పోతన తెలుగు భాగవతము/దశమ స్కంధము (ప్రథమాశ్వాసము)/అఘాసుర వధ
తెభా-10.1-463-వ.
అని పలికి శుకయోగీంద్రుండు మఱియు ని ట్లనియె.
టీక:- అని = అని; పలికి = తెలియజెప్పి; శుక = శుకుడు యనెడి; యోగి = యోగులలో; ఇంద్రుడు = శ్రేష్ఠుడు; మఱియున్ = ఇంకను; ఇట్లు = ఈ విధముగ; అనియె = పలికెను.
భావము:- ఇలా చెప్పి శుకయోగీంద్రుడు పరీక్షన్మహారాజుతో మరల ఇలా అన్నాడు.
తెభా-10.1-464-క.
"అమరు లమృతపానంబున
నమరిన వా రయ్యు నే నిశాటుని పంచ
త్వమునకు నెదుళ్ళు చూతురు
తము నమ్మక యట్టి యఘుఁడు దర్పోద్ధతుఁడై.
టీక:- అమరులు = దేవతలు; అమృత = అమృతమును; పానంబున్ = తాగుట; అమరిన = చక్కగా కలగిన; వారు = వారు; అయ్యున్ = అయినప్పటికిని; ఏ = ఏ ఒక్క; నిశాటునిన్ = రాక్షసుని {నిశాటుడు - నిశ (రాత్రి) చరించువాడు, రాక్షసుడు}; పంచత్వంబున్ = చావున {పంచత్వము - పంచభూతములకు తిరిగి చెందుట, మరణము}; కున్ = కు; ఎదుళ్ళు = ఎదురుచూచుటలు; చూతురున్ = చూచెదరో; తము = తమ శక్తిసామర్ధ్యములను; నమ్మక = నమ్మలేక; అట్టి = అటువంటి; అఘుడు = అఘాసురుడు; దర్ప = గర్వము; ఉద్ధతుడు = అధికముగా కలవాడు; ఐ = అయ్యి.
భావము:- “ఇలా ఉండగా కొంతకాలానికి అఘాసరుడు అనే రాక్షసుడు బయలుదేరాడు. దేవతలు అమృతం త్రాగి మరణం లేని వారైనా, ఈ అఘాసురుడి పేరు చెబితే బెదిరి పోతారు. ఈ అఘాసురుడు ఎప్పుడు మరణిస్తాడా అని, వారు ఎదురుచేస్తూ ఉంటారు.
తెభా-10.1-465-క.
బకునికిఁ దమ్ముఁడు గావున
బకమరణముఁ దెలిసి కంసు పంపున గోపా
లక బాలురఁతోఁ గూఁడను
బకవైరినిఁ ద్రుంతు ననుచుఁ బటురోషమునన్.
టీక:- బకుని = బకాసురుని; తమ్ముడు = చిన్నసోదరుడు; కావునన్ = కనుక; బక = బకాసురుని; మరణము = చావు; తెలిసి = తెలిసికొని; కంసున్ = కంసుని యొక్క; పంపునన్ = ఆజ్ఞ ప్రకారముగ; గోపాలక = యాదవుల; బాలుర = పిల్లల; తోన్ = తో; కూడన్ = కలిపి; బకవైరినిన్ = శ్రీకృష్ణుని {బకవైరి - బకాసురుని శత్రువు, కృష్ణుడు}; త్రుంతును = సంహరించెదను; అనుచున్ = అనుచు; పటు = తీవ్రమైన; రోషమునన్ = కోపముతో.
భావము:- ఆ అఘాసురుడు బకాసురుడి తమ్ముడు. కంసుడి ఆజ్ఞానుసారం అతడు తన తమ్ముడిని చంపినవాడిని తోడి బాలకులతో సహా చంపుతాను అని గర్వంతో రెచ్చిపోయి బయలుదేరాడు.
తెభా-10.1-466-క.
"బాలురు ప్రాణంబులు గో
పాలురకు; మదగ్రజాతు ప్రాణము మా ఱీ
బాలురఁ జంపిన నంతియ
చాలును; గోపాలు రెల్ల సమసిన వారల్."
టీక:- బాలురు = పిల్లలే; ప్రాణంబులున్ = పంచప్రాణములు; గోపాలుర = యాదవుల; కున్ = కు; మత్ = నా యొక్క; అగ్రజాతున్ = అన్న యొక్క {అగ్రజాతుడు - ముందు పుట్టినవాడు, అన్న}; ప్రాణము = చావునకు; మాఱు = బదులు; ఈ = ఈ; బాలురన్ = పిల్లలను; చంపినన్ = చంపివేసినచో; అంతియన్ = అది; చాలును = సరిపోవును; గోపాలురన్ = గొల్లలను; ఎల్లన్ = అందరు; సమసిన = నశించిన; వారల్ = వారగు.
