పోతన తెలుగు భాగవతము/దశమ స్కంధము (ప్రథమాశ్వాసము)/పూతన బాలకృష్ణుని చూచుట
తెభా-10.1-216-మ.
సిరి మమ్మున్ బ్రతుకంగఁ జూచుకొఱకై, శృంగారవేషంబుతో
నరుదేనోపు నటంచు గోపికలు జిహ్వల్ రాక మోహించి త
త్పరులై చూడ, లతాంగి బోయి కనియెం, బర్యంక మధ్యంబునం
బరు, భస్మానలతేజు, దుర్జనవధ ప్రారంభకున్, డింభకున్.
టీక:- సిరి = లక్ష్మీదేవి; మమ్మున్ = మమ్ములను; బ్రతుకంగజూచుట = బతికించుట; కొఱకై = కోసము; శృంగార = అందమైన; వేషంబు = మారువేషము; తోన్ = తోటి; అరుదేనోపున్ = వచ్చి ఉండవచ్చును; అట = అని; అంచున్ = అనుచు; గోపికలు = గోపస్త్రీలు; జిహ్వలు = మాటలు; రాక = పెగలక; మోహించి = మోహములో పడిపోయి; తత్ = ఆమె యందే; పరులు = ఆసక్తి కలవారు; ఐ = అయ్యి; చూడన్ = చూచుచుండగా; లతాంగి = సుందరి {లతాంగి - లతలవంటి దేహము కలామె, స్త్రీ}; పోయి = వెళ్ళి; కనియెన్ = చూసెను; పర్యంక = పాన్పు; మధ్యంబునన్ = మధ్యలో; పరున్ = హరిని, కృష్ణుని; భస్మానల = నివురు కప్పిన అగ్నివంటి; తేజున్ = ప్రకాశము కలవానిని; దుర్జన = దుష్టులను; వధ = సంహరించుట; ప్రారంభకున్ = ప్రారంభించువానిని; డింభకున్ = బాలుని.
భావము:- పూతన అలా ఇంట్లోకి వెళుతున్న సమయంలో, లక్ష్మీదేవి ఇలా శృంగార వేషంతో మమ్మల్ని బ్రతికించడానికి వచ్చిందేమో అన్న భ్రాంతిలో పడిపోయారు, గోపికలు మాటలు పెగలనంత మైకంలో పడ్డారు, తదేక దృష్టితో అలా చూస్తూ ఉండిపోయారు. పూతన లోనికి వెళ్ళి మంచం మీద ఉన్నట్టి బాలకుడిని చూచింది. ఆ పరాత్పరుడు, నివురు గప్పిన నిప్పు లాంటి వాడని, దుష్టులను వధించడం ప్రారంభిస్తున్న వాడు అని ఆమెకు తెలియదు.
తెభా-10.1-217-వ.
కని కదియవచ్చు సమయంబున.
టీక:- కని = చూసి; కదియవచ్చు = సమీపించెడి; సమయంబున = సమయమునందు.
భావము:- అలా చూసి శైశవరూపి కృష్ణమూర్తి దరికి పూతన చేరుతున్న సమయంలో. .
తెభా-10.1-218-శా.
ఆ లోకేశ్వరుఁ, డా చరాచరవిభుం, డా బాలగోపాలుఁ, డా
బాలధ్వంసిని గొంటు కంటిడి వెసన్ బాలింతచందంబునన్,
బాలిండ్లన్ విష మూని, వచ్చుట మదిన్ భావించి, లో నవ్వుచున్
గాలుం గేలు నెఱుంగకున్న కరణిం గన్మోడ్చి, గుర్వెట్టుచున్.
టీక:- ఆ = ఆ; లోకేశ్వరుడు = కృష్ణుడు {లోకేశ్వరుడు – సమస్తమైన లోకములకు ప్రభువు, విష్ణువు}; ఆ = ఆ; చరాచరవిభుండు = కృష్ణుడు {చరాచరవిభుడు - కదల గలవి లేనివి రెంటికి ప్రభువు, విష్ణువు}; ఆ = ఆ; బాల = శిశురూపుడైన; గోపాలుడు = యాదవుడు, కృష్ణుడు; ఆ = ఆ; బాల = శిశు; ధ్వంసిని = హంతను; గొంటు = దుష్టురాలు; కంటన్ = పగ, పట్టు; ఇడి = పట్టి; వెసన్ = శ్రీఘ్రముగా; బాలింత = పసిబిడ్డతల్లి; చందంబునన్ = వలె; పాలిండ్లన్ = స్తనము లందు; విషమున్ = విషమును; ఊని = ధరించి; వచ్చుట = వచ్చుటను; మదిన్ = మనసులో; భావించి = ఊహించి; లోన్ = మనసులో; నవ్వుచున్ = నవ్వుకొనుచు; కాలున్ = ఇవి కాళ్ళు; కేలున్ = ఇవి చేతులు; ఎఱుంగకన్ = అని తెలియని స్థితిలో; ఉన్న = ఉన్నట్టి; కరణిన్ = విధముగ; కన్ = కళ్ళను; మోడ్చి = మూసికొని; గుర్వెట్టుచున్ = గుఱ్ఱుపెడుతు.
భావము:- అలా పూతన వస్తోంది. లోకాలు అన్నిటికి ఈశ్వరుడు. ఈ చరాచర జగత్తు అంతటికి ప్రభువు. బాల కృష్ణుడిగా అవతరించిన వాడు ఐన అతడు, ఆ శిశు హంతకిని చూశాడు. క్రూరాత్మురాలు దురాత్మురాలు అయిన ఆ పూతన కోరి బాలింతరాలి వేషంలో వక్షోజాలలో విషం ధరించి వస్తోంది అని గ్రహించాడు. లోలోపల నవ్వుకొని కాలు చెయ్యి తెలియకుండా నిద్రపోతున్నట్లు గుఱ్ఱు పెట్ట సాగాడు.