పదబంధ పారిజాతము/కథ కట్టిపెట్టు

←పదబంధ పారిజాతము/కండకన్నులవాడు

పదబంధ పారిజాతము (1959) రచించినవారు నార్ల వెంకటేశ్వర్లు
పదబంధ పారిజాతము/కథ కట్టిపెట్టు

పదబంధ పారిజాతము/కరగి పోవు→

కత్తె____కత్తె 374 కథ____కథ

గాయంబుల గండముంగిళుల.... నిరంతరమున్ శోధనదీవె లెత్తి." ఉ. హరి. 2. 94.

కత్తెరదొంగ

జేబులు, సొమ్ములు మొదలగునవి కత్తిరించుకొని పోవుదొంగ.
"రద్దీగా ఉన్న తావుల్లో మదరా సంతా కత్తెర దొంగలు ఎక్కు వై పోయినారు." వా.

కత్తెరబీవిలీ

గూబకు పెట్టుకొను ఆడవాళ్ల ఆభరణము. ఇదే గూబబావిలీ; బావిరీ అని కూడా నేడు దీనిని అంటారు.
రూ. కత్తెరబావిలీ.

కత్తెరయెండలు

మండుటెండలు. కత్తెర అంటే కృత్తిక. కృత్తికా నక్షత్రంలో సూర్యుడు ఉండేకాలాన్ని దక్షిణాంధ్రంలో 'కత్తెర' అంటారు. అప్పు డటువైపు ఎండలు విపరీతంగా ఉంటాయి. అట్లే ఉత్తరాదిలో నేమో రోహిణి కార్తిలో ఎండలు ఎక్కువగా ఉంటాయి.
"అప్పుడే కత్తెరయెండ లారంభ మయినవి. ఇక మధ్యాహ్నం బయటికి వెళ్ళడం సాధ్యం కాదు." వా.

కథ కట్టిపెట్టు

ఈ, ఆ ప్రసంగం చాలించు.
"నీ కథ కట్టిపెట్టి ఆప నేదో చూడు." వా.

కథకు కాళ్లు ముంతకు చెవులు కల్పించు

అసంభవములను సంభవము లనునట్లు, చెప్పు.
"కడమ వన్ని యు నిక నేల కతకు గాళ్లు, ముంతకు జెవులు గల్పింప ముజ్జగముల." సుదక్షి. 4. 25.

కథకు కాళ్లు లేవు ముంతకు చెవులు లేవు

కల్పితకథలలో వాస్తవికతకు, ప్రత్యక్షప్రమాణాదులకు తావు లేదు అనుట.
"మీట నొక్కితే సొరంగాలూ, మాళిగలూ ఈ నవలల్లో. కథకు కాళ్లు లేవు, ముంతకు చెవులు లేవు కదా."

కథ చాలదూరము వెళ్లు

మించి పోవు.
ఆ వ్యవహారం చాలా నడిచింది అనుపట్ల ఉపయోగిస్తారు. చేయి దాటిపోయింది, ఇక మనం చేసే దే ముంటుంది అన్న ఛాయలు కూడా యిందులో ఉన్నవి.
"కథ చాలా దూరం వెళ్ళిం దన్నమాట. వీడు పిలవడం వాడు రావడం కూడా నాకు తెలీకనే జరిగిందీ?" వా. కథ____కథ 375 కథ____కద

కథ తెలిసి వచ్చు

బండారము బయట పడు.
"ఏమీ తెలియని రైతులను ఏడిపించుకొని తినినట్టు కాదు. కరణమయ్యతో కంటు కట్టుకుంటే నీ కథ తెలిసొస్తుంది." వా.
"వాని కథ ఈనాటిక్కానీ నీకు తెలిసి రాలేదు. నే నెప్పు డనగా చెప్పాను. వాడు వట్టి దగుల్బాజీ అని?" వా.

కథల కామరాజు

కథల పుట్ట.
"వాణ్ణి పలకరిస్తే ఒక కథ చెప్తాడు. ఆ కథలకామరాజుతో పెట్టుకుంటే మన మీనాడు కొంప చేరుకున్నట్టే!" వా.

కథలు పన్ను

కల్పించు, ఏవో కల్పనలు చేసి మోసగించు.
"కఱకంఠ! యిది యేల కథలు వన్నెదవు." బసవ. 4. 104.
రూ. కథలుపన్ను.

కథలు, నీతులు, కారణాలు

కథలూ అవీ. జం.
"కథలును నీతులు గారణంబులును." పండితా. ప్రథ. దీక్షా. పుట. 152.
వాడుకలో రూపం:
కథలూ కారణాలూ.

కథలూ కారణాలూ

కథలూ అవీ. జం.
"ఏదో మధ్యాహ్నం పూట కథలూ కారణాలూ చెప్తూ ఉంటుంది మా బామ్మ." వా.
చూ. కథలూ కారుణ్యాలూ.

కథలూ కారుణ్యాలూ

కథలూ అవీ. జం.
చూ. కథలూ కారణాలూ.

కథా కమామీషూ

పుట్టు పూర్వోత్తరాలు. జం.
"దాని కథా కమామీషూ చెబుతాను విను." వా.

కథానాయకుడు

ముఖ్యుడు.
"ఈ వ్యాజ్యంలో కథానాయకుడు మీ మామే." వా.

కథాశేషు డగు

చనిపోవు.
చూ. కీర్తి శేషు డగు.

కదలారతి పళ్లెరము

వధూ వ రాదులు గృహ ప్రవేశం చేసేటప్పుడు హారతి యిచ్చు పళ్లెము.
"జాళువా కదలారతి పళ్లెరంబు సొంపున." చంద్రి. 4. 68.

కదలించి చూచు

సూచనగా అభిప్రాయం తెలుసుకొను.
"పోనీ. మీ మామ ఏమంటాడో కాస్త కదలించు చూడు. తర్వాత సంగతి చూతాం." వా.
చూ. కదిలించి చూచు.

కదలించు

అనవసరముగా రెచ్చగొట్టు.
"కదలింపకుము నన్ను గన్న మాయయ్య." పల. పుట. 48.
"న న్ననవసరంగా కదలించకు. తర్వాత విచారిస్తావు." వా. కది____కన 376 కన____కన

కదియబడు

కలబడు; పోరులో ఎదుర్కొను.
"అత్తఱి మాళవుండు గదియంబడి." దశ. 12. 65.

కదిలించి చూచు

ప్రస్తావవశంగా ఇంగితము తెలుసుకొను.
"అతణ్ణి కదిలించి చూస్తాను. అత డేమంటాడో చూచి ఆ తరవాత ఈ విషయంలో ఏదో ఒకటి నిర్ణయించు కొందాము." వా.
"వా రేమో పిలిస్తే తప్పకుండా వస్తాడు అని నువ్వు అంటున్నావు; రాడు అని నా నమ్మకం. అయినా కదిలించి చూడు. పోయే దేముంది?" వా.
చూ. కదిలించి చూచు.

కదుపు గట్టు (కొను)

గుంపు కూడు.
"పులుల కూనలు జింకపిల్లలు మృగేంద్ర, పోతకంబులు నాల క్రేపులును గదుపు, గట్టుకొని కూడి చూడ." శృం. శాకుం. 2. 49.

కదుము గట్టు

దెబ్బ తగిలి వాచు.
"నా మోకాలికి ఆ వాకిలి కొట్టుకొని కదుము కట్టింది." వా.

కనకతప్పెట

బంగారు తప్పెట.
వాద్యవిశేషము.

కనకన

కణకణ (మండు)

"కనకన వెలుగుచు." సడా. 1. 182.

"పొయ్యిలో నిప్పులు కనకన మండుతున్నాయి." వా.

కనకన మను

కణకణ మండు.
"కనకన మను నిప్పుదునుక లనగ." యయా. 2. 76.
చూ. కనకన.

కనకనలాడు

చూ. కనకన మను.

కనకస్నాన మాడించు

బంగారునీట ముంచు; అనగా అంత పచ్చగా అనుట.
"మేపూత, డంబుతోడ వచ్చె దుంబురుండు, కడలవారిని గనకస్నాన మాడించు, పదకమును సు నేత్రపటము దాల్చి." కళా. 2. 82.

కన నోపునె నుదుట కన్ను గల వా డైనన్

ఫాలాక్షు డయినా కన్నెత్తి చూడ లేడు అని అర్థం.
ఎంత గొప్పవా డైనా దానిని కన్నెత్తి చూడజాల డనుట.
"మత్కాంతారము, గన నోపునె నుదుట గన్ను గలవా డైనన్." శుక. 1. 280.
నేటిరూపం:

కనరువోవు

కాటు వోవు.
మంట సరిగా లేక వంట చెడి

'ఫాలాక్షు డయినా సరే నేను జంకను', ఇత్యాది... కన_____కని 377 కని_____కని

నప్పుడు వేసే వాసనను కనరూ, కాటూ అంటారు.
"కనరు వోకుండ గాచిన యాన వాలతో." శృం. శాకుం. 1. 135.

కనరెక్కు

కాటు పోయి వాసన వచ్చు.
"ఈ కూర కన రెక్కి పోయింది. తిన లే నంటే తిన లేను." వా.

కనాకష్టం

కనీసం.
"ఆ తిరనాళ్లకు పోవా లంటే కనా కష్టం చేతిలో పదిరూపాయ లన్నా ఉండవలె గదా!" వా.

కనాకష్ట మైన

అతినీచ మయిన కొత్త. 253.

కనాతి గోడ

బట్టతో కట్టిన అడ్డు, హద్దు. వావిళ్ళ ని.

కని గుడ్డి - విని చెవుడు

కండ్లుండి కానలేక వీను లుండి వ్నలేక పోవుట.
"కని గుడ్డును నదె విని చెవుడును నిదె." తాళ్ల. సం. 8. 185.
"కని గ్రుడ్డియు విని చెవుడును, జనవర! నీ మాయ కిక నసాధ్యము గలదే?" కవిక.
"మీ లాంటివారి కెవ రేం చెప్తారు? కని గుడ్డీ విని చెవుడూ." వా.