భావము:- అఘాసురుడు “గోపాలకులకు ప్రాణాలు వారి మగ పిల్లలు. మా అన్న బకాసురుని ప్రాణానికి బదులుగా ఈ పిల్లగాళ్ళను చంపేస్తే చాలు. గోపాలకులు అందరూ చచ్చినట్లే.”
తెభా-10.1-467-వ.
అని నిశ్చయించి, యోజనంబు నిడుపును, మహాపర్వతంబు పొడుపును, గొండతుదల మీఱిన కోఱలును, మిన్నుదన్ని పన్నిన నల్ల మొగిళ్ళ పెల్లుగల పెదవులును, బిలంబులకు నగ్గలంబు లయిన యిగుళ్ళ సందులును, నంధకారబంధురంబయిన వదనాంతరాళంబును, దావానల జ్వాలాభీలంబయిన దృష్టిజాలంబును, వేఁడిమికి నివాసంబులయిన యుచ్ఛ్వాస నిశ్వాసంబులును మెఱయ, నేల నాలుకలు పఱచుకొని ఘోరంబగు నజగ రాకారంబున.
టీక:- అని = అని; నిశ్చయించి = నిర్ణయించుకొని; యోజనంబు = ఆమడంత; నిడుపును = పొడవు; మహా = గొప్ప; పర్వతంబు = పర్వతమంత; పొడవును = ఎత్తు; కొండ = కొండల; తుదలన్ = శిఖరముల; మీఱిన = మించిన; కోఱలును = కోఱపళ్ళు; మిన్నున్ = ఆకాశమువరకు; తన్ని = అంటి; పన్నిన = వ్యాపించిన; నల్ల = నల్లటి; మొగిళ్ళు = మబ్బుల; పెల్లు = అతిశయము; కల = కలిగినట్టి; పెదవులును = పెదవులు; బిలంబులు = గుహల; కున్ = కు; అగ్గలంబులు = మించినట్టివి; అయిన = ఐన; ఇగుళ్ళ = పళ్ళ ఇగుళ్ళ మధ్యన గల; సందులు = ఖాళీ స్థలములు; అంధకార = చీకటితో; బంధురంబు = గుడ్డివైపోయినవి; అయిన = ఐనట్టి; వదన = నోటి; అంతరాళంబును = లోపలి భాగము; దావానల = కార్చిచ్చు; జ్వాలా = మంటలవలె; అభీలంబు = భయంకరమైనవి; అయిన = ఐనట్టి; దృష్టిజాలంబును = చూపులు; వేడిమి = ఉష్ణత్వమున; కిన్ = కు; నివాసంబులు = ఉనికిపట్లు; అయిన = ఐనట్టి; ఉచ్చ్వాసనిశ్వాసంబులును = ఊపిర్లు; మెఱయన్ = ప్రాకాశించుచుండగా; నేలన్ = నేలమీద; నాలుకలు = నాలుకలను; పఱచుకొని = జాపిపరచి; ఘోరంబు = భయంకరమైనది; అగు = ఐనట్టి; అజగర = కొండచిలువ; ఆకారంబునన్ = రూపముతో;
భావము:- అని నిశ్చయించుకున్న అఘాసురుడు ఘోరమైన కొండచిలువ రూపాన్ని ధరించాడు. ఆ కొండచిలవ యోజనం పొడుగుతో, మహాపర్వతమంత పెద్దగా ఉంది. దాని కోరలు పర్వతశిఖరాలను మించిపోయి ఉన్నాయి. నల్లని మేఘాల వంటి పెదవులు తెరచి ఉండగా పైపెదవి అకాశాన్ని, క్రిందపెదవి నేలని తన్నుతున్నట్లు ఉంది. దాని కోరల మధ్యన ఉన్న సందులు పర్వత గుహల వలె ఉన్నాయి. అంధకార బంధురమైన నోటితో భయంకరంగా ఉంది. దాని చూపుల నుండి అగ్నిజ్వాలలు భీకరంగా వెలువడుతున్నాయి. దాని ఉచ్ఛ్వాస నిశ్వాసములు భరించలేనంత వేడిగా నిప్పులు కురిపిస్తున్నాయి. ఆ రాకాసి కొండచిలువ నాలుకలు నేల మీద పరచుకుని పడుకుని ఉంది.
తెభా-10.1-468-క.
"జాపిరము లేక యిప్పుడు
గ్రేపుల గోపాలసుతులఁ గృష్ణునితోడన్
గీపెట్టఁగ మ్రింగెద" నని
పాపపు రక్కసుఁడు త్రోవఁ బడి యుండె నృపా!
టీక:- జాపిరము = జాగు, ఆలస్యము; లేక = జరగకుండ; ఇప్పుడు = ఇప్పుడు; క్రేపులన్ = ఆవుదూడలను; గోపాల = యాదవుల; సుతులన్ = పిల్లలను; కృష్ణుని = కృష్ణుని; తోడన్ = తోపాటు; గీపెట్టగన్ = గీపెట్టి ఏడ్చునట్లుగ; మ్రింగెదను = మింగివేసెదను; అని = అని; పాపపు = పాపిష్టి పాము రూప; రక్కసుడు = రాక్షసుడు; త్రోవన్ = దారిలో; పడి = పడుకొని; ఉండెన్ = ఉండెను; నృపా = రాజా.
