సర్వదర్శన సంగ్రహం/ఆర్హత దర్శనం
ఆర్హత దర్శనం
3.1 తదిత్థం ముక్తకచ్ఛానాం మతమసహమానావివసనా: కథంచిత్ స్థాయిత్వమాస్థాయ క్షణికత్వపక్షం ప్రతిక్షిపంతి. తద్యాత్మా కశ్చిన్నాస్థీయేత స్థాయీ తథాపీహ లౌకికఫలసాధనసంపాదనం విఫలం భవేత్. న హ్యేతత్ సంభవిష్యతి అన్య: కరోత్యన్యో భుంక్తం ఇతి. తస్మాద్యోహం ప్రాక్ కర్మాకరవం సోహం సంప్రతి తత్ఫలం భుంగ్జే ఇతి పూర్వపరకాలానుయాయిన: స్థాయినస్తస్య స్పష్టప్రమాణావసితతయా పూర్వాపర భాగవికలకాలకలావస్థితిలక్షణాక్షణికతా పరీక్షకైరర్హద్భిర్న పరిగ్రహార్హా. అథ మన్యేథా: "ప్రమాణత్వాదాయాత: ప్రవాహ: కేనవార్యత" ఇతి న్యాయేన యత్ సత్ తత్ క్షణికమిత్యాదినా ప్రమాణేన క్షణికతాయా: ప్రమితతయా తదనుసరేణ సమానవర్తినామేవ ప్రాచీన: ప్రత్యయ: కర్మకర్తా ఉత్తర: ప్రత్యయ: ఫలభోక్తా.
3.2 న చాతిప్రసంగ: కార్యకారణాభావస్య నియామకత్వాత్. యథా మధురరసభావితానామామ్రబీజానాం పరికార్షితాయాం భూమావుత్పానమంకురకాండస్కంధశాఖాపల్లవాదిపు తద్వారా పరంపరయా మాధుర్యనియమ:, యథా వా లాక్షరసావసిక్తానాం కార్పాసబీజాదీనామంకురాదిపారంపర్యేణ కార్పాసాదౌ రక్తిమనియమ:. యథోక్తం -
యస్మిన్నేవ హి సంతానే అహితా కర్మవాసనా
ఫలం తత్రైవ బధ్నాతి కార్పాసే రక్తతా యథా
కుసుమే బీజాపురాదిర్యల్లాక్షాద్యుపసిచ్యతే
శక్తిరాధీయతే తత్ర కాచిత్తాం కిం న పశ్యసీతి
తదపి కాశకుశావలంబనకల్పం వికల్పాసహత్వాత్.
3.3 జలధరాదౌ దృష్టాంతే క్షణికత్వమనేన ప్రమాణేన ప్రమితం ప్రమాణాంతరేణ వా. నాద్య: భవదభిమతస్య క్షణికత్వస్య క్వచిదప్యదృష్టచరత్వేన దృష్టాంతసిద్ధావస్యానుమాస్యానుత్థానాత్. న ద్వితీయ:. తేనైవ న్యాయేన సర్వత్ర క్షణికత్వసిద్ధౌ సత్వానుమానవైఫల్యాపత్తే:. అర్థక్రియాకారిత్వం సత్వమిత్యంగీకారే మిథ్యాసర్పదంశాదేరప్యర్థ క్రియాకారిత్వేన సత్వాపాచ్చ. అత ఏవోక్తం - ఉత్పాదవ్యయఘ్రౌవ్యయుక్తం సదితి.
3.4 అథోచ్యేత్ సామర్థ్యాసామర్థ్యలక్షణావిరుద్ధధర్మధ్యాసాత్ తత్సిరిద్ధిరితి తదసాధు. స్యాద్వాదినామనేకాంతతావాదస్యేష్టతయా విరోధాసిద్ధే: యదుక్తం కార్పాసాదిదృష్టాంత ఇతి తదుక్తిమాత్రం యుక్తేరనుక్తే: తత్రాపి నిరన్వయనాశస్యానంగీకారాచ్చ. న చ సంతానివ్యతిరేకేణ సంతాన: ప్రమాణపదవీముపారోఢమర్హతి తదుక్తం -
సజాతీయా: క్రమోత్పన్నా: ప్రత్యాసన్నా: పరస్పరం
వ్యక్తయస్తాసు సంతాన: స చైక ఇతి గీయత ఇతి
3.5 న చ కార్యకారణభావానియమోతిప్రసంగ: భంతుమర్హతి. తథాహి ఉపాధ్యాయబుద్ధయనుభూతస్య శిష్యబుద్ధి: స్మరేత తదుపచితకర్మఫలమనుభవేద్వా తథా చ కృతప్రణాకృతాభ్యాగమప్రసంగ:. తదుక్తం సిద్ధసేనవాక్యకరేణ -
"కృతప్రణాశకృతకర్మభాగ
భవప్రమోక్షస్మృతిభంగదోషాన్
ఉపేక్ష్య సాక్షాత్ క్షణభంగమిచ్ఛ
న్నహో మహాసాహసిక: పరోసావితి"
కించ క్షణికత్వపక్షే జ్ఞానకాలే జ్ఞఏయస్యాసత్త్వేన జ్ఞఏయకాలే జ్ఞానస్యాసత్త్వేన చ గ్రాహ్యగ్రాహకభావానుపపత్తౌ సకలలోకయాత్రాస్తమియాత్. న చ సమసమయవర్తితా శంకనీయా సవ్యేతరవిషాణవత్. కార్యకారణభావసంభవేనాగ్రాహ్యస్యాలంబనప్రత్యయానుపపత్తే:. అథ భిన్నకాలస్యాపి తస్యాకారార్పకత్వేన గ్రాహ్యత్వం, తదప్యపేశలం క్షణికస్య జ్ఞానస్యాకారార్పకతాశ్రయతాయ దుర్వచత్వేన సాకారజ్ఞానవాదే ప్రత్యాదేశేన నిరాకారజ్ఞానవాదేపి యోగ్యతావశేన ప్రతికర్మ వ్యవస్థాయా స్థితత్వాత్.
