పీఠిక
ఈశతకమును జూలూరి లక్ష్మణకవి రచించెను. ఈయన మధ్వబ్రాహ్మణుఁడు. సుబ్బనార్యుఁడు శేషమ్మలకుమారుఁడు. ఆంధ్రభాషకు నన్నయభట్టారకునివలెఁ బ్రమాణుఁడగు అప్పయార్యుని మనుమఁడు. కవిని గూర్చిన చరిత్రాంశ మీశతకములోనిపద్యములవలన నింతవఱకు మాత్రమె తెలియును. పూర్వముద్రితప్రతిపై గ్రంథకర్త జూలూరి లక్ష్మీనరసు గ్రంథకర్త యని కలదు. వీనినాధారపఱచుకొని కవిజీవితమును గ్రహింపవలసియున్నది.
శతకకర్తయగు లక్ష్మణకవికి లక్ష్మీనరసు అనునామాంతరము గలదు. ఈకవి బ్రౌనుదొరవారియాదరణమున క్రీ.శ. 1800 ప్రాంతమున ననేకగ్రంథములకు వ్యాఖ్యలు వ్రాసియు నిఘంటురచనమునఁ గేలూఁత నొసంగియు మాతృభాషాసేవ గావించి సుప్రసిద్ధుఁడైన జూలూరిఅప్పయశాస్త్రిగారికి మనుమఁడు. అప్పయ్యశాస్త్రిగారు కొన్ని శతకములను రచించిరి. ముకుందరాఘవశతకకర్తయగు లక్ష్మణకవి శాస్త్రిగారికి మనుమఁడు. లక్ష్మణకవిజీవితము శతక
ముకుందరాఘవశతకము నిర్దుష్టముగాఁ బ్రౌఢముగా మనోహరముగా నుండి పఠనయోగ్యముగా నలరారుచున్నది. ఇందు రామాయణకథయంతయు ముఖ్యాంశము లేమాత్రము విడువక రసవత్తరముగా నిముడ్పఁబడియున్నవి. ఆయాఘట్టములలో నంత్యనియమము వృత్త్యనుప్రాసాదిసముచితాలం
ఈశతకము తొలిముద్రణము అంటిన విరిగిపోవు సన్నని పెళుసు కాగితములపై మద్రాను ఆదివిద్యానిలయముద్రణాలయమున దుర్మతిసంవత్సరమున ముద్రింపబడెను. పూర్వముద్రణమునఁ గవి యభిప్రాయమునకు భిన్నము లగుదోషము లెన్నియో పడినవి. వ్యాకరణదోషములగు పరుషసరళద్రుతాద్యాదేశములు చాలవఱకు దుష్టములై వికారముగ నుంటచే యథామతి పూర్వగ్రంథానుసారముగా శుద్ధప్రతి వ్రాయించి సంస్కరించి యిప్పటికిఁ బరిశుద్ధముగా ముద్రింప నవకాశము గలిగినది. శ్రీరామభక్తులకు నాంధ్రసారస్వతరసవిదులగు రసికు
ఆంధ్రవాఙ్మయసేవాధురంధరులగు శ్రీ వావిళ్ల వేంకటేశ్వరశాస్త్రి గారి సత్ప్రయత్నములలో శతకసంపుట ప్రచురణ మొకటి. ఈనూత్నశతకసంపుటహారమున కీముకుందరాఘవశతకము నాయకమణి యనఁదగి యున్నదని మాయభిప్రాయము.
శ్రీముకుందరాఘవశతకము
బాలకాండము
ఉ.
శ్రీవసుధాత్మజామృదులచిత్తసరోజమిళిందనిత్యసం
1
ఉ.
శ్రీమణికాంచనాంచితవిచిత్రవిభూషణధామ ఘోరసం
2
ఉ.
శ్రీరఘువంశవీర ఘనచిన్మయదివ్యశరీర దీనమం
3
ఉ.
అంగజకోటి విభ్రమపదాంగ నికృత్తవిచిత్రకూటసా
4
చ.
స్థిరమతి వాణి నెంచి కవిశేఖరుల న్వినుతించి యాంధ్రవా
5
ఉ.
హాయిగ సజ్జను ల్వొగడ పార్ధశతద్వయవృత్తసంఖ్య రా
6
చ.
సకలగుణాకరుండు నృపసత్తమవీరుఁడు యాచకాళిక
7
చ.
తనయులు లేమి నద్దశరథక్షితినాథుఁ డెదం దలంచి యిం
నిని దగదోడి తెచ్చి యవనిన్ హయమేధ మొనర్పఁడే మహా
8
చ.
బలిమి దశాస్యుచే నొదవుబాధలఁ దెల్పుచు వేల్పులెల్ల యో
9
చ.
క్రతువు సమాప్తినొందినఁ గరస్థసపాయసరుక్మపాత్రుఁ డా
10
చ.