భావము:- “గిలగిలా కొట్టుకునేలా చేసి ఈ గొల్లపిల్లలనూ. దూడలను కృష్ణుడితో పాటు కలిపి ఇప్పటికి ఇప్పుడే మింగేస్తాను.” అనుకుంటూ ఆ రాక్షసుడు దారిలో నోరు తెరుచుకుని పడుకుని ఉన్నాడు.
తెభా-10.1-469-వ.
ఆ సమయంబున.
టీక:- ఆ = ఆ; సమయంబునన్ = సమయము నందు.
భావము:- అలా అఘాసురుడు ఎదురు చూస్తూ పడి ఉన్న ఆ సమయంలో. . .
తెభా-10.1-470-మ.
"ఒక వన్యాజగరేంద్ర మల్లదె గిరీంద్రోత్సేధ మై దావ పా
వక కీలా పరుష ప్రచండతర నిశ్వాసంబుతో ఘోర వ
హ్ని కరాళాతత జిహ్వతోడ మనలన్ హింసింప నీక్షించుచున్
వికటంబై పడి సాగి యున్నది పురోవీధిం గనుంగొంటిరే?"
టీక:- ఒక = ఒకానొక; వన్య = అడవిలో తిరిగే; అజగరేంద్రము = శ్రేష్ఠమైన కొండచిలువ; అల్లదె = అదిగో; గిరీంద్ర = హిమాలయాలంత; ఉత్సేధము = పొడవైన శరీరము కలది; ఐ = అయ్యి; దావపావక = కార్చిచ్చు; కీలా = మంటలవంటి; పరుష = తీవ్రమైన; ప్రచండతర = మిక్కిలి చేరరాని {ప్రచండము - ప్రచండతరము - ప్రచండతమము}; నిశ్వాసంబు = ఊపిరుల; తోన్ = తోటి; ఘోర = భయంకరమైన; వహ్ని = అగ్నివలె; కరాళ = భీతికరమైన; ఆతత = విస్తృతమైన; జిహ్వ = నాలుకల; తోడన్ = తోటి; మనలన్ = మనలను; హింసింపన్ = చంపుటకు; ఈక్షించుచున్ = ఎదురుచూచుచు; వికటంబు = అతిపెద్దది; ఐ = అయ్యి; పడి = పడుకొని; సాగి = సాగిలబడి; ఉన్నది = ఉంది; పురో = ఎదురుగా ఉన్న; వీధిన్ = దారిలో; కనుంగొంటిరే = చూసారు కదా.
భావము:- ఆ దారిన వస్తూ ఉన్న గోపబాలకులు కొండచిలువను చూసారు. “అదిగో అడవి కొండచిలువ పర్వతమంత పెద్ద శరీరంతో పడుకుని ఉంది చూసారా? అగ్నిజ్వాలలతో తీక్ష్ణమైన బుసలు భయంకరంగా కొడుతోంది చూడండి. దాని చాచిన నాలుకల నుండి అగ్నిజ్వాలలు రేగుతున్నాయి చూసారా? మనలను చంపేద్దాం అని మన దారి మధ్యలో అడ్డంగా పడుకుని ఉంది.”
తెభా-10.1-471-వ.
అని యొండొరులకుం జూపుచు.
టీక:- అని = అని; ఒండొరుల్ = ఒకరికొకర; కున్ = కు; చూపుచున్ = చూపించుకొనుచు.
భావము:- అంటూ ఒకరి కొకరు పామును చూపించు కున్నారు.
తెభా-10.1-472-మ.
"బకునిం జంపిన కృష్ణుఁ డుండ మనకుం బామంచుఁ జింతింప నే
టికి? రా పోదము దాఁటి; కాక యది కౌటిల్యంబుతో మ్రింగుడున్
బకువెంటం జనుఁ గృష్ణుచేత" ననుచుం బద్మాక్షు నీక్షించి యు
త్సుకులై చేతులు వ్రేసికొంచు నగుచున్ దుర్వారులై పోవగన్.
టీక:- బకునిన్ = బకాసురుని; చంపిన = సంహరించిన; కృష్ణుండు = కృష్ణుడు; ఉండన్ = ఉండగా; మన = మన; కున్ = కు; పాము = సర్పము; అంచున్ = అనుచు; చింతింపన్ = విచారపడుట; ఏటికిన్ = ఎందుకు; రా = రమ్ము; పోదము = వెళ్ళెదము; దాటి = దాటుకొని; కాక = ఆలాకాకపోయినచో; అది = అది; కౌటిల్యంబు = కుటిలత్వము; తోన్ = తోటి; మ్రింగుడున్ = మింగివేసినచో; బకు = బకాసురుని; వెంటన్ = వెనుకనే; చనున్ = చచ్చిపోవును; కృష్ణు = కృష్ణుని; చేతన్ = వలన; అనుచున్ = అనుచు; పద్మాక్షున్ = కృష్ణుని; ఈక్షించి = ఉద్దేశించి; ఉత్సకులు = ఉత్సాహము కలవారు; ఐ = అయ్యి; చేతులు = చేతులను; వ్రేసికొంచున్ = ఒకరిపై నొకరు వేసికొని; నగుచున్ = నవ్వుతు; దుర్వారులు = అడ్డగింపరానివారు; ఐ = అయ్యి; పోవగన్ = వెళ్ళుచుండగా.