3.6 తథాహి ప్రత్యక్షేణ విషయాకారరహితమేవ జ్ఞానం ప్రతిపురుషమహమికయా ఘటాదిజ్ఞానమనుభూయతే న తు దర్పణాదివత్ ప్రతిబింబకాంతం. విషయాకారధారితత్వే న చ జ్ఞానస్యార్థే దూరనికటాదివ్యవహారాయజలాంజలిర్వితీయ్యేత్. న చేదమిష్టాపాదనమేష్టయం దవీయాన్ మహీధరే నేదీయాన్ దీర్థో బహురితి వ్యవహారస్య నిరాబాధం జాగరూకత్వాత్. న చాకారఘాయకస్య తస్య దవీయసత్వాదిశాలితయా తథా వ్యవహార ఇతి కథనీయం దర్పణాదౌ తథానుపలంబాత్. కించార్థాదుపజాయమానం జ్ఞానం యథా తస్య నీలాకారతామనుకరోతి తథా యది జడతామపి తహ్యర్థవత్ తదపి జడం స్యాత్. తథా చ బుద్ధిమిష్టవతో మూలమపి త్వేష్టం స్యాదితి మహత్కష్టమాపన్నం.
3.7 అథైతద్దోపపరిజిహీర్షయా జ్ఞానం జడతాం నానుకరోతీతి బ్రూషే హంత తర్హి తస్యా గ్రహణం న స్యాదిత్యేకామనుసంధిత్సతోపరం ప్రచ్యయతి ఇతి న్యాయాపాత:. నను మా భూజ్జడతాయా గ్రహణం. కిం నశ్చిన్నం. తదగ్రహణేపి నీలాకారగ్రహణే తయోర్భేదోనేకాంతో వా భవేత్. నీలాకారగ్రహణే చాగుహీతాజడతా కథం తస్య స్వరూపం స్యాత్. అపరథా గృహీతస్యస్థంభస్యాగృహీతం త్రైలోక్యమపి రూపం భవేత్. తదేతత్ప్రమేయజాతం ప్రభాచంద్రప్రభుతిభిరర్హన్మతానుసారిభి: ప్రమేయకమలమార్తండాదౌ ప్రబంధే ప్రపంచితమితి గ్రంథభూయసత్వభయాన్నోపన్యస్తం. తస్మాత్ పురుషార్థాభిలాషుకై: పురుషై: సౌగతి గతిర్నానుగంతవ్యా. అపి త్వార్హత్యేవార్హణీయా. అర్హత్స్వరూపం చ హేమచంద్రసూరిభిరాత్పనిశ్చయాలంకారే నిరటంకి.
సర్వజ్ఞఓ జితరాగాదిదోషస్త్రైలోక్యపూజిత:
యథాస్థిథార్థవాదీ చ దేవోర్హన్పరమేశ్వర:
ఇతి.
3.8 నను న కశ్చిత్పురుషవిశేష: సర్వజ్ఞపదవేదనీయ: ప్రమాణపద్ధతిమధ్యాస్తే. తత్సద్భావగ్రాహకస్యప్రమాణపంచకస్య తత్రానుపలంభాత్. తథా చోక్తం తౌతాతితై:
సర్వజ్ఞఓ దృశ్యతే తావన్నేదానీమస్మదాదిభి:
దృష్టోన చైకదేశోస్తి లింగ వా యోనుమాపయేత్
3.9 న చాగమవిధి: కశ్చిన్నిత్యసర్వజ్ఞబోధక:
న చ తత్రార్థవాదనాం తాత్పర్యమపి కల్పతే
3.10 న చాన్యర్థప్రధానైస్తైస్తదసిత్వం విధీయతే
న చానువదింతు శక్య: పూర్వమన్యైర్బోధిత:
3.11 అనాదరాగమస్యార్థో న చ సర్వజ్ఞ ఆదిమాన్
కృత్రిమేణ త్వసత్యేన స కథం ప్రతిపాద్యతే
3.12 అథ తద్వచనేనైవ సర్వజ్ఞఓన్యై: ప్రతీయత్తే
ప్రకల్ప్యేన కథం సిద్ధిరన్యోన్యాశ్రయయోస్థయో:
3.13 సర్వజ్ఞఓక్తతయా వాక్యం సత్యం తేన తదస్తితా
కథం తదుభయం సిధ్యోత్సిద్ధమూలాంతదృతే
3.14 అసర్వజ్ఞప్రణీతాత్తు వచనాన్మూలతార్జితాత్
సర్వజ్ఞమవగచ్ఛంతస్తద్వాక్యోక్తం న జానతే
3.15 సర్వజ్ఞసదృశం కించిద్ యది పశ్యేమ సంప్రతి
ఉపమానేన సర్వజ్ఞం జానీయాం తతో వయం
3.16 ఉపదేశోపి బుద్ధస్య ధర్మాధర్మాదిగోచర:
అన్యథా నోపపద్యేత్ సార్వజ్ఞయం యది నాభవదిత్యాది
3.17 అత్ర పతివిధీయతే యదభ్యధాయి సద్భావగ్రాహకస్య ప్రమాణపంచకస్య తత్రానుపసన్నాదితి తదయుక్తం తత్సద్భావదేకస్యానుమానదే: సద్భావాత్. తథాహి కశ్చిదాత్మా సకలపదార్థసాక్షాత్కారీ తదగ్రహణస్వభావత్వే సతి ప్రక్షీణప్రతిబంధప్రత్యయత్వాద్ యద్యద్వగ్రహణస్వభావత్వే సతి ప్రక్షీణప్రతిబంధ్యప్రత్యయం తత్తత్సాక్షాత్కారీ. యథా అపగతతిమిరాదిప్రతిబంధం లోచనవిజ్ఞానం రూపసాక్షాత్కరీ. తదగ్రహణస్వభావత్వే సతి ప్రక్షీణప్రతిబంధప్రత్యయశ్చ కశ్చిదాత్మా తస్తాత్ సకలపదార్థసాక్షాత్కారితి.
