వావిలాల సోమయాజులు సాహిత్యం-1/శివాలోకనము/పరివర్తన
పరివర్తన
(శ్రీరాముని బాణప్రయోగానంతరం వాలి మనోభావాలు)
శా. ఎన్నో మారు లెదిర్చి యోడి గిరులం దేమూలనో డాగి వా
డున్నా డన్నదె మాసి పోవ బ్రతు కెట్లో యీడ్చు సుగ్రీవు డు
ద్యన్నవ్యార్భటి బొబ్బవెట్టి నను నాహ్వానింప, నే మోసమో
యున్నట్లున్న దటంచు నెంచియును నే యుద్ధంబు నీ వచ్చితిన్.
మ. సరియే నాయనుజన్ము డెన్నడును భాస్వత్సత్త్వ సంపత్తి నా
కరయన్ వానిని కీటడంచు టొక యాటై యుండు నేవేళ సో
దర సౌహార్దముచే వధించుటకు జిత్తం బొప్పుకోకున్న నే
వరకున్ దేలని పోరు సల్పి తరుమన్ వా డిట్లు జీవించెడిన్.
మ. తరుమూలమ్మున డాగి చోరుని గతిన్ ద్రాఘిష్ఠ చాపాన భీ
కర నారాచము తొడ్గి నా విపుల వక్ష శ్శైలముం జీల్చుదా
కరయన్ నీ జతనమ్ము శాత్రవుడ వెట్లైనాడ వయ్యా! భవ
త్పరమ క్షాత్ర విచిత్ర రూపమును మున్ దర్శింప నే నెన్నడున్.
ఉ. కట్టిన వల్కలమ్ములకు గౌరవమున్ గలిగింపగోరి చే
పట్టితె వీర కార్ముకము వంచనమై పగవాడ గాని నన్
నెట్టన నిట్టు కూల్చి యవనిన్ మహనీయ పృషత్క విద్యకున్
పట్టము గట్టుకో దలచి భండన పండిత! యిట్లొనర్చితే?
ఉ. ఇట్టు లధర్మచేష్టను వధించి ననున్ చిరునవ్వు నవ్వుచున్
దిట్టతనాన మించి, గడి దేరిన వాడవువోలె నిల్చు, నీ
దెట్టి విశిష్ట సత్కులమొ, ఎయ్యది దేశమొ, ధర్మమేమొ? నీ
యట్టిడు లుబ్ధకుండొ, మహితాత్ముడొ కావలయున్ ప్రవీరుడా!
చ. ఎదురుగ నిల్చి గెల్చుటకు నెవ్వడు పూనిన వాని శక్తి సం
పద నొక యర్ధభాగ మెడబాసి ననున్ గని చేరు నెప్పు డి
య్యది యగు నాదు జీవిత రహస్యము - దీని నెరింగి యుంటచే
కదనము కోర కిట్లు నిజకార్ముక మంపి వధించి నాడవే? 6
మ. అవు నా జీవిత మర్మ మీ వెరుగుదయ్యా! కాక వంచింప నీ
కవునా? క్షాత్రమె మూర్తి దాల్చి నటులున్నా వీవు జ్యాఘోషమున్
వివిధాశాప్రవిభేదకస్వన మహావిస్ఫూర్తి విన్పించి నా
డవు నీ వెక్కటి శౌర్య సారుడవు గాఢ ప్రక్రియన్ నమ్మెదన్.
చ. తలపుకు వచ్చు చున్న యది దాసులు తొలగ విన్న వించి నా
రలు, రఘువంశజుం డొకడు రాజ్యరమన్ విడనాడి, తమ్ముడున్
చెలియును వెంటరా విపిన సీమలలో ముని వేషధారియై
మెలగెడి నంచు నా గతిని మించిన వాడవు నీవె యౌదువా?