భావము:- కానీ ఎవరూ భయపడటం లేదు “బకాసురుడు అంత వాడిని సంహరించిన కృష్ణుడు ఉండగా మనకి ఈ పాములంటే భయం దేనికి. రండఱ్ఱా! పోదాం. కాదు వంకరబుద్ధితో మనలని దిగమింగిందా, బకాసురుడి లాగే ఇదీ కచ్చితంగా చచ్చిపోతుంది. అంతే” అనుకుంటూ కృష్ణుడిని చూస్తూ గోపబాలురు అందరూ ఒకరి మీద ఒకరు చేతులు వేసుకుంటూ, నవ్వుకుంటూ ముందుకు సాగిపోయారు. వారిని వారించడం ఎవరికీ సాధ్యం కాదు.
తెభా-10.1-473-వ.
వారలం జూచి హరి తన మనంబున.
టీక:- వారలన్ = వారిని; చూచి = కనుగొని; హరి = కృష్ణుడు; తన = అతని యొక్క; మనంబునన్ = మనసునందు.
భావము:- అలా ఆ కొండచిలువగాడి నోటి లోనికి గొల్లపిల్లలు వెళ్తుంటే, కృష్ణుడు తన మనసులో. . . . .
తెభా-10.1-474-మ.
“అర్భకు లెల్లఁ బాము దివిజాంతకుఁ డౌట యెఱుంగ; రక్కటా!
నిర్భయులై యెదుర్కొనిరి నేఁ గల” నంచు “విమూఢు” లంచు నా
విర్భవదాగ్రహత్వమున వెందగులన్ దమ లేఁగపిండుతో
దుర్భర ఘోర సర్ప ఘన తుండ బిలాంతముఁ జొచ్చి రందఱున్.
టీక:- అర్భకులు = చిన్నపిల్లలు; ఎల్లన్ = అందరు; పాము = సర్పమును; దివిజాంతకుడు = రాక్షసుడు {దివి జాంతకుడు - దివిజు (దేవత)లను అంతకుడు (చంపువాడు), రాక్షసుడు}; ఔటన్ = అయ్యి ఉండుటను; ఎఱుంగరు = తెలియనివారు; అక్కటా = అయ్యో; నిర్భయులు = భయము లేనివారు; ఎదుర్కొనిరి = ఎదురుగా పొయితిరి; నేన్ = నేను; కలను = ఉన్నాను కదా; అంచున్ = అని భావించుచు; విమూఢులు = తెలివితక్కువవారు; అంచున్ = అనుచు; ఆవిర్భవత్ = పుట్టుచున్న్; ఆగ్రహత్వమునన్ = కోపముతో; వెన్ తగులన్ = వెంబడింపగా; తమ = వారి యొక్క; లేగ = దూడల; పిండు = మందల; తోన్ = తో; దుర్భర = భరింపరాని; ఘోర = భయంకరమైన; సర్ప = పాము యొక్క; ఘన = అతిపెద్ద; తుండ = నోరు యనెడి; బిల = గుహ; అంతమున్ = లోపలికి; చొచ్చిరి = ప్రవేశించిరి; అందఱున్ = అందరు.
భావము:- అప్పుడు, కృష్ణుడు చూసి ఇలా అనుకున్నాడు “అయ్యో! ఈ అర్భకులు అందరూ ఇది మామూలు పాము కాదని మహా రాక్షసుడనీ తెలుసుకోలేదు. నేను ఉన్నానని మొండి ధైర్యంతో నిర్భయంగా దానిని ఎదుర్కొంటున్నారు.” కృష్ణునికి వెంటనే రాక్షసునిపై కోపంవచ్చింది. అతడు కూడా వారి వెనుకనే పాము నోటిలో ప్రవేశించాడు. బాలకులు అందరూ తమ లేగలతో సహా భయంకరమైన ఆ చిలువ నోటిలో ప్రవేశించారు.
తెభా-10.1-475-వ.
అ య్యవసరంబున.
టీక:- ఆ = ఆ; అవసరంబునన్ = సమయమునందు.
భావము:- అలా గోపబాలురూ లేగలూ అఘాసురుని నోటిలోనికి వెళ్ళిన ఆ సమయంలో. . .
తెభా-10.1-476-శా.
