| శ్రీమద్భగవద్గీతా (మూల శ్లోకములు)
|
శ్రీ గీతామృత తరంగిణి(తెలుగు పద్యములు)
శ్రీ పూడిపెద్ది కాశీవిశ్వనాథ శాస్త్రి (1948-1952)
|
గీతా మకరందము(తెలుగు తాత్పర్యము)
శ్రీ విద్యాప్రకాశానందగిరి స్వామి, శ్రీ శుకబ్రహ్మాశ్రమము
కాళహస్తి(1979)
|
అర్జున ఉవాచ|
అనుష్టుప్.
జ్యాయసీ చేత్కర్మణస్తే
మతా బుద్ధిర్జనార్దన ! |
తత్కిం కర్మణి ఘోరే మాం
నియోజయసి కేశవ|| 3-1 ||
|
అర్జును వాక్యము.
ఉత్పలమాల.
జ్ఞానమె కర్మకంటె నధికమ్మని నీవు తలంచి చెప్పగాఁ
బూనితి వింత దూరమున బుద్ధుల ; నట్టులె యైనచో , మఱీ
న్యూనపు గర్మ జేయగ ననుం బురికొల్పెద వేల ఘోర దుః
ఖానకుఁ బాలుగానటులఁ గాచి ; వచింపుము నాకుఁ గేశవా ! ౧
|
అర్జునుడు చెప్పెను.
ఓ కృష్ణా ! జ్ఞానము కర్మముకంటె శ్రేష్ఠమైనదని నీ యభిమతమగుచో , మఱి యీ భయంకరమైన ( యుద్ధ ) కర్మమునందు నన్నేల ప్రవర్తింప జేయుచున్నావు ?
|
అనుష్టుప్.
వ్యామిశ్రేణేవ వాక్యేన
బుద్ధిం మోహయసీవ మే|
తదేకం వద నిశ్చిత్య యేన
శ్రేయోऽహమాప్నుయామ్|| 3-2 ||
|
తేటగీతి.
నీదువాక్కుల నాకు సందిగ్ధ మొదవి,
మనసు చలియించి, నాకేది మంచి చెడు గ
దేదొ తెలియకున్నది ; కాన, నెదియొ యొకటి
నిశ్చిత శ్రేయమునుఁ దెల్పు నీరజాక్ష ! ౨
|
( ఓ కృష్ణా ! ) మిశ్రమమైనదానివలెనున్న వాక్యముచేత నా బుద్ధిని కలవరపెట్టువానివలె నున్నావు. కావున నేను దేనిచే శ్రేయమును పొందగలనో అట్టి యొకదానిని ( కర్మ, జ్ఞానములలో ) నిశ్చయించి నాకు చెప్పుము.
|
శ్రీభగవానువాచ|
అ.
లోకేऽస్మిన్ ద్వివిధా నిష్ఠా
పురా ప్రోక్తా మయానఘ|
జ్ఞానయోగేన సాఙ్ఖ్యానాం
కర్మయోగేన యోగినామ్|| 3-3 ||
|
శ్రీ భగవానుల వాక్యము|
తేటగీతి.
ఇఱు తెఱంగుల నిష్ఠ నేర్పెఱుగఁ జెపితి
మునుపె సృష్ట్యాది ; మఱల దానినె వచింతు ,
జ్ఞానయోగమ్ము సాంఖ్యులౌ సంయములకుఁ ,
గర్మయోగమ్ము గేస్తుల కర్హ మగును. ౩
|
శ్రీ భగవానుడు పలికెను.
పాపరహితుడవగు ఓ అర్జునా ! పూర్వ మీలోకమున సాంఖ్యులకు ( తత్త్వవిచారణాపరులకు ) జ్ఞానయోగము , యోగులకు కర్మయోగము అను రెండు విధములగు అనుష్ఠానము నాచే జెప్పబడియుండెను.
|
అ.
న కర్మణామనారమ్భా
న్నైష్కర్మ్యం పురుషోऽశ్నుతే|
న చ సంన్యసనాదేవ
సిద్ధిం సమధిగచ్ఛతి|| 3-4 ||
|
తేటగీతి.
కర్మ లారంభ విముఖ మకర్మ కాదు ;
కర్మ త్యజియించు మాత్రాన జ్ఞాన నిష్ఠఁ
గాంచుచున్నాఁ డటంచని యెంచరాదు ;
జ్ఞాన కర్మల కృషికి బీజమ్ము మనసు. ౪
|
మనుజుడు కర్మల నారంభింపకపోవుటవలన నిష్క్రియమగు అత్మస్వరూపస్థితిని పొందజాలడు. కర్మత్యాగమాత్రముచే మోక్షసిద్ధిని ఎవడును పొందనేరడు.
|
అ.
న హి కశ్చిత్క్షణమపి
జాతు తిష్ఠత్యకర్మకృత్|
కార్యతే హ్యవశః కర్మ
సర్వః ప్రకృతిజైర్గుణైః|| 3-5 ||
|
కందము.