సగమది కోసలేంద్రతనుజాతకు నిచ్చి సుమిత్ర కందులో
11
ఉ.
క్రన్నన యాగభాగములు గైకొని దేవత లబ్జగర్భవా
త్సన్నుత రావణాద్యసురసంతతిపై భుజవిక్రమంబుఁ దా
12
చ.
దురమున దుష్టదానవులఁ ద్రుంచి జగన్ముద మాచరింప బం
13
చ.
హరినిజరూప మీవురగపాంశము అక్ష్మణుఁడున్ రథాంగ మా
14
చ.
సతతము జాతినామములసంగతి నొందని సుప్రసిద్ధిచే
15
ఉ.
అంచితపుణ్యుఁ డాదశరథాధిపుఁ డెట్టితపం బొనర్చెనో
16
చ.
గురువులకెల్ల నొజ్జవయి కోరినవిద్య లొసంగుచుండు నీ
17
చ.
అరయ భవత్పరాక్రమవిహార మదెట్టిదొ తండ్రియాజ్ఞ సో
18
చ.
అలఘుకళాప్రపంచనిధి వయ్యును నాసరయూనదీతటిం
19
ఉ.
సంగతిమీరు కౌశిక లసన్ముఖనిర్గతవాక్ప్రపంచమున్
20
చ.
అటవులజాడఁ జేరి పథికావలి నొంచుచు ఘోరమూర్తియై
పటుకుధరంబు నేకసితబాణపని న్విదళించి తౌ భవ
21
ఉ.
సమ్మతి నంత వాసవుఁ డొసంగిన పూజ లనుగ్రహించి సా
22
చ.
మునిపతి దెల్పు వామనుని పూర్వనివాసకథ ల్కుతూహలం
23
ఉ.
సంతతనిష్ఠ మౌని విలసన్మఘదీక్ష వహింపఁజూచి దు
24
ఉ.
ఏచి కడంగి యస్త్రయుగ మేయఁగ నందు మరుఛ్ఛరంబు మా
నీచు సుబాహు పాపకము నీ కొనరించె నిటుల్ విరోధులం
25
చ.
ఉరుతరమైన యజ్ఞఫల మొయ్యన మౌని కొసంగి తన్మునీ
26
చ.
హలకులిశాంకుశధ్వజదరాంబుజరేఖల నొప్పుపాదముల్
27
చ.
సదమలచిత్తవృత్తి మునిసంతతి గొల్వఁగఁ దారకాళితోఁ
28
చ.
చతురవచఃప్రవీణతను సంయమివర్యుఁడు దెల్పులోకవి
29
చ.
సతతవిమోహవిభ్రమత శక్రునిఁ గూడి నిజాధినాథుఁ డు
30
చ.
కరము భవత్కటాక్షమును గైకొని చెంగట మంగళాంగవి
31
చ.
అనుపమలీల నొప్పు మణిహాటకనిర్మితహర్మ్యపఙ్క్తులం
32
చ.
అడరుచుఁ దాఁకి గాధిసుతుఁ డాత్మబలంబు వసిష్ఠమౌనిచే
33
చ.
పటుభుజశక్తి మై నృపులు బల్విడి పట్టి కదల్పలేక ప్ర
త్కటకలభంబు తమ్మిక్రియ గ్రక్కున లీలఁ దెమల్చి త్రుంచితౌ
34
ఉ.
అంబురుహాక్ష దండ్రికిఁ బ్రియంబగునట్లు సరాలునన్ మహీ
35
ఉ.
సంతసమొప్ప బంధుజనసంతతితోడ వివాహకృత్య మ
36
చ.
తతభవదన్వయక్రమముఁ దా విని యామిథిలేంద్రుఁ డార్యస
37
ఉ.
క్రంతలు గొంచు పౌరజనకాంతలు రా మురజాదిరావముల్
దంతి వసించి నింద్రుగతి దంత్యధిరూఢత బంధుకోటితో
38
ఉ.
పొంగుచుఁ జంచలాక్షు లతిముగ్ధకటాక్షనిరీక్షలన్ భవ
39
చ.
ఘనమణి విస్ఫురచ్ఛుభదకాంచనతోరణమై తనర్చుస
40
ఉ.
అమ్మిథిలేంద్రుఁ డయ్యవనిజాదికకన్యకలన్ సహేమభూ
41
చ.
సలలితధర్మయుక్తి ననుజన్ములతోడ రసాసుతాదిక
42
ఉ.
మంగళకృత్యమెల్ల నసమానమహావిభవంబుతోడ నొ
43
చ.
అనుపమదివ్యవస్త్రమణిహాటకభూష లొసంగి యంపినం
44
చ.
హితముగ నాదునామము వహింపఁగఁ జెల్లునె యంచు రాముఁ డు
45
చ.
పురహరుజీర్ణచాపము సముద్ధతి ద్రుంచినబంట వౌదువే
46
చ.