వేల్పుల్ చూచి భయంబు నొంద గ్రసనావేశంబుతో నుజ్జ్వల
త్కల్పాంతోజ్జ్వలమాన జిహ్వ దహనాకారంబుతో మ్రింగె న
స్వల్పాహీంద్రము మాధవార్పిత మనోవ్యాపార సంచారులన్
యల్పాకారుల శిక్యభారులఁ గుమారాభీరులన్ ధీరులన్.
టీక:- వేల్పుల్ = దేవతలు; చూచి = కనుగొని; భయంబున్ = బెదిరి; ఒందన్ = పొందగా; గ్రసన = మింగివేయవలె ననెడి; ఆవేశంబునన్ = ఆతృతతో, అక్కరతో; ఉజ్జ్వల = మిక్కిలి ప్రకాశించెడి; కల్పాంత = ప్రళయకాలపు; ఉజ్జ్వలమానత్ = మండుతున్న; జిహ్వ = అగ్నికీలల; దహన్ = అగ్నివంటి; ఆకారంబు = ఆకృతి; తోన్ = తోటి; మ్రింగెన్ = మింగివేసెను; అస్వల్ప = పెద్దది, చిన్నదికానిది; అహి = సర్పములలో; ఇంద్రము = గొప్పది; మాధవ = శ్రీకృష్ణునకు; అర్పిత = అర్పింపబడిన; మనోవ్యాపార = భావములు; సంచారులన్ = నడవడికలు కలవారిని; అల్ప = చిన్నచిన్న; ఆకారులన్ = ఆకారములు కలవారిని; శిక్య = కావడిచిక్కములు; భారులన్ = మోయుచున్నవారిని; కుమార = పిల్ల; అభీరులన్ = గోపాలకులను; ధీరులన్ = ధైర్యము కలవారిని.
భావము:- అప్పుడు అఘాసురుడు వారిని అందరినీ మ్రింగేసే ఆవేశంతో నోరు ఒక్కసారిగా అప్పళించాడు. ప్రళయ కాలంలో భగ్గున జ్వలించే భయంకర జ్వాలలవలె మంటలు మండుతున్న తన నాలుకతో వారిని అందరినీ నోటి లోనికి లాక్కుని మ్రింగేశాడు. దేవతలు అందరూ ఆ మహాసర్పం వారిని మ్రింగడం చూసి భయపడిపోయారు. ఆ గొల్లపిల్లలు మనస్సులు ఎప్పుడూ కృష్ణుని చుట్టూనే తిరుగుతూ ఉంటాయి. వారు శారీరకంగా బలవంతులు కారు. చిన్నపిల్లలు తాము మోస్తున్న చిక్కములు కూడా వారికి బరువే. అయినా ఆ గోపకుమారులు కృష్ణునికి తమను తాము సమర్పించుకున్నవారు కనుక చాలా ధైర్యం ఉన్నారు.
తెభా-10.1-477-వ.
ఇట్లు పెనుబాముచేత మ్రింగుడుపడు సంగడికాండ్ర గమిం జూచి కృష్ణుండు.
టీక:- ఇట్లు = ఈ విధముగ; పెను = అతిపెద్ద; పాము = సర్పము; చేత = వలన; మ్రింగుడుపడు = భక్షింపబడుతున్న; సంగడికాండ్ర = స్నేహితుల; గమిన్ = సమూహమును; చూచి = చూసి; కృష్ణుండు = కృష్ణుడు.
భావము:- తన మిత్రులు అందరూ అలా ఆ భయంకర సర్పం చేత మ్రింగబడుతూ ఉండడం చూసి, కృష్ణుడు తనలో తాను ఇలా అనుకున్నాడు
తెభా-10.1-478-ఉ.
“పడుచులు లేఁగలుం గలసి పైకొని వత్తురు తొల్లి కృష్ణ! మా
కొడుకు లదేల రా; రనుచు గోపిక లెల్లను బల్క నేక్రియన్
నొడివెద? నేఁడు పన్నగము నోరికి వీరికి నొక్కలంకెగా
నొడఁబడ నేలచేసె? విధి యోడక జేయుఁగదయ్య! క్రౌర్యముల్.”
టీక:- పడుచులు = పిల్లవాళ్ళు; లేగలున్ = దూడలు; కలిసి = కూడి; పైకొని = ఉత్సహించి; వత్తురు = వచ్చెదరు; తొల్లి = ఇంతకు ముందు; కృష్ణ = కృష్ణా; మా = మా యొక్క; కొడుకులు = కుమారులు; అదేల = ఎందుచేత; రారు = రావటంలేదు; అనుచున్ = అనుచు; గోపికలు = గొల్లభామలు; ఎల్లన్ = అందరు; పల్కన్ = అడుగగా; ఏ = ఏ; క్రియన్ = విధముగ; నొడివెదన్ = సమాధానము చెప్పెదను; నేడు = ఇప్పుడు; పన్నగము = పాము యొక్క; నోరు = నోటి; కిన్ = తి; వీరి = వీరి; కిన్ = కి; ఒక్కలంకె = గుత్తగుచ్చిగా; కాన్ = అగునట్లు; ఒడబడన్ = కలుగునట్లు; ఏలన్ = ఎందుకు; చేసెన్ = చేసెను; విధి = బ్రహ్మదేవుడు; ఓడకన్ = వెఱవక; జేయున్ = చేయును; కద = కదా; అయ్య = తండ్రి; క్రౌర్యముల్ = క్రూరపు పనులు.