క్షణమైనఁ గర్మ జేయక
మనలేడు నరుండు , ప్రకృతమై జనియించున్ ;
గుణకర్మలు త్రివిధములై
యనయము జనుచుండు వెంట నంటి కిరీటీ ! ౫
|
( ప్రపంచమున ) ఎవడును ఒక్కక్షణకాలమైనను కర్మముచేయక ఉండనేరడు. ప్రకృతివలన బుట్టిన గుణములచే ప్రతివాడును బలత్కారముగ కర్మలను చేయుచునే యున్నాడు. ౫
|
అ.
కర్మేన్ద్రియాణి సంయమ్య
య ఆస్తే మనసా స్మరన్|
ఇన్ద్రియార్థాన్విమూఢాత్మా
మిథ్యాచారః స ఉచ్యతే|| 3-6 ||
|
తేటగీతి.
ఇంద్రియమ్ముల బిగువు బిగించి , మనసు
వివిధ విషయమ్ములను బరువెత్తుచున్న
నరుని , నెఱుగుము దొంగసన్న్యాసి గాగ ,
వట్టి ధంబాల రాయఁడౌ వాని గాగ. ౬
|
ఎవడు కర్మేంద్రియ జ్ఞానేంద్రియములను అణచిపెట్టి మనస్సుచేత ఇంద్రియములయొక్క శబ్దాదివిషయములను చింతించుచుండునో మూఢచిత్తుడగు అట్టి మనుజుడు కపటమైన ఆచరణగలవాడని చెప్పబడుచున్నాడు.
|
అ.
యస్త్విన్ద్రియాణి మనసా
నియమ్యారభతేऽర్జున ! |
కర్మేన్ద్రియైః కర్మయోగ
మసక్తః స విశిష్యతే|| 3-7 ||
|
తేటగీతి.
ఎవని జ్ఞానేంద్రియములు , కర్మేంద్రియ.ముల
యుద్ధతి నడంచునో , కర్మయోగి యతఁడె ;
బూటకాచార్య మృషల వాచాలుఁ డగుట
కన్న యెటులైన మిన్న యీ కర్మయోగి. ౭
|
ఓ అర్జునా ! ఎవడు ఇంద్రియములన్నిటిని మనస్సుచే నియమించి , వానిచే కర్మయోగమును సంగములేనివాడై ఆచరించునో , అత డుత్తముడు.
|
అ.
నియతం కురు కర్మత్వం
కర్మ జ్యాయో హ్యకర్మణః|
శరీరయాత్రాపి చ తే
న ప్రసిద్ధ్యేదకర్మణః|| 3-8 ||
|
ఆటవెలది.
నియతమైన కర్మ నిష్ఠతో నుండుము ;
కర్మ లుడుగఁ జేతకాదు నీకు ;
నిత్యకర్మ కృతము నీరసమ్మైన , శ
రీర యాత్రయు నెరవేరఁ బోదు. ౮
|
( ఓ అర్జునా ! ) నీవు ( శాస్త్రములచే ) నియమితమైన కర్మను జేయుము. కర్మనుచేయకుండుటకంటె చేయుటయే శ్రేష్ఠము. మఱియు కర్మ చేయకపోవుటవలన నీకు దేహయాత్రకూడ సిద్ధింపనేరదు.
|
అ.
యజ్ఞార్థాత్కర్మణోऽన్యత్ర
లోకోऽయం కర్మబన్ధనః|
తదర్థం కర్మ కౌన్తేయ
ముక్తసఙ్గః సమాచర|| 3-9 |
అ.
సహయజ్ఞాః ప్రజాః సృష్ట్వా
పురోవాచ ప్రజాపతిః|
అనేన ప్రసవిష్యధ్వ
మేష వోऽస్త్విష్టకామధుక్|| 3-10 |||
అ.
దేవాన్భావయతానేన
తే దేవా భావయన్తు వః|
పరస్పరం భావయన్తః
శ్రేయః పరమవాప్స్యథ|| 3-11 |
|
కందము.
భగవత్ప్రీతి కరంబుగ
నిగమార్థము లయిన కర్మ నియతిం గనుమా !
వగఁ గూర్చు మిగులు కర్మలు ,
నిగనిగలౌ కర్మబంధ నిగళ యుగళముల్. ౯
తేటగీతి.
మును ప్రజాపతి ద్విజుల సృష్ఠిని యొనర్చి ,
యజ్ఞములు జేసి , శుభమందు డనుచు సెప్పె ;
దేవతలు వృద్ధి నొందెద రీవిధాన
మొంది , ప్రజలుందు రిట్టు లన్యోన్యముగను. ౧౦
|
ఓ అర్జునా ! యజ్ఞము కొఱకైన ( భగవత్ప్రీతికరమైన , లేక లోకహితార్థమైన ) కర్మముకంటె ఇతరమగు కర్మముచే జనులు బంధింపబడుదురు. కాబట్టి ఆ యజ్ఞముకొఱకైన కర్మమునే సంగరహితుడవై ( ఫలాసక్తి లేక ) యాచరింపుము. పూర్వము బ్రహ్మదేవుడు యజ్ఞములతో గూడ ప్రజలను సృష్ఠించి " ఈ యజ్ఞములచే మీరభివృద్ధిని బొందుడు. ఇవి మీ యభీష్టములను నెరవేర్చుగాక ! " అని వారితో బలికెను. యజ్ఞములచే దేవతలను దృప్తి పఱచుడు. ఆ దేవతలున్ను మిమ్ములను ( వర్షాదులచే ) తృప్తి నొందించుదురు గాక ! ఈ ప్రకారముగ పరస్పరము తృప్తి నొందించు కొనుటవలన ఉత్తమ శ్రేయమును బొందగలరు.
|
అ.