శరమును వింటఁ గూర్చి పదసంధులు ద్రుంపఁదలంప భీతిఁ జె
చ్చెరఁ దనస్వర్గమార్గములచెంత నిగుడ్పఁగ వేఁడు భార్గవుం
47
ఉ.
అంచితరత్నసౌధవిపులాంగణమంగళతోరణంబునై
48
ఉ.
చెంతలనుండు నంగనలు చివ్వున నారతులియ్యఁ గొంచు న
49
చ.
ఖరమతి తాటకం దునిమి కౌశికుజన్నము గాచి వైరిదు
50
అయోధ్యాకాండము
ఉ.
ఎల్ల జగంబు లోలి సృజియింపఁగఁ గానఁగ నైన నిన్నుఁ దా
51
చ.
సరిగనలేని మీవిభుత సైఁపక కైక వరచ్ఛలంబునన్
52
చ.
అలికులవేణితో జలకమాడి విభూషలు మేనఁ దాల్చి యిం
53
ఉ.
రంగుగ నేఁగి కైకగృహరాజము సొచ్చి విపత్తిఁ దూలు దం
54
చ.
పరమగుణాఢ్య నీదుపితృవాక్యము దీర్పఁ జతుర్దశాబ్దముల్
చ.
ఇనకులనాథ నీవు వని కేఁగఁ దలంచుతలం పెఱింగి భూ
56
ఉ.
చండతరోగ్రకోపమున సయ్యన లక్ష్మణుఁ డేచి యీనరేం
57
చ.
చలపరియైన కైక కనుసన్న నొకన్నువ దెచ్చు వల్కలం
58
ఉ.
ఉల్లము ఝల్లనం గని వనోర్వికిఁ బోవు టెఱింగి మూర్ఛలన్
డెల్ల ఘటించెనే యనుచు నేడ్చెడుతల్లిని నూరడించు చీ
59
ఉ.
అంత సుమిత్రఁ గాంచి వినయంబున మ్రొక్కి నిజాధివాససౌ
60
చ.
అనుపమధన్వి వై జనకుఁ డంపుశతాంగము నెక్కి పౌరు లొ
61
ఉ.
శాంతగుణాఢ్య నీ వటుల సాగినఁ దత్పురలక్ష్మియు న్నిశా
62
ఉ.
పూనిక నాజనంబు మదిబుట్టినయార్తి భవత్పదాంబుజ
యానము నిల్పి యందు జలమాని నిశీథిని బర్ణశయ్య స న్మానము సేయవే మృదులతల్పము నోజ ము...
63
ఉ.
పౌరులు వాయ నీదగునుపాయపుజాడ సుమంత్రుఁ డానిశన్
64
ఉ.
పాపవినాశ దాశపతి భక్తి నొసంగినకాన్క లంది వే
65
చ.
ఘనకుచభారయై యసదుగౌ నసియాడఁగఁ గోమలాంఘ్రు ల
66
చ.
అగణిత మైన సర్వదురితౌఘము దూలఁగఁజేయఁజాలు స
67
చ.
అట యమునానదిం గడచి యంతట మాల్యవతీనదీలస
68
చ.
అకలుషనిర్జరప్రకర మల్లనఁ జూచుచు మౌనికోటిచెం
69
చ.
కనుఁగొని సీతనేచు నల కాకముపై తృణ మేయ నస్త్రమై
70
ఉ.
ఇమ్ముగ గంగ దాఁటి వని కేఁగెను రాముఁడు నాసుమంత్రువా
71
చ.
ఉరుగతి వేటలాడుతఱి నొందిన శాపము నగ్రభార్యతో
నరుదుగఁ బల్కి పఙ్క్తిరథుఁ డంత భవద్విరహార్తి మీఱఁ ద
72
చ.
పతి మృతి యంతటం తెలిసి పంకజనేత్రలు హా నృపాల సూ
73
ఉ.
దూతను బంప వచ్చి భరతుండు భవద్వనయానవార్తయు
74
చ.
భరతుఁడు తండ్రిఁ జూచి బహుభంగుల ఖేదముఁ జెంది పిమ్మటన్
75
ఉ.
పొందిన రాజ్యసంపదలఁ బూనుట నొల్లక రామచంద్ర యే
ఛం దగుసైన్యముం గోని వెసన్ భరతుం డరుదెంచఁడే జగ
76
ఉ.
ఓజను రామచంద్రు నిట నూరికిఁ దేరఁగఁబోదు నా సము
77
చ.
నినుఁ గనఁ జిత్రకూటము ననిందితుఁడౌ భరతుండు చేరఁగాఁ
78
ఉ.
సైనికకోటి నిల్పుచు వెసన్ భరతుం డరుదెంచి మేడల
79
ఉ.
తమ్ముల గారవించి మఱి తండ్రివినాశ మెఱింగి మూర్ఛపైఁ
80
ఉ.
ఆనదిచెంతఁ దండ్రికిఁ దిలాంబువు లిచ్చి యథోచితక్రియల్
81
ఉ.