భావము:- “నేను ఇంటికి వెళ్ళేసరికి గోపికలు ఎదురు వస్తారు. “కృష్ణా! ఇంతవరకూ మా పిల్లలూ లేగదూడలు కలసి పరిగెత్తుకుంటూ ఇంటికి వచ్చేవారు ఇవాళ మా కొడుకులు రారేమిటి? ఏమయ్యారు?” అని అడుగుతారు వారికి నేనేమి జవాబు చెప్పగలను. విధి ఈ రోజు వీరిని గుత్తగుచ్చినట్లు పాము నోటికి అప్పగించింది. ఈ బ్రహ్మదేవుడు ఎప్పుడూ ఇలాంటి క్రూరకృత్యాలే చేస్తాడేమిటో?”
తెభా-10.1-479-వ.
అని తలపోసి, నిఖిలలోచనుండును, నిజాశ్రిత నిగ్రహమోచనుండు నైన తమ్మికంటి, మింటి తెరువరులు మొఱలిడ రక్కసు లుక్కుమిగుల వెక్కసంబగు నజగరంబయి యున్న య న్నరభోజను కుత్తుకకుం బొత్తుగొని మొత్తంబు వెంటనంటం జని తమ్ము నందఱఁ జిందఱ వందఱ చేసి మ్రింగ నగ్గలించు నజగరంబు కంఠద్వారంబున సమీరంబు వెడలకుండఁ దన శరీరంబుఁ బెంచి గ్రద్ధన మిద్దెచఱచి నట్లుండ.
టీక:- అని = అని; తలపోసి = భావించి; నిఖిల = సమస్తమును; లోచనుండును = అవలోకించువాడు, కాపాడువాడు; నిజ = తనను; ఆశ్రిత = ఆశ్రయించినవారి; నిగ్రహ = ఇబ్బందులను; మోచనుండున్ = పోగొట్టువాడు; ఐన = అయినట్టి; తమ్మికంటిన్ = కృష్ణు {తమ్మికంటి - తమ్మి (పద్మ) కంటి (అక్షుడు), విష్ణువు}; మింటితెరువరులు = దేవతలు {మింటితెరువరులు - మింటి (ఆకాశ) తెరువు (మార్గమున) సంచరించెడి వరులు (ఉత్తములు), దేవతలు}; మొఱలిడ = గోలపెడుతుండ; రక్కసులు = రాక్షసులు; ఉక్కుమిగుల = మదింపగా; వెక్కసంబు = సహింపరానిది; అగు = ఐన; అజగరంబు = కొండచిలువ; అయి = రూపుదాల్చి; ఉన్న = ఉన్నట్టి; ఆ = ఆ; నరభోజను = మనుషులను తినువాని; కుత్తుకన్ = గొంతులో; పొత్తుగొని = గుంపుగూడి; మొత్తంబు = అందరు; వెంటనంటన్ = కూడా; చని = వెళ్ళిన; తమ్మున్ = తమను; అందఱన్ = అందరిని; చిందఱవందఱ = చిన్నాభిన్నము; చేసి = చేసి; మ్రింగన్ = మింగివేయ; అగ్గలించున్ = గమకించెడి; అజగరంబు = కొండచిలువ; కంఠద్వారంబునన్ = గొంతులోపల; సమీరంబు = గాలి; వెడలకుండన్ = పోకుండ; తన = అతని యొక్క; శరీరంబున్ = దేహమును; పెంచి = పెద్దది చేసి; గ్రద్దనన్ = శీఘ్రముగా; మిద్దెచఱచినట్లు = సజ్జాకట్టినట్లుగ {మిద్దెచరచు - స్లాబులులాంటివి వేయుటకు రాటలు నిలబెట్టి మిద్దెలా ఖాళీలేకుండ కట్టుట}; ఉండన్ = అవ్వగా.
భావము:- ఇలా భావించిన కృష్ణుడు సర్వమూ చూడగలవాడు; అందరి చూపూ తానే అయిన వాడు; తనను ఆశ్రయించిన వారి కష్టాలను తొలగించేవాడు; తామరరేకుల వంటి కన్నులు కలవాడు కనుక. దేవతలు కూడా మొరలు పెట్టేలాగ, రాక్షసులందరూ గర్వంతో మిడిసిపడేలాగ, ఆ రాక్షసుడు కొండచిలువ రూపంతో బాలకులను లేగదూడలను మ్రింగుతూ ఉంటే కృష్ణుడు కూడా వారివెనుకనే లోపలికి ప్రవేశించాడు. ఆ కొండచిలువ నాలుకలతో అందరిని చిందరవందరచేసి మింగడానికి ప్రయత్నించుతూ ఉంటే; కృష్ణుడు కంఠద్వారం దగ్గర చేరి తన శరీరాన్ని విపరీతంగా పెంచి దిమ్మిస కొట్టినట్లు అక్కడ గొంతుకలో ఇరుక్కున్నాడు. ఇక పాముకు ఊపిరి వెళ్ళే దారి మూసుకు పోయింది.
