సంగ్రహ ఆంధ్ర విజ్ఞాన కోశము/మూడవ సంపుటము/కేంద్రకిరణ శాస్త్రము : (Radio Activity)
కేంద్రకిరణ శాస్త్రము :
(Radio Activity)
1896 వ సంవత్సరములో అనగా 'ఎక్స్ రే’లను కనుగొన్న కొలది మాసముల అనంతరము భౌతిక శాస్త్రమునందలి మరియొక బ్రహ్మాండమయిన నూతన విషయము కనుగొనబడెను. హెన్రీ బెక్వెరెల్ అను ఫ్రెంచి భౌతిక శాస్త్రవేత్త ఈ క్రొత్త విషయమును కనుగొనుట కేవలము కాకతాళీయము. 'ఎక్స్' కిరణములకు సంబంధించిన ఒక నూతనాంశమును అతడు ఒకనాడు శ్రద్ధాసక్తులతో పరిశోధించుచుండెను. ఈ పరిశోధనలో అతడు కొలది మాత్రముగ యురేనియమ్ గంధకితమును ఉపయోగించుచుండెను. ఆదినమున సూర్యరశ్మి సోకుటలేదు. అందువలన ఈ పదార్థము కాగితముతో పొట్లముగా కట్టబడి డ్రాయరులో ఉంచబడెను. ఆ డ్రాయరునందే కొన్ని ఫొటోగ్రాఫిక్ ప్లేట్లు ఒక నల్లని కాగితములో భద్రముగా చుట్టి పెట్టబడెను. కొన్ని దినములయిన తరువాత ఫొటోగ్రాఫిక్ ప్లేట్ల యందు కలిగిన మార్పును గమనించి బెక్వెరెల్ ఆశ్చర్యచకితుడాయెను. దానినిబట్టి యురేనియమ్ లవణము నల్లని కాగితముగుండా దూసుకొని పోగలిగి, ఫొటోగ్రాఫిక్ ప్లేట్లయందు మార్పును తేగలిగిన కొన్ని నూతన కిరణములను ప్రసరింపజేసి యుండవచ్చునని బెక్వెరెల్ సరిగనే ఊహించెను. తనఊహ శాస్త్రీయమైనదో కాదో అని పరీక్షించుటకై ఆతడు వెనువెంటనే ప్రయోగములు జరిపెను. పైన ఉదహరింపబడిన లక్షణములుగల శక్తి మంతమయిన కిరణములను యురేనియమ్ ప్రసరింప జేయగలదని ఈ ప్రయోగముల వలన రుజువయ్యెను. యురేనియమ్ నుండియేగాక తరువాత కనుగొనబడిన థోరియమ్, పొలోనియమ్, రేడియమ్ వంటి పదార్థముల నుండి కూడ బయలువెడలు అట్టి కిరణములను ప్రసరింపజేయు ధర్మమును ' రేడియో యాక్టివిటీ' (కేంద్రకణకిరణ ప్రసరణము) అనబడును.
మరికొన్ని రేడియోధార్మిక పదార్థములను కనుగొనుటకై 'పియరీ', 'మేడమ్‌క్యూరీ' అను ఫ్రెంచి దంపతులు చేసిన ప్రయత్నము ఫలించి, 1898 వ సంవత్సరము డిసెంబరు మాసములో యురేనియమ్‌కన్న వేయిరెట్లు ఎక్కువ ధార్మికశక్తిగల రేడియమ్ అను పదార్థము కనుగొనబడినది. 'పిచ్ బ్లెండ్' అనబడు 30 టన్నుల ముడి యురేనియమ్ నుండి దీర్ఘ కాలముగా విశేషమైన శ్రమను ఓర్చి చేసిన ప్రక్రియా ఫలితముగా 2 మిల్లి గ్రాముల రేడియము మాత్రమే తయారు కాబడినది. పైన పేర్కొనబడిన పరిశోధనల ఫలితముగా 1903 వ సంవత్సరములో, బెక్వెరెల్, క్యూరీదంపతులు 'నోబెల్' బహుమానముతో సత్కరింపబడుట మిక్కిలి సమంజసమయిన విషయము.