కనినది గాదు విన్నదియు గాదు

అపూర్వం; అసంభవం.
"................నే, గనినది కాదు విన్నదియు గా దది తెల్పిన దెల్పు లేక యుం, డిన మఱి యూరకుండెదవు...." శుక. 2. 226.
వాడుకలో నేటిరూపం.
కన్నదీ విన్నదీ కాదు.

కనిపట్టు

కనిపెట్టు.
చూ. కనిపెట్టు.

కనిపెట్టు

ఏదో తెలుసుకొను.
"ఇందులోని ఆంతర్యం కని పెట్టి చెప్పావంటే కృతజ్ఞుణ్ణి." వా.
చూ. కనిపట్టు.

కనిపెట్టుకొను

నిరీక్షించు.
"నీ, కొనర నిత్తు నేను గనిపెట్టుకొని వచ్చి." కళా. 5. 197.
"నీ కోసం నేను పొద్దున్నించీ కనిపెట్టుకొని ఉన్నాను." వా.

కని పెంచు వయసు

పిల్ల లను కని పెంచ వలసిన వయసు అనగా యౌవనము. దశా. 6. 45.
వాడుకలో రూపం : కనీ పెంచే వయసు.

కని యెత్తి పెంచు జోలి లేదు

కని పెంచే బాధ్యత లేదు.
నేటి వాడుకలోనూ 'దానికి కని పెంచే బాధ లేదు' అన్నట్లు వినవస్తుంది.
"బిడ్డ పాపల గని యెత్తి పెంచు జోలి, లేదు." హంస. 3. 131. కనీ____కను 378 కను____కను

కనీ పెంచే వయసు

యౌవనం; ప్రాయము ఆడవారి విషయంలోనే దీనిని ఉపయోగిస్త్తరు.
"కనీ పెంచేవయసులో ఈ మలేరియా పట్టుకున్న దేమిటే నీకు?" వా.

కనీసపక్షము

అధమపక్షము; అంతకు తక్కువ కాకుండా.
"జయపురపాలనం బొసగి సాకినదాత కనీసపక్ష మా." నానా. 248.
"కనీసపక్షం ఆసభకు యాభై వేలమంది జనం వచ్చి ఉంటారు." వా.

కనుకట్టు

1. మోసగించు. కన్నులు మూయు. లక్షణయా వంచించు, కానకుండ చేయు అని కూడా అర్థం.
"కనుకట్టి గాంగేయగర్భు డాగురు మూత, లాడించె వత్సాపహరణ వేళ." పాండు. 3. 178.
2. ఇంద్రజాలము. మంత్రముతో - ఉన్నది కనబడకుండానో, మరొకవిధంగా కనబడునట్లుగానో చేయుట.
"కనుక ట్టొనర్చిన ఘాత లిడిన." ప్రబంధ. 7. 38.

కనుకట్ట విద్య

ఇంద్రజాలము.

కనుకని

వేగముగా, సంభ్రమముతో, తత్తఱపాటుతో, పట్టుదలతో. భార. అర. 6. 231.
"కాందిశికు లై కనుకనిం జని." కుమా. 2. 76.
"క్రతురక్షకుల దాకి కనుకని బో ద్రోలి." కుమా. 2. 66.
"ఎదిరిరిపుల్, గాలుదురు వీని గను కని, దూలందు రెందేని నర్కతూలమ వోలెన్." అదే. 4. 17.
"కనుకని దొల్లి దానిదె గన్నుల జూచినవాని నేయు నా,మనసిజుడు." అదే. 8. 153.

కనుకని బాఱు

వేగముగా పాఱు.
"కపులు వెనుదగుల గ్నుకనిం బాఱి." భాస్క. యుద్ధ. 650.

కనుకలి

చూడగా కలిగిన ప్రేమ. ఇలాంటిదే - వినుకలి.
"కర మర్థి నిను జూచి కనుకలి గలిచిన, పడతుల కల్పు నిష్ఫలము గాగ." కుమా. 5. 74.
"ఇన్నాతి చెలువంబు గన్న శచీ ప్రియుం,డైనను గనుకలి నవయకు న్నె." భార. విరా. 2. 27.
"ఈస్వరు జూచి, కనుకలి మింద్రియ స్థలనంబు గాగ." పండితా. ప్రథ. వాద. పుట. 683.
"కనుకలి వినుకలి గలిగినట్టి పాపము." భాగ. 6. స్కం. 46.
దృష్టి, చూపు అని వావిళ్ల ని. అది సరి అని పై ప్రయోగాలు సూచించుట లేదు.

కను కల్గి

సావధానతతో. కను____కను 379 కను____కను

"కనుకల్గి తత్పాద కంజాతములకు సాగిలి మ్రొక్కి." వర. రా. రా. పు. 195. పంక్తి. 24.
"ఈ విషయంలో కాస్త కనుకలిగి ప్రవర్తించక పోతే ప్రమాదం తప్ప దనుకుంటాను.." వా.
చూ. కను గలిగి...

కనుకుట్టు

పగదాయి; అసూయ.
"కలువకనుకుట్టు." సాంబో. 2. 145.
"వాడికి నన్ను చూస్తే కనుకుట్టు." వా.

కనుకుట్టుతనము

అసూయ; ఓర్వ లేనితనము.
"కనుకుట్టుతనంబున నతని ధర్మంబునకు విఘ్నంబు గావింప దలచి." భోజ. 6. 125.

కనుకూర్కు

నిద్రించు.
"జరఠ యొకర్తు...కనుకూర్కు చుండ." రమా. 2. 97.

కనుకూలి

గింజల కూలి. బ్రౌను.

కనుకోనలు

కండ్ల లోతులు.
"వాడికి కనుగోనలలో ఎక్కడో కాస్త ఊపిరి టకటక లాడుతూ ఉంది." వా.

కనుగంట చూచు

కన్ను లార చూచు.

కనుగట్టు

కనులు కానకుండా చేయు. మఱపించు, మోసగించు.
"నీకామ శాస్త్రముల్ బిడ్డ, కన్గట్టి కాళ్ళను గట్టింప నెట్లు, విచ్చేయు." పండితా. ప్రథ. పురా. పుట. 362.
"కనుగట్టి గాంగేయగర్భు డా గురు మూత, లాడించె వత్సాపహరణవేళ." పాండు. 3. 178.
"సొరిది నిందఱి కనుగట్టి సున్న బెట్టి." రాధి. 4. 81.
రూ. కనుకట్టు.

కను గలిగి యరయు

జాగ్రత్తగా పరిశీలించు.
"కను గలిగి యరసిననుం దేటపడి యెడు." భార. శాంతి. 2. 366.

కను గలిగి మెలగు

జాగ్రత్తగా మెలగు.
"పెనిమిటియు నత్త వదినెలు, కను గలిగి మెలంగ వెడలగా నెడ లేమిన్..." శుక. 2. 508.

కను గల్గి యుండు

జాగ్రత్తతో నుండు.

"తనకు మృత్యువుచేర దఱి యయ్యె గానం కనుగల్గి యుండ వేగ మె పల్కు డరిగి." వర. రా. సుం. పు. 89. పంక్తి. 17.

కనుగవ కోరగించు

కను లెఱ్ఱ నగు.
"అచ్చట నెత్తురు గ్రక్కెనో యనం, గనుగవ గోరగింప బొడకట్టె సముజ్జ్వల సాంధ్య రాగముల్." పారి. 2. 32.

కనుగవ నెఱసంజ వొడము

కన్నెఱ్ఱజేయు అనగా కోపించు.
"చ,య్యన వచ్చి యొక్క నెచ్చెలి, కను కను____కను 380 కను____కను

గవ నెఱసంజ వొడమగా నిట్లని యెన్." పారి. 1. 74. కనుగానమి

గర్వము.

కనుగాపు

కనుసైగను గ్రహించి పని చేయు సేవకుడు. కనిపెట్టుకొని యుండువాడు.
"కనుగాపు లట్ల మువ్వెట్టియు జేసి చేసియును వేసరి." హర. 3. 11.

కనుగిట్టు

కను గీటు.
"కనుగిట్టి చూపువారును..." కుమా. 2. 82.

కనుగిఱపు

కనుసన్న చేయు.
"విప్రస్ఖాలిత్యము బైలు సేసి కనుగిఱపు సభన్." ఆము. 4. 47.

కను గీటు

కనుసైగ చేయు.
"గౌతము డత్రికి గను గీటె." గౌ. హరి. ప్రథ. పంక్తి. 125.

కనుగొనల నిప్పు లురలు

కోపించు. కోపము వచ్చినప్పుడు కన్ను లెఱ్ఱబడుట ద్వారా వచ్చిన పలుకుబడి.
"అని తెంపు చేసి కనకన, గనుగొనల న్నిప్పు లురలగా వాలము..." శుక. 2. 252.
చూ. కన్నెఱ్ఱ, కన్నెఱ్ఱ చేయు.

కనుగొను

కన్ను గలుగు, చూచు.
"ఈ తటినిం, గను గొను పుణ్యుడు మిక్కిలి, కనుగొను నెన్నుదుట." దశా. 1. 123.

కనుగొలుపు

సైగ చేయు.
"తనమ్రోలం, గనుపట్టు ననుంగుపట్టి కనుగొలుపుటయున్." నీలా. 1. 84.
రూ. కనుగిలుపు.

కనుచాటు

1. రహస్యము.
"కన్నయాత్మజుని గనుచాటుగా నుండగను జాటు వెట్టి." రంగ. ఉత్త. 92.
2. కనుమఱుగు.
"చని నూతిలోపల గుభు, ల్లన నొకగుం డెత్తి వైచి యల్లన గనుచా, టున నిలువ బడియె..." శుక. 2. 135.

కనుచాటు చేయు

అదృశ్యము చేయు.
"రాఘవామోఘాస్త్ర మేను, కను చాటు చేసి యేగతి నైన దొలగి, చంపి వచ్చెద." వర. రా. యు. పు. 45. పంక్తి. 12.