ఉ. ఆవల వింటి నాత డగు నా రఘువంశజు డంచు రక్తి మై
యీవన భూమి పంచవటి నింతియు గూడి సుఖించు వేళ, నా
రావణు డేగుదెంచి, తన రాక్షస మాయను, జూపి ధీరుడై
ఆ వనితా మణిన్ గొని శతాంగముపై పయనించె నంచునున్.
ఉ. ఆతడ వీవె? యా దశరథావనినాథుని యాత్మజుండవా?
ఆతపనీయకీర్తి కగు నయ్య యనామయ మెన్న డేని న
త్యాతరభక్తి యున్నయది యీ యవనీపతి యన్న నాకు నీ
వాతని పుత్రకుండవ? మహత్తరమూర్తి, రఘూద్వహుండవా!
ఉ. కాదన నీవు, రాఘవునిగా గయికొందును నిన్ను! కాని మీ
రాదట ధర్మరక్షయె మహార్థముగా గయికొన్న దొడ్డ భూ
మీదయితుల్ కదా! యిలకు మేటివి, నీ విటు మాయచేత రా
జా! దయతప్పి నన్ను తెగటార్చుటలో గల సూక్ష్మ మెద్దియో?
చ. మధువన వీథులన్ ప్లవగ మానవతీ జనతా మనోజ దు
ర్వ్యథలను దీర్చుటల్! సుమసుధారస సేవన కేళిలోలతా
కథనములున్ మదీయ గుణ గౌరవ భంగము సేయ నీచపు
న్నిధనము నిచ్చినావె? యవినీతుడు వీడని నమ్మి నీయెదన్. 12
ఉ. ధర్మము నుద్ధరింప వసుధన్ రఘువంశము నందు కేశవుం
డర్మిలి పుట్టె నంచును మహాత్ములు మౌనులు చెప్ప వింటి మున్
నిర్మలచిత్త! యాతడవు నీ వగుదేమొ! వనేంద్ర నీతికిన్
ధర్మముగాని కార్యము లొనర్పను నే మదగర్వితుండనై.
మ. యమఘంటా నినదోపమంబయిన సింహధ్వానముం జేసి యా
హిమవంతుం గని న్యక్కృతించి కదనం బెవ్వాడు కాంక్షించే వా
డమితోత్సాహుడు యాతుధానుడును నే నా దుందుభిం జంపి దో
స్సమరంబందున కాలజిమ్మి యిట నాశ్వాసించితిన్ మేటినై.
మ. దెసలం గెల్చితి నన్న గర్వమున నంధీభూతుడై రావణుం
డసిసాహాయ్యమె మెచ్చి వచ్చి యొకనా డాయోధన క్రీడ నా
కొసగన్ శక్తుడవే యటన్న 'చెడె దోహో!' యంచు సూచించి వె
క్కసమౌ మల్ల విశేషబంధమున ఢాకంగొట్టి నిర్జించితిన్.
శా. ఆవిర్భావము నొందినాడ దివి జాధ్యక్ష ప్రభన్ దీర్ఘ బా
హా విశ్రాంత బలాతిరేకమున సర్వారాతి దోర్గర్వమున్
త్రావన్ శాత్రవులైరి మిత్రులు - సదా రాజ్యప్రజాపాలనా
ప్రావీణ్యంబున కీర్తి కెక్కితిని, చంపన్ జెల్లునే నన్నిటుల్?
శా. ధర్మత్యాగ మొనర్ప నెన్నడును, సత్యప్రీతి పాలింతు, నే
కర్మిష్ఠుండను - సర్వసంధ్యలను శ్రీకంఠాంఘ్రి కంజాత స
న్మర్మాభిజ్ఞుడనై ద్విరేఫముగ నస్మత్ శీర్షము న్జేర్తు నో
ధర్మార్థ ప్రభవిష్ణు! విష్ణు! ఎటు లే దండ్యుండ నై నాడనో!