ఇష్టాన్భోగాన్హి వో దేవా
దాస్యన్తే యజ్ఞభావితాః ! |
తైర్దత్తానప్రదాయైభ్యో
యో భుఙ్క్తే స్తేన ఏవ సః|| 3-12 ||
అ.
యజ్ఞశిష్టాశినః సన్తో
ముచ్యన్తే సర్వకిల్బిషైః|
భుఞ్జతే తే త్వఘం పాపా
యే పచన్త్యాత్మకారణాత్|| 3-13 ||
|
తేటగీతి.
యజ్ఞభోక్తలు దేవతలనుచుఁ దెలియు ,
మీ సిరులు సంపద లిచ్చువారు ;
దేవతల ప్రీతికై నివేదింప కుండ ,
వండుకొని తిన్నవాఁడు చోరుండు సుమ్ము ! ౧౧
|
మనుజుడు చేయు యజ్ఞములచే సంతోషించి దేవతలు వారికి ఇష్టములైన భోగముల నిత్తురు. అట్లు వారిచే నీయబడిన యా భోగ్యవస్తువులను తిరిగి వారికి సమర్పింపకయే ఎవ డనుభవించునో అతడు దొంగయే యగును. యజ్ఞమునందు ( భగవదర్పణముచేసి ) మిగిలిన పదార్థమునుతిను సజ్జనులు సమస్త పాపములనుండియు విడువ బడుచున్నారు. అట్లు కాక ఎవరు తమ నిమిత్తమే భుజించుచున్నారో , అట్టివారు పాపమును తినువారే యగుదురు.
|
అ.
అన్నాద్భవన్తి భూతాని
పర్జన్యాదన్నసమ్భవః|
యజ్ఞాద్భవతి పర్జన్యో
యజ్ఞః కర్మసముద్భవః|| 3-14 ||
అ.
కర్మ బ్రహ్మోద్భవం విద్ధి
బ్రహ్మాక్షరసముద్భవమ్|
తస్మాత్సర్వగతం బ్రహ్మ
నిత్యం యజ్ఞే ప్రతిష్ఠితమ్|| 3-15 ||
|
ఉత్పలమాల.
అన్నమునన్ శరీర నిచయమ్ములు పుట్టుచు వృద్ధినొందు ; నా
యన్నము వృష్టి చే జననమందును ; జన్నములందుఁ బుట్టు నా
పున్నెపు వృష్టి : జన్నములు పుట్టును కర్మ సముద్భవమ్ములై ;
యి న్నియమమ్ముఁ దప్పదొక యించుకఁ జర్విత చర్వణమ్ముగా. ౧౨
తేటగీతి.
కర్మ వేదోద్భవంబని కనుము ; బ్రహ్మ
అక్షరంబగు పరమాత్మయందుఁ గలుగు ;
నట్టి పరమాత్మ సర్వత్ర వ్యాప్తి నొంది ,
యజ్ఞముల యందు లీనమై యధివసించు. ౧౩
|
ప్రాణులు అన్నము వలన కలుగుచున్నవి. అన్నము మేఘము వలన కలుగుచున్నది. మేఘము యజ్ఞము వలన కలుగుచున్నది. యజ్ఞము సత్కర్మవలన కలుగు చున్నది. సత్కర్మ వేదముల వలన కలుగుచున్నది. వేదము అక్షరపరబ్రహ్మమువలన కలుగుచున్నది. కాబట్టి సర్వవ్యాపకమగు బ్రహ్మము నిరంతరము యజ్ఞమునందు ప్రతిష్ఠింపబడినదిగ నెఱుఁగుము.
|
అ.
ఏవం ప్రవర్తితం చక్రం
నానువర్తయతీహ యః|
అఘాయురిన్ద్రియారామో
మోఘం పార్థ ! స జీవతి|| 3-16 ||
|
ఉత్పలమాల.
మూలము కర్మయై తిరుగు భూవలయంబిటు నీశ్వరేచ్ఛ , నీ
కాలగతి క్రమంబుల ప్రకారము ; పావన వేదకర్మలన్
దూలిన యాద్విజాధములు , దోగుదు రావిషయ ప్రకీర్ణ పం
కాలనుఁ బాప జీవులయి కామ్య పరాయణ దుష్టశీలురై. ౧౪
|
ఓ అర్జునా ! ఈ ప్రకారముగ ప్రవర్తింపజేయబడిన ధర్మచక్రమును ఈ ప్రపంచమున ఎవ డనుసరించి వర్తింపడో , అతడు పాపజీవితమును గడుపువాడును ఇంద్రియలోలుడును అయి వ్యర్థముగా బ్రతుకుచున్నాడు.
|
అ.
యస్త్వాత్మరతిరేవ స్యా
దాత్మతృప్తశ్చ మానవః|
ఆత్మన్యేవ చ సన్తుష్ట
స్తస్య కార్యం న విద్యతే|| 3-17 ||
|
తేటగూతి.