కనుచాటుతిండి

దొంగతిండి.
ఒకరికి తెలియకుండా అనుభవించుట అన్న అర్థంమీద లక్షణయా వ్యభిచారం అన్న అర్థంలో కూడా యిది ప్రయుక్తం. కను____కను 381 కను____కను

"కనుచాటుతిండి నడిపిన, పనులం గండలును బెరిగి బకుతండ్రి హిడిం,బుని కొడుకు..." శుక. 2. 207.

కనుచాటుమెలకువ

రహస్యప్రవర్తనలు - దొంగ చాటు వ్యవహారాలు.
"సతి కొడిగట్ట లేనికనుచాటు మెలంకువ తీగ బోండ్లకున్, గడుపులు దించ..." శుక. 2. 24.

కనుచీకటి

మునిచూపు చీకటి. అప్పుడప్పుడే చీకటి వ్యాపిస్తున్న సమయము.
"అప్పుడే కనుచీకటి పడింది. త్వరగా ఊరు చేరుకోవడం మంచిది." వా.

కనుచూపు

దృష్టి.
"వాడి కీ మధ్య కనుచూపు తక్కువయింది. అద్దాలు పెట్టుకోవాలో ఏమో?" వా.
"వాడికి ఈ మధ్యే కనుచూపు కొంచెం మధ్యస్థ మయింది." వా.

కనుచూఱ యొసగు

కనువిందు కూర్చు.

కను చెదరు

అజాగ్రత్తగా నుండు.
"కార్యవేళల నిట్లు కను చెదరుదురె." వర. రా. యు. పు. 182. పంక్తి. 10.

కనుదోయి నీరు చిలుకు

కన్నీరు చిందు.
"కర్ణి కాకుసుమ రింఖన్మరందంబుతో, నిడువాలు గనుదోయి నీరు చిలుక." శుక. 1. 486.

కనుదోయి పదివేల్ వలయు

అంత దర్శనీయము అనుపట్ల ఉపయోగించే పలుకుబడి.
చూచుటకు పదివేల కండ్లు కావలె ననుట.
ఈ సంఖ్య అటూ యిటూ ఎక్కు వవుతూ, తగ్గుతూ ఉంటుంది.
"నరు నత్యద్భుతవిక్రమ, పరిణతి సూడ గనుదోయి పదివే ల్వలయున్." భార. కర్ణ. 2. 283.
చూ. రెండు కండ్లు చాలవు.

కనుపట్టు

కనబడు.
"నవాంబుదంబు కనుపట్టె." రుక్మాం. 3. 82.

కనుపాటు

1. దృష్టిదోషము.
"సుదతి నీమై జక్క జూచుట కోడెద, గనుపాటు వొరయునో యని తలంచి." భార. విరా. 2. 47.
2. దృష్టి.
"శివుని కనుపాటు దాకని చిత్త భవుడొ." విక్ర. 8. 52.

కనుపాప వలె

అత్యాదరంతో అపురూపంగా - చూచుకొనవలసిన దనుట. కనుపాప వంటిది అనుటపై వచ్చిన పలుకుబడి.
"లేక లేక కలిగిన ఆ పసిపాపను వాళ్లు కనుపాపలాగా చూచుకొంటారు." వా. కను_____కను 382 కను_____కను

కనుపుగొట్టు

1. పశువులను కొట్టినట్లు కొట్టు, పాఱు వేటాడి కొట్టు, తఱిమి తఱిమి కొట్టు అనుట. కనుముపండుగలో పాఱువేట ఒకభాగము. కనుము పైనే వచ్చినది కనుప. (కనుపు+కొట్టు.)
"కర్ణనందను డిట్లత్యుదీర్ణ భంగి, బాండు రాజతనూజుల బలము నెల్ల, గనుపుగొట్టంగ జొచ్చిన..." భార. ద్రో. 1. 196.
"ఇవ్విధంబునం గురుసేనం గనుపుకొట్టి నవ్వుచున్న కవ్వడిం గనుగొని." భార. ద్రో. 3. 159.
"వేదండకాండంబులు తండతండంబు లై పయింబడం బడలు వడం గనుపు కొట్టినయప్పట్టున." జైమి. 2. 75.
2. క్షోభపెట్టు.
"అతండు ప్రీతుం డై కశ్య పాదులం గనుపుగొట్టు మని పనిచిన." భార. అను. 3. 220.
3. నశింపజేయు.
"అమ్మహాభాగు డద్రిజాప్రాణనాథ, కథలదురితంబు లన్నియు గనుపు గొట్టె." ఉద్భ. 1. 8.
"అందు మందాకినీ నందనుం డమంద పరాక్రమ క్రీడం గౌంతేయబలంబు గనుపుగొట్టె." భార. భీష్మ. 2.

కనుబడి యగు

ఆదాయము వచ్చు. లాభము కనిపించు. కాశియా. 228.

కనుబా టగు

దృష్టిదోషము తగులు.
"కనుబాటు గాకుండ వనిత చన్దో యికి." భాస్క. కిష్కిం. 60.

కనుబేటము

1. విరాళి.
"ఒకచెం,గట నుండెం దెలియరానికను బేట మనన్." సింహ. 12. 30.
2. ప్రేమ; దృష్టిజనిత ప్రేమ. కుమా. 5. 44.

కనుబొమ్మలు

కనుసోగలు.
"వాని కనుబొమ్మ లెంతో అందంగా ఉన్నవి." వా.

కనుబ్రాము

మోసగించు. వర. రా. యు. పు. 182. పంక్తి. 10.

కనుమబ్బు

కనుచీకటి. వేం. పంచ. 1. 246.

కనుమఱి చెడు

బయట పడిపోవు, చాటు తప్పు.
"కనుగీటి చూపువారును, గనుమఱిచెడి పట్టు జూప గడగెడివారున్." కుమా. 2. 82.

కనుమఱువడు

కనుమఱుగు చెందు, దాచి పెట్టుకొను, దాగుకొను.
"కనుగిట్టి చూపువారును, గను మఱి కను_____కను 383 కను____కను

"చెడిపట్టు జూప గడ గెడువారున్, గని కడపి పుచ్చువారును, గనుమఱుపడు వారు బరుల గనుగొనువారున్." కుమా. 2. 82.

కనుమాటు

మోసగించు, కనుమొఱగు.
"ఒరులు తెలియక యుండన్, గను మాటి తిరుగుచుందురు." రాధా. 1. 99.

కనుమాయ

ఇంద్రజాలము.
"కనుమాయకరణి యయ్యె." హరి. పూ. 9. 142.

కనుమారిపడు (ఉఱుకు)

కొండమీదినుండి దుమికి ప్రాణములు తీసుకొను. మరు ప్రపాత మని సంస్కృతంలో దీనికి పేరు. శిక్షగానూ, లేక తన పాపములకు ప్రాయశ్చిత్తము గానూ దీనిని కొందరు పూర్వం ఆచరించేవారు.
"కల్లు ద్రావినపాతకంబు...కనుమారి నుఱుకంగ బాయు." భార. శాంతి. 1. 307.
"పాయ దగు మిమ్ము గనుమారి బడ బొసంగు, విషము ద్రావుట యోగ్యంబు." ఉత్త. 4. 56.

కనుముక్కుతీరు

అంగసౌష్ఠవం.
"ఆ అమ్మాయి కనుముక్కు తీరుగల మనిషి." వా.
"ఆ పిల్ల కనుముక్కుతీరు ఎంతో బావుంటుంది." వా.

కను మూయు

1. నిద్రించు.
"విషాద వేదనన్, ముప్పిరిగొన్న చింత గనుమూయ నెఱుంగక నెమ్మనమ్ములో, నెప్పుడు తెల్లవాఱును..." కా. మా. 2. 137.
"కనుమూయ నెఱుగక." కవిక. 2. 132.
2. మోసగించు.
"కపురంపుబలు కంచు గనుమూసి కటకటా!, బూది గప్పిన నిప్పు బాదు కొల్పి." చంద్రా. 4. 167.

కనుమూసి గంత

దాగిలిమూతలాట.
"కనుమూసిగంత నలుకంబాలాట..." కళా. 6. 202.

కనుమోడ్చు

నిద్రించు.
"నడురాత్రి యరుదెంచె నరలోకనాథ,కడు డస్సినా డవు కనుమోడ్తు గాక." రంగ. రా. బాల. పు. 39. పంక్తి. 15.

కనుమోసము

ఎట్టయెదుటే చేయుమోసము.
"కను, మోసము లే కొక్క మొగిన ముసరగ వలయున్." భార. విరా. 4. 230.

కనుఱెప్ప వెట్టని

కన్ను మూయని.
"కనుఱెప్ప వెట్టని తన వేయి కన్నుల." భాస్క. అరణ్య. 43.

కనుఱెప్పలు తేలవైచు

తెలివి తప్పిపోవు. కను____కను 384 కను____కను

శోష వచ్చి పడిపోవుపరిస్థితిలో కనులు తేలవేయడం అలవాటు.
"కనుఱెప్పలు దేల వైచి కడు సోలుటయున్." కళా. 6. 250.

కనుఱెప్ప వేయక చూచు

తేఱి చూచు. కాశీ. 4. 99.

కనులకు గంతలు కట్టు

మోసగించు.
"అది మొగుడికండ్లకు గంతలు కట్టి ఊరంతా సటారిస్తూ ఉంటుంది." వా.

కనులార్చు

కనుసైగ చేయు; కనుఱెప్పలు పదేపదే అల్లార్చు.
"పొరుగింటిబ్రాహ్మణి బుణ్య గేహిని నేల, యపహరించితి కనులార్చి యార్చి." కాశీ. 7. 256.
"కండ్లార్పేవాడు ఇండ్లార్పుతాడు." సా.

కనులు చింతనిప్పు లగు

కోపము కలుగు.
"సభలో అత నేదో తప్పు పట్టేసరికి శాస్తుర్ల వారి కళ్లు చింతనిప్పు లయ్యాయి." వా.