3.18 తావదేశేషార్థగ్రహణస్వభావత్వమాత్మనోసిద్ధం చోదనబలాన్నిఖిలార్థజ్ఞానాత్ నాన్యథానుపపత్యా సర్వమనైకాంతాత్మకం, సత్త్వాదితి వ్యాప్తిజ్ఞానోత్పత్తేశ్చ. చోదనా హి భూతం భవంతం భవిష్యంతం సూక్ష్మవ్యవహితం విప్రకృష్టమిత్యేవంజాతీయకమర్థమవగమయతీత్యేవంజాతీయకైరధ్వరమీమాంసగురుభిర్విధిప్రతిషేధవిచారణానిబంధనం సకలార్థ విషయజ్ఞానం ప్రతిపద్యమానౌ: సకలార్థగ్రహణస్వమావకత్వమాత్మానాభ్యుపగతం. న చాకిలార్థప్రతిబంధకావరణప్రక్షయానుపపత్తి: సంయర్దర్శనాదిత్రయలక్షణస్యావరణ ప్రక్షయహేతుభూతస్య సామగ్రీవిశేషస్య ప్రతీతత్వాత్ అనయా ముద్రయాపి క్షుద్రోపద్వయా విద్వావ్యా:
3.19 నన్వావరణప్రక్షయవశాదశేపవిషయం విజ్ఞానం విశదం ముఖ్యప్రత్యక్ష ప్రభవతీత్యుక్తం తదయుక్తం తస్య సర్వజ్ఞస్యానాదిముక్తత్వేనావరణస్యైవా సంభవాదితి చేత్తన్న అనాదిముక్తుత్వస్యైవాసిద్ధేర్న సర్వజ్ఞఓనాది ముక్త: ముక్తత్వాదితరముక్తవత్ బద్ధాపేక్ష్యా చ ముక్తవ్యోపదేశ: తద్వహితే చాస్యాప్యభావ: స్యాదాకాశవత్. నన్వనాదే: క్షిత్యాదికార్య పరంపరాయా: కర్తుత్వేన తత్సిద్ధి:. తథాహి క్షిత్యాదికం సకర్తుకం కార్యత్వాద్ ఘటవదితి తదప్యసమీచీనం కార్యత్వస్యైవాసిద్ధే:. న చ సావయవత్వేన తత్సాధనమిత్యభిఘాతవ్యం యస్మాదిదం వికల్పజాలమవతరితి.
3.20 మరియు 3.21 సావయత్వే కిమవయవసంయోగిత్వం, అవయవసమవాయిత్వం, అవయవజన్యత్వం, సమవేతద్రవ్యత్వం, సావయవవృద్ధివిషయత్వం వా. న ప్రథమ: ఆకాశాదావనైకాన్యాత్. న ద్వితీయ: సామాన్యాదౌ వ్యభిచారాత్. న తృతీయ: సాధ్యవిశిష్టత్వాత్. న చతుర్థ: వికల్పయుగలార్గలగ్రహగలత్వాత్ సమవాయసంబంధమాత్రబద్ధవ్యత్వం సమవేతద్రవ్యత్వం అన్యత్ర సమవేతద్రవ్యత్వం వా వివక్షితం హేతుత్రియతే. ఆద్యే గగనాదౌ వ్యభిచార:, తస్యాపి గుణాదిసమవాయత్త్వం ద్రవ్యత్వయో: సంభవాత్. ద్వితీయే సాధ్యావిశిష్టతా అన్యశబ్దార్థేషు సమవాయకారణభూతేష్వవయవేషు సమవాయస్య సాధనీయత్వాత్. అభ్యుపగమ్యైతదభాణి వస్తుతస్తు సమవాయ ఏవ న సమస్తి ప్రమాణాభావాత్. నాపి పంచమ: ఆత్మాదినానైకాంత్యాత్ తస్య సావయవబుద్ధివిషయత్వేపి కార్యత్వాభావాత్. న చ నిరవయవత్వేప్యస్య సావయవార్థసంబంధేన, సావయవబుద్ధివిషయత్వమౌపచారికమిత్యేష్ట్యయం నిరవయవత్వే వ్యాపిత్వవిరోధాత్ పరమాణువత్. కించ కిమేక: కర్తా సాధ్యతే కిం వా స్వతంత్ర:. ప్రథమే ప్రాసాదాదౌ వ్యభిచార: స్థపత్యాదీనాం బహూనాం పురుషాణాం తత్ర కర్తుత్వోపలంభాదనేనైవ సకలజగజ్జననోత్పత్తావితరవైయర్థ్యంచ.
3.22 తదుక్తం వీతరాగస్తుతౌ
కర్తోస్తి నిత్యో జగత: స చైక:
న స్వర్గ: సన్ స్వవశ: స సత్య:.
ఇమా: కుహేయా: కువిడంబనా: స్యు
స్తేషాం న యేషామనుశాసకసత్వమితి
3.23 అన్యత్రాపి-
కర్తా న తావదిహ కోపి యథేచ్ఛయా వా
దృష్టోన్యథా కటకృతావమపి తత్ప్రసంగ:.
కార్య కిమత్ర భవతాపి చ తక్షకాద్యై
రాహత్య చ త్రిభువనం పురుష: కరోతీతి
3.24 తస్మాత్ ప్రాగుక్తకారణత్రితయబలదావరక్షయే సార్వజ్~యం యుక్తం. న చాస్యోపదేష్ట్ర్యంతరాభావాత్ సంయగ్దర్శనాదిత్రితయానుపపత్తిరితి భణనీయం పూర్వసర్వజ్ఞప్రణీతాగమ ప్రభవత్వాదముష్యశేషార్థ జ్ఞానస్య. న చాన్యోన్యాశ్రయతాదిదోష: ఆగమసర్వజ్ఞపరంపరాయా బీజాంకుర వదనాదిత్వాంగీకారాదిత్యలం.
3.25 రత్నత్రయపదవేదనీయతయా ప్రసిద్ధం సంయగ్దర్శనాదిత్రితయమర్హత్ప్రవచనసంగ్రహపరే పరమాగమసారే ప్రరూపితం సంయగ్దర్శనజ్ఞానచారిత్రాణి మోక్షమార్గ ఇతి. వివృత్తం చ యోగదేవేన. యేన రూపేణ జీవాద్యర్థో వ్యవస్థితస్తేన రూపేణార్హతా ప్రతిపాదితే తత్త్వార్థే విపరీతాభినివేశరహితత్వాద్యాపరపర్యాయం శ్రద్ధానం సమ్యగ్ధర్శనం. తత్వార్థసూత్రం - తత్వార్థం శ్రద్ధానం సంయగ్దర్శనమితి.
3.26 అన్యదపి-
రుచిర్జినోక్తతత్త్వేషు సంయక్ శ్రద్ధానముచ్యతే
జాయతే తన్నిసర్గేణ గురోరధిగమేన వేతి.
3.27 పరోపదేశనిరపేక్షమాత్మస్వరూపం నిసర్గ:. వ్యాఖ్యానాదిరూపపరోపదేశజనితం జ్ఞానమధిగమ:. యేన స్వభావేన జీవాదయ: పదార్థా వ్యవస్థితా: తేన స్వభావేన జీవాదయ: పదార్థా వ్యవస్థితా: తేన స్వభావేన మోహసంశయహితత్వేనాగమ: సంయగ్ జ్ఞానం.
