
మార్చుకూళ కూళ్ళు మేయు గుణమంత చెడనాడి
నెట్టివారు మెచ్చరట్టివాని
కొయ్య దూలమునకుఁ గుదురునా జ్ఞానంబు
విశ్వదాభిరామ వినురవేమ!
కూళకూళ మెచ్చు గుణవంతు విడనాడి
మార్చుకూళకూళ మెచ్చు గుణవంతు విడనాడి
యెట్టివారు మెత్తు రట్టివారి
మ్రావిదూలమునకు జ్ఞానంబు తెలియునా
విశ్వదాభిరామ వినర వేమ!