కనులు చెమర్చు

దు:ఖము కలుగు.
"అతనిని చూడగానే ఆవిడ కన్నులు చెమర్చినవి. ఎంత సుఖముగా నున్న వాడు ఏ స్థితికి వచ్చినాడు!" వా.

కనులు తీసుకొని చూచు

కను లింత చేసికొని నిరీక్షించు.
"అని కనులు దీసికొని యా,తని రాకకు నెదురు చూచు..." శ్రవ. 4. 62.

కను లెఱ్ఱ చేయు

కోపించు.
"కలుషించి అనపోతు కను లెఱ్ఱ చేసి." పల. పు. 48.

కనువిం దగు

నేత్రపర్వ మగు. శుక. 1. 507.
చూ. కన్నులపండువగు.

కను విచ్చి చూచు

కండ్లు తెఱచి చూచు.
"అంత గను విచ్చి చూచె నన్నాత డేను, బ్రణతి జేసితి..." కళా. 4. 154.

కను విచ్చు

కనులు తెఱచు.
"కను విచ్చి ననుం జూచు." భర. ద్రోణ. 1. 40.

కనువి ప్పగు

తెలిసి వచ్చు.
"వాడు చెప్పిం దంతా వినేసరికి నాకు కనువి ప్పయింది." వా.

కనువెలుగు

దారి చూపువాడు.
"కనువెలుగు నీవు గా నీ, వెనుక భవన్మతమ యూది వీరలు నేనుం, జను దెం చెదము..." భార. ద్రోణ. 1. 66.

కనువేదుఱు

విరహము.
"చూపులన్, విన్నదనంబు దోప గను వేదుఱునన్ బయిగాలి సోకినన్, వెన్న వలెం గరంగు..." మను. 2. 57. కను____కన్న 385 కన్న____కన్న

కనువేదు ఱెత్తు

చక్షూరాగము కలుగు.
"కసిగాటుపెనకువ కనువేదు ఱెత్తి." వర. రా. బా. పు. 50. పంక్తి. 6.

కనువేయు

మోహించు.
"వీ డా పని పిల్ల మీద కనువేసినట్టున్నాడే!" వా.
చూ. కనువైచు.

కనువైచు

కన్ను వేయు.
"ఒక్కమగవానిపయిన్ గనువైచి తేమొ? కువ. 3. 107.
వాడుకలో రూపం; కన్ను వేయు.
చూ. కనువేయు; కన్నువేయు.

కనుసన్న

సైగ.
"అన్యసతుల, యునికి గనుసన్న జూపె నా యుత్పలాక్షి." కళా. 6. 124.

కనుసన్న మెలగు

అజ్ఞానువర్తి యగు.
"నీ కనుసన్నన మెలగెద, నేకార్యం బైన నడపు మీవ తగంగన్." భార. విరా. 2. 124.

కనుసోగ

కనుబొమ్మ.
చూ. కన్సోగ.

కన్న కడుపు

కన్న తల్లి
"కన్నకడుపు గాన గాంక్ష మిక్కుటము." పల. పు. 52.

కన్నకూళ్లు కుడుచు

అన్ని నీచాలకు పాల్పడు.
"వాడు కన్నకూళ్ళూ కుడిచి అంత బావుకున్న దేమిటో తెలీదు." వా.
చూ. కన్నగడ్డీ కఱచు.

కన్న కొడుకు

ఔరసుడు. ప్రేమాతిశయాన్ని తెలియ జేయవలసినపట్ల దీనిని ఎక్కువగా ఉపయోగిస్తారు.
"వాణ్ణి చిన్నతనంనుంచీ కన్న కొడుకుగా చూచుకుంటూ వచ్చాను." వా.

కన్న గడ్డీ క`రచు

ఎంత నీచాని కైనా పాల్పడు.
"కన్న గడ్డీ కఱిచేవాడు ఎం తైనా సంపాయించ వచ్చు. దాని కేం?" వా.
చూ. కన్నకూళ్లు కుడుచు.

కన్న గడ్డీ తిను

చూ. కన్నగడ్డీ కఱచు.

కన్నగాడు

దొంగ. ఇండ్లకు కన్నము వేసేవాడటవల్ల వచ్చినది.
"నా దగు తారకా రుచిధనంబు హరించినకన్న గాడు." విప్ర. 3. 22.

కన్నడసేయు

తిరస్కరించు, ఉపేక్షించు.
"సేవకునింట శివార్చనంబు మే, ల్గదుర నొనర్పగా వలయు గన్నడ సేయక మీర లన్న..." చెన్న. 4. 333.

కన్నడుగుచేయు

అగుడు పెట్టు. కన్న____కన్న 386 కన్న____కన్న

".....నీవే, కన్నడుగు చేసి తేమని విన్నప మొనరింతు..." వాల్మీ. 3. 33.
ఇది కాన్నగుడు కావచ్చును.

కన్నతండ్రి

1. ఆదరంతో చేయుసంబోధన.
"ఎన్న డభ్యాస మాయెరా కన్న తండ్రి." నిరంకు. 2.83.
2. తండ్రి.

కన్న తల్లి

తల్లి; కన్న తల్లివలె అతి వాత్సల్యంతో చూచుకొను ఇల్లాలు.
"నన్ను కన్నతల్లి యన్న పూర్ణా మహాదేవి." భీమ. 3.9.

కన్నదిక్కున జాఱు

దిక్కులుపట్టి పరుగెత్తు.
"కలగి కన్నవారు కన్నదిక్కున బాఱి, పోయిరి." ఉ. హరి. 4. 66.
ఈ 'కన్న' అన్నది 'నానా' అన్న అర్థంలో మనకు బాగా అలవాటు.
"వాడు కన్నవాళ్ల కాళ్లు పట్టుకొన్నాడు." వా.
ఇత్యాదు లూహ్యములు.

కన్నది గతిగా

ఎటు పడితే అటుగా
"కన్నది గతి గాగ గిన్నరు లరిగిరి." పారి. 5. 37.

కన్నదే గాతిగా

దొరకినదే చాలు నని.
"తండ్రీ! సారెకు దువ్వు నాగ్రహము మీదం గన్నదే గాతిగా, గుండ్రాలం గొని దాయ గాక...." వరాహ. 59. 3.

కన్నపుదొంగ

గజదొంగ.
కన్నము వేసి దొంగతనము చేయువాడు.
"సిరిమనోధనము మ్రుచ్చిలినకన్నపు దొంగ." నిరంకు. 1. 2.

కన్న పెట్టు

1. దొంగిలించుటకై కన్నము వేయు.
"యామికావళికన్ను బ్రామి యంత:పురాం,గణము లైనను జొచ్చి కన్న పెట్ట...." శుక. 2. 502. క్రింద.
2. దొంగతనము చేయు.
"ప్రజల యిండ్ల గన్న వెట్టని దొక్కటే కాని కొదవ." నిరంకు. 2. 26.
"మావీటం గన్న పెట్టి..." దశ. 4. 24.
చూ. కన్న మిడు.

కన్న మరులు

పితృమాతృవాత్సల్యము.
"కన్న మరులుకన్నా పెంచిన మరు లెక్కువ." వా.

కన్న మిడు

కన్నము వేయు.
"ఒకనా డేగురు దొంగలు...కన్నమిడువాంఛన్ వచ్చి." ద్వాదశ. 10. 115.
చూ. కన్న పెట్టు.

కన్నము పెట్టు

కన్నము వేయు. కన్న_____కన్న 387 కన్న_____కన్న

"రాత్రి సెట్టిగారిల్లు కన్నంపెట్టి సొత్తుల పెట్టె దొంగిలించా రట." వా.
చూ. కన్న పెట్టు.

కన్న పోవు

దొంగతనము పోవు. పరమ. 5. 15.

కన్నయ్య

1. కన్న తండ్రి.
"అని యామిటారి చిగురుకటారి రాయల కన్నయ్యతో మఱియు నేననుచున్నది:-" హేమా పు. 51.
2. కృష్ణుడు. శ. ర.

కన్నఱ

చూచుటకు దుర్భర మైన విచారము.
తమి. కన్ఱావి.
"తలిదండ్రులు వా రెట నున్న వారొ యీ,కన్నఱ జూడ బా లయితి." రామా. 2. 41.

కన్నఱి

కన్నఱ కలవాడు, దు:ఖితుడు.
"కిన్నరులు గన్నఱులుగా భూతంబులు భీతంబులుగా." ఉ. హరి. 6. 28.
చూ. కన్నఱ.

కన్నవస్థా పడి

నానాబాధ పడి.
"కన్నవస్థాపడి ఆ ఉద్యోగం యిప్పిస్తే మీవాడు రాజీనామా పెట్టి వచ్చాడు." వా.

కన్నవస్థా పడి కంచిలో చేయి కడిగి

ఎన్నో బాధలు పడి.
"చేతిలో దమ్మిడీ లేకుండా బయలు దేరాను. కన్నవస్థా పడి కంచిలో చెయ్యి కడిగి ఎలాగైతే నేం పట్ణం చేరుకున్నాను." వా.

కన్న వాడు

తండ్రి.
చూ. కన్నాడు.

కన్న వారు

ప్రతివారు.
"కోరెన్ వెండియు గన్న వారలకు సంక్షోభింపకే మ్రొక్కి." కా. మా. 2. 89.
"ఉన్నదైతేయు లందఱు గన్నవారు, కన్నదిక్కుల బోయి సాగరములోన, నడగిరి." ఉ. హరి. 4. 240.

కన్నవిటి

గ్రుడ్డివాడు.
"చెవిటికి శంఖధ్వని గ,న్న విటికి దీపంబు...వృథ యగున్." భల్లాణ. 4.

కన్న విన్న యది కాదు

వింత.
"ఎన్నుకొన్న లో,కమునను గన్న విన్న యది గా దది కొంత నిజంబు కొంత స్వ,ప్నము నని..." ప్రభా. 122.