శా. ఆదిత్య ప్రభవమ్ము భవ్యమని నా కత్యంత తాత్పర్య మ
య్యా! దీవ్యద్భవదీయ వంశ మన సర్వానర్ధముల్ దీర్పగా
నా దేవేంద్రుడు మిమ్ము గోరు కథలన్ జిన్నప్పుడే వింటి-ని
ర్వేదం బెన్నడు మీ కొనరుచు గతి వర్తింపన్ “దురుద్యోగినై”. 18
ఉ. అంగదు వల్ల వింటిని బలాఢ్యుడు క్షత్రియ వీరమూర్తి స
ర్వాంగ మనోహరుం డొక డహస్కర పుత్రుని మైత్రిగోర ను
త్సంగము నందు వహ్నిగొని సంగడికిన్ శపథమ్మొనర్చి యు
త్తుంగ సుఖోపగూహనముతో జెలువొంది రటంచు మొన్ననే!
శా. ఆ మాయావిని రూపుమాపు తరి మాద్యద్దివ్య మాతంగ లీ
లామాత్సర్యము తోప నే కడగి ఘోర ప్రక్రియన్ పోరు వే
ళన్ మా సుగ్రీవుడె ద్రోహియై తనకునై రాజ్యంబు గైకొన్న వా
డా మాయావియె నీకు మైత్రి కయినాడా? సత్యధర్మప్రియా!
ఉ. అన్నయె చచ్చె నా డనుజు డాహవభూమిని గెల్చె, బాహుసం
పన్నత నన్న యీహ పొడమన్, కపిరాజ్యమునందు నంగదున్
మన్నన నిల్పి నా సచివ మండలికిన్ కడు పెద్దయౌచు, తా
నున్న మనోజ్ఞ కీర్తియును నూర్జిత ధర్మము నబ్బి యుండదే?
మ. అటు కిష్కింధకు నొక్కమారయిన రా! వాతిథ్య మిప్పించి యు
త్కట హర్షాంబుధి నోలలార్చి ప్రజ చేతం గాన్క వెట్టించి నీ
వటు విక్రాంతికి దగ్గ యర్హణము దేవా! ఏనె కావింపనే?
ఇటు లీ క్రూర నిశాంత సాయకముచే న న్నేల శిక్షించితో?
శా. కామాంధుం డయి పంక్తికంఠుడు నినున్ గైకోక మోసమ్మునన్
భామారత్నము బల్మి బట్టి కొనిపోవన్ వాని శిక్షింప నీ
వీ మార్గమ్ముల మెట్టు చుంట విని తండ్రీ! దర్శనం బిచ్చి నన్
ప్రేమం దీర్పగ కార్యము న్విలుతువం చెంతేని యూహించితిన్.
శా. నీకుం దృప్తిగ కింకరుండ నయి వానిం బట్టి తెప్పించి దే
వా! కంజాతమనోజ్ఞ తావక పదద్వంద్వంబు పట్టించి సీ
తాకాంతా మణి నిచ్చునట్లొనరుపన్ దైవార కాంక్షించు నా
కో కాకుత్థ్సమణీ! అనుగ్రహము కయ్యో! నిగ్రహం బబ్బెనే! 24
చ. అయినను నా పులస్త్యజ దురాసదవిక్రము నర్థి కొల్చు వా
రయి యనుజన్ములన్ సుతుడు వాహన దోహలులున్న వార లె
మ్మెయి గెలువంగ జాలునని మిత్రసుతుండు తదీయ మైత్రియున్
రయమున నిచ్చగింప తగునా యిది నీ సతి దెచ్చు మార్గమే?
చ. తగునె యుదగ్రవైర మిటు తమ్మునితో నని తార చెప్పినన్
మగటిమి నమ్మి యా పలుకు మన్నన సేయగ నైతి తత్ఫలం
బగు పడె నేటి కీగతిని, నయ్యును సంతస మౌను వంచనన్
పగతుడు గెల్చెగాని నిజబాహుబలంబున గెల్వ నేర్చునే?