ఆసభలోపల న్భరతుఁ డంజలి మోడ్చి సమస్తవైభవో
82
ఉ.
అక్కట యింత తెంపు తగునయ్య తగన్ పితృవాక్య మేనె పెం
83
చ.
గురువచనంబుఁ గైకొనుచుఁ గూరిమి మీ రొసఁగంగఁ బాదుకల్
84
చ.
వరనిజరాజ్యవైభవవిపర్యయ మంది పితృప్రయుక్తి మై
కరుణ నొసంగి సీతఁ గొని కానకు నేఁగవె రామచంద్ర యా
85
ఆరణ్యకాండము
ఉ.
పుణ్యచరిత్ర యత్రిమునిపుంగవు వీడ్కొని ఘోరదానవా
86
ఉ.
చండకఠోరశూలమును సయ్యన పైనడరింప దాని కో
87
చ.
ఇరుదెస దేవత ల్గొలువ నింద్రుఁడు వచ్చి తపంబు మెచ్చి చె
88
ఉ.
పూని సుతీక్ష్ణముఖ్యమునిముఖ్యులఁ గొల్చి తదాజ్ఞతోడుతన్
దానవుల న్వధించుచు సదా సుఖకేళిని గల్పవృక్షసం
89
ఉ.
తాపసవృత్తి నిల్వలుఁడు దా మునికోటికి మేషమైనవా
90
ఉ.
సమ్మతి నాయగస్త్యమునిచంద్రుఁ డొసంగిన దివ్యఖడ్గయు
91
చ.
కలశజునాజ్ఞఁ గొంచు ఘనకాయు జటాయుని గారవించి మం
92
చ.
స్ఫురితతమాలనీలరుచిశోభితమంగళగాత్ర విస్ఫుర
ట్లఱచుచు వచ్చి చూచి వలపందుచుఁ గోరిన నవ్వి లక్ష్మణుం
93
చ.
అట చని వేఁడఁగా నతఁడు నయ్యయొ నేర్పరి రాముఁ బాసి యి
94
ఉ.
ముక్కును గర్ణము లైగిన మ్రోఁగుచు వేఁ జని చుప్పనాతి దా
95
ఉ.
అంతట నాఖరుండు చతురంగబలంబులతో రణక్రియా
96
చ.
మసలక నొక్కవ్రేలిడిని మార్కొని యాపదునాల్గువేలర
97
చ.
పరువున నేఁగి శూర్పణఖ బన్నము నన్నకుఁ జెప్పుచున్ మనో
98
ఉ.
వే చని రావణుండు పృథివీసుతఁ దేఁ జనుదెమ్ము నాభయం
99
ఉ.
వింతగ మేనికాంతి వినువీథి వెలుంగ మనోహరాకృతిన్
100
చ.
కనకపులేడి యిజ్జగతి గల్గునె చూడ నిశాటుమాయగాఁ
101
ఉ.
గోచరమౌచు చిక్కకను గ్రుంకులు పెట్టు చరణ్యసీమకున్
వే చన మాయలేడి యని వెన్కొని కిన్కను బాణమేయ మా
102
ఉ.
ఆనినదంబు వించు జనకాత్మజ కుందుచు లక్ష్మణా మహీ
103
చ.
అటు జనకున్నఁ గిన్క వడి “యగ్రజుచేటుఁ దలంచి కాచితే
104
ఉ.
కోరిక నంత వృద్ధమునికుంజరుఁడై దశకంఠుఁ డుర్విజం
105
ఉ.
ఆనన మెత్తి "యే దశరథాధిపుకోడల రాముభార్యజుం
దీనత నేడ్వఁగా విని యెదిర్చి జటాయువు దాఁకఁడే కృపా
106
ఉ.
బిట్టుగఁ దాఁకు గృధ్రపతి బీరముదూల రణం బొనర్చి యా
107
చ.
చెలఁగుచు రావణుండు పురిఁ జేరి యశోకవని న్నిశాటకాం
108
చ.
అటు లరుదెంచి లక్ష్మణుఁ డిలాత్మజపల్కులు దెల్ప నుల్కి య
109
చ.
వెసఁ జని పర్ణశాల బృథివీసుత గానక భీతిమై మనో
న్విసువక చూచి కానకయ వేసట నొందవె రామచంద్ర ని
110
ఉ.
సారసగంధి పెంచు మృగశాబకముల్ జనుత్రోవ నేఁగి శృం
111
ఉ.
ఓరఘునాథ సీతఁ గొని యుగ్రత రావణుఁ డేఁగఁ దాఁకి త
112
చ.
చని చని యొక్కెడన్ ఘననిశాచరబంధు కబంధుఁ డుగ్రుఁడై
113
ఉ.
ఆమనుజాశి దివ్యుఁడయి యంబరవీథిని నిల్చి యోఘన
భూమిధరంబునం గలఁడు పొమ్మట మంగళ మౌనటంచు నెం
114
చ.