పరమాణు కేంద్రకము (nucleus of atom) ను విచ్ఛిన్నము చేయుటవలన ఉత్పన్నమయ్యెడు కేంద్రకణమునుండి రేడియోధార్మిక కిరణప్రసారము బయలుదేరునని ప్రారంభము నుండియు స్పష్టమగుచు వచ్చెను. కేంద్రకము విచ్ఛిత్తి నొందుట చాల గొప్ప విషయము. దాని ఫలితముగా తక్కువ ద్రవ్యరాశి గల నూతన పరమాణువు రూపొందును. ఈ విచ్ఛిత్తి స్వయంసిద్ధముగా జరుగు సంఘటనమే గాని, అది ఉష్ణము, చల్లదనము, విద్యుచ్ఛక్తి, అయస్కాంత క్షేత్రము-ఇట్టి బాహ్యమగు భౌతిక, లేక రాసాయనికము లయిన ప్రభావములకు — అవి యెంత శక్తికలవైనను లోబడి యుండదు. స్వాభావిక మనదగు ఈ రేడియోధార్మిక ప్రసారము (Radio activity) అంతర్గతమయిన కారణముల వలననే ఉత్పన్నమగుచున్నది. మరియు, 82వ పరమాణు సంఖ్యను (atomic number) దాటిన బరువైన పరమాణువు లందుగల కేంద్రకణముల (nuclei) కు మాత్రమే ఈ స్వాభావికమైన రేడియోధార్మిక ప్రసారము పరిమితమై యుండును. అదియునుగాక ఇది దీర్ఘకాలికమును, ఆలస్యమును అగు పరిణామక్రియ. భౌతికపదార్థము సృష్టి అయిన నాటినుండి ఈ పరిణామక్రియ ఎడతెగకుండ కొనసాగుచునే యున్నది. ఈ రేడియో ధార్మిక ప్రసరణమును గూర్చి కావింపబడిన సూక్ష్మపరిశీలన ఫలితముగా పరమాణువులో ముఖ్యమయిన అంతర్భాగమగు కేంద్ర కణముయొక్క నిర్మాణమును గూర్చియు, దాని స్థిరత్వమును గూర్చియు, మిక్కిలి అమూల్యమయిన సమాచారమును గ్రహింపగల్గితిమి. ఈ విధముగా 'కేంద్రకణ భౌతికశాస్త్రము' (Nuclear Physics) అను భౌతిక శాస్త్రమునకు చెందిన విచిత్రమయిన ఒకశాఖ సృష్టింపబడి అపరిమితముగా వృద్ధి కావింపబడెను.
లార్డు రూథర్ ఫర్డ్, అతని సహచరులు కలిసి ఈ విషయములో తీవ్రమైన, విస్తృతమైన పరిశోధనలు జరిపిరి. ఈ పరిశోధనల ఫలితముగా వికిరణ ప్రసారము (Radiation) మూడు ముఖ్యలక్షణములు కలిగియుండునని కనుగొనబడెను. (1) పదార్థముగుండ చొచ్చుకొని పోవుట (2) ఫొటోగ్రాఫిక్ ప్లేటునందు మార్పు కలిగి యుండుట, (3) వాయుపదార్థమును అయనీకరించుట (ionize). విస్పష్టమైన మూడు కిరణప్రసారణ భేదములు త్వరలోనే కనుగొనబడినవి. వీటిలో ఒకటి అతి మృదువైనది; పదార్థములో సులభముగా ఇమడగల్గినది; అయనీకరణమును మిక్కుటముగా ఉత్పత్తి చేయగలిగినది. దీనినే a కిరణమందురు. రెండవవర్గము మరింత చొచ్చుకొనిపోవు లక్షణములు కలదిగాను, తక్కువ అయనీకరణము కలదిగాను ఉండును. దీనిని B (బీటా) కిరణమందురు. మూడవతరగతి మరింతగా దూసుకొని పోవు శక్తికలదై ౪ (గామా) కిరణమని