చ. ఉరుతర సత్త్వసంపదను నూర్జిత మూర్తివె యయ్యు స్వామి? నీ
చిరవిరహంబు చే తనువు చిక్కెను - క్రూర వియోగ శక్తి ని
ట్లెరిగియు నేల తారకు విధించితి తీరని విప్రయోగమున్!
విరహి కిరాతు డేని కవవీడగ జేయడుగా మహాశయా!
చ. అనుపమ సాధ్వి, నా హృదయ హర్మ్యమహత్తరతార తార, స
ద్గుణఖని సుందరాంగి సుమకోమలచిత్త, గణించి నెమ్మదిన్
నను తన దేవదేవుగ ననారతము న్భజియించు నా మృతి
న్విని యది గుండియల్ ప్రిదిలి వ్రేలక యెట్లు భరింప నేర్చునో!
ఉ. ఎంతగ నింద చేసినను నేమియు నీ నగుమోము నందు నొ
క్కింతయు లేదు మ్లానత అహినము శుద్ధము ధర్మసూక్ష్మ మ
త్యంతము నుండు నన్ను పరిమార్చిన లీల నటంచు తోచు, నీ
వింతగు మార్గమున్ గొనిన ప్రీతికి హేతువు తెల్పవే ప్రభూ!
ఉ. ఆతత విక్రమాన్వితుడ వయ్యును హీనత నీకు గూర్చి వి
ఖ్యాతిని నాకు గూర్చు తెరగారసి యిట్టు లపూర్వ లీల జీ
వాతువు నాహరించి ప్రభువా! నను ధన్యుని జేసినాడవే
ఓ తపనీయ ధామ! ఇది యుజ్జ్వలమైన యనుగ్రహమ్మెగా! 30
శా. వ్యగ్రంబైన మనంబుతో వదనమం దార్తిచ్ఛటల్ గ్రమ్మ నో
సుగ్రీవా! యిటు లుంటి వేమి? మదిలో సుంతైన జింతింప కే
నగ్రభ్రాతను జంపుకొంటి నని, నా కయ్యెన్ శుభం బిందుచే
నుగ్రారుల్ గలవాడ నెప్డొ యని నాకున్నట్టిదే మృత్యువున్.
ఉ. ఆదట బూర్వ పుణ్యమున నబ్బె రమావిభు మైత్రి నీకు - నిన్
కాదన గల్గువార లిల గల్గరు రక్తిని రామకార్య మ
ర్యాదను దీర్చి, నిల్పి కవిరాజ్య యశోలతికాంకురమ్ములన్
పాదుకొనంగ నల్దెసల, పాలన సేయగదయ్య సోదరా!
ఉ. అంగదు డన్న నీహృదయమందున హార్దత యున్న, దెన్నడున్
భంగము రాదు వాడు ననువర్తన నిన్ కొలువం గలడు, స
త్సంగము వాని కిచ్చి యనుతాపము తీర్పుము - తండ్రి నైన నా
కుంగల మైత్రిచే నిటుల కోరెద గాని ఎరుంగు దెల్లయున్.
మ. ఒక గర్భమ్మున పుట్టి ఋక్షవిరజుం డుద్గాఢ వాత్సల్యమున్
ప్రకటింపన్ తమి నొక్కచో బెరిగి సర్వం బొక్కచో నేర్చి పా
యక విశ్వాసముతో కవల్ వలెను నున్నామయ్యా, రాజ్యంబుకై
యకటా! వైరము వచ్చె, తీరినది ఆర్యా! కౌగిలింపంగదే!
ఉ. వందన మిద్ది గైకొని భవచ్ఛర కర్షణకైతవాన నా
నందము గూర్ప నొక్కపరి నా తనువున్ స్పృశియింపు మయ్య! నా
సందియ మెల్ల తీరినది సర్వమయుండవు నీవు రామ! ఆ
క్రందిత మీ కపి ప్రతతి, కానగ లే, నిక కన్ను మోడ్చెదన్. 35
(ఆంధ్రపత్రిక, ఉగాది సంచిక 1960)