విమలు దినేశసూనుఁ గనువేడుకఁ బోయి మతంగమౌనియా
115
ఉ.
చెంగట దండకాటవినిఁ జేరి చరించు సువర్ణదంభసా
116
కిష్కింధాకాండము
ఉ.
మారుతపుత్రుఁ డర్కసుతమంత్రి కరంబులు మోడ్చి యోజగ
117
చ.
ఇనజుఁడు వాలిచే యువతిహీనత నొంది గృశించుచున్ భవ
118
చ.
దశరథరాజనందనుఁ డుదారుఁడు రాముఁడు తండ్రిపల్కుచే
119
ఉ.
ఈరఘురాముసోదరుఁడ నేను తదంఘ్రులఁ గొల్చి వచ్చితిం
120
చ.
ఇనవరనందనుం డతఁడు నే మినవంశ్యుల మట్లు గాన మా
121
ఉ.
ఆవల ఋశ్యమూకగిరి కాకపితోఁ జని యగ్గిచెంత సు
తావిమలాంగి భూషణవితానము జూచి కలంగి యాదశ
122
చ.
అతిబలుఁ డైనవాలి తనయాలిని గైకొని బ్రోచుటెల్ల వి
123
చ.
అవనిధరోపమానమగు నచ్చటి దుందుభికాయ మంఘ్రిచే
124
ఉ.
శ్రీవర నీయనుజ్ఞఁ గొని చివ్వునఁ దాఁకిన వాలి యుగ్రుఁడై
125
ఉ.
మెండగు పూలదండ నిడి మిత్రసుతుండు ధరించి మించి బ్ర
ద్దండతఁ దాఁక నొండొరు లుదగ్రత కొండలభంగిఁ బోరరే
126
ఉ.
అత్తఱి వేఁటకానిగతి నాదట పొంచి కఠోరబాణ మా
127
చ.
పటుశరవేదనంబునను వాలి కడు న్మిము దూరి దూరి పి
128
చ.
ఇలఁ బడియున్న వాలియెద నేడ్చెడు తారఁ దొలంగఁ బుచ్చి ని
129
చ.
ఇనజుఁడు నీదుపంపునఁ గపీశ్వరరాజ్యముఁ గాంచి వాలినం
130
ఉ.
ఆగిరిగహ్వరంబున రసాత్మజఁ బేర్కొని మోహమంది వ
131
ఉ.
చండత లక్ష్మణుండు గురుచాపభుజార్గళుఁడై లయాంతకో
132
చ.
కొరకొర జూచి "రాముఁ డెదఁ గుందుచునుంటఁ దలంప కిట్లు మం
133
ఉ.
ఈరవిజుండు మాన్యుఁడు మహిం గృతకృత్యుఁడు వానరావలిన్
134
చ.
తరణిసుతుండు శాంతలపితంబుల లక్ష్మణు కోప మార్చి వే
తరుచరకోటిఁ గూర్చుకొని ధైర్యముతోఁ బవనాత్మజాదివా
135
చ.
రవిజుఁడు నీదుమన్ననల రంజిలుచున్ భవదాజ్ఞ మిత్రసైం
136
ఉ.
సాహసవృత్తి నిశ్చలత సద్గుణజాలము సర్వకార్యని
137
చ.
తరుచరవీరు లట్లరిగి దర్పముతోడుతఁ బూర్వపశ్చిమో
138
చ.
అనిలతనూజముఖ్యులు రయంబున దక్షిణదిక్కుఁ జెంది యో
గనుఁగొనలేక ఖిన్నులయి కాయముఁ బాయఁగ దర్భలందు స
139
ఉ.
వాతసుతాంగదాదికపివర్యులు తమ్ము గ్రసింపజూచుసం
140
చ.
జలకణచుంబితాభ్రమగు సాగరముం గని భీతి నంగదా
141
చ.
బలజవశాలి వయ్యుఁ జనఁ బాల్పడ కిట్లు తొలంగియుంటివా
142
ఉ.
ఖ్యాతిగ వాలిఁ జంపి సఖుఁడౌ రవిసూతికి గీశరాజ్యస
143
సుందరకాండము
చ.
పదయుగళంబు చక్క నిడి వార్ధికి మ్రొక్కి భవత్పదాబ్జముల్
144
చ.
చలిమలపట్టికిం బ్రియము సల్పి వెసన్ సురసన్ మరల్చి పే
145
చ.
అనుపమసౌధగోపురసమంచిత మై వెలుగొందు లంక నొ
146
ఉ.
ఆరజనీచరేంద్రపురి నాలయమంటపసౌధవీథులన్
మ్మారుతి చింతనొంది మఱి మంజులతాంతలసద్వనాళి కి
147
ఉ.
చెక్కిటఁ జెయ్యి జేర్చి బలుచింతలఁ దూలుచు దీనవక్త్రయై
148
ఉ.