నియత కర్మఁ జేయుట కన్న నీతి లేదు ;
కర్మయుం బరమాత్మ యేకమ్ము సుమ్ము ;
కర్మ లేకుండుటయుఁ జేత కాదు నీకు ;
కర్మయోగమ్ము గేస్తుల కర్హ మగును. ౧౫
|
ఎవడు కేవలము ఆత్మయందే , క్రీడించుచు , ఆత్మయందే తృప్తిని బొందుచు , ఆత్మయందే సంతోషపడునో , అట్టి ఆత్మజ్ఞాని కిక చేయదగినపని ( విధి ) యేదియును లేదు.
|
అ.
నైవ తస్య కృతేనార్థో
నాకృతేనేహ కశ్చన|
న చాస్య సర్వభూతేషు
కశ్చిదర్థవ్యపాశ్రయః|| 3-18 ||
|
ఆటవెలది.
ఆత్మయందె ప్రీతి , ఆత్మయందే తృప్తి ,
ఆత్మయందె తుష్టి నందు జ్ఞాని ;
విషయ కర్మ కాని , వేద కర్మల గాని
జోలిబోవ వానికేల ? పార్థ !
|
అట్టి ఆత్మజ్ఞాని కీ ప్రపంచమున కర్మచేయుటచే ప్రయోజనముగాని చేయకుండుటచే దోషముగాని ఏదియును లేదు . మఱియు నాతనికి సమస్తభూతములయందును ఎట్టి ప్రయోజనముకొఱకై నను ఆశ్రయింపదగినది యేమియును లేదు.
|
అ.
తస్మాదసక్తః సతతం
కార్యం కర్మ సమాచర ! |
అసక్తో హ్యాచరన్కర్మ
పరమాప్నోతి పూరుషః|| 3-19 ||
|
ఆటవెలది.
జ్ఞాన నిష్ఠ నుండు వాని కీ ముల్లోక
ములఁ బ్రయోజనములు కలుగఁ బోవు ;
కీటకాది జీవకోటుల నాశ్రయం
బంది తొలగ వలయు నార్తి లేదు. ౧౭
|
కాబట్టి నీవు సంగము ( ఫలాపేక్ష ) లేనివాడవై , చేయదగిన కర్మను ఎల్లప్పుడును చక్కగ చేయుచుండుము . అసక్తుడై కర్మనాచరించు మనుజుడు ( క్రమముగ ) మోక్షము నొందుచున్నాడు.
|
అ.
కర్మణైవ హి సంసిద్ధి
మాస్థితా జనకాదయః|
లోకసంగ్రహమేవాపి
సమ్పశ్యన్కర్తుమర్హసి|| 3-20 ||
|
చంపకమాల.
నిరతము కామ్యనిస్పృహత నిర్మల కర్మలఁ జేయు మీమహ
త్తర పురుషార్థమున్ గన పృథాసుత ! యా జనకాధిపాది రా
డ్వరుల తెఱంగునన్ జని, ప్రపంచ సముద్ధరణంబు సల్పగా ,
నెఱపుము ; దాన నీయశము నిల్చుఁ జిర స్మరణీయ రమ్యమై. ౧8
|
జనకుడు మున్నగువారు నిష్కామ కర్మముచేతనే మోక్షమును బొందిరి . జనులను సన్మార్గమున ప్రవర్తింప జేయు నుద్దేశ్యము చేనైనను నీవు కర్మలను చేయుటకే తగియున్నావు.
|
అ.
యద్యదాచరతి శ్రేష్ఠ
స్తత్తదేవేతరో జనః|
స యత్ప్రమాణం కురుతే
లోకస్తదనువర్తతే|| 3-21 ||
|
ఉత్పలమాల.
పెద్దలు పోవు మార్గమునఁ బిన్నల పోకలు సాజమౌట , నా
పెద్దలె మార్గ దర్శకులు పిన్నలకున్ , జన సంతతుల్ మహా
పద్దశ లందకుండఁ దగు పద్ధతి నీ జగ ముద్ధరింపగాఁ
గద్దు ; ప్రమాణముల్ సరణిఁ గాంచి చరింతురు లోకులెప్పుడున్. ౧౯
|
గొప్పవా డేకర్మను చేయునో దానినే తక్కినవారున్ను చేయుదురు . అతడు దేనిని ప్రమాణముగ గైకొనునో , తక్కినవారును దానినే అనుసరించుదురు.
|
అ.
న మే పార్థాస్తి కర్తవ్యం
త్రిషు లోకేషు కిఞ్చన|
నానవాప్తమవాప్తవ్యం
వర్త ఏవ చ కర్మణి|| 3-22 ||
|
ఉత్పలమాల.
నాకు జగమ్ములన్ సలుపనౌ తగు కార్యము లేవి లేవు ; నా
కే కరణిన్ లభింపఁ దగు నీషణముల్ గనరావు సుంతయున్ ;
వ్యాకులమేమి లే , దయిన వర్తిలుచుంటి ననారతంబుగా ;
లోకులకోసమై యిటుల లోబడు చుంటిని కర్మఁ జేయగన్. ౨౦
|
అర్జునా ! నా కీ మూడులోకములందును చేయదగినకార్య మేదియును లేదు. మఱియు పొందబడనిదియు , పొందదగినదియు నగు వస్తువున్ను ఏదియు లేదు. నేను కర్మమందు ప్రవర్తించుచునేయున్నాను.
|
అ.