పిలువబడుచున్నది. క్యూరీ ఈ మూడు విధములగు వికిరణములను ఒక అయస్కాంత క్షేత్రముగుండా ప్రసరించునట్లు ఒక ప్రయోగమును సలిపెను. క్యూరీ జరిపిన సామాన్యమైన ఆ ప్రయోగమువలన a, B కిరణమార్గములు ఒక దానికి మరొకటి వ్యతిరేకదిశలో అతిక్రమణము (deflection) పొందునని స్పష్టముగా రుజువయ్యెను. ౪ (గామా) కిరణములువక్రమార్గమున గాక సరియైనమార్గముననే ప్రయాణముచేయుననిగూడ స్పష్టమయ్యెను. a కిరణములు ప్రసరించు మార్గము కన్న B కిరణములు ప్రయాణము చేయు మార్గము మిక్కిలి పంపుగలదై ఉండును. దీనివలన a కిరణములు B కిరణములకన్న చాల బరువై నవనియు, ధన విద్యుత్పూరము గల అణువులు గలినవై యున్నవనియు తేలుచున్నది. కాగా B కిరణములు తేలిక యై ఋణవిద్యుత్పూరణము గలవియై యుండును. ౪ (గామా) కిరణములలో ఎట్టివిద్యుత్పూరణముఉండదు. ఈ ఫలితముల ననుసరించి a కిరణముఉదజనికంటె నాలుగురెట్లుద్రవ్యరాశిగల హిలియమ్ అను మూలకముయొక్క పరమాణువులోని కేంద్రకము (nucleus) అని ప్రతిపాదింపబడెను. హిలియమ్ మూలకముయొక్క పరమాణు సంఖ్య 2 (అనగాదీని కేంద్రములోని ధనవిద్యుత్పూరణము 2 పరిమాణములు (units) కలదని అర్థము). B కణము 1 పరిమాణముగల ఋణ విద్యుత్పూరణమున, ఉదజని పరమాణు ద్రవ్యరాశిలో 1/1840 వ వంతు ద్రవ్యరాశియుగల ఒక వేగవంతమగు విద్యుత్కణమనికూడ ప్రతిపాదింపబడెను. ౪ (గామా) కిరణములు మిక్కిలి కఠినమగు 'ఎకు కిరణములు'.
రేడియో ధార్మిక ప్రసరణ సూత్రములు : ఎట్టి రేడియో ధార్మిక ప్రసరణ పరివర్తనమందైనను కేంద్రకమునుండి ఒక a కణముగాని, ఒక B కణముగాని ఉద్భిన్నమై వెడలును. కాని రెండు కణములును ఏక కాలమందు బయలు వెడలవు. a కణము ఉద్గమించినపుడు వేరొక నూతన పరమాణువు రూపొందును. మూల పరమాణువు కంటె ఆ నూతన పరమాణువు యొక్క ద్రవ్యభారసంఖ్య (mass number) నాలుగు పరిమాణములు (యూనిట్లు), పరమాణుసంఖ్య (atomic numbers) రెండు పరిమాణములు తగ్గుట జరుగును. ఒక B కణము స్పష్టమైనపుడు ఏర్పడు నూతన పరమాణువుయొక్క ద్రవ్యరాశి మూల పరిమాణ ద్రవ్యరాశితో సమానముగనే ఉండును. కాని దాని పరమాణుసంఖ్య 1 పరిమాణము హెచ్చును. పరమాణుసంఖ్య (Atomic number) అనగా, పరమాణు కేంద్రకము (nucleus)లో నుండు మొత్తము ధనవిద్యుత్పూరణమునకు సమానము; లేక ఒక తటస్థ పరమాణువు యొక్క పరిభ్రమణ విద్యుత్కణముల (Planetary electrons) సంఖ్యకు సమానము; లేక ఆవర్తన పట్టిక (Periodic table)లో నుండు ఆ మూలకము యొక్క క్రమసంఖ్య.