క్రమ్మరఁ జూచి యావనిత కాంచనగాత్రకళావిభూతి భా
149
ఉ.
రావణుఁ డానిశీథిని ధరాసుతపైఁ గడుమోహ మంది భూ
150
చ.
కని వసుధాతనూజ చనుగట్టులు చేతులమాటి పెన్నెరుల్
151
చ.
అలరెడుజవ్వనం బిటుల నారడివోవఁగఁ గుందనేల నేఁ
152
చ.
అటవుల నాకలంబు దినునల్పుని రామునిఁ గోరె దీవు వాఁ
153
చ.
అన విని సీత కుంది తన కడ్డముగాఁ దృణఖండ మూని యే
154
ఉ.
వంచన నన్నుఁ దెచ్చి చెడుపల్కుల నాడెదు బంటనంచు న
155
చ.
ఇనకులమౌళి కీవు నను నిచ్చి వినమ్రుఁడ వైన నాథుఁ డొం
న్ననఁగను మొండుగాఁ దలఁచిన న్నిను నీకులమున్ వధించుఁ జు
156
చ.
సుదతులఁ జంపఁగూడదని చూచిన నీ విపు డోటలేక యా
157
చ.
కనలుచు దుష్టదైత్య నిను గ్రద్దన జావ శపింపజాలు దై
158
చ.
ఉడుకుచు రావణుండు భయదోగ్రత ఖడ్గము దాల్చి సీతపై
159
చ.
వెస నసురాంగనల్ దివిరి వీఁక ధరాసుత చుట్టుముట్టి రా
కసరుచుఁ ద్రుంతుమంచుఁ గినుకన్ ఝళిపింపరె యాలతాంగిహృ
160
ఉ.
చేరువఁ గూర్కు నాత్రిజట చెచ్చెర మేల్కని రామమూర్తికిన్
161
చ.
సమయముఁ జూచి పావని వెసన్ మిముఁ బేర్కొని సీతఁ గాంచి నే
162
ఉ.
రాముఁడు దుష్టదానవవిరాముఁడు ధీరుఁడు మేచకాంబుద
చ.
ధరణిని సత్యసంధుఁడును దర్పకరూపుఁడు బ్రహ్మచర్యత
164
చ.
కమలదళాక్షి లక్ష్మణుఁడు కాంచనవర్ణుఁడు గాని రామభూ
165
ఉ.
ఆమహిపుత్రి మీకుశల మారసి వెండి యనర్ఘరత్నచూ
166
ఉ.
చండత నక్షముఖ్యదనుజచ్ఛట రావణునాజ్ఞఁ దాఁకి యు
167
ఉ.
మండుచు మేఘనాదుఁ డసమానబలంబునఁ దాఁకి విశ్వసృ
168
ఉ.
గ్రక్కునఁ గట్టి తేరఁ గని రావణుఁ డిందుల కేమి వచ్చెనో
నిక్కము సీతఁ జూడఁగను నే నిట వచ్చితి వచ్చితి న్నిను
169
ఉ.
వంచన భూమిపుత్రిఁ గొనివచ్చిన తుచ్ఛుఁడ రాము నల్పుగా
170
ఉ.
ఆవిధి నీకు ము న్నొసఁగినట్టివరంబు మనుష్యకోటిచేఁ
171
ఉ.
ప్రాణముఁ గోరితేని జనకాత్మజ రామున కిచ్చి యాజగ
172
ఉ.
దూత యవధ్యుఁ డంచుఁ దనతో ననుజన్ముఁడు జెప్ప వించు నా
ఘాతముతోడఁ గూర్చి తగఁ గాలిచి తత్పురి ద్రిప్పఁ బంపఁడే
173
ఈ.
కట్టినకట్లు దెంచి దశకంఠబలంబుల నుక్కడంచి తా
174
ఉ.
అంతట వాల మంబునిధి నార్పి మహీసుత గాంచి తల్లి నీ
175
ఉ.
అంబుధి లీల దాఁటి వెస నంగదముఖ్యులఁ గూడి యన్యదూ
176
చ.
అవనిజ లంకనుండువిధ మంతయుఁ దద్వచనంబు పొందుగాఁ
భవ వెసఁ దేరఁబోవలె నృపా యని రత్న మొసంగ లోచనో
177
చ.
వననిధి లీలమై గడచి వాయుతనూజుఁడు లంక జొచ్చి సీ
178
యుద్ధకాండము
ఉ.
నిండుమనంబుతోఁ గపు లనేకులు గొల్వఁగ శార్ఙ్గతుల్యకో
179
ఉ.
ధారుణి గ్రుంగ దిక్కరులు దల్లడమందఁగ మార్గఘోరకాం
180
ఉ.
ఇంతయు రావణుం డెఱిఁగి యింతకుము న్నొకక్రోతి వచ్చి యెం
నెంతయు మీఱి వచ్చెను నిఁకెట్లు జయింతమొ మంత్రులార సు
181
చ.