కన్న వెట్టు

దొంగిలించు.
"వన్నె మాటల వలతువా నీవు నా మనసు, కన్న వెట్టంగ గదా కడు బేల నైతి." తాళ్ళ. సం. 3. 281.
చూ. కన్న పెట్టు.

కన్నళవి సేయు

గొడవ పెట్టు; ఉపేక్షించు.
"కన్నళవి సేయక కరుణ మీఱగా." హేమా. పు. 51. కన్న____కన్నా 388 కన్నా____కన్ని

కన్నళవు చేయు

అగుడు పెట్టు; గొడవ పెట్టు.
"కన్నళవు సేయు గచ్ఛపాకారగరిమ గరిమరాళికయాన నీ చరణమహిమ."
అరవంలో ఎళువు - ఏడుపు, నేటికీ దక్షిణాంధ్రంలో అల్లరి, అగుడు అనే అర్థాలలో ఈ మాటను ఉపయోగిస్తారు.
"ఏమిట్రా ఈ యెళువు?" వా.

కన్నాకు

ప్రథానము, ముఖ్యము. ముఖ్యుడు. శ్రేష్ఠుడు.
తమలపాకులకట్టలో పైన పెట్టేఆకు మంచిది చూచి పెడతారు. అదే కన్నాకు. తద్వారా వచ్చిన పలుకుబడి.
"కన్నాకు మనకు భీష్ముడు." భీష్మ. 1. 76.
"మంత్రులు పన్నిద్దఱకును... గన్నాకుగా బెద్ద గద్దియ నునిచి." బస. 2. 27.

కన్నాగు (కన్ను + ఆగు)

కన్ను మూయు; మూర్ఛిల్లు.
"నేడు రణశయ్యన్ భూవిభుం డుండగా, గన్నాగం దగు నయ్య నీ నిదురకుం గాలం బయోధ్యం గదా!" భాస్క. యుద్ధ. 5. 83.

కన్నాడు

తండ్రి.
"నిన్ను గన్నాని రప్పింపక." ఉద్భ. 3. 28.
చూ. కన్న వాడు.

కన్నార చూచు

1. కనులు తెఱచి చూచు.
"సన్ను తానందబాష్పంబుల జేసి, కన్నార జూచు వీక్షణములు మునుగ." పండితా. ప్రథ. దీక్షా. పుట. 221.
2. ప్రత్యక్షంగా చూచు. వాడుకలో ఇది కండ్లారా అన్న ట్లుంది.
"కండ్లారా చూచినసంగతి చెప్పడానికి భయ మేమిటి?" వా.

కన్నాస

కనుపండు వైనది. కంటికి ఆశ గొలుపునది.

"అది విటాళుల కన్నాస యై మెలంగు." హంస. 5. 215.

కన్నిగట్టు

త్రాడు కట్టు; బంధించు; నిర్బంధించు.
పశువులకు దూడలకు మెడకు తగిలించి కట్టేత్రాడును కన్ని త్రా డని అంటారు.
"మన్ను దినియెడిదూడ...కన్నిగట్టి యెందాక గాయవచ్చును." తాళ్ల. సం. 11. 3. భా. 79.

కన్నిచ్చకు వచ్చు

కంటి కింపగు, కంటికి ప్రియమగు.
"మృగంబులుం దెగ జూచి యేచి కన్నిచ్చకు వచ్చు పెక్కునంజుడులు చేవ డించక కావడించి..." పాండు. 3. 89.
చూ. కన్నిచ్చ వచ్చు. కన్ని_____కన్నీ 389 కన్నీ_____కన్నీ

కన్నిచ్చ వచ్చు

ప్రియ మగు; దృష్టి నాకర్షించు.
"కనుగొని పాఱిన గన్నిచ్చవచ్చు, కనుపారుచీరలు ధరియించి శౌరి." ద్విప. మధు. 5.
చూ. కన్నిచ్చకు వచ్చు.

కన్నిడి యుండు

గమనించి యుండు.
"అన్నిటన్ ధరణిపాలుడు గన్నిడి యున్న బెం పగున్." భార. శాంతి. 2. 283.
చూ. కన్ను పెట్టి ఉండు.

కన్నిడు

1. కన్ను వేయు.
"రుచిమీదన్ గన్నిడి యా శచీ విభుడు దిరుగు..." భార. అను. 2. 189.
2. చూపు పెట్టు. దృష్టి సారించు.
"వసంతకుడు దమపై గన్నిడ గా రాకు గెం,దలిరా కయ్యెనొ నా." కుమా. 4. 85.

కన్నియమెఱుగు

క్రొక్కారు మెఱపు. తొలకరి వానలలో మెఱిసే తొలి మెఱుపు.
"తళుకు తళుకున నింగి దాటించె బలుమాఱు, నీరాళ్లగొంది గన్నియ మెఱుంగు." పాండు. 4. 21.

కన్నీరు

అశ్రువులు. దు:ఖము కల్గినప్పుడు కండ్లలో వెడలునీరు.
"కన్నీ రొలుకగ నేడ్చిన, నన్నరపతు లెల్ల నేడ్చిరి..." భార. ద్రోణ. 1. 29.
"వాడు కన్నీరు కారుస్తూ కూర్చున్నాడు." వా.

కన్నీరు కాలువలు కట్టు

అధికముగా విలపించు.
"ఆమె కన్నీరు కాలువలు కట్టేటట్లు ఏడుస్తుంటే చూడలేక పోయాను." వా.

కన్నీరు గ్రుక్కుకొను

దు:ఖోద్వేగ మాపుకొను.

కన్నీరు గోట మీటు

కన్నీరు గోటితో తుడిచి వేసి కొను.
"కెందలిరుపాన్పునం దను వొందక లేచి కూర్చుండి కన్నీరు గోట మీటుచు బోటితో వరూధిని యి ట్లనియె." మను. 3. 28.

కన్నీరు మున్నీరుగా (ఏడ్చు)

ఎక్కువగా (దు:ఖించు.)
"అబ్బాయి కారుకింద పడ్డా డని వినగానే ఆవిడ కన్నీరు మున్నీరుగా యేడుస్తూ కూర్చుంది." వా.

కన్నీళ్లు తుడుచు

తాత్కాలికంగా ఏవో మాటలు చెప్పి ఓదార్చు.
"మమ్ము గన్నీళ్లు తుడిచి వే పొమ్మని యెను." నందక. 43 పు.
"ఏవో నాలుగు మాటలు చెప్పి కన్నీళ్లు తుడిచి పంపించాడు గానీ, ఈ పిల్లల కేమైనా సాయం చేద్దా మనుకున్నాడా వాళ్ళ చిన్నాన్న?" వా. కన్నీ____కన్ను 390 కమ్ము____కన్ను

కన్నీళ్లు తుడుచుమాటలు

శుష్కప్రియాలు; పై పై ఓదార్పుమాటలు.
"ఈ కన్నీళ్లు తుడిచేమాటలతో ఏం లాభం? కొంప మునిగిపోయి ఛస్తుంటే." వా.
చూ. కళ్లతుడుపు మాటలు.

కన్నీళ్ల నడచుకొను

కన్నీళ్లు గ్రుక్కుకొను, దు:ఖమును సమాళించుకొను.
"ఇందాక నెఱుగకే నేమి యంటినొ మిమ్ము?, ననుచు గన్నీళ్లు రా నడచు కొనుచు..." కళా. 4. 171.
చూ. కన్నీళ్లు గ్రుక్కుకొను.

కన్ను

రీతి, జాడ.
"నాకడనుంచి, యేగినక న్నేల నెఱుగ నైతి." కుమా. 6. 160.

కన్నుండ కనుపాప తీయు

అతి నేర్పరితనము సూపు. కొంత నిరసనగా అనుమాట. కను పాపను తీస్తే కన్ను పోవాలి; కానీ అలా కాకనే తీయగల దంటే ఎంత నేర్పరి అని!
"విను వల్లభ ! కన్నుండం, గనుపాపం దివియ నేర్పు గల మునిము చ్చీ, వనిత..." కళా. 3. 199.
"అమ్మా ! ఆవిడా? కన్నుండగానే కనుపాప తీసేరకం." వా.
చూ. కన్నుండ కనుపాప కొన్నట్లు.

కన్నుండ కనుపాప కొన్నట్లు

అతినేర్పుగా.
"కన్నుండ గంటిపాపం, గొన్నట్లు మొఱంగి బాలు గొనిపోవుటకున్, అన్నీచు బంధుయుతముగ, మన్నిగొనక యున్న నేటిమాటలు మనకున్." ఉ. హరి. 5. 288.
"కన్నుండగ గనుపాపను, గొన్నవిధంబునను సతుల గూడకయును దా, గన్న మిడి మనోధనములు, గ్రన్నన గొనిపోవు గన్న కాడుంబోలెన్." విక్ర. 8. 9.
"కన్నుండగానే కనుపాపను తీసి నట్లుగా, ఆ పిల్ల తనేమీ ఎఱగనట్లూ, అత్తదే అంతా తప్పన్నట్లూ మగనికి చెప్పి ఒప్పించిం దంటే నమ్ము." వా.
చూ. కన్నుండ కనుపాప తీయు.

కన్నుండ గంటిపాపను గొను

మోసము చేయు, అతి చాక చక్యముతో ప్రవర్తించు. నేడు వాడుకలో దీని రూపం.
"వాడా అమ్మా! కన్నుండగానే కంటిపాపను తీసేరకం." వా.

కన్ను కట్టు

1.ఒక పిల్లల ఆట.
"వెన్నెలకుప్పలు కన్నుకట్టు." ప్రబంధ. 6. 3.
కన్నులకు బట్టకట్టి తోడి వారిని తెలుసుకొనే ఆట కావచ్చును.
2. మోసగించు.
"నే నెవరి కన్ను కట్టి ఈ డబ్బు తేలేదు. కష్టార్జితం." వా. కన్ను____కన్ను 391 కన్ను____కన్ను

కన్ను కన్నూ కనిపించని చీకటి

కటిక చీకటి. కంటికి కన్నే కనిపించనంత చిమ్మచీకటి అనుట.

