గుణత్రయవిభాగ యోగము
| భగవద్గీత - తెలుగు అనువాదము (గుణత్రయవిభాగ యోగము) | సంస్కృత శ్లోకములు→ |
పరం భూయః ప్రవక్ష్యామి మార్చు
శ్రీభగవానుడిట్లనియెను: సర్వ మునీశ్వరులును ఏ ఙ్ఞానమునెరుంగుట చేత సర్వోత్కృష్ఠమైన చిదానంద స్వరూప సిద్ధిని పొందిరో అట్టి అనంతమైన ఙ్ఞానములన్నిటిలో నుత్తమమైన చిదాకాశఙ్ఞానమును మరల చెప్పుచున్నాను.
ఇదం జ్ఞానముపాశ్రిత్య మార్చు
ఈ ఙ్ఞానమును పొంది నాలో నేకమై శోభిల్లువారు సృష్టికాలమున జన్మించరు. ప్రళయ కాలమున దు:ఖ పడరు. అనగా మృతినొందరు.
మమ యోనిర్మహద్బ్రహ్మ మార్చు
ఓ అర్జునా! మహద్బ్రహ్మయని చెప్పబడు నామూల ప్రకృతి యోనియందు నేను చైతన్య బీజ రూపమున జీవుని ఉంచుచున్నాను. అందువలన సర్వ భూతముల ఉత్పత్తి కలుగుచున్నది.
సర్వయోనిషు కౌన్తేయ మార్చు
ఓ కౌంతేయా! దేవమానవ పశు పక్ష్యాది సకల యోనులందు పుట్టు దేహములన్నింటికిని, మహద్బ్రహ్మయగు మూల ప్రకృతి తల్లి యనియు, పరమేశ్వరుడనైన నేను అందు బీజమునుంచు తండ్రిననియు తెలియుము.
సత్త్వం రజస్తమ మార్చు
ఓ అర్జునా! ప్రకృతివలన బుట్టిన సత్త్వము, రజస్సు, తమస్సు అను మూడు గుణములును నాశరహితుడైన గగనాత్మను అనగా దేహిని నశించు దేహదృష్టిలోనే బంధించుచున్నది.
తత్ర సత్త్వం నిర్మలత్వాత్ప్రకాశకమనామయమ్ మార్చు
పాపరహితుడవగు ఓ అర్జునా! సత్త్వరజస్తమోగుణములలో మొదటిదగు సత్త్వగుణము నిర్మలమైనదగుటచేతను ప్రకాశింపజేయునదై, ఆరోగ్యకరమైనదై, ప్రపంచసుఖములలో సంగమము కలిగించుటచేతను, శాస్త్రఙ్ఞానములో ఆశక్తిని, తృప్తిని కలిగించుటచేతను అంతవరకే ఉంచి బంధించుచున్నది.
రజో రాగాత్మకం విద్ధి మార్చు
ఓ అర్జునా! రజోగుణము ఆశాపాశముచే కలిగి ధనాది లోకవిషయములయెడ రాగము కలుగజేయునని ఎరుంగుము. అందుచే రజోగుణము దేహమందున్న ఆత్మను ఐహిక సుఖములందాసక్తిని కలిగించి వాటికై అనేక కర్మలను చేయించి బంధించుచున్నది.
తమస్త్వజ్ఞానజం విద్ధి మోహనం మార్చు
హే భారతా! తమోగుణమన్నచో అఙ్ఞానముచే జనించిన దానినిగ నెరుంగుము. అది సర్వజీవులకు మోహమును, భ్రమను కలిగించి, అజాగ్రత్త, సోమరితనము, అతినిద్ర అనువానిచె ఆత్మను బంధించుచున్నది.
సత్త్వం సుఖే సంజయతి మార్చు
ఓ అర్జునా! సత్త్వగుణము శాంతిసుఖములను కలిగించుచున్నది. రజోగుణము భోగములకై బాహ్య కర్మాడంబరములను కలిగించుచున్నది. తమోగుణమన్నచో మంచిపనిని చేయించక చెడును చేయించి ప్రమాదమును కలిగించుచున్నది.