యది హ్యహం న వర్తేయం
జాతు కర్మణ్యతన్ద్రితః|
మమ వర్త్మానువర్తన్తే
మనుష్యాః పార్థ ! సర్వశః|| 3-23 ||
|
ఆటవెలది.
నేనె కర్మ యుడిగితేని , యీలోకముల్
వారు మడిసి పోవు వారె సుమ్ము ,
వర్ణ సంకరము వచ్చి ; భూప్రజలెల్లఁ
బాడు చేయునట్టి వాఁడ నగుదు. ౨౧
|
అర్జునా ! ఏలయనగా, నేనెల్లప్పుడును జాగరూకుడునై కర్మమందు ప్రవర్తింపకపోయినచో , మనుష్యులు సర్వవిధముల నాయొక్క ఆ మార్గమునే అనుసరించి వర్తించుదురు.
|
అ.
ఉత్సీదేయురిమే లోకా
న కుర్యాం కర్మ చేదహమ్|
సఙ్కరస్య చ కర్తా స్యా
ముపహన్యామిమాః ప్రజాః|| 3-24
అ.
సక్తాః కర్మణ్యవిద్వాంసో
యథా కుర్వన్తి భారత ! |
కుర్యాద్విద్వాంస్తథాసక్త
శ్చికీర్షుర్లోకసంగ్రహమ్|| 3-25 ||
|
తేటగీతి.
కాములగు వార లెటు దీక్షఁ గనుదు , రటుల
పరుల హితలోక కల్యాణ ఫలితములకు
దీక్ష వహియించి , బుధులు , తదేక బుద్ధిఁ
గార్య సరళికిఁ జొత్తురు కాదె పార్థ ! ౨౨
|
మఱియు నేను కర్మను చేయకుందునేని ఈ ప్రజలు చెడిపోవుదురు .అత్తఱి సంఘములం దేర్పడు సంకరమునకు నేనే కర్త నగుదును . కావున జనులను నేనే చెడగొట్టిన వాడనగుదును . అజ్ఞానులు కర్మలందు తగుల్కొని ఫలాపేక్షతో నేప్రకారము చేయుచున్నారో , ఆ ప్రకారమే జ్ఞానులు వానియందు తగుల్కొనక ఫలాసక్తిరహితులై లోకకల్యాణము నిమిత్తము కార్యముల నాచరింపవలెను .
|
అ.
న బుద్ధిభేదం జనయే
దజ్ఞానాం కర్మసఙ్గినామ్|
జోషయేత్సర్వకర్మాణి
విద్వాన్యుక్తః సమాచరన్|| 3-26 ||
|
చంపకమాల.
ఫల రహితమ్ము లే యను నెపమ్మునఁ జేయకు మెట్టు లెట్టులో;
సిలుగయి , యజ్ఞులన్ జపల చిత్తులఁ జేయును ; గాన , ని
శ్చలత , విచక్షణల్ సలిపి సన్నుత కార్య విధాన మారయన్
జలుపుమ ! దీధితుల్ నెఱపి సద్రమణీయ మనః ప్రదీపివై. ౨౩
|
జ్ఞానియగువాడు కర్మఫలాసక్తులగు అజ్ఞానులయొక్క బుద్ధిని కదలించరాదు . తాను యోగయుక్తుడై నేర్పుతో సమస్త కర్మల నాచరించుచు , తన యాచరణనుజూచి వారున్ను ఆ ప్రకార మనుష్టించునట్లు చేయవలెను .
|
అ.
ప్రకృతేః క్రియమాణాని
గుణైః కర్మాణి సర్వశః|
అహఙ్కారవిమూఢాత్మా
కర్తాహమితి మన్యతే|| 3-27 ||
|
కందము.
ప్రకృతి గుణాధీనంబై
సకలేంద్రియ కర్మవిషయ సంగతి బోవన్ ,
సకలమునకుఁ దా గర్తగఁ
బ్రకాశ మొనరించు గుమతి ప్రముదితుఁ డగుచున్. ౨౪
|
ప్రకృతివలనబుట్టిన సత్త్వరజస్తమోగుణముల చేతనే సమస్త కార్యములు జరుగుచుండగా , అహంకారముచే వివేకశూన్యమైన మనస్సుగలవాడు తానే చేయుచున్నానని తలంచుచున్నాడు.
|
అ.
తత్త్వవిత్తు మహాబాహో !
గుణకర్మవిభాగయోః|
గుణా గుణేషు వర్తన్తే
ఇతి మత్వా న సజ్జతే|| 3-28 ||
|
కందము.