3.28 యథోక్తం -
యథావస్థితతత్వానాం సంక్షేపాద్విస్తరేణ వా
యోవబోధస్తమత్రాహు: సంయగ్ జ్ఞానం మనీషణ ఇతి.
3.29 తత్ జ్ఞానం పంచవిధం మతిశృతావధిమన: పర్యాయకే వలభేదేన. తదుక్తం -
మతిశృతావధిమన: పర్యాయకే వలాని జ్ఞానమితి. అస్యార్థ: - జ్ఞానవరణక్షయోపశ్మే సతీంద్రియమనసీపురస్కృత్య వ్యాప్త: సన్ యథార్థం మనుతే మతి:. జ్ఞానవరణక్షయోపశ్మే సతి మతిజనితం స్పష్టజ్ఞానం శృతం. అసంయగ్దర్శనాదిగణజనిత క్షయోపశ్మనిమిత్తం అవచ్ఛిన్నవిషయం జ్ఞానమవధి:. ఈర్ష్యాంతరయజ్ఞానావరణక్షయోపశ్మే సతి పరమనోగతస్యార్థస్య స్ఫుటం పరిచ్ఛేదకం జ్ఞానం మన: పర్యాయ:. తప: క్రియావిశేషాన్ యదర్థం సేవంతే తపస్వినస్తజూజ్ఞానాసంస్పృష్టం కేవలం. తత్రాద్యం పరోక్షం ప్రత్యక్షమన్యత.
తదుక్తం -
విజ్ఞానం స్వపరాభాసి ప్రమాణం బాధవర్జితం
ప్రత్యక్షంచ పరోక్షంచ ద్విధా మేయవినిశ్చయాదితి
3.30 అంతర్గణికభేదస్తు సవిస్తరస్తత్రైవాగమేవగంతవ్య:. సంసరణకర్మోచ్చిత్తావుద్యతస్య శ్రద్ధఘానస్య జ్ఞానవత: పాపగమనకారణత్రియానివృత్తి: సమ్యక్ చరిత్రం. తదేతత్ సప్రపంచముక్తమర్హతా.
3.31 సర్వథావద్యయోగానాం త్యాగశ్చరిత్రముచ్యతే. కీర్తితం తదహింసాదివృతభేదేన పంచధా. అహింసాసూనృతాస్తేయబ్రహ్మచర్యాపరిగ్రహా:
3.32 న యత్ ప్రమాదయోగేన జీవితవ్యపరోపణం.
చరాణాం తదహింసావృతం మతం
3.33 ప్రియం పథ్యం వచస్తథ్యం సూనృతం వృతముచ్యతే.
తథ్యమపి నో తథ్యమప్రియంచాహితంచ యత్.
3.34 అనాదానమదత్తస్యాస్తేయవృతముదీరితం
బాహ్యా: ప్రాణా నృణామర్థో హరతా తం హతా హి తే
3.35 దివ్యోదరికకామానాం కృతానుమతకారితై:
మనోవాక్కాయతస్యత్యాగో బ్రహ్మష్టాదశధా మతం
3.36 సర్వభావేషు మూర్చాయాస్త్యాగ: స్యాదపరిగ్రహ:
యదసత్స్వపి జాయేత మూర్ఛయా చిత్తవిప్లవ:
3.37 భావనాభిర్భావితాని పంచభి: పంచధా క్రమాత్
మహావృతాని లోకస్య సాధయంత్యవ్యయం పదమితి
3.38 భావనాపంచకప్రపంచనంచ ప్రరూపితం-
హాస్యలోభభయక్రోధప్రత్యాఖ్యానైర్నిరంతరం
ఆలోచ్య భాషణేనాపి భావయేత్ సూనృతం వృతమిత్యాదినా
3.39 ఏతాని సంయగ్దర్శనజ్ఞానచరిత్రాణి మిలితాని. మోక్షకారణం న ప్రత్యేకం యథా రసాయనజ్ఞానం శ్రద్ధానావరణాని సంభూయన రసాయనఫలం సాధయంతి న ప్రత్యేకం.
3.40 అత్ర సంక్షేపతస్తావజ్జీవాజీవాఖ్యే ద్వే తత్త్వే స్త:. తత్ర బోధాత్మకో జీవ: ఆబోధాత్మకస్త్వజీవ:తదుక్తం పద్మనందినా.
చిద్చిద్వే పరే తత్త్వే వివేకస్తాద్వివేచనం-
ఉపాదేయముపాదేయం హేయం హేయంచ కుర్వత:
3.41 హేయం హి కర్తురాగాది తత్ కార్యమవివేకిన:
ఉపాదేయం పరం జ్యోతిరుపయోగైకలక్షణమితి
3.42 సహూజచిద్రపపరిణతిం స్వీకుర్వాణే జ్ఞానదర్శనే ఉపయోగ:. స పరస్పరప్రదేశానాం ప్రదేశబంధాత్కర్మణైకీభూతస్యాత్మనోన్యత్వప్రతిపత్తికారణం భవతి. సకలజీవసాధారణం చైతన్యముపశ్మక్షయక్షయోపశ్మవశాదౌపశ్మికక్ష్యయాత్మకక్షాయౌపశమికభావేన కర్మోందయవశాత్కలుషాన్యాకారేణ చ పరిణిత జీవపర్యాయవివక్షాయాం జీవస్వరూపం భవతి
3.43 యదవోచద్వాచకాచార్య: - ఔపశమికక్షాయికౌ భావౌ మిశ్రంచ జీవస్య సత్త్వమౌదయికపారిణామికౌ చేతి. అనుదయప్రతిరూపే కర్మణ ఉపశ్మే సతి జీవస్యోత్పద్యమానే భావ: ఔపశ్మిక:. యథా పంకే కలుషతాం కుర్వంతి కతకాదిద్రవ్యసంబంధాదధ: పతితే జలస్య స్వచ్ఛతా. కర్మణ: క్షయోపశ్మే సతి జాయమానో భావ: క్షయిక:. యథా మోక్ష:. ఉభయాత్మా భావో మిశ్ర:. యథా జలస్యార్ద్ధస్వచ్ఛతా. కర్మోదయే సతి భవన్ భావ ఔదాయిక:. కర్మోపశమాద్యనపేక్ష: సహజోభావశ్చే తనత్వాది: పారిణామిక:. తదేతత్ సత్త్వం యథాసంభవం భవ్యస్యాభవ్యస్య వా జీవస్య తత్త్వం స్వరూపమితి సూత్రార్థ:.