82, అంతకంటె ఎక్కువ పరమాణువుల సంఖ్యగల అన్ని మూలకములు అస్థిరమగు స్థితిని గలిగి a లేక B కణములను వెడల గ్రక్కుచు తమకంటె తక్కువ మూలకములకు చెందిన పరమాణువులుగా విచ్ఛిత్తి నొందు చుండును.
ఈ పరివర్తనములు (transformations) క్రమముగా జరుగుచు, రేడియో ధార్మిక శ్రేణి (Radio active series) గా రూపొందును. మూడు ముఖ్యమగు అట్టి శ్రేణులు కలవు. అవి 1. యూ రేనియమ్- రేడియమ్ శ్రేణి; 2. ఆక్షినంశ్రేణి; 3. థోరియంశ్రేణి అనునవి. ఈ శ్రేణులు ఆయా మూల మూలకము (Parent elements)లను బట్టి పిలువబడుచు ప్రతిశ్రేణియు సీసముగానో లేక దాని సస్థానికము (isotope) గానో అంతమగును, సగము మనుగడ - సగటు మనుగడ (Half life period and average life): సగము మనుగడ (Half life period) అనగా ఒక రేడియో ధార్మిక శక్తి గల పదార్థము యొక్క మూల ద్రవ్యరాశి యందు సగము భాగము క్షీణించుటకు పట్టు కాలము అని నిర్వచింప బడెను. రూథర్ ఫర్డు యొక్క సిద్ధాంతము ననుసరించి దానిని ఇట్లు చూపవచ్చును :
- t=0.6931 x T
- t= సగము మనుగడ; T = సగటు మనుగడ
వివిధములగు రేడియో ధార్మిక - ఉత్పత్తుల (Radio active products) యొక్క స్థిరత్వము విపరీతమగు అవధులమధ్య భేదించుచుండునని తెలియుచున్నది. థోరియమ్ యొక్క సగము మనుగడ యొక్క విలువ 1.4 × 1010 సంవత్సరములు. థోరియము c1 యొక్క అట్టి విలువ 10-6 సెకండ్లు. వెనుక చెప్పినట్లు ప్రతి రేడియో ధార్మిక శ్రేణి యొక్కయు అంతిమ ఉత్పాదము సీసము అగును. ఒక రేడియో ధార్మిక శక్తి గల నమూనా శిల యందు మాతృకా పదార్థము (parent substance) అత్యల్ప పరిమాణములోను, అంతిమోత్పాదితమగు సీసము అంతకంటె మిక్కిలి అధిక పరిమాణములోను ఉండును. ఈ పరిమాణములను నిర్ణయింపగలిగినచో, రేడియో ధార్మిక సూత్రముల ననుసరించి ఆ శిల యొక్క వయస్సును కనుగొనవచ్చును. ఈపద్ధతి ననుసరించి అత్యంత ప్రాచీనమగు శిల యొక్క వయస్సు 2000 మిలియనుల సంవత్సరము లుండుననియు, అది ఇంచుమించుగా భూమి యొక్క వయస్సుతో సమానమనియు కనుగొనబడెను. ఈ విధముగా రేడియో ధార్మికశక్తి భూమి వయస్సును నిర్ణయించుటలో మొట్టమొదటగా ఒక అప్రతిహతమగు విధానమును సమకూర్చెను.