గుణకర్మల నై జమ్ములు
గణియింపఁ గలారు బుధులు , కర్మేంద్రియముల్
గుణకర్మల భోగించుటఁ
గనుచుండెద రాత్మభిన్నగతియై మెలగన్. ౨౫
|
గొప్ప బాహువులు గల ఓ అర్జునా ! గుణములయొక్కయు , కర్మల యొక్కయు విభజననుగూర్చిన యథార్థమెఱిఁగిన జ్ఞాని గుణములు ( ఇంద్రియాదులు ) గుణములందు ( శబ్దాదివిషయములందు ) ప్రవర్తించుచున్నవని , ( ఆత్మస్వరూపుడగు తనకు వాస్తవముగ వానితో ఏ సంబంధమున్ను లేదని ) తలంచి కర్మలందు సంగము (అభిమానము ) లేకుండును.
|
అ.
ప్రకృతేర్గుణసమ్మూఢాః
సజ్జన్తే గుణకర్మసు|
తానకృత్స్నవిదో మన్దాన్
కృత్స్నవిన్న విచాలయేత్|| 3-29 ||
|
ఆటవెలది.
కామియైన వాఁడు కామ్యకర్మలఁ జేయు ,
నాత్మ తత్త్వ మతని నంటబోదు ;
ఆత్మ వేత్తయైన , నజుఁడైన నాతని
బుద్ధి గఱపి దిద్దఁ బోడు పార్థ ! ౨౬
|
ప్రకృతియొక్క రాజసాదిగుణములచే మోహపెట్టబడినవారై దేహేంద్రియాదులయొక్క క్రియలందు ఆసక్తులై వర్తించు కర్మసంగులగు అల్పజ్ఞులను , మందమతులను ఆత్మజ్ఞుడగు జ్ఞాని చలింపజేయగూడదు. ( కర్మలు మానునట్లు చేయరాదు ).
|
అ.
మయి సర్వాణి కర్మాణి
సంన్యస్యాధ్యాత్మచేతసా|
నిరాశీర్నిర్మమో భూత్వా
యుధ్యస్వ విగతజ్వరః|| 3-30
అ.
యే మే మతమిదం నిత్య
మనుతిష్ఠన్తి మానవాః|
శ్రద్ధావన్తోऽనసూయన్తో
ముచ్యన్తే తేऽపి కర్మభిః|| 3-31 ||
అ.
యే త్వేతదభ్యసూయన్తో
నానుతిష్ఠన్తి మే మతమ్|
సర్వజ్ఞానవిమూఢాంస్తాన్
విద్ధి నష్టానచేతసః|| 3-32 ||
|
కందము.
ఉత్తమమగు కర్మల కా
యత్తుఁడవై , ఫలము నాకె యర్పించి , సదా
చిత్తము నిర్మమతం గను
ము త్తల పడకుండ లెమ్ము యుద్ధమ్మునకున్. ౨౭
చంపకమాల.
ఇటులన్ గార్యముల్ సలుప నేవగ నొందకఁ , బుణ్యపాప లం
పటములు లేకఁ , గర్మల ప్రపన్నతలేక , విముక్తిఁ గాంతు ; రీ
పటుతర నీతినిన్ దొలగు పాపులు జ్ఞానవిహీనులై , దురో
త్కట విషయాంధ కూపముల కర్మ మర్దనమై నశింపరే. ౨౮
|
సమస్త కర్మములను నాయందు అధ్యాత్మచిత్తముతో సమర్పించి , అశ గాని , మమకారముగాని లేనివాడవై , నిశ్చింతగ యుద్ధమును జేయుము. ఏ మనుజులు శ్రద్ధావంతులై , అసూయ లేనివారై ఈ నా అభిప్రాయముల నెల్లప్పుడును ఆచరణయందుంచుచున్నారో , వారున్ను కర్మబంధమునుండి విడివడుచున్నారు. ఎవరు నా యీ అభిప్రాయమును ( అధ్యాత్మమార్గమును , నిష్కామకర్మయోగపద్ధతిని )ద్వేషించువారై యనుసరింపకయుందురో , అట్టివారిని బుద్ధిహీనులుగను , బొత్తిగా జ్ఞానములేని వారలుగను , చెడిపోయిన వారలుగను నెఱుఁగుము.
|
అ.
సదృశం చేష్టతే స్వస్యాః
ప్రకృతేర్జ్ఞానవానపి|
ప్రకృతిం యాన్తి భూతాని
నిగ్రహః కిం కరిష్యతి|| 3-33 ||
|
కందము.
కోవిదులపుడు బ్రమా
దావస్థలఁ జెంద గలరు , ప్రకృతి కధీనుల్
గా విహరించిన నిగ్రహ
మే విధిఁ దప్పింపఁ గలుగు నియ్యెడ వారిన్. ౨౯
|
జ్ఞానవంతుడైనను ( శాస్త్రపాండిత్యము, లేక, లౌకిక జ్ఞానము కలవాడైనను ) ప్రకృతికి ( జన్మాంతర సంస్కారమువలన గలిగిన స్వభావమునకు ) అనుగుణముగనే ప్రవర్తించుచున్నాడు. ప్రాణులు తమ ప్రకృతి ననునరించియే నడచుచున్నవి. కావున ఇక నిగ్రహమేమి చేయగలదు ?
|
అ.
ఇన్ద్రియస్యేన్ద్రియస్యార్థే
రాగద్వేషౌ వ్యవస్థితౌ|
తయోర్న వశమాగచ్ఛే
త్తౌ హ్యస్య పరిపన్థినౌ|| 3-34 ||
|
కందము.