తెభా-10.1-480-క.
ఊపిరి వెడలక కడుపున
వా పొదవినఁ బాము ప్రాణవాతంబులు సం
తాపించి శిరము వ్రక్కలు
వాపికొనుచు వెడలి చనియెఁ బటు ఘోషముతోన్.
టీక:- ఊపిరి = శ్వాస; వెడలక = ఆడక; కడుపునన్ = కడుపు; వాపు = ఉబ్బరింపు; ఒదవినన్ = కలుగగా; పాము = సర్పము; ప్రాణవాతంబులు = ప్రాణవాయువుల; సంతాపించి = మిక్కిలి తపించిపోయి; శిరమున్ = తల; వ్రక్కలు = బద్దలు; వాపికొనుచున్ = చేసికొనుచు; వెడలిచనియె = చనిపోయెను; పటు = గట్టి; ఘోషము = చప్పుడు; తోన్ = తోటి.
భావము:- ఆ పాముకు ఊపిరి ఆడలేదు. లోపల చేరిన గాలి బయటకి వెళ్ళక కడుపు ఉబ్బిపోసాగింది. ప్రాణవాయువులు లోపల తుకతుక లాడాయి. అవి వ్యాకోచించి చివరకు పాము తల పెద్దశబ్దంతో పేలి పగిలి పోయి వాయువులు బయటకు వచ్చేశాయి.
తెభా-10.1-481-శా.
క్రూరవ్యాళ విశాల కుక్షిగతులన్ గోవత్ససంఘంబుతో
గారుణ్యామృతవృష్టిచేత బ్రతుకంగాఁ జూచి వత్సంబులున్
వారుం దాను దదాస్యవీధి మగుడన్ వచ్చెన్ ఘనోన్ముక్తుఁడై
తారానీకముతోడ నొప్పెసఁగు నా తారేశు చందంబునన్.
టీక:- క్రూర = భయంకరమైన; వ్యాళ = పాము యొక్క; విశాల = పెద్ద; కుక్షి = కడుపు; గతులన్ = లోపలికిపోవువారిని; గోవత్స = ఆవుదూడల {గోవత్సము - ఒక సంవత్సరములోపు ఆవు దూడ}; సంఘంబు = గుంపు; తోన్ = తోటి; కారుణ్య = కరుణ అనెడి; అమృత = అమృతపు; వృష్టి = వాన; చేత = వలన; బ్రతుకంగాన్ = జీవించునట్లుగా; చూచి = చేసి; వత్సంబులున్ = ఆవుదూడలు; వారున్ = వారు; తాను = అతను; తత్ = దాని; ఆస్య = నోటి; వీధిన్ = దారిని; మగుడన్ = వెనుకకు; వచ్చెన్ = వచ్చెను; ఘన = మబ్బులనుండి; ఉన్ముక్తుడు = వెలువడినవాడు; ఐ = అయ్యి; తార = నక్షత్రముల; అనీకము = గుంపుల; తోడన్ = తోటి; ఒప్పు = చక్కగా; ఎసగు = అతిశయించెడి; ఆ = ఆ ప్రసిద్ధుడైన; తారేశు = చంద్రుని {తారేశుడు - తారలకు ఈశుడు (భర్త), చంద్రుడు}; చందంబునన్ = వలె.
భావము:- క్రూరసర్పం కడుపులో ఇరుక్కుపోయిన గోపబాలురు, లేగదూడలతోసహా కృష్ణుడు తన కరుణ అనే అమృత వర్షంతో బ్రతికించాడు. ఆ పాము నోటిలోనుంచి తాను, తనతోపాటు గోపబాలురు, లేగదూడలు కూడా బయటకు వస్తూ ఉంటే ఆవరించిన మేఘాలు విరిసిపోగానే చంద్రుడు నక్షత్రాలతో బయటపడినట్లుగా ఉంది.
తెభా-10.1-482-ఆ.
అమరవరులకొఱకుఁ గమలజాండం బెల్ల
బలిఁ దిరస్కరించి బలియు వడుగు
గోపసుతులకొఱకుఁ బాపపుఁ బెనుబాము
గళము దూఁటుగట్ట బలియకున్నె?