రూధర్ పర్డ్ చే a కణములు హిలియం యొక్క పరమాణువుల కేంద్రకములని సహేతుకముగా చూపబడెను. వాటియొక్క బహిర్గమనవేగము కాంతివేగములో దాదాపు 1/15 వంతు ఉండును. 1 గ్రాము రేడియము సెకండు 1 కి 3.72×1010a కణములను వెడల గ్రక్కును. ఈ కణములకు అయోనైజింగ్‌శక్తి విస్తారముగను, చొచ్చుకొనిపోవుశక్తి అల్పముగను ఉండును. a B కణములుగాని, రేడియో ధార్మికశక్తిగల పదార్థముల ఉనికిగాని, అవి ఎంత స్వల్ప పరిమాణములో నున్నప్పటికిని వాటిని శోధించితెలుపుటకై గీజర్ ముల్లర్ కౌంటర్ (Geiger Muller Counter) అను పరికరము ఉపయోగింపబడును. a కిరణములు జింకు సల్ఫైడ్ (యశదగంధకిదము) వంటి కొన్ని పదార్థములమీద పడినపుడు ప్రకాశమును ఇచ్చును. ఆ పదార్థము సింటిలేషనులు (Scintillations) అనబడు సూక్ష్మమైన వెలుగుమచ్చలను కనబరచును. ఒక సూక్ష్మదర్శిని సహాయమున ఈమచ్చలను పరిశీలించి a కణముల యొక్క సరియగు సంఖ్యను లెక్కింపవచ్చును, ఆకణములు విద్యుత్ క్షేత్రముచేతను, అయస్కాంత క్షేత్రముచేతను అతిక్రమణము (deflection) నొందును. సామాన్యమగు పీడనము, ఊష్ణోగ్రతలలో నుండు గాలిలో ఆ కణములు కొలది సెంటి మీటర్లు పోవును. అటుపిమ్మట అది వాటి ధర్మముల నన్నింటిని కోల్పోవును. ఈ దూరము గాలిలోని పరిమితి (Range in air) అనబడును. ఈ పరిమితిలోపల a కణము వేలకొలది అయాన్‌జంటల (ion pairs) ను ఉత్పత్తిచేయును. కొన్ని ప్రత్యేక పరిస్థితులలో ఈ అయానుల చుట్టు నీటిఆవిరికూడు కొను (condensed) నట్లు చేయ వచ్చును. ఇట్లొక నీటిబిందువుల మేఘము ఏర్పడును. ఆ మేఘమును సరియగు విధానములో ప్రకాశవంతముగా చేసి ఫొటోగ్రాఫు తీయవచ్చును. ఈ మేఘములచే ఆవరింపబడు కాళీలయొక్క ఫొటోగ్రాఫులు తిన్నని. బాటలను చూపుచు, గాలిలోగాని, మరేదైన వాయువులోగాని, వాటి అవధియొక్క పరిమితిని చక్కగా తెలుపును.
రూధర్ ఫర్డ్ కొన్ని ఫొటోగ్రాఫులలో రెండుగా చీలిన (forked) చివరలను పరిశీలించెను. దానినిబట్టి a కణము ఒక వాయుకణము గుండా పోవునపుడు ఒక పెద్ద కోణములో అతిక్రమణము నొందునని తెలియుచున్నది. ఈ పెద్దకోణముతో కూడిన అతిక్రమణములను వివరించుట కొరకు రూధర్ పర్డ్ నిజస్వరూపమునకు మిక్కిలి సన్నిహితమని అప్పటివరకు రుజువుచేయబడిన ఒక పరమాణువు యొక్క మాదిరిని భావించెను. ఈ మాదిరినిబట్టి ఒక పరమాణువు కేంద్రక (necleus) మనబడు అంతర్భాగమును కలిగియుండును. అది వేరువేరు వలయములందు (orbits) చలించుచుండు విద్యుదణువుల (electrons) చే పరివేష్టితమై ఉండును. దానియందు పరమాణు భారమంతయు కేంద్రీకరింపబడి యుండును. కేంద్రకము (nucleus) యొక్క వ్యాసార్థము సుమారు 1013 సెంటిమీటర్లు ఉండును. పరమాణువుయొక్క వ్యాసార్థము 108 సెం. మీ. ఉండును. ఇట్లు పరమాణువు సౌర విధానము (solar system) ను పోలియుండును. a కణము ఒక పరమాణువుగుండా పోవునపుడు సాధారణముగా అతిక్రమణము (deviation) చెందిగాని చెందకగాని, ఒక విద్యుదణుమేఘము (electronic) గుండా పోవును. కాని సకృత్తుగా (Occasionally) ఒక a కణము (హిలియం కేంద్రకము) పరమాణు కేంద్రకము (nucleus) యొక్క దిశలో దూసుకొని పోవచ్చును. కేంద్రకముల మధ్యనుండు వికర్షణము వలన a కణము తక్కువ ద్రవ్యరాశి కలదగుటచే పెద్దకోణముగుండా అతిక్రమణము నొందును. ఈవిధముగా పెద్దకోణము యొక్క ప్రసారమునుబట్టి కేంద్రకము యొక్క పరిమాణమును గూర్చిన అంచనా మొట్టమొదటగా చేయబడును.