రజస్తమశ్చాభిభూయ మార్చు
హే భారతా! సత్త్వగుణము రజస్తమోగుణముల కంటే శక్తితోనున్నపుడు వాటిని అణచి ఙ్ఞానసుఖాదులను కలిగించును. అట్లే రజోగుణము సత్త్వతమస్సులకంటే బలముగనున్నపుడు వాటిని అణచి అనేక కర్మలయందు ఆశక్తిని కలిగించును. అట్లే తమోగుణము సత్త్వరజోగుణములకంటే అధికముగ నున్నపుడు ఙ్ఞాన శూన్యతతో ప్రమాదములను కలిగించును.
సర్వద్వారేషు దేహేऽస్మిన్ప్రకాశ మార్చు
ఈ దేహమందున్న సర్వేంద్రియములద్వారా విఙ్ఞాన ప్రకాశమే ప్రసరించుచున్నప్పుడు సత్త్వగుణము బాగా వృద్ధి చెంది శోభిల్లిచున్నదని తెలియవలెను.
లోభః ప్రవృత్తిరారమ్భః మార్చు
ఓ అర్జునా! రజోగుణము వృద్ధిలోనున్నపుదు లోభత్వము, కామ్యకర్మల నారంభించి వాటిలో మునిగి వర్తించుట, ఇంద్రియనిగ్రహము, మనశ్శాంతిలేకుండుట, మిక్కుటమైన ఆశ మొదలైనవి కలుగుచున్నవి.
అప్రకాశోऽప్రవృత్తిశ్చ ప్రమాదో మార్చు
హే కురునందనా! తమోగుణము వృద్ధిలో నున్నపుడు బుద్ధిమాంద్యము, అఙ్ఞాన భ్రమతో కూడిన ప్రమాదములు కలుగుచున్నవి.
యదా సత్త్వే ప్రవృద్ధే తు మార్చు
దేహధారియగు జీవుడెపుడు సత్త్వగుణము అభివృద్ధిలో నుండగా మరణించునో, అపుడు ఉత్తమ ఙ్ఞానులు పొందెడు నిర్మలమైన లోకములను పొందుచున్నాడు.
రజసి ప్రలయం గత్వా మార్చు
రజోగుణము అభివృద్ధిలో నున్నపుడు మరణించినచో కామ్య కర్మాశక్తులగు మనుష్యుల కుటుంబములందు తిరిగి జన్మించుచున్నాడు. తమోగుణము అభివృద్ధిలోనున్నపుడు మృతినొందినచో ఙ్ఞానహీనులైన మూఢుల వంశమునందుగానీ, పశుపక్ష్యాదులలోగానీ పుట్టుచున్నాడు.
కర్మణః సుకృతస్యాహుః మార్చు
సాత్త్వికములైన మంచి కర్మలను చేయుటచే నిర్మల శాంతిసుఖములే ఫలమనియు, రజోకర్మలను చేయుటచే సాంసారిక సుఖదు:ఖములే ఫలమనియు, తామసి కర్మలచే అఙ్ఞానమే ఫలమనియు తత్వవేత్తలు చెప్పిరి.
సత్త్వాత్సంజాయతే జ్ఞానం మార్చు
సత్త్వగుణమువలన వివేకముతో కూడిన ఙ్ఞానము కలుగుచున్నది. రజోగుణమువలన తరగని ఆశయను లోభము జనించుచున్నది. తమోగుణముచే అఙ్ఞాన ప్రమాదములు కలుగుచున్నవి.
ఊర్ధ్వం గచ్ఛన్తి సత్త్వస్థా మార్చు
సత్వగుణమందున్నవారు స్వర్గాది ఊర్ధ్వలోకములను పొందుచున్నారు. రజోగుణము కలవారు మధ్యమమగు మనుష్యలోకమును పొందుచున్నారు. నీచగుణవృత్తులు గల తమోగుణము కలవారు అధోలోకమును అనగా మనుష్యులలో హీనులుగాగానీ పశుపక్ష్యాదులుగగానీ జన్మించుచున్నారు.