3.44 తదుక్తం స్వరూపసంబోధనే-
జ్ఞానాద్ భిన్నో న చాభిన్నో భిన్నాభిన్న: కథంచన
జ్ఞానం పూర్వాపరీభూతం సోయమాత్మేతి కీర్తిత ఇతి
3.45 నను భేదాభేదయో: పరస్పరపరిహరిణావస్థానాదన్యతస్యైవ వాస్తవాత్వాదుభయాత్మకమయుక్తమితి చేత్తదయుక్తం బాధే ప్రమాణాభావాత్. అనుపలంభో హి బాధకం ప్రమాణం న సోస్తి సమస్థేషు వస్తుష్వనే కరసాత్మకత్వస్య స్యాద్వాదినో మతే సుప్రసిద్ధత్వాదిత్యలం.
3.46 అపరే పునర్జీవాజీవయోరపరం ప్రపంచమాచక్షతే జీవాకాశధర్మా ధర్మపుద్గలస్తికాయభేదాత్. ఎతేషు పంచసు తత్త్వేషు కాలత్రయసంబంధితయాస్తీతి స్థితివ్యపదేశ:. అనేకప్రదేశత్త్వేన శరీరవత్కాయవ్యపదేశ:. తత్ర జీవా ద్వివిధా: సంసారిణో ముక్తాశ్చ. భవాద్భవాంతరప్రాప్తిమంత: సంసారిణ:. తే చ ద్వివిధా: సమనస్కా అమనస్కాశ్చ. తత్ర సంజ్~ఇన: సమనస్కా:. శిక్షాక్రియాలాపగ్రహణరూపా సంజ్ఞా. తద్విధురాస్త్వమనస్కా:. తే చామనస్కా ద్వివిధా: త్రస్థావరభేదాత్. తత్ర ద్వీంద్రియాదయ:. శంకఖగండోలకప్రభృతయశ్చతుర్విధాస్త్రసా:. పృథివ్యప్తేజోవాయువనస్పతయ: స్థావరా:. తత్ర మార్గగత ధూలి: పృథివీ. ఇష్టకాయ పృథివీకాయ:. పృథివీకాయత్వేన యేన గృహీతా స పృథివీకాయిక:. పృథివీంకాయత్వేన యోగ్రహీష్యతి స పృథివీజీవ:. ఏవమబాదిష్వపి భేదచతుష్టయం యోజ్యం. తత్ర పృథివ్యాది కాయత్వేన గృహీతవంతో గ్రహీష్యంతశ్చ స్థావరా గృహ్యంతే న పృథివ్యాదిపృథివీకాయాదయ:. తేషామజీవత్వాత్. తే చ స్థావరా: స్పర్శనైకేంద్రియా:. భవాంతరప్రాప్తివిధురా ముక్తా:. ధర్మాధర్మా- కాశాస్తికాయస్త ఏకత్వశాలినో నిష్క్రియాశ్చ ద్రవ్యస్య దేశాంతరప్రాప్తిహేతవ:.
3.47 తత్ర ధర్మాధర్మౌ ప్రసిద్ధౌ ఆలోకేనావిచ్ఛిన్నే నభసి లోకాకాశపదవేదనీయే సర్వత్రావస్థితగతిస్థిత్యుపగ్రహే ధర్మాధర్మయోరుపకార:, అత ఏవ ధర్మాస్తికాయ: ప్రవృత్యనుమేయ: అధర్మాస్తికాయ: స్థిత్యనుమేయ:. అన్యవస్తుప్రదేశమన్యేయస్య వస్తున: ప్రవేశోవగాహ: తదాకాశకృత్యం. స్పర్శరసవర్ణవంత: పుద్గలా:. తే చ ద్వివిధా:, అణవ: స్కంధాశ్చ. భోక్తుమశక్త్యా అణవ:. ద్వయణుకాదయ: స్కంధా:. తత్ర ద్వయణుకాదిస్కంధభేదాదణ్వాదిరుత్పద్యతే. అణ్వాదిసంగాతాత్ ద్వయణుకాదిరుద్పద్యతే, అణ్వాదిసంగాతాత్ ద్వయణుకాదిరుత్పద్యతే. క్వచిద్భేదసంఘాతాభ్యా స్కంధోత్పత్తి:, అత ఏవ పూరయంతి గలతీతి పృద్గలా:. కాలస్యానేకప్రదేశత్వాభావేనాస్తికాయత్వాభావేపి ద్రవ్యత్వమస్తి తల్లక్షణయోగాత్.
3.48 తదుక్తం గుణపర్యాయవద్ ద్రవ్యమితి ద్రవ్యాశ్రయా నిర్గుణాగుణా. యథా జీవస్య జ్ఞానత్వాదిధర్మరూపా: పుద్రలస్య రూపత్వాదిసామాన్యస్వభావా:. ధర్మాధర్మాకాశకాయానాం యథాసంభవ గతిస్థిత్యవగాహహేతుత్వాదిసామాన్యాని గుణా:. తస్య ద్రవ్యస్యోక్తరూపేణ భవనముత్పాద: తద్భావ: పరిణామ: పర్యాయ ఇతి పర్యాయా:. యథా జీవస్య ఘటాదిజ్ఞానసుఖక్లేశాదయ: పుద్గలస్య మృత్పిండఘటాదయ: ధర్మాదీనాం గత్యాదివిశేషా:, అత ఏవ షట్ ద్రవ్యాణీతి ప్రసిద్ధి:.
3.49 కే చన సప్త తత్త్వానీతి వర్ణయంతి. తదాహ జీవాజీవాస్రవబంధసంవరనిర్జరమోక్షాస్తత్త్వానీతి. తత్ర జీవాజీవౌ నిరూపితౌ. ఆస్రవో నిరుప్యతే. ఔదారికాదికాయాదిచలనద్వారేణాత్మనశ్చలనం యోగపదవేదనీయమస్రవ:. యథా సలిలావగాహి ద్వారం జలాద్యస్రవణకారణత్వాదాస్రవ ఇతి నిగద్యతే తథా యోగప్రణాడికయా కర్మాస్రవతీతి స యోగ ఆస్రవ:. యథార్థం వస్త్రం సమంతాద్వాతానీతం రేణుజాతముపాదత్తే తథా కాషాయజలార్ద్ర ఆత్మా యోగానీతం కర్మ సర్వప్రదేశైగృహ్యాతి. యథా వా నిష్టప్తాయ: పిండో జలే క్షిసోంభ: సమంతాద్ గృహ్యాతి తథా కషాయోష్ణో జీవో యోగనీతం కర్మ సమంతాదాదత్తే. కషతి హినస్త్యాత్మానం కు గతిప్రాపణాదితి కషాయ: క్రోధో మానో మాయాలోభశ్చ. స ద్వివిధ: శుభాశుభభేదాత్. అత్రహింసాది: శుభ: కాయయోగ:. సత్యమితిహితభాషణాది: శుభో మనోయోగ: తదేతదస్త్రవభేదప్రభేదజాతం కాయవాంగ్మన:కర్మయోగ: స ఆస్రవ శుభ: పుణ్యస్య అశుభ: పాపస్యేత్యాదినా సూత్రసందర్భేణ ససంరంభమభాణి. అపరే త్వేవం మేనిరే ఆస్రవయతి పురుషం విషయేష్యింద్రియప్రవృత్తిరాస్రవ:. ఇంద్రియద్వారా హి పౌరుషం జ్యోతిర్విషయాంస్పృశద్రూపాదిజ్ఞానరూపేణ పరిణమత ఇతి.