(b) B కిరణములు : ఇవి అతివేగముగా చలించుచుండు ఋణ విద్యుత్పూరితములగు కణములు. వీటి వేగము కాంతివేగములో 1/3 వ వంతునుండి దానితో సమముగ నుండువరకు మారుచుండును. ఇవి a కణముల కంటె 100 రెట్లు అధికముగా చొచ్చుకొనిపోవు స్వభావము కలవి. కాని వాటి అయోనైజింగు శక్తి కణములయొక్క ఆశక్తిలో 100 వ వంతు ఉండును. ఒక B కణముయొక్క అధికవేగమునుబట్టి దాని ద్రవ్యరాశి ఒక ఋణ విద్యుదణువు (electron) కంటె అధికమని కనుగొనబడెను. ఆ ద్రవ్యరాశి యందలి ఆధిక్యము కచ్చితముగా ఐన్‌స్టీన్‌చే చెప్పబడిన సూత్రమునకు అనుగుణముగా సరిపోవును.
(c) ౪ (గామా) కిరణములు: ఇవి సుమారు 10-10 సెం .మీ. తరంగదైర్ఘ్యముగల మిక్కిలి కఠినమగు 'ఎక్సు' కిరణములు ఇవి తాము పడిన (ప్రసరించిన) పదార్థము నుండి B కిరణములను బహిర్గత మొనర్చును. సాధారణముగా ఒకే విచ్ఛిన్నప్రక్రియయందు (disintegration) B (బీటా) కిరణములు, ౪ (గామా) కిరణములు వెడల గ్రక్కబడుచుండును. ౪ కిరణములు B కిరణములకంటె 100 రెట్లు అధికముగా చొచ్చుకొని పోగలిగియుండును. కాని అయోనైజింగు శక్తియందు ఇవి B కిరణములతో పోల్చిన, 100 వ వంతు ఉండును, ౪ కిరణములు అయస్కాంత క్షేత్రముచే గాని, విద్యుత్ క్షేత్రముచే గాని, అతిక్రమణము (deviation) చెందవు. ఇవి 'ఎక్సు’ కిరణముల మాదిరిగనే ఎక్కువగా విశ్లేషణము (diffraction) నొందును.
ప్రేరిత లేక కృత్రిమ రేడియోధార్మికశక్తి (Indu-ced or Artificial Radio Activity) : 1934 వ సంవత్సరములో ఐరెని (క్యూరీసతియొక్క కుమార్తె), ఆమెభర్తయగు జోలియట్ అను నాతడు - బోరాన్, మెగ్నేషియము, అల్యూమినియము అనునవి a కణములచే ఆఘాతము నొందినమీదట రేడియో ధార్మికశక్తి కలవి అయ్యెనని కనుగొనిరి. దీనినిబట్టి విచ్ఛిన్నప్రక్రియ (disintegration) యందు ఉత్పత్తి యగునది రేడియోధార్మికశక్తిని కలిగియుండుననియు, కేంద్రక పరివర్తనములను (nuclear transformation) సామాన్య పద్ధతిలోనే చెందుననియు రుజువయ్యెను. అట్టి ఉత్పత్తుల యొక్క సగము మనుగడ (Half Value period) అత్యల్పముగా నుండును. అయినప్పటికిని పై జెప్పిన ధర్మములు రుజువయ్యెను. ఈదృగ్విలాసమును కృత్రిమ రేడియో ధార్మిక ప్రసరణమనెదరు. అల్యూమినియం యొక్క సందర్భమున జరుగు ప్రతిక్రియ ఇట్లుండును.