టీక:- అమర = దేవతా; వరుల = శ్రేష్ఠుల; కొఱకున్ = కోసము; కమలజాండంబున్ = బ్రహ్మాండము {కమలజాండము - కమలజ (బ్రహ్మ) అండము, బ్రహ్మాండము}; ఎల్లన్ = అంతటిని; బలిన్ = బలిచక్రవర్తిని; తిరస్కరించి = తెగడి; బలియు = అతిశయించెడి; వడుగు = వామనావతారుడు; గోప = యాదవ; సుతుల = కుమారులు; కొఱకున్ = కోసము; పాపపు = దుష్టమయిన; పెను = పెద్ద; పాము = సర్పము యొక్క; గళము = కంఠమును; తూటుగట్ట = ఖండించుటకు; బలియకున్నె = అతిశయించకుండా ఉంటాడా.
భావము:- వామనమూర్తిగా దేవతల కోసం బలిచక్రవర్తిని ధిక్కరించి బ్రహ్మాండం అంతా ఆక్రమించిన ఈ కృష్ణమూర్తి; అమాయకులైన గోపబాలకుల కోసం పాపిష్టి పాము గొంతుక బ్రద్దలై పగిలిపోయేలా చేయడంలో ఆశ్చర్యం ఏముంది?
తెభా-10.1-483-ఉ.
ఆ పెనుబాము మేన నొక యద్భుతమైన వెలుంగు దిక్తటో
ద్దీపకమై వడిన్ వెడలి దేవపథంబునఁ దేజరిల్లుచున్
క్రేపులు బాలురున్ బెదరఁ గృష్ణుని దేహము వచ్చి చొచ్చె నా
పాపఁడు చొచ్చి ప్రాణములఁ బాపిన యంతన శుద్ధసత్వమై.
టీక:- ఆ = ఆ; పెను = పెద్ద; పాము = సర్పము; మేనన్ = దేహమునుండి; ఒక = ఒకానొక; అద్భుతము = ఆశ్చర్యకరమైనట్టిది; ఐన = అయిన; వెలుంగు = ప్రకాశము; దిక్తట = దిగ్భాగములను; ఉద్దీపకము = ప్రకాశింపజేయునది; ఐ = అయ్యి; వడిన్ = వేగముగా; వెడలి = వెలువడి; దేవపథంబునన్ = ఆకాశమార్గమున; తేజరిల్లుచున్ = వెలిగిపోతూ; క్రేపులున్ = దూడలు; బాలురున్ = పిల్లలు; బెదరన్ = భయపడుతుండగ; కృష్ణుని = కృష్ణుని యొక్క; దేహమున్ = శరీరమును; వచ్చి = చేరి; చొచ్చెన్ = ప్రవేశించెను; ఆ = ఆ ప్రసిద్ధుడైన; పాపడు = బాలకృష్ణుడు; చొచ్చి = దూరి; ప్రాణములన్ = ప్రాణములను; పాపినన్ = తీసివేసిన; అంతన్ = వెంటనే; శుద్ధ = నిష్కల్మషమైన; సత్త్వము = సత్త్వగుణోపేతమైనది; ఐ = అయ్యి.
భావము:- అలా కృష్ణుడు సహచరులతో బయటకు వచ్చిన ఆ సమయంలో ఓ అద్భుతం జరిగింది. అంతటి పాపిష్టి పాము తన దేహంలోకి కృష్ణుడు ప్రవేశించి ప్రాణాలు తీయగానే శుద్ధతత్త్వమయం అయిపోయింది. దిక్కులు వెలిగిపోయే టంత అద్భుతమైన వెలుగువలె వేగంగా వెలువడి ఆకాశంలో వెలుగుతూ వచ్చి కృష్ణుని శరీరంలో ప్రవేశించింది. అది చూసిన గోపబాలురు లేగలతో పాటు బెదరిపోయారు.
తెభా-10.1-484-క.
తన రూ పొకమా ఱైనను
మనమున నిడుకొనినఁ బాపమయు నైనను లోఁ
గొనిచను హరి తను మ్రింగిన
దనుజునిఁ గొనిపోవకున్నె తనలోపలికిన్?
టీక:- తన = అతని యొక్క; రూపు = స్వరూపమును; ఒక = ఒకే ఒక్క; మారైనను = సారైనాసరే; మనమునన్ = మనసునందు; ఇడుకొనినన్ = ఉంచుకొన్నచో, తలచినచో; పాపమయున్ = పాపిని {త్రివిధపాపములు - 1అహం (గర్వము) 2ఆగ (ఆగడము, తప్పు) 3ఏనస్సు (అపరాధము)}; ఐనను = అయినప్పటికి; లోగొనిచను = లయముచేసికొనెడి; హరి = విష్ణువు; తనున్ = తనను; మ్రింగిన = మింగినట్టి; దనుజునిన్ = రాక్షసుని; కొనిపోవకున్నె = స్వీకరించడా; తన = అతని; లోపలి = లోపలి; కిన్ = కి.
భావము:- శ్రీహరి తన రూపాన్ని ఒక్కసారైనా మనస్సులో నిలుపుకుంటే ఎంతటి పాపాత్ముడి నైనా తన లోనికి స్వీకరిస్తాడు. అటువంటిది తననే మ్రింగిన రాక్షసుని తన లోనికి స్వీకరించడా మరి?