3.50 మిథ్యాదర్శనావిరతిప్రమాదకషాయశాద్యోగవశాచ్చాత్మా సూక్ష్మైక క్షేత్రావగాహినామనంతాంతప్రదేశానాం పుద్గలానాం కర్మబంధయోగ్యానామాదానముపశ్లేషణం యత్ కరోతి స బంధ:. తదుక్తం, సకషాయత్వాజీవ: కర్మభావయోగ్యాన్ పుద్గలానాదత్తే స బంధ ఇతి తత్ర కషాయగ్రహణం సర్వబంధహేతూపలక్షణార్థం. బంధహేతూన్ షషాఠ వాచకాచార్య: మిథ్యాదర్శనావిరతిప్రమాదకషాయా బంధహేతవ ఇతి మిథ్యాదర్శనం ద్వివిధం మిథ్యాకర్మోదయాత్ పరోపదేశానపేక్షం తత్త్వాశ్రద్ధానం నైసర్గికమేకం అపరం పరోపదేశజం. పృథివ్యాదిషట్కాషాదానకం పడింద్రియాసంయమనంచ అవిరతి:. పంచసమితి గుప్తిష్వనుత్సాహ: ప్రమాద:. కపాయ క్రోధాది:. తత్ర కషాయాంతా: స్థితనుభావబంధహేతవ: ప్రకృతిప్రదేశబంధహేతుర్యోగ ఇతి విభాగ:.
3.51 బంధశ్చతుర్విధ ఇత్యుక్తం, ప్రకృతిస్థిత్యనుభావప్రదేశాస్తు తద్విధయ ఇతి యథా నింబగుడాదేస్తిక్తత్వమధురత్వాదిస్వభావ: ఏవమావరణీయస్య జ్ఞానదర్శనావరణత్వమాదిత్యప్రభోచ్చేదకాంభోధరవత్. ప్రదీపప్రభాతిరోధాయకకుంభవచ్చ సదసద్వేదనీయస్య సుఖదుఖోత్పాదకత్వమసిఘాయకకుంభవచ్చ సదసద్వేదనీయస్య తత్త్వార్థశ్రద్ధానకారిత్వం దుర్జనసంగవాచ్చరిత్రే మోహనీయస్యాసంయమహేతుత్వం మద్యమదవదాయుషో దేహబంధకర్తుత్వం జలవత్ నామ్నో విచిత్రనామకరిత్వం చిత్రకవద్గోత్రస్యోచ్చనీచకారిత్వం కుంభకారవద్దానాదీనాం విఘ్ననిదానత్వమంతరాయస్య స్వభావ: కోశాధ్యక్షవత్. సోయం ప్రకృతిబంధోష్టవిధ: ద్రవ్యకర్మావాంతరభేదమృలకప్రకృతివేదనీయ:. తథావోచదుమాస్వాతివాచకాచార్య: ఆద్యో జ్ఞానదర్శనావరణవదనీయమోహనీయాయుర్నామగోత్రాంతరాయా ఇతి తద్బేధంచ సమగృహ్యాత్ పంచనవాష్టావింశతిచతుర్ద్విచత్వారింశద్ద్విపంచదశభేదా యథాత్రమమితి. ఏతంచ సర్వవిద్యానందాదిభిర్వివృతమితి విస్తరభయాన్న ప్రస్తూయతే.
3.52 యథాజాగోమహిష్యాదిక్షీరాణామేతావంతమనేహసం మాధుర్యస్వభావదప్రచ్యుతిస్థితిస్తథా జ్ఞానావరణాదీనాం మూలప్రకృతీనామాదితస్తిసృణామంతరాయస్య్స చ త్రిశత్సాగరోపమకోటికోటయ: పరాస్థితి:. ఇత్యాద్యుక్తకాలా దర్దాంతవస్వీయస్వభావాదుప్రచ్యుతిస్థితి. యథాజాగోమహిష్యాదిక్షీరాణాం తీవ్రమందాదిభావేన స్వకార్యకరణే సామర్థ్యవిశేషోనుభావస్తథా కర్మపుద్తలానాం స్వకార్యకరణే సామర్థ్యవిశేషోనుభావ:.
3.53 యథా అజాగోమహిష్యాదిక్షీరాణాం తీవ్రమందాదిభావేన స్వకార్యకారణే సామర్థ్యవిశేషోనుభావ: తథా కర్మపుద్గలానాం స్వకార్యకారణే సామర్థ్యవిశేషోనుభావ:.
3.54 కర్మభావపరిణతపుద్గలస్కంధానామనంతాంతప్రదేశానామాత్మప్రదేశానుప్రవేశ: ప్రదేశబంధ:.
3.55 ఆస్రవనిరోధ: సంవర: యేనాత్మని ప్రవిశత్కర్మ ప్రతిషిధ్యతే స గుప్తిసమిత్యాది: సంవర:. సంచారకారణాయోగాదాత్మనో గోపనం గుప్తి:. సా త్రివిధా కాయవామ్మనోనిగ్రహభేదాత్. ప్రాణిపీడాపరిహారేణ సమ్యగయనం సమితి:. సేర్యాభాషాదిభేదాత్పంచధా.
3.56 ప్రపంచితం చ హేమచంద్రాచార్యై:. లోకతివాహితే మార్గే చుంబితే భాస్వదంశుభి:. జంతురక్షార్థమాలోక్య గతిరీర్యా మతా సతాం.