13 A l2 + 2 He4→ 15 P30 + on1
on1 అనునది శూన్యపూరణము (Zero Charge)- ఒక పరిమాణపు ద్రవ్యరాశి (unit mass) గల కణము. అది న్యూట్రాను (Nutron) అనబడును. 15 P30 అనునది రేడియో భాస్వరము. దాని సగము మనుగడ (half value period) 15 సెకండ్లు. ఇది సిలికను అను పదార్థములోనికి విచ్ఛిన్నము చెందును. ఇదేవిధమగు పద్ధతుల ననుసరించి నేడు పలురకములగు రేడియో ధార్మిక శక్తిగల పదార్థములు తయారు చేయబడుచున్నవి. మన శరీరములో ఇనుము, కాల్షియము, అయోడిన్ మున్నగు అనేక మూలకములు ఉండును. చాలకాలము వరకు శరీరములో ఏ నిర్దిష్ట (particular) భాగమునందు అయోడిను ఉండునో గుర్తించుట కష్టమయ్యెను. నేడు ఒక వ్యక్తికి రేడియో అయోడీనును ప్రయోగించిన యెడల, ఇది తిన్నగా సాధారణపు అయోడీను ఉండుతావునకు సరిగా పోవును. ఎందుచేతనన, ఈ రెండును సస్థానికము (isotopes) లగుటచే రసాయనికముగా సర్వవిధముల సదృశములై యుండును. రేడియో అయోడినును, దాని రేడియో ధార్మిక శక్తిని బట్టి G. M. కౌంటరు సహాయమున సులభముగా గుర్తింపవచ్చును. దానిని బట్టి అయోడిను యొక్క స్థానమును కనిపెట్టవచ్చును. ఈ విధముగా గళ గ్రంథి (thyroid gland) యొక్క స్వస్థతకు తగుమాత్రపు అయోడీను ఆవశ్యకమని కనుగొనబడెను. అయోడిను, భాస్వరము, గంధకము, కర్బనము, సోడియము అనువాటి యొక్క ఐదు రేడియో సస్థానకములు (isotopes) వైద్యసంబంధమైనట్టియు, శరీర సంబంధమైనట్టియు, జీవ సంబంధమైనట్టియు పరీక్షల యందు గుర్తించు సాధనములు (traces) గా విస్తారముగా వాడబడుచున్నవి. శోధక (గుర్తించు) నైపుణ్యము చెట్లలో జరుగు ఈ క్రింది ప్రతిక్రియ లందును, పరిశ్రమలందును విస్తారముగా ఉపయోగింపబడుచున్నది. జాగ్రత్తగా తయారుచేయబడిన జింకు సల్ఫైడుతో గూడిన రేడియో ధోరియము (L కణములను బయలు గ్రక్కునది) యొక్క మిశ్రమము శాశ్వతమగు ప్రకాశమును కలిగించును. అది గడియారములో అద్దుటకు ఉపయోగపడుచున్నది.
రేడియం నుండి వెడలు ౪ (గామా) కిరణములు, ఆరోగ్యముగా నుండు చర్మమునకు అపాయకరములై నప్పటికిని, కాన్సరు వంటి వ్యాధులను కుదుర్చుటకు ఉపయోగపడుచున్నవి. రేడియో కోబాల్టు (cobalt) ఇదే విధమగు ౪ కిరణములను వెడలించును కనుక అది ఇప్పటికిని గ్రాము ఒకటికి రు. 65,000 ల విలువ గల రేడియం యొక్క స్థానములో అమోఘమును, చౌకయు నగు ప్రత్యామ్నాయముగా వాడబడుచున్నది.
వి. వి. వ.