వావిలాల సోమయాజులు సాహిత్యం-1/శివాలోకనము/కర్తవ్యము
'కర్తవ్యము'
(మృత్యు దేవతాహ్వానాన్ని అంగీకరించేటప్పుడు కాకతి ప్రోలరాజు దుర్జయ ఎర్రసేనానిని కుమార బేతరాజుకు పాలకుణ్ణిగా నియమించారు. కొంతకాలం గడచిన తరువాత యుద్ధభూమిలో వృద్ధు ఎర్రసేనాని వీరస్వర్గాన్ని అలంకరించాడు. అదను దొరికిందని పల్లవరాయాది శత్రువర్గం యువ బేతరాజు మీదికి దండెత్తి ఓరుగల్లును ముట్టడించింది. సంధిప్రయత్నాల కోసం ఆహ్వానించిన రాజసభలో ఎర్రసేనాని భార్య కామసాని, ప్రభువుతో)
ఉ. క్రమ్మెను కారుమేఘములు కైవడి దిక్కుల శత్రుసేన, వీ
రమ్మగుసాధనమ్ము, పవరంబులు పోక లెరుంగక నట్లు నీ
నెమ్మది కింత భీతి తగునే? బలగంబులు చాలవే? ప్రభూ!
లెమ్ము, కరాంబుజంబున ధరింపుము కాకతి శాతఖడ్గమున్.
ఉ. నీవొక వీరమూర్తివయి నిస్తులధైర్య హిమాద్రి నాం
ధ్రావనికిన్ మహాయశ మనంతముగా గడియింతు వంచు, లో
కావన దక్షతన్ పృథివి కంతటి కేలిక వౌదు వంచు నే
మో వచియింపరాని తమి నువ్విళులూరెడి దేశమింతకున్.
మ. రిపు లేనాడును తేరిచూడగలవారే నిన్ను! నీ ప్రాభవం
బిపు డేపాటిదొ నీవెరుంగక ధరిత్రీశావళిన్ బేలవై
అపకీర్తిన్ ఘటియింప పూనెదవు రాజా! కాకతీయాన్వయ
ప్రప నీ మూలమునన్ విషాక్త జలపూర్ణం బౌటయోజింపుమా!
ఉ. ఆ కమలాప్తు డాదిగ మహాద్భుత విక్రము లెందరెందరో
మీకులమందు పుట్టి పుడమిన్ వ్రతులై వెలుగొంది నార, ల
వ్యాకుల చిత్తవృతి తలపన్ దగు నియ్యది కిల్బిషమ్ము తం
డ్రీ! కలకాలమున్ నిలచు నెన్నడు మాయదు మీ చరిత్రలో.
ఉ. ఆచ్ఛత మ్రోసె పేరు భవదన్వయ, మెన్నటికైన నిత్యమీ
తుచ్ఛ శరీర నాశనము - దూషణ కీవొడి పట్ట బోకుమా
స్వేచ్ఛ నశింపగా బ్రతుక చింత యొనర్చుట సిగ్గు సిగ్గు, ప్రా
ణేచ్ఛ త్యజింపుమా, ఇక వరింపుము స్వర్గమునో జయమ్మునో .5
ఉ. సంధికి ప్రాకులాడు టొక సాహసమే, అది క్షాత్రధర్మమే,
బంధములన్ తెమల్చి పరపార్థివ మోహన రాజ్యలక్ష్మి సం
బంధముకోరి నిల్వదగు భండన భూమి - ఆరాతి శౌర్య గ
ర్వాంధత రూపు మాపి జనరంజక కీర్తి వహింపగాదగున్.
మ. ఇది నీ స్వేచ్ఛ క్రయం బొనర్చుకొనుటే - ఈ యావదాంధ్ర ప్రజా
హృదయా వాసములన్ దవాగ్ని నిడుటౌనే కాని - భీరుండవై
కదన క్షోణిని నిల్వలేని తరి యోగ్యంబౌ ప్రజారక్షకై
అద నేతెంచెను చాలవేని ప్రభు రాజ్యత్యాగమున్ చేయుమా!
ఉ. ఎగ్గు దలంచి వారలు జయింపగ నీపయి కత్తి గట్ట ని
మ్మగ్గలమైన సేనల మహాహవ భూమిని జైత్రయాత్రకై
మొగ్గరముల్ రచించి పురమున్ నలు దిక్కుల ముట్ట నిమ్ము, ఇ
ల్లిగుగ్గులు పెట్టగా గలరె లేశము నే నొకదాన చాలనే.
చ. అబలయె కామసాని, వివిధాహవ కేళుల నందెవేసె నా
ప్రబల విరోధి సైన్యములు - బారల ప్రాభవముల్ హరించుటే
కబళముగాగ మింగెదరు గాదె బలమ్ము క్షణమ్ములోన నే
నబకను నమ్మి గంగ దిగినట్లగు నంచు తలంప బోకుమా!
శా. గర్జింపన్ ప్రళయాంబుదంబుగ రిపుక్ష్మానాధు లుద్విగ్నులై
వర్ణింపన్ రణభూమి శౌర్యవిభవ వ్యావృత్తి శాసింప నే
తర్జన్యంగుళితో - సమస్త వసుధా ధాత్రీశ్వరత్వంబు నీ
కార్జింతున్ భయమేల యుద్ధమున కాహ్వానింపగా శాత్రవుల్.
శా. సేనా పట్టము గట్టి నన్ననుపు మాజిన్ కాళికా మూర్తినై
నానా భూత వితాన భీకర లసన్నవ్యోజ్వల క్రీడగా
నే నాట్యం బొనరించి తెత్తు జయ తన్వీ గాఢ సంశ్లేష భ
వ్యానందం బట రాజ్య మేలు కొనుమయ్య, శ్రీశచీస్వామివై : 11
ఏకశిల' నుండి (1951)'