కనలి కుబేరపుష్పకముఁ గైకొని దిక్పతులన్ జయించి కుం
182
చ.
కుటిలత నింద్రజిన్ముఖులు గొల్వునఁ గ్రోధవిలోకనప్రభా
183
చ.
భళి భళి చాలు పంతములు వానరుఁ డొక్కఁడు వచ్చి యిప్పురం
184
ఉ.
ఆ రఘురాముబాహుబల మల్పమె చూడ ఖరాదుల న్మహో
వారిమహేంద్ర రామున కిలాత్మజ నిచ్చి కులంబు గావు నే
185
ఉ.
రాముఁ డనంగ నెవ్వఁ డమరప్రభుఁడో వరుణుండొ కాలుఁడో
186
చ.
వలదు మహద్విరోధ మనివార్యబలాఢ్యుఁ డతండు నీబలం
187
చ.
జననియనుజ్ఞ వచ్చి మిము సర్వశరణ్యు నుతించి వేఁడ మై
189
చ.
ఉదధినిమిత్తమై నియతినుండి నినుం గనకున్న నల్గి దు
189
చ.
నలు నియమింపు సేతువు నొనర్ప రఘూద్వహ నిల్చునంచుఁ ద
190
చ.
కపులు కడంక మై కుధరకాండము వృక్షచయంబు చేర్చి తో
191
ఉ.
వీచులపెల్లుచేఁ బుడమి వెల్లువలం బచరించు వార్ధిగాఁ
192
ఉ.
చారులచే నెఱింగి సురశత్రుఁడు భీతిలి రత్నకాంతివి
193
ఉ.
సంగరదోహలు ల్కపు లసాధ్యులు రాముఁడు దుర్జయుండు
తాంగన నిచ్చు టర్హమని యాభటు లన్నఁ దలంకి మంత్రికో
194
చ.
ఖరఖరవంశసంభవుఁ డఖండపరాక్రముఁడున్ బ్రతాపభా
195
ఉ.
నాకును జూడ చక్రి భువనంబులు బ్రోవఁగ రామమూర్తియై
196
చ.
కనుఁగవ నిప్పు లుప్పతిలఁ గన్గొని కిన్క నరాధముల్ నరా
197
ఉ.
మీరును దద్విధం బెఱిఁగి మేలని యుద్ధమె నిశ్చయించి దు
ద్వారములందుఁ జుట్టు వనవాసులు నిల్పుచు మీరు నుత్తర
198
ఉ.
రావణునాజ్ఞచే నిశిచరప్రకరంబు శరాసతూణబా
199
చ.
తలపడి యామినీచరు లుదగ్రశరాసవిముక్తసాయకా
200
ఉ.
వానరు లుగ్రులై కడఁగి వాలములం బడమోఁది శైలసం
201
చ.
నిళను కడంకఁ దాఁకి రజనీచరు లుగ్రత వానరాలి దు
202
చ.
చటులమఖాగ్నిజాతరథసాయకము ల్గొని మేఘనాదుఁ డా
203
చ.
త్రిజట దశాస్యునాజ్ఞఁ దను దెచ్చినఁ జూచి మహీజ హాజగ
204
ఉ.
నారదసూక్తిచేఁ దలఁచినం బరతెంచు ఖగేంద్రపక్షదు
205
చ.
సతిహితవాక్యము ల్వినక సైన్యవధంబుఁ దలంచి పేర్చి యు
206
ఉ.
దండధరాలయంబున కుదగ్రత బంచెను నా నతండు దో
క్త్రుండును నమ్మరుత్సుతునిఁ దూలిచి నీలుని నొంచి మత్తవే
207
ఉ.
తాఁకి శరంబు లేసిన శితప్రదరంబుల వానిఁ ద్రుంచి బ
208
చ.
తలఁకక పట్టి లక్ష్మణుఁ గదల్పఁగ లేక శివాద్రి నెత్తుచే
209
ఉ.
క్రూరత మిమ్ముఁ దాఁకిన మరుత్సుతు నెక్కి గుణంబు మీటుచుం
210
చ.
అలయిక పుచ్చి రమ్మనిన నంతియమేలని పఙ్క్తివక్త్రుఁ డే
గలనికటంచుఁ బల్కెఁ గద కార్పడి వారు ము...
211
ఉ.
దండనిశాటు లెల్ల బెడిదంబుగ మొత్తియుఁ గర్ణవీథుల
212
ఉ.
అన్నకు మ్రొక్కి దా హితవులాడి యతండును గోపగింపఁ ద
213
చ.
ఇనజుఁ డెఱింగి ముక్కు పొలియించి చెవు ల్విదళింప కైకసీ
214
ఉ.
జృంభణ మొప్ప నారి మొరయించి మహాస్త్రచయంబు నించి దో
గుంభిని ద్రెళ్లఁ జూచి సురకోటి నుతింప ము...
