పోతన తెలుగు భాగవతము/అష్ఠమ స్కంధము/స్వాయంభువాది చరిత్ర

స్వాయంభువాదిచరిత్ర

తెలుగు భాగవతము (మూస:పోతన తెలుగు భాగవతము/అష్ఠమ స్కంధము/)
రచయిత: పోతన

తెభా-8-3-క.
"వినఁబడియెను స్వాయంభువ
మనువంశము వర్ణ ధర్మ మర్యాదలతో
మనుజుల దనుజుల వేల్పుల
జననంబులు స్రష్ట లెల్ల జనియించుటయున్.
టీక:- వినబడియెను = విన్నాను; స్వాయంభువ = స్వాయంభువుడు యనెడి; మను = మనువు యొక్క; వంశమున్ = వంశముగురించి; వర్ణ = చాతుర్వర్ణముల; ధర్మ = ధర్మములు; మర్యాదల్ = కట్టుబాట్లు; తోన్ = తోపాటు; మనుజుల = మానవుల యొక్క; దనుజుల = రాక్షసుల యొక్క; వేల్పుల = దేవతల యొక్క; జననంబులున్ = పుట్టుకల గురించి; స్రష్టలు = బ్రహ్మలు; ఎల్లన్ = అందరి; జనియించుటయున్ = పుట్టుకల గురించి.
భావము:- “స్వాయంభువా మనువు వంశాన్ని గురించీ, ఆ కాలంలోని జాతి ధర్మాలు కట్టుబాటులు గురించి. మానవులు, రాక్షసులు, దేవతలు అందరి పుట్టుకలు, బ్రహ్మలు జనించటం గురించి విన్నాను. కానీ. . .

తెభా-8-4-ఉ.
ఏ మనుకాలమందు హరి యీశ్వరుఁ డేటికి సంభవించె? నే
మేమి యొనర్చె? నమ్మనువు లే? రతఁ డే క్రియఁ జేయుచున్నవాఁ?
డేమి నటించు మీఁద? గత మెయ్యది? సజ్జనులైనవారు ము
న్నేమని చెప్పుచుందురు? మునీశ్వర! నా కెఱిఁగింపవే దయన్."
టీక:- ఏ = ఏ ఏ; మను = మనువు యొక్క; కాలము = పాలనాకాలము; అందున్ = లో; హరి = నారాయణుడు; ఈశ్వరుడు = నారాయణుడు; ఏటి = ఎందుల; కిన్ = కు; సంభవించెన్ = అవతరించెను; ఏమేమి = ఎట్టి కార్యములను; యొనర్చెన్ = చేసెను; ఆ = ఆ; మనువులు = మనువులు; ఏరి = ఎవరు; అతడు = అతడు; ఏ = ఏ; క్రియన్ = విధముగ; చేయుచున్నవాడు = చేస్తున్నాడు; ఏమి = ఏ విధముగ; నటించున్ = వర్తిస్తాడు; మీఁద = ఇకపైన; గతము = ఇంతకు పూర్వపుది; ఎయ్యది = ఏమిటి; సత్ = మంచి; జనులు = వారు; ఐన = అయిన; వారు = వారు; మున్ను = పూర్వము; ఏమని = ఏ విధముగ; చెప్పుచుందురు = చెప్పుతుంటారు; ముని = మునులలో; ఈశ్వర = శ్రేష్ఠుడ; నా = నా; కున్ = కు; ఎఱిగింపవే = తెలుపుము; దయన్ = దయతోటి.
భావము:- ఆ మనువులు ఎవరు? భగవంతుడైన విష్ణుమూర్తి, ఆయా మనువుల కాలంలో ఎందుకు జన్మించాడు? వర్తమాన మనువు కాలంలో ఏమి చేస్తున్నాడు? గతించిన మన్వంతరాలలో ఎలా చరించాడు? భవిష్యత్తు మన్వంతరంలలో ఎలా వర్తిస్తాడు? పూర్వం పెద్దలు ఏమని చెప్పారు? దయచేసి నాకు వివరంగా తెలియ చెప్పు.”

తెభా-8-5-వ.
అనిన శుకుం డిట్లనియె.
టీక:- అనినన్ = అనగా; శుకుండు = శుకుడు; ఇట్లు = ఈ విధముగ; అనియె = పలికెను.
భావము:- అని పరీక్షిత్తు మహారాజు కోరగా, శుక ముని ఇలా చెప్పసాగాడు.

తెభా-8-6-క.
"ఈ కల్పంబున మనువులు
ప్రాకటముగ నార్వురైరి పదునలువురలో;
లోకముల జనుల పుట్టువు
లాకథితము లయ్యె వరుస నఖిలములు నృపా!
టీక:- ఈ = ప్రస్తుత; కల్పంబున = కల్పమునందు; మనువులు = మనువులు; ప్రాకటముగన్ = ప్రసిద్ధముగ; ఆర్వురు = ఆరుగురు (6); ఐరి = అయినారు; పదునలువుర = పదునాల్గుర (14) {చతుర్దశ మనువులు - 1స్వాయంభువుడు 2స్వారోచిషుడు 3ఉత్తముడు 4తామసుడు 5రైవతుడు 6చాక్షుషుడు 7వైవస్వతుడు 8సూర్యసావర్ణి 9దక్షసావర్ణి 10బ్రహ్మసావర్ణి 11ధర్మసావర్ణి 12 రుద్రసావర్ణి 13రౌచ్యుడు 14భౌచ్యుడు}; లోన్ = లోను; లోకముల = లోకముల యొక్క; జనుల = లోకుల యొక్క; పుట్టువులున్ = సృష్టిగురించి; ఆకథితములు = పూర్తిగా చెప్పబడినట్టివి; అయ్యెన్ = అయినవి; వరుసన్ = క్రమముగా; అఖిలములున్ = అన్నియును; నృపా = రాజా {నృపుడు - నృ (నరులను) పాలించువాడు}.
భావము:- “ఓ రాజా పరీక్షిత్తూ! ఈ కల్పంలో పద్నాలుగు మనువులలోనూ ఆరుగురు మనువులు కీర్తిశేషులు అయ్యారు. లోకాలు, జనులు సృష్టి విధానాలు గురించి వరుసగా అన్నీ చెప్పాను. (ప్రస్తుతం ఏడోది అయిన వైవస్వత మన్వంతరం నడుస్తున్నది)