3.57 ఆపద్యనాగత: సర్వజనీనం మితభాషణం. ప్రియా వాచంయమానాం సా భాషాసమితిరుచ్యతే
3.58 ద్విచత్వారింశతా భిక్షాదోషైర్నిత్యమదూషితం. మునిర్యదన్నమాదతే సేషణాసమితినిర్మితా.
3.59 ఆసనాదీని సంవీక్ష్య ప్రతిలంఘ్య చ యత్నత:. గృహ్నీయాన్నిక్షిపేద్ధయాయేత్సాదనసమితి: స్మృతా.
3.60 కఫమూత్రమలప్రాయైర్నిర్జంతుజగతీతలే యత్రాద్దదుసృజేత్సాధు: సోత్సర్గసమితిర్భవేత్.
3.61 ఆస్రవ స్రోతసో ద్వారం సంవృణోతీతి సంవర: ఇతి నిరాహు:. తదుక్తమభియుక్తై: -
అస్రవో భవహేతు: స్యాత్సంవరో మోసకారణం. ఇతియమార్హతీ సృష్టిరన్యదస్యా: ప్రపంచనం.
3.62 అర్జితస్య కర్మణస్తప:ప్రభృతిభిర్నిర్జరణం నిర్జరాఖ్యం తత్త్వం. చిరకాలప్రవృత్తకషాయకలాపం పుణ్యం సుఖదుఖే చ దేహేన జరయతి నాశయతి కే శొల్లుంచనాదికం తప ఉచ్యతే.
3.63 సా నిర్జరా ద్వివిధా యథా కాలోపక్రమికభేదాత్. తత్ర ప్రథమా యస్మిన్ కాలే యత్ కర్మ ఫలప్రదత్వేనాభిమతం తస్మిన్నేవ కాలే ఫలదానాద్భవంతీ నిర్జరా కామాదిపాకజేతి చ జేగీయతే. యత్ కర్మ తపోబలాత్ స్వకామనయోదయావలిం ప్రవేశ్యప్రపద్యతే తత్ కర్మ నిర్జరా.
3.64 యదాహ-
సంసారబీజభూతానాం కర్మణా జరణాదిహ.
నిర్జరా సంస్మృతా ద్వేధా సకామా కామనిర్జరా.
స్మృతా సకామా యమినామకామా త్వన్యదేహినామితి.
3.65 మిథ్యాదర్శనాదీనాం వంధహేతూనాం నిరోదేభినవకర్మాభావన్నిర్జరా హేతుసన్నిధానేనార్జితస్య కర్మణోనిరసనాదాత్యంతికకర్మమోక్షణం మోక్ష:. తదాహబంధహేత్వభావనిర్జరాభ్యా కృత్స్నకర్మవిప్రమోక్షణం మోక్ష: ఇతి. తదాహబంధహేత్వభావనిర్జరాభ్యాం కృత్స్నకర్మవిప్రమోక్షణం మోక్ష: ఇతి. తదనంతరమూర్ధ్వే గచ్ఛత్యాలోకాంతాత్. యథా హస్తదండాదిభ్రమిప్రేరితం కు లాలచక్రముపరతేపి తస్మిస్తదబలాదేవసంస్కారసయం భ్రమితి తథా భవస్థేనాత్మనాపవర్తప్రాప్తయే బహుశో యక్తృతం ప్రణిధానం ముక్తస్య తదభావేపి పూర్వసంస్కారాదాలోకాంతం గమనముపపద్యతే. యథా వా మృతికాలేపకృతగౌరవమలాబుద్రవ్యం జలేధ: పతతి పునరపేతమృత్తికా బంథమూర్ద్వ గచ్ఛతి తథా కర్మరహిత ఆత్మా అసంగత్వాదూర్ధ్వ గచ్ఛతి. బందచ్ఛేదాదేరండబీజబచ్చోర్ద్వ గతిస్వభావచ్చాగ్నిశిఖావత్.
3.66 అన్యోన్యం ప్రదేశానుప్రవేశే సత్యావిభాగేనావస్థానం బంధ:. పరస్పరప్రాప్తిమాత్రం సంగ:. తదుక్తం పూర్వప్రయోగాదసంగత్వాద్వంద్ధచ్ఛేదాత్థా గతిపరిణామాచ్చ. ఆవిద్ధకులాలచక్రవద్వ్యయపగతలేపాలాబువదేరండబీజవదగ్నిశిఖావచ్చ ఇతి.
3.67 అత ఏవ పఠంతి. గత్వా గత్వా నివర్తంతే చంద్రసూర్యాదయో గ్రహా:. అద్యాపి న నివర్తంతే త్వలోకాకాశమాగతా:.
3.68 అన్యే తు తతసమస్తక్లేశతద్వాసనస్యానావరణజ్ఞానస్య సుఖైకతానస్యాత్మన్ ఉపరిదేశావస్థానం ముక్తిరిత్యాస్థిషత. ఏవముక్తాని సుఖదు:ఖసాధనాభ్యాం పుణ్యపాపాభ్యా సహితాని నవ పదార్థాన్ కే చనాంగీచక్ర:. తదుక్తం సిద్ధాంతే జీవాజీవౌ పుణ్యపాపయుతావస్రవ: సంవరో నిర్జరణం బంధో మోక్షశ్చ నవ తత్త్వానీతి. సంగ్రహే ప్రవృత్తా వయముపరతా: స్మ:.
3.69 అత్ర సర్వత్ర సప్తభంగినాయాఖ్యం న్యాయమవతారయంతి జైనా:. స్యాదస్తి స్యాన్నాస్తి స్యాదస్తి చ నాస్తి చ స్యాదవక్తవ్య: స్యాదస్తి చావక్తవ్య: స్యాన్నాస్తి చావక్తవ్య: స్యాదస్తి చ నాస్తి చావక్తవ్య ఇతి.
3.70 తత్సర్వమనంతవీర్య: ప్రత్యపీపదత్ -
తద్విధానవివక్షాయాం స్యాదస్తీతి గతిర్భవేత్. స్యాన్నాస్తీతి ప్రయోగ: స్యాత్తన్నిషేధే వివక్షితే.
3.71 క్రమేణోభయావాంచాయాం ప్రయోగ: సముదాయభాక్. యుగపత్తద్వివక్షాయాం స్యాదవాచ్యమశక్తిత:.
3.72 ఆద్యావాచ్యావివక్షాయాం పంచమో భంగ ఇష్యతే. ఆంత్యావాచ్యవివక్షాయాం షష్ఠభంగసముద్భవ:. సముచ్చయేన యుక్తశ్చ సప్తమో భంగ ఉచ్యతే ఇతి.