215
చ.
వడి నతికాయుఁ డేచి శరపఙ్క్తిని వృక్షశరాలిఁ దోలి పై
216
ఉ.
హోమగతాబ్జజాతశర మూనుచు రావణి మింటనంటి సం
217
చ.
విధితనయుండు దెల్పుగతి వేగ మరుత్తనయుండు మిట్టి తా
218
ఉ.
శైలచరుల్ త్వదాజ్ఞను నిశాచరువీటికిఁ బోయి చిచ్చు లా
219
చ.
హరిహయజిత్తు దంభవసుధాత్మజ మారుతి జూడఁ ద్రుంచి చె
220
చ.
వెసఁ జని దాశకంఠి మఘవిఘ్న మొనర్చి మెయి న్మెఱుంగునా
221
చ.
అపరపయోధిఁ గ్రుంకు జలజాప్తుబలెన్ రణభూమి వ్రాలె ను
222
చ.
గనగనమండు నగ్నినిభకాండపరంపర లేసి కాలరు
223
చ.
పురజనులాడునాడికను బూని దశాస్యుఁడు విక్రమించి వా
దరమున లక్ష్మణుం డెదిరి దానను మూర్ఛిలఁ జూచి పఙ్క్తికం
224
ఉ.
సంశయ మింత లేదు నిలు చక్కఁగఁ ద్రుంతు నటంచుఁ గిన్క నా
225
ఉ.
భూవర నీయనుజ్ఞ మదిఁ బొందుచుఁ జెంగున మింట దాఁటి య
226
ఉ.
మందులకొండఁ గొంచుఁ బవమానరయంబున రానెఱింగి త్రో
227
చ.
వనచరకోటిచేఁ గ్రతువు వమ్మయినం దశకంఠుఁ డుగ్రుఁడై
తనిఁ జెనకంగరాదు వసుధాసుత నిచ్చి మనంగనోపునం
228
చ.
ఎఱుఁగుదు రామమూర్తి జలజేక్షణుఁ డౌట నెఱుంగు దిందిరా
229
చ.
తలఁపఁడు నగ్నిరోమముఖదైత్యుల దారుణకాండపఙ్క్తిచేఁ
230
చ.
సురపతి పంపుతేరుపయి శోభిలి సింహమువోలె రావణ
231
చ.
అలయక నిద్ర నొందక మహాశనిఘోరశిలీముఖప్రభా
232
చ.
కడకను పఙ్క్తికంఠుకరకంఠము లొక్కటఁ ద్రుంచి తొంటికై
233
ఉ.
చేతులు మస్తకంబు వెడఁజెందమి కుల్కుటఁ గాంచి పద్మసం
234
ఉ.
గ్రక్కున పావకాస్త్రమున రావణు నాభిసుధన్ హరించి పెం
235
ఉ.
పావకకోటి తిఙ్మరుచి భాస్వదజాస్త్రముచేత లోకవి
236
చ.
సురల నదల్చి దిక్పతుల స్రుక్కఁగఁ జేసియుఁ బుష్పమత్తులం
పరిగిన రావణుండు నొకభల్లముచేఁ బడె నట్టివారికిన్
237
చ.
శిరములు మోఁదుకొంచుఁ గనుచిప్పల నశ్రులు రాల నేడ్చు సుం
238
ఉ.
ప్రేమ దలిర్ప లంకకు విభీషణు నాథుగఁ జేసి బ్రహ్మము
239
ఉ.
బంగరుతళ్కు నల్గడల బారుకుబేరకపుష్పకంబు వే
240
చ.
అలుకులు రంగవల్లికలు హర్మ్యపుఁజిత్తరువుల్ సుదోరణం
గలిగి బుధప్రకీర్ణమయి కాంతత నొప్పదె త్వత్పురంబు హే
241
ఉ.
చారుమణీరుచిస్ఫురితసౌధవిరాజతసింహపీఠి గ్రొ
242
ఉ.
చారుశుభాంగి యై సురభిచందనచర్చిత యై విశేషశృం
243
చ.
స్థిరయు సమస్తసస్యములచేఁ బొలుపొందఁగ మానవుల్ శుభం
244
ఉ.
రామకథామృతంబు రుచి ద్రావి భవంబు దొరంగి మానవ
245
ఉ.
మంగళ ముర్విజాపతికి మంగళ మర్కకులేంద్రమౌళికి
246
ఉ.
వందన మాచరించెదఁ గృపాజలరాశికి బ్రహ్మరుద్రసం
247
ఉ.
శ్రీరమ భూమినందనయు శేషుఁడు లక్ష్మణుఁ డావికుంఠ మి
248
ఉ.
రామకథాప్రపంచమును వ్రాసినఁ జెప్పిన సంస్మరించినన్
249
చ.
అనఘచరిత్ర జూలురికులాబ్ధిసుధానిధి యైనసుబ్బనా
250