రాగద్వేషము విషయో
ద్వేగమ్మున జననమొంది , తివురుచు నుండున్ ;
రాగద్వేషములె రిపుల్
గాగ నెఱుంగవలె వశముగాక కిరీ'టీ ! ౩౦
|
ప్రతి ఇంద్రియమునకును దాని దాని విషయమందు (శబ్దాదులందు ) రాగద్వేషములు ( ఇష్టానిష్టములు ) ఏర్పడియున్నవి. ఆ రాగద్వేషములకు ఎవరును లోబడగూడదు. అవి మనుజునకు ప్రబల శత్రువులు గదా !
|
అ.
శ్రేయాన్స్వధర్మో విగుణః
పరధర్మాత్స్వనుష్ఠితాత్|
స్వధర్మే నిధనం శ్రేయః
పరధర్మో భయావహః|| 3-35 ||
|
చంపకమాల.
నియమిత ధర్మ మార్గ సరణిం జన శ్రేయ , మదెట్టిదైనఁ జా
వయిననుఁ గాని ; యన్యమగు నాశ్రమ ధర్మము వర్ణధర్మమున్
గయి కొనరాదు ; తొల్తను సుఖప్రదమై కనిపించినన్ దుదిన్
భయద దురంత సంకరము వాటిలి సంఘమె తారుమారెయౌ. ౩౧
|
చక్కగ నాచరింపబడిన ఇతరుల ధర్మముకంటె గుణములేనిదైనను తన ధర్మమే శ్రేష్ఠమైనది. తన ధర్మమందు మరణమైనను శ్రేయస్కరమే యగును . ఇతరుల ధర్మములు భయదాయకములైనవి.
|
అ.
అర్జున ఉవాచ|
అథ కేన ప్రయుక్తోऽయం
పాపం చరతి పూరుషః|
అనిచ్ఛన్నపి వార్ష్ణేయ !
బలాదివ నియోజితః|| 3-36 ||
|
అర్జును వాక్యము:
తేటగీతి.
ఇచ్ఛ లేకుండగనె , బలోత్సేకముగను
బాప కర్మల నొనరించు బాట నడచు ;
నేది ప్రేరించు మనుజు ననిష్టగతుల
దుష్ట కర్మల నొనరింప దురితదూర ! ౩౨
|
అర్జునుడు పలికెను.
ఓ కృష్ణా ! అయితే మనుజుడు పాపముచేయవలెనని కోరనప్పటికిని , దేనిచే ప్రేరేపింపబడి బలత్కారముగ పాపము చేయుచున్నాడు ?
|
అ.
శ్రీభగవానువాచ|
కామ ఏష క్రోధ ఏష
రజోగుణసముద్భవః|
మహాశనో మహాపాప్మా
విద్ధ్యేనమిహ వైరిణమ్|| 3-37 ||
|
చంపకమాల.
కవలలు క్రోధ కామములుఁ గాగ నెఱుంగు , రజో గుణోద్భవుల్ ;
వివశత నింద్రియమ్ములను వేదురు వెట్టుచు , బానసీండ్రుగా
శివమొనరింపఁ జేయుదు , ర శేష బలాన్వితులై న యీరిపుల్ ;
స్వవశత నొందు మీ కవపిశాచుల చేతలకున్ దొలంగుచున్. ౩౩
|
శ్రీ భగవానుడు చెప్పెను;
ఓ అర్జునా ! నీ వడిగిన యీ హేతువు రజోగుణమువలన పుట్టిన కామము. ఇదియే క్రోధముగ పరిమణించుచున్నది. ఈ కామము ఎంత అనుభవించినప్పటికిని తృప్తినిబొందనిదియు , మహాపాపములకు కారణభూతమైనదియు అయియున్నది. కావున దీనిని ఈ మోక్షమార్గమున శత్రువుగా నెఱుఁగుము.
|
అ.
ధూమేనావ్రియతే వహ్ని
ర్యథాదర్శో మలేన చ|
యథోల్బేనావృతో గర్భ
స్తథా తేనేదమావృతమ్|| 3-38
అ.
ఆవృతం జ్ఞానమేతేన
జ్ఞానినో నిత్యవైరిణా|
కామరూపేణ కౌన్తేయ
దుష్పూరేణానలేన చ|| 3-39
అ.
ఇన్ద్రియాణి మనో బుద్ధి
రస్యాధిష్ఠానముచ్యతే|
ఏతైర్విమోహయత్యేష
జ్ఞానమావృత్య దేహినమ్|| 3-40 ||
|
ఉత్పలమాల.
ధూమములోని యగ్నియును , ధూళినడంగిన యద్దమున్ , శిశున్
బ్రామిన మావి భంగి , యెటులావృతమౌచు నడంగి యుండునో ,
కామపరీతమై యటులె జ్ఞానము కప్పు వడున్ ; దురంత తృ
ష్ణామిత దుర్వ్యధన్ నిధనమై నశియించును కాదె ఫల్గునా ! ౩౪
తేటగీతి.
బుద్ధి మనముల నింద్రియంబులకుఁ దావు
కామ మాలిన్యమే యని కనుము పార్థ !