3.73 స్యాఛ్ఛబ్ద: ఖల్వయం నిపాతస్తిడంతప్రతిరూపకోనేకాంతద్యోతక:. యథోక్తం - వ్యాక్యేష్వనేకాంతద్యోతి గమ్యం ప్రతి విశేషణం. స్యాన్నిపాతోర్థయోగిత్వాత్తిడంతప్రతిరూపక: ఇతి.
3.74 యది పునరేకాంతద్యోతక: స్యాచ్ఛేబ్దోయం స్యాత్తదా స్యాదస్తీతి వావయే స్యాత్పదమనర్థకం స్యాత్. అనేకాద్యాంతోతకత్వే తు స్యాదస్తి కథంచిదస్తీతి స్యాత్ పదాత్ కథంచిదితి అయమర్థో లభ్యత ఇతి నానర్యవయం.
3.75 తదాహ-స్యాద్వాద:సర్వథైకాంతత్యాగాత్ కిం వృత తద్విధే
సప్తభంగినయాపేక్షో హేయాదేయవిశేషకృదితి
3.76 యది వస్వస్త్యేకాంతత: సర్వథా సర్వదా సర్వత్ర సర్వాత్మమనాస్తీతి నోపాదిత్సాజిహాసాభ్యాంక్వచిత్కదాచిత్కే నచిత్ప్రవర్తేత నివర్తేత్ వా. ప్రాప్తాప్రాపణీయత్వాదహేయహానానుపపత్తేశ్చ. అనేకాంతపక్షే తు కథంచిత్కచిత్కే నచిత్సత్త్వేన హానోపాఅదానే ప్రేక్షావతాముపపద్యేతే. కిం చ వస్తున:. సత్త్వం స్వభావ:, అసత్త్వం వేత్యాది ప్రష్టవ్యం. న తావదస్తిత్వం వస్తున: స్వభావ ఇతి సమసిత్. ఘటోస్తీత్యనయో: పర్యాయతయా యుగపత్ప్రయోగాయోగాత్. నాస్తీతి ప్రయోగవిరోధాచ్చ. ఏవమన్యత్రాపి యోజ్యం.
3.77 యథోక్తం - ఘటోస్తీతి న వక్తవ్యం సన్నేవ హి యతో ఘట:. నాస్తీత్యపి న వక్తవ్యం విరోధాత్సదసత్వయో:. ఇత్యాది.
3.78 తస్మాదిత్థం వక్తవ్యం సదసత్సదసదనిర్వచనీయవాదభేదేన ప్రతివాదినశ్చతుర్విధా:. పునరప్యనిర్వచనీయమంతేన మిశ్త్రితాని సదసదాది - మతానీతి త్రివిధా:తాంప్రతి కిం వస్గ్వస్తీత్యాదిపర్యనుయోగే కథం చిదస్తీత్యాదిప్రతివచనసంభవేన తే వాదిన: సర్వే నిర్వణ్ణా: సంతరస్తూష్ణీమాసత ఇతి సంపూర్ణార్థవినిస్ఛయిన: స్యాద్వాదమంగీకుర్వతస్తత్ర తత్ర విజయ ఇతి సర్వముపపన్నం.
3.79 యదబోచదాచార్య స్యాద్వాదమంజర్యాం అనేకాంతాత్మకం వస్తు గోచర: సర్వసంవిదాం. ఏకదేశావిశిష్టోర్థో నయస్య విషయో మత:.
3.80 న్యాయానామేకనిష్ఠానాం ప్రవృత్తౌ శృతవత్మని. సంపూర్ణార్థవినిశ్చాయి స్యాద్వస్తు శృతముచ్యతేతి
3.81 అన్యోన్యపక్షప్రతిపక్షభావాద్ యథాపరే మత్సరిణ: ప్రవాదా: నయానశేపానవిరోపసిచ్ఛన్నపక్షపాతీ సమయస్తథార్హత ఇతి.
3.82 జినదత్తసూరిణా జైనం మతమిత్థముక్తం. బలభోగోపభోగానాముభయోర్దానలాభయో:. అంతరాయస్థా నిద్రా భీరజ్ఞానం జుగుప్సితం.
3.83 హింసా రత్యతీ రాగద్వేషో రతిరతి స్మర:. శోకే మిథ్యాత్వమేతేష్టాదశ దోషాం నయస్య చ.
3.84 జినో దేవో గురు: సమ్యక్ తత్త్వజ్ఞానోపదేశక:. జ్ఞానదర్శనచారిత్రాణ్యపవర్గస్య వర్తిని.
3.85 స్యాద్వాదస్య ప్రమాణే ద్వే ప్రత్యక్షమనుమాపి చ. నిత్యానిత్యాత్మకం సర్వం నవ తత్త్వాని సప్త వా.
3.86 జీవాజీవౌ పుణ్యపాపే చాస్రవ: సంబరోపి చ. బంధో నిర్జరణం ముక్తిరేషాం వ్యాఖ్యాధునోచ్యతే.
3.87 చేతనాలక్షణో జీవ: స్యాదజీవస్తదన్యక:. సత్కర్మపుద్గలా: పుణ్యం పాపం తస్య విపర్యయ:
3.88 ఆస్రవ: కర్మణాం బంధో నిర్జరస్తాద్వియోజనం. అష్టకర్మక్షయాన్మోక్షోథాంతర్భావశ్చ కైశ్చన. పుణ్యస్య సంస్రవే పాపస్యాస్రవే క్రియతే పున:.
3.89 లబ్ధానంతచతుష్కస్య లోకగూఢస్య చాత్మన:. క్షీనాష్టకర్మణో ముక్తిర్నిర్వావృత్తిర్జినోదితా.
3.90 సరజోహరణా భైక్షభుజో లుంచితమూర్ద్ధజా:. శ్వేతాంబరా: క్షమశీలా ని:సంఘా జైనసాధవ:
3.91 లుంచితా: పిచ్ఛకాహస్తా: పాణిపాత్రా దిగంబరా:. ఊర్ద్వాశినో గృహే దాతుర్ద్వితీయా: స్యుర్జినషియ:
3.92 భుంక్తే న కేవలీ న స్త్రీ మోక్షమేతి దిగంబరా:. ప్రాహురేషామయం భేదో మహాంశ్వేతాంబరై: సహ.
ఇతి శ్రీమత్సాయణమాధవీయే సర్వదర్శనసంగ్రహే ఆర్హతదర్శనం.