కన్ను కానక

గర్వముతో - పొగ రెక్కి.
"వనితా ! యె ట్లోర్వవచ్చు వలవని గర్వం,బున గన్ను గాన కాడెడి, యనుచితవాక్యంబు లేరి కైన దలంపన్." కళా. 1. 175.

కన్ను కానక పోవు

గర్వించు.
చూ. కన్ను కానక.

కన్ను కానమి

గర్వము.
చూ. కన్ను కానకపోవు.

కన్నుకుట్టు

1. అసూయ.
"వాడికి నన్ను చూస్తే కన్ను కుట్టు." వా.
2. అసూయపడు.
"వానిసిరిం జూచి కన్ను కుట్టినది." ధర్మజ.
"ఆపిల్ల కాస్త తల దువ్వుకుంటే ఆ ముసలిమొగుడికి కన్ను కుడుతుంది." వా.
3. కండ్ల కలకరోగము వచ్చు.
"వాడు గాలిలో తిరిగేటప్పటికి కండ్లు కుట్టాయి. కంద్లు తెరవకుండా బాధపడి పోతున్నాడు." వా.
ఇందులోనుండే పై రెండు పలుకుబళ్లూ వచ్చినవి.

కన్ను కొట్టు

సైగ చేయు. కామమోహాదుల విషయంలోనే దీనిని ఉపయోగిస్తారు.
"వాడు ఆ పిల్లను చూచి కన్ను కొట్టే సరికి అది వాళ్లవాళ్లకు చెప్పడం, వాళ్లు ఇంటిమీదికి రావడం గొడవో గొడవ అయి పోయింది." వా.

కన్నుకొదమలు

ఉత్తమనేత్రములు. సింగపుగొదమ అనుచోట తరుణ మని అయినా 'కొదమ' యువతను. ఉద్ధతిని, ఉత్తమతను సూచించును.
"శంభు వికసితాంబకస,ముదితంబు లగు కన్ను కొదమలో యనగ." పండితా. ద్వితీ. మహి. పుట. 100.
చూ. కొదమగుబ్బలు.

కన్ను గానక

పొగ రెక్కి.
"జనకకన్య జగన్మాన్య జెనక వచ్చి కన్ను గానక చనె బలుగాకి కాకి." రామాభ్యు. 5. 70.
చూ. కన్ను కానక.

కన్ను గిలుపు

కనుసైగ చేయు.
చూ. కన్ను కొట్టు.

కన్ను గీటినంతలో

అతిశీఘ్రముగా, ఱెప్పపాటులో, ఒక నిమిషములో.
"....అఖిలాన్నంబుల్, కను గీటినంత కన్ను____కన్ను 392 కన్ను____కన్ను

లోననె, యనుజునకు దదగ్రజాత యమరించి..." పాండు. 3. 26.

కన్ను గూర్కు

నిద్రించు.
"కన్ను గూర్కెడునంత నగ్గహనభాగ, మేలుబేతాళు డతి దుర్నిరీక్ష్యు డగుచు." శుక. 1. 279.
చూ. కనుగూర్కు.

కన్ను చెదఱు

మిఱుమిట్లు గొలుపు.
"ఆ అమ్మాయి రవ్వలకమ్మలు చూస్తే కన్ను చెదరుతుంది." వా.

కన్ను దనియగా

కనులవిందుగా, నేత్రపర్వముగా.
"కన్ను దనియగ బదపదార్థములును... వడ్డింప..." పండితా. ప్రథ. దీక్షా. పుట. 119.

కన్ను దనియు

కనులకు తృప్తి చేకూర్చు.
"మొలపించె బహునూపముల గన్ను దనియ." వర. రా. బా.పు. 161. పంక్తి. 21.

కన్ను దెఱచు

కటాక్షించు, అనుగ్రహించు, గుర్తించు.
"ఇంక నెన్నండు దయ బరమేశ్వరుండు, గన్ను దెఱచునో యని." కుమా. 7. 19.
"ఆ దేవు డెప్పుడు కన్ను తెరుస్తాడో గాని అంతదాకా నే నిలా అఘోరించ వలసిందే." వా.

కన్నునీరు

కన్నీరు.
"కన్నునీరు గొ,బ్బున వెడలంగ." భోజ. 4. 167.

కన్ను పడు

ఆసక్తి కలుగు. ఇందులో ఈఆసక్తి అత్యాశో, దురాశో అన్నధ్వని కూడా ఉన్నది.
"వానికి ఆ ఉద్యోగంమీద కన్ను పడింది." వా.
"వానికి ఆ యింటిమీద కన్ను పడింది." వా.

కన్ను పెట్టు

కనిపెట్టు.
"ఆ వ్యవహారంమీద కాస్త కన్నుపెట్టి ఉండక పోతే లాభం లేదు." వా.

కన్ను పొడుచు

అపకారము చేయు.
"కన్ను పొడిచి కంటిలో నీ రెందు కంటే ఏం లాభం?" వా.

కన్ను పొడుచుకొన్నా కనుపించని

ఏమాత్రం కనపడని.
"కన్ను పొడుచుకున్నా కనిపించని చీకట్లో వెళ్లాడు పాపం!" వా.
"ఆ కొంపలో కన్ను పొడుచుకొన్నా ఏదీ కనిపించదు." వా.

కన్ను పొడుచునట్లు

ఎదుటివారికి బుద్ధి వచ్చునట్లు, ఎదుటివారి కన్ను కుట్టునట్లు.
"నానాట గృశియించు నను జూచి కనుగీటు, పువ్వుబోడుల గన్న పొడిచిమట్లు." రాధికా. 3. 63. కన్ను____కన్ను 393 కన్ను____కన్ను

"నే నిందుకొఱకె, నవ్వ స,హా నోడుదు వట్టి నింద లందితి నయ్యో, యైన దిక నాయె నందుకె, పూనుద మందఱకు గన్ను పొడిచినరీతిన్." రాధామా. 1. 46.

కన్ను మూతపడు

నిద్ర వచ్చు.
"రాత్రంతా కన్ను మూతపడ లేదు." వా.
"అదేం కర్మమో! కాస్త కన్ను మూత పడేసరికి కలలు వస్తాయి." వా.

కన్ను మూయు

చనిపోవు.
"అని ప్రలాపించి కనుమూసె నా క్షణంబు." శుక. 1. 396.
"ఈ పిల్లలను నా చేతుల్లో పెట్టి ఆయన కాస్తా కన్ను మూశాడు." వా.
"వాడు కన్ను మూసి మూడు నెల లయిందో కాలేదో? వాడికొడు కా ఆస్తినంతా ధ్వంసం చేశాడు." వా.

కన్ను మూసి తెరచేలోగా

వెంటనే; ఒక్క త్రుటిలో.
"కన్ను మూసి తెరచేలోగా అంతా అయి పోయింది." వా.

కన్ను మూసే అవకాశం లేదు

ఏమాత్రం వ్యవధి లేదు.
"కను మూయు నెడయు లేదు." బస. 3. 64.
"కన్ను మూసే వీలు లే దమ్మా! ఈ కొంపలో పొద్దస్తం చాకిరీ అలా చేస్తూ ఉండ వలసిందే!" వా.

కన్ను మూసే తీరిక లేదు

వ్యవధి లేదు అనుట.
"నాకు కన్ను మూసే తీరిక ఉంటే ఎంతో చదవాలసి ఉంది. ఏదీ ఈ వెధవ చాకిరీతోనే సరిపోతుంది గా." వా.

కన్ను మొగడు

కన్ను మూయు; నిద్రించు.
"ఇన్నాలుగుతెఱగులందు నెయ్యది యైనన్, గన్ను మొగుడ నీ దటె." భార. సౌప్తి. 1. 67.

కన్ను మొగము ఏర్పడు

రూ పేర్పడు; ఒక స్వరూపమునకు వచ్చు.
"అల్లనల్లన మూడేడు లయ్యె నకట, కన్ను మొగ మేరుపడదు నాగర్భమునకు." పద్య. బసవ. 1. 96.
రూ. ముక్కు మొగ మేర్పడు.

కన్ను మొగుచు

కన్ను మూయు, నిద్రించు.
"ఒయ్య నొయ్యనం గదలు తూగు టుయ్యెలలం గన్ను మొగిచియున్న విలాసినీవిలాసులునుం గలిగి." పారి. 2. 53.
"గవనిమొగసాల యరుగుపై భైరవుండు, గన్ను మొగిచె." కాశీ. 3. 23/

కన్ను మొఱగు

మోసగించు.
"అంత:పురాంగనలన్ గన్ను మొఱంగి." భీమ. 1. 111.
చూ. కనుమొఱగు.

కన్ను మోడ్చు

నిద్ర పోవు.
"ఏ నింత కన్ను మోడ్చు, తఱిని గలలోన." రా. వి. 1. 15.
రూ. కనుమోడ్చు. కన్ను_____కన్ను 394 కన్ను_____కన్ను

కన్ను మోడ్పు

నిద్ర.
"ఇంచుకసేపు కన్ను మోడ్పు నెఱపి." హంస. 2. 53.

కన్నుల కచ్చి

ఒక బాలక్రీడ.
"కన్నుల కచ్చి గుడుగుడుగుంచాలు కుందనగిఱి." హంస. 3. 146.

కన్నుల కద్దుకొను

అత్యాదరముతో చూచు, అభిమానించు.
"పేదవాని కన్నం పెడితే కన్నుల కద్దు కొని తింటాడు." వా.

కన్నుల కరవు దీరగా

కండ్లార; తృప్తిగా.
"ఇమ్మహాభుజు నిప్పు డోకొమ్మలార!, కంటిమి గదమ్మ కన్నుల కఱవు దీఱ." విజ. 1. 72.
"కంచిలో వరదరాజస్వామిని కన్నుల కరువు దీరా చూశా మమ్మ్మా ఈనాడు. జనసమ్మర్దం లేదు కదా." వా.