జ్ఞానమును గప్పి శివమెత్తగా నొనర్చు
మోహజాలమ్ములన్ దించి దేహి నెపుడు. ౩౫
|
పొగచేత అగ్నియు . మురికిచేత అద్దమున్ను , మావిచేత గర్భమందలి శిశువున్ను కప్పబడియుండులాగున ఆ కామముచేత ఈఆత్మజ్ఞానమున్ను కప్పబడియుండును. ఓ అర్జునా ! నిండింప శక్యము కానిదియు , అగ్నివలె తృప్తిని జెందనిదియు , ఆశారూపమైనదియు , జ్ఞానికి నిరంతర శత్రువునగు ఈ కామముచేత ( ఆత్మ ) జ్ఞానము కప్పబడియున్నది. ఈ కామమునకు ఇంద్రియములు , మనస్సు , బుద్ధి ఆశ్రయములని చెప్పబడుచున్నది. ఆ యింద్రియాదులచేత కామము ఆత్మజ్ఞానమును గప్పివైచి మనుజుని మిగుల మోహపెట్టుచున్నది.
|
అ.
తస్మాత్త్వమిన్ద్రియాణ్యాదౌ
నియమ్య భరతర్షభ ! |
పాప్మానం ప్రజహి హ్యేనం
జ్ఞానవిజ్ఞాననాశనమ్|| 3-41 ||
|
కందము.
క్రమముగ నింద్రియముల ప
గ్గములనుం బట్టంగ వలయుఁ గడితేఱిన గు
ఱ్ఱము పగిది ; మనంబును స
క్రమ శిక్షను నెఱపవలె పరంతప ! యెపుడున్. ౩౬
|
భరతవంశశ్రేష్ఠుడవగు ఓ అర్జునా ! కాబట్టి నీవు మొట్టమొదట ఇంద్రియములను నిగ్రహించి జ్ఞానవిజ్ఞానములను ( శాస్త్రజ్ఞాన , అనుభవజ్ఞానములను ) రెండింటిని నాశనము చేయునదియు , పాపస్వరూపమైనదియు నగు ఈ కామమును తప్పకుండ సంపూర్ణముగ విడిచివేయుము ( నశింపజేయుము ).
|
అ.
ఇన్ద్రియాణి పరాణ్యాహు
రిన్ద్రియేభ్యః పరం మనః|
మనసస్తు పరా బుద్ధి
ర్యో బుద్ధేః పరతస్తు సః|| 3-42 ||
|
కందము.
ఘనమందు రింద్రియంబులు ;
మన మధికము ; మనసుకంటె మంజులబుద్ధిన్
గనుటధికము ; బుద్ధికి మిం
చిన యదె పరమాత్మయౌ , ప్రసిద్ధి కిరీటీ ! ౩౭
|
( దేహాదులకంటె ) ఇంద్రియములు గొప్పవి. ఇంద్రియములకంటె మనస్సు గొప్పది. మనస్సుకంటె బుద్ధి గొప్పది. బుద్ధికంటె గొప్పవా డెవడో ఆతడే ఆత్మ - అని యిట్లు పెద్దలు చెప్పుదురు.
|
అ.
ఏవం బుద్ధేః పరం బుద్ధ్వా
సంస్తభ్యాత్మానమాత్మనా|
జహి శత్రుం మహాబాహో !
కామరూపం దురాసదమ్|| 3-43 ||
|
కందము.
ప్రబలులగు శత్రులియ్యవి ;
కబళింతురు జ్ఞాన గరిమ గర్మేంద్రియముల్ ;
స్వవశంబున నరికట్టుము ,
స్వబలాన్విత ధీయుతుండవై , కౌంతేయా ! ౩౮
|
గొప్ప బాహువులు కల ఓ అర్జునా ! ఈప్రకారముగ బుద్ధికంటె అతీతమైన దానినిగా ఆత్మనెఱిఁగి , ( వివేకముతో గూడిన ) బుద్ధిచేత మనస్సును బాగుగ నరికట్టి జయించుటకు కష్టసాధ్యమైనట్టి ఈ కామ మను శత్రువును నశింపజేయుము.
|
ఓం తత్సదితి శ్రీమద్భగవద్గీతాసూపనిషత్సు
బ్రహ్మవిద్యాయాం యోగశాస్త్రే శ్రీకృష్ణార్జునసంవాదే
కర్మయోగో నామ తృతీయోऽధ్యాయః|| 3 ||
|
ఓం తత్ సత్
ఇట్లు శ్రీ పూడిపెద్ది కాశీవిశ్వనాథ శాస్త్రిచే
అనువదింపబడిన శ్రీ గీతామృత తరంగిణి యందు
శ్రీ కర్మ యోగమను తృతీయ తరంగము
సంపూర్ణం.
శ్రీ కృష్ణపరబ్రహ్మార్పణమస్తు.
|
ఇది ఉపనిష్ప్రతిపాదితమును , బ్రహ్మవిద్యయు,
యోగశాస్త్రమును , శ్రీ కృష్ణార్జున సంవాదమునగు శ్రీ భగవద్గీతలందు
కర్మయోగమను మూడవ అధ్యాయము సంపూర్ణము.
ఓమ్ తత్ సత్.
|