నాన్యం గుణేభ్యః కర్తారం మార్చు
ఎవడు సర్వకర్మలను ప్రేరేపించి చేయునది త్రిగుణాత్మిక ప్రకృతితప్ప అన్యమెవరూ కాదనియు, తానీప్రకృతికంటె వేరైన గగనాత్మ స్వరూపునిగ నెపుడు తెలియునో అపుడు వాడు నా అనంత చిదాకాశ విశ్వగర్భస్వరూపమునే పొందుచున్నాదు.
గుణానేతానతీత్య త్రీన్దేహీ మార్చు
దేహోత్పత్తికి కారణభూతములైన ఈ త్రిగుణముల నతిక్రమించి జీవుడు జనన మరణ వార్ధక్య దు:ఖములనుండి విముక్తుడై జననమరణములులేని అమృత చిదాకాశ దైవస్వరూపమును పొంది శాశ్వతముగ శోభిల్లుచున్నాడు.
కైర్లిఙ్గైస్త్రీన్గుణానేతానతీతో మార్చు
అర్జునుడిట్లనియెను: హే ప్రభో! సత్త్వరజస్తమోగుణములను మూడింటిని అతిక్రమించినవాడు ఏ లక్షణములతో నుండును? వాని వర్తన ఎట్లుండును? ఈ త్రిగుణములను వాడెట్లు అతిక్రమించుచున్నాడు?
ప్రకాశం చ ప్రవృత్తిం చ మార్చు
శ్రీ భగవానుడిట్లనియెను: హే పాండవా! సంప్రాప్తములైన సత్త్వగుణ సంబంధమగు ప్రకాశమును, రజోగుణ సంబంధమగు కర్మప్రవృత్తిని, తమోగుణ సంబంధమగు మోహమును ఎవడు ద్వేషింపడో, ఇవి విడిచిపోయినచో వీటిని తిరిగి కోరడో అట్టివాడు త్రిగుణాతీతుడగును.
ఉదాసీనవదాసీనో గుణైర్యో మార్చు
ఎవడు ప్రకృతిగుణములే ప్రవర్తించుచున్నవని తెలిసి, ఉదాసీనుడై ఉండి, త్రిగుణములచే చలింపక చిదాకాశ స్వరూపస్థితిలో సదా విలసిల్లుచుండునో వాడే త్రిగుణాతీతుడు.
సమదుఃఖసుఖః స్వస్థః మార్చు
సమ దు:ఖ. . . అనంత చిదాకాశ స్వరూపమందు స్థిరుడై, సుఖదు:ఖములందు సమముగనుండి, మట్టిని, రాతిని, బంగారమును సమముగ జూచుచు, ఇష్టానిష్ట వస్తుప్రాప్తితో సమచిత్తమునే కలిగి దూషణభూషణములందు చలింపక, ధీరుడై ఎవడు విలసిల్లునో వాడే త్రిగుణాతీతుడు.
మానాపమానయోస్తుల్యస్తుల్యో మార్చు
మానావమానములందు సమచిత్తముతోనుండి, శత్రుమిత్రులందు సముడై సర్వ కర్మలను పరిత్యజించి ఎవడు సర్వదా చిదాకాశ దైవప్రఙ్ఞతో ప్రకాశించుచుండునో వాడే త్రిగుణాతీతుడని చెప్పబడుచున్నాడు.
మాం చ యోऽవ్యభిచారేణ మార్చు
ఎవడు అచంచలమైన భక్తియోగముతో నన్నే సేవించుచున్నాడో వాడే ఈ త్రిగుణములను సులభముగ నతిక్రమించి బ్రహ్మాకాశ విశ్వగర్భస్వరూపమును పొందుటకఱుడగుచున్నాడు.
బ్రహ్మణో హి ప్రతిష్ఠాహమమృతస్యావ్యయస్య మార్చు
బ్రహ్మణో. . . అవ్యయమైన, అమృతమైన, శాశ్వతమైన, ధర్మ స్వరూపమైన, అఖండానంద స్వరూపమైన బ్రహ్మస్వరూపమునకు ఉనికిపట్టుగ మూలాధార్ముగ నున్నది నేనే కదా.
| భగవద్గీత - తెలుగు అనువాదము | సంస్కృత శ్లోకములు→ |