కన్నుల గట్టినట్టు

ప్రత్యక్షముగా ఉన్నట్లు. బొత్తిగా ఒక సంఘటననో మనిషినో మఱచి పోలేకున్నా మనుపట్ల ఉపయోగించే పలుకుబడి.
"మలయుచూడ్కులు గల మంచి నీ మోము, గన్నుల గట్టిన కైవడి దోచు." హరి. 2. భా. 1879.
"మా కోడలు ఊరికి పోయి నెలనాళ్లయింది. మనమడు కన్నులకు కట్టినట్టుగా ఉన్నాడు. వెళ్ళయినా చూచి రావాలి." వా.

కన్నుల గప్పుకొను

కన్నుల నద్దుకొను; ఆదరముతో అభిమానించు.
"కన్నియ నన్ను వల్లభుడు గన్నుల గప్పుకొనంగ నుండి." పారి. 1. 88.
"గరిమ నందుడు గన్నుల గప్పుకొనగ." రాధికా. 1. 56.
"ఆ కాంతలు గొల్వ నన్ను సముఖంబున గన్నుల గప్పుకొంచు." రాజగో. 1. 36.

కన్నుల గెంపొదవు

కోపము కలుగు.
"విని కన్నుల గెం పొదవగ." జైమి. 7. 192.

కన్నుల నద్దుకొను

గౌరవ ప్రేమ సూచకంగా ఒకవస్తువును కన్నులకు అద్దుకొనడం అలవాటు. గౌరవ ప్రేమలను సూచించుట భావార్థము.
"శిరంబున మోపుకొని కన్నుల నద్దుకొని తిరుగ నతని చేతిక యిచ్చి." కళా. 4. 60.
"ను వ్వేమో అంత సంకోచిస్తున్నావు. ఇదే ఇంకొక రైతే కండ్ల కద్దుకొని తీసుకొంటారు." వా.
చూ. కన్నుల కద్దుకొను.

కన్ను ల నవ్వు

హసన్ముఖు డగు, ప్రసన్న ముఖు డగు. బస. 1. 9. కన్ను_____కన్ను 395 కన్ను_____కన్ను

కన్నుల నిప్పులు డుల్లు

కోపించు, కన్నెఱ్ఱ చేయు.
"కోపాటోపశిఖలు, నిండారి కన్నుల నిప్పులు డుల్లి." పండితా. ద్వితీ. మహి. పుట. 15.
చూ. కన్నుల నిప్పులు రాలు.

కన్నుల నిప్పులు రాలు

ఆగ్రహోదగ్రత కలుగు. కన్ను లెఱ్ఱవడు.
"కనుగొని కోపవేగమున గన్నుల నిప్పులు రాల..." భార. విరా. 2. 133.
"కనుగొని కౌశికుం డలిగి కన్నుల నిప్పులు రాల ని ట్లనున్." మార్కం. 1. 228.
"అప్పుడు విశ్వామిత్రుడు, ముప్పిరి గొనునట్టి కోపమున గన్గొనలన్, నిప్పులు రాలగ నమ్ముని, దప్పక వీక్షించి పలికె దారుణభంగిన్." హరి. 1. 150.
"వా డేదో తూస్కారంగా మాట్లాడగానే రెడ్డిగారి కండ్లలో నిప్పులు రాలాయంటే నమ్ము." వా.
చూ. కన్నుల నిప్పులు డుల్లు.

కన్నుల నిప్పు లొల్కు

అతిక్రోధంతో కన్ను లెఱ్ఱనగు. కోపాన్ని నిప్పులతో పోల్చుట అలవాటు.
"అల్కతో, గన్నుల నిప్పు లొల్కు హరుకాదిలి దక్షుని జూచి యిట్లనున్." కుమా. 2. 82.
చూ. కన్నుల నిప్పులు రాలు.

కన్నుల నీలాలు గారు

ఏడ్చు. కన్నీరు రాలు.
"ఏడిస్తె నీ కండ్ల నీలాలు గారు." పాతపాట.
చూ. కన్నుల ముత్యాలు గారు.

కన్నుల నీళ్లు కుత్తుక వట్టు

డగ్గుత్తిక పడు.
"గొనకొని కన్నుల నీళ్లు గుత్తుక వట్టెడిని." తాళ్ల. సం. 12. 290.

కన్నుల నూపిరి పెట్టుకొను

ప్రాణావసానదశలో నుండు.
"ఎం డనక వా ననక యరక కొయ్య కొట్టుకొని కనుల నూపిరి పెట్టుకొని యున్నచో జేటుపాటు మీకు దెలియ కుండునా?" ధర్మజ. 47 పు. 2 పం.- తెను. జాతీ.

కన్నులనె ప్రాణము నిల్పు

ప్రాణావసానదశలో నుండు. ప్రాణం పోవునప్పుడు ఆఖరున కనులలో నుండి పోవు ననుటపై యేర్పడినది.
"....శకుంతల ప్రాణనాయక, ధ్యానము తోడ గన్నులనె ప్రాణము నిల్పి శరీర మాత్ర యై." శృం. శా. 3. 74.
"వాడు కళ్లల్లో ప్రాణం నిలుపుకొని ఉన్నాడు." వా.

కన్నుల నొత్తుకొను

కన్నుల కద్దుకొను. ఇది ప్రేమాదరసూచకము.
"పొలతి నీచిఱునవ్వు బువ్వు లాతడు గోసి, కులికి కన్నుల నొత్తుకొనంగాను." తాళ్ల. సణ్. 3. 279.
చూ. కన్నుల నద్దుకొను; కన్నుల కద్దుకొను. కన్ను____కన్ను 396 కన్ను____కన్ను

కన్నుల పండువు(గా)

నేత్రపర్వము. మనోజ్ఞము. మనోహరము.
"సుందరాకృతులు గన్నులపండువు." 7. 123.
"ఆ అమ్మాయి నడుస్తుంటే కన్నుల పండువుగా ఉంటుంది." వా.

కన్నుల బడు

కానవచ్చు. కువ. 3. 59.

కన్నుల ముంచి క్రోలు

ఆసక్తితో చూచు.
"నీ వన్నెల్ కన్నుల ముంచి క్రోలుటలు." నారా. శత. 46.
వాడుకలోనూ: "కళ్ళతో త్రాగి వేస్తున్నా డా అమ్మాయిని" వంటి రూపాలలో ఇది వినవస్తుంది.

కన్నుల ముత్యాలు గారు

ఏడ్చు.
"ఎన్నడు నెండక న్నెఱుగనిశిశువు కన్నుల ముత్యాలు గాఱ నేడ్చెడిని." హరిశ్చ. 2. 924.
చూ. కన్నుల నీలాలు గారు.

కన్నుల ముసు గిడు

కన్నులు గప్పు.
"కన్నుల ముసుగిడ్డ కంతుని మాయాం ధతమసపటము..." రాధా. 2. 199.

కన్నులమ్రాను

చెఱకు.

కన్నులలో నిప్పులు పోసికొను

ఓర్వలేక పోవు.
"మనము నేర్చుచున్న విద్యను గాంచి తాను గన్నులలో నిప్పులు పోసికొను చున్నాడు." సాక్షి. 47. పు.

కన్నుల సన్న నునుచు

ఆజ్ఞానువర్తులనుగా చేయు. కనుసన్న మెలగున ట్లొనర్చు.
"దిగధీశ్వరుల నోలి, మన్నించి కన్నుల సన్న నునిచె." కుమా. 7. 155.

కన్ను లాకలి తీర్చు

కన్నులు తనియించు; కండ్లారా చూడ నిచ్చు.
"ఎన్నడు వచ్చునో యిందిరావిభుడు, కన్ను లా కలి తీర్ప గలుగునో యనుచు." ద్విప. మధు. పు. 38.

కన్ను లార

కనులకు సంతృప్తిగా, బాగా, ప్రత్యక్షంగా.
"కన్నులారా జూచుచును." పండితా. ప్రథ. దీక్షా. పుట. 155.
"కన్నులారా అందరు చూస్తుండగా దొంగ పారిపోయాడు." వా.

కన్ను లార్చు

వంచించు.
"...వనితకు గన్ను లార్ప నిటు వచ్చిన వాడవె..." రుక్మాం. 5. 22.

కన్నులు కట్టు

మోసగించు; కన్నుకొట్టు.
"నన్ను నమ్మించి తెచ్చి, కాననంబు లో గన్నులు కట్టి కాడు, పఱచి నీ కిట్లు పోజన్నె భావజన్మ!" కుమా. 5. 65.
చూ. కన్నులు గట్టు.

కన్నులు కానని

అంధురాలయిన. చూపు లేని. కన్ను____కన్ను 397 కన్ను____కన్ను

"తల్లి మదేక పుత్రక పెద్ద కన్నులు, గాన దిప్పుడు మూడుకాళ్ల ముసలి." శేం. నైష. 1. 108.

కన్నులు గలవే! (చూడగా)

కన్నులు చాల వనుట, అతి దర్శనీయము.
"శృంగారించిన నిన్ను జూడ గన్నులు గలవే?" భాస్క. సుంద. 189.
చూ. రెండుకన్నులు చాలవు.

కన్నులు గట్టు

మోసగించు.
"పౌండ్రవిభు కన్నులు గట్టి ప్రలంబ వైరికిన్, సేవ యొనర్చి." ఉ. హరి. 2. 98.
చూ. కన్నులు కట్టు.

కన్నులు గప్పు

మోసగించు.
"తలిదండ్రుల కనులు గప్పి వా డలా చెడుతిరుగుళ్లు తిరుగుతున్నాడు." వా.

కన్నులు చల్లగా

తృప్తిగా - నేత్రపర్వముగా.
"కన్నులు చల్లగా గనుగొందు నేను మి,మ్మిరువుర దేవి దేవరను బోలె." శృం. నైష. 2. 86.
"మా అమ్మాయి పిల్లవా ణ్ణెత్తుకొని యింట్లో తిరుగుతుంటే కన్నులు చల్లగా చూడా లని ఉంది." వా.

కన్నులు చల్ల నగు

సంతోషము కలుగు; సంతృప్తి కలుగు.
"జముని జూడగ గన్నులు చల్ల నయ్యె." కాశీ. 3. 147.
"నిన్ను చూడగానే కన్నులు చల్ల నయ్యాయి నాయనా! అంతే చాలు." వా.

కన్నులు చెదరి పోవు

మిఱుమిట్లు గొలుపు.
"చీకట్లో నుంచి వెలుతురులోకి వస్తే కండ్లు చెదిరిపోతాయి." వా.

కన్నులు చెమర్చు

చూ. కన్నులు చెమ్మగిల్లు.

కన్నులు చెమ్మగిల్లు

దు:ఖము కలుగు.
"హరిశ్చంద్ర నాటకంలో చంద్రమతి యేడుస్తుంటే ప్రేక్షకు లందరి కండ్లూ చెమ్మగిల్లినవి." వా.
రూ. కనులు చెమర్చు.

కన్నులు జేవురించు

కన్ను లెఱ్ఱ నగు - కోపము కలుగు.
"క, న్గానడు యాదవుం డనుచు గన్నులు వేయును జేవురింప." పారి. 4. 63.

కన్నులు తల కెక్కు

పొగ రెక్కు. వినయవంతుడు క్రిందికి చూస్తాడు. అట్లే పొగరుబోతు ఆకాశంలోకి చూస్తూ నడుస్తాడు అనుటపై ఏర్పడిన పలుకుబడి. ఇలాంటి వేకన్నులు నెత్తి కెక్కు, కన్నులు నెత్తికి వచ్చు ఇత్యాదులు. చితా. 6 అం. 59 పు.
"వాడి కీమధ్య కన్నులు తల కెక్కినట్లు కన్ను_____కన్ను 398 కన్ను_____కన్ను

న్నాయిలే. అందుకే అలా వాగుతున్నాడు." వా.
చూ. కన్నులు నెత్తి కెక్కు.

కన్నులు దనియు

కన్నులు చల్ల వడు.
"అ,గ్గలిక మెఱసె నట్ల మీకు గన్నులు దనియన్." భార. ద్రోణ. 1. 33.

కన్నులు నీరుబుగ్గ లగు

కన్నులనుండి కన్నీరు ఏక ధారగా కారు. నీటి బుగ్గలలో నేల చీల్చుకొని నీరు పై కుబుకుతుంది. ఏక ధారగా అలా వస్తూనే ఉంటుంది. అలాగే కన్నుల నుండి కన్నీరు అపరిమితంగా వస్తున్న దని తెలుపు పలుకుబడి.
"మతి వెత జెంద బేడిసల మార్కొను కన్నులు నీరుబుగ్గ లై, పొదలగ." శుక. 1. 188.

కన్నులు నెత్తికి వచ్చు

పొగ రెక్కు.
"అయ్యో! రామా! వాడు మనతో మాట్లాడు తాడా ఇప్పుడు? కన్నులు నెత్తికి వచ్చాయే." వా.

కన్నులు నెత్తి కెక్కు

గర్వించు, పొగ రెక్కు.
"ఏమిట్రోయ్! కన్నులు నెత్తి కెక్కా యేమిటి? అలా తోసుకొని పోతున్నావు." వా.

కన్నులు పైకి వచ్చు

పొగ రెక్కు.
చూ. కన్నులు నెత్తికి వచ్చు.

కన్నులు మూసి చరించు

మోసగించి తిరుగు. ఒకరి కంట పడకుండా రహస్యముగా వర్తించుటపై వచ్చినది.
"....నేర్పు వగమాటలు నేరని తప్పు పాటలుం, గనబడ నవ్వధూటి పతి కన్నులు మూసి చరించు నిచ్చలున్." శుక. 3. 109.
చూ. కన్నులు గప్పు.

కన్నులు వాచు

1. అత్యాసక్తితో ఎదురు చూచు.'
"కన్నులు వాచు నీ మొగము గానక యెప్పుడు జూడకున్న." యయా. 2.
చూ. మొగము వాచు.
2. ఏడ్చి యేడ్చి కను లుబ్బు.
"నీదు చై,దములకు వాచె గన్నులు." శ్రవ. 5. 37.

కన్నులు విచ్చి చూచు

కనులారా చూచు.
"కన్నులు విచ్చి చూచి పురఘస్మరు దిక్పరి పూర్ణ దీప్తి సం, పన్నతకున్ భయాకులితపద్మనిరీక్షణు డై." కా. మా. 1. 77.

కన్ను వఱపు

చూచు; దృష్టి సారించు.
"అయ్యింటిలో గన్ను వఱపి." భార. అను. 1. 76.

కన్ను వేయు

1. మోహించు; కాముకతతో ఆశించు. కన్ను_____కన్ను 399 కన్ను_____కన్నూ

"అయ్యబలమీద నలిననాభుండు కను వేసినాడు." వరాహ. 11. 52.
"కల నైన నన్యకాంతకు గానికాపును, గనువేసి విటుని జేసినగయాళి." బహులా. 5. 87.
".............ఏ వధూటిపై దమి గను వేసితో..." విప్రనా. 4. 37.
"వా డా పిల్లమీద కన్ను వేశాడు." వా.
"వా డెప్పుడూ ఆ సందులోనే తిరుగుతుంటాడు. ఆ పిల్లమీద కన్ను వేశాడా యేమిటి?" వా.
2. చూచు, దృష్టి సారించు.
"గుబ్బ పాలిండ్ల క్రేవ గ్రక్కున మురారి, కన్ను వేయుట గని లజ్జ గదుర..." ఆము. 6. 133.
చూ. కను వేయు.

కన్ను వొందకుండు

కనుమూత పడక పోవు; నిద్ర పట్టక పోవు.
"కడుపునిండ గుడువ గానమి రే యెల్ల, గన్ను వొందకున్న గరము డస్సి, యున్నవాడ." భార. ఆది. 6. 289.
"సౌఖ్య మొదవ నాకు గన్ను వొంద కుండు." ఈదురుపల్లి భవానీశంకరకవి. ధర్మ ఖండము. 1. 237.
కన్ను వొందు అన్నట్లు కాకా ఇలా తద్విరుద్ధస్థితి సూచక రూపంలోనే ఇది కానవస్తుంది.

కన్ను వైచు

కన్ను వేయు.
"సితభాను డాచార్యు చికు రాకు బోడిపై, గన్ను వైచిన కన్నె కలుపు మరులు." నైష. 7. 151.
చూ. కనువైచు.

కన్ను సన్న మెలగు

ఆజ్ఞానువర్తి యగు.
"ఎయ్యది పనిచిన నొయ్యన జేయుచు, గనుసన్న మెలగు భూజనుల దలచి." విక్ర. 6. 59.
రూ. కనుసన్న మెలగు.

కన్ను సన్నల ద్రిమ్మరు

ఆజ్ఞానువర్తి యగు.
"ఇందఱలో నల సత్యభామ కన్, సన్నల ద్రిమ్మరున్ హరి వశంవదుడై యన విందు గాని." పారి. 1. 65.

కన్ను సిమి<.big>

కన్ను బ్రామి, మోసగించి,
"చంపకు నన్ను గన్ను సిమి." పాండు. 5. 224.

కన్నూ మిన్నూ కానక పోవు

పొగ రెక్కి మెలగు; ఎవడేమిటి లెక్ఖ అన్నట్లు ప్రవర్తించు.
"వాడి కీ మధ్య కాస్త డబ్బు రాగానే కన్నూ మిన్నూ కానక పోతున్నాడు." వా.

కన్ను మిన్నూ కానరాక పోవు

హెచ్చు తక్కువలు తెలియక పోవు; పొగ రెక్కి తిరుగు.
"వాడి దిప్పుడు కన్నూ మిన్నూ కానరాని వయస్సు." వా. కన్నె___కన్నె 400 కన్నె____కన్నె

"వాని కీమధ్య డబ్బున్న స్నేహితుడు చిక్కా ళ్ళే. అందు కని కన్నూ మిన్నూ కానరావడం లేదు." వా.

కన్నె కయ్యము

తొలిపోరు.
"కన్నెకయ్యం బిది కని పెట్టి పోరు." పల. పు. 107.

కన్నె కలుపు

తొలి కూటమి, ప్రథమ సంగమము.
"సితభాను డాచార్యు చికురాకు బోడిపై, గన్ను వైచిన కన్నెకలుపు మరులు." శృం. నైష. 7. 151.

కన్నె కూర్మి

తొలివలపు.
"జనవిభుండు, కన్నెకూర్మి ప్రకాశంబు గాక యుండ." శృం. నైష. 1. 84.

కన్నె గోరుకోత

కన్నెలకు గోళ్లు తీసే ఒక సంస్కారము. బ్రౌను.

కన్నె బావి

చిన్న బావి.
నిర్జలకూప మని బ్రౌను.

కన్నె ముత్తైదువ

కన్య.
"ఎవ రైనా కన్నెముత్తైదువుకు చీరా రవికా, పసుపు, కుంఖం మా ఆవిడ రే పివ్వా లట." వా.

కన్నె ఱికము పెట్టు

తొలిసారిగా యుక్తవయస్కు రా లయిన వేశ్యను పొందుటకై ఒకానొక సంస్కారము జరుపు.
"ధనదత్తు డపుడు తన చెలికానిన్, బని చెను పుష్ప సిగంధికి, నొనరంగ గన్నె ఱికమునకు నొడబఱపింపన్." మల్హ. 2.3.

క న్నెఱుగు

1.విధము తెలియు, జాడ తెలియు.
"పరమేశ్వరుండు...సుప్రసన్నుం డైన కన్నెఱింగి గౌరి." కుమా. 5. 25.
"తమ యందఱకు వగ గల్గిన కన్నెఱింగి." కుమా. 6. 29.
"త న్నెర్గకున్న కన్నె ఱిగి." పండితా. ప్రథ. పురా. పుట. 351.
"కరితురంగ, రథ పదాతిచయము రావింవుచున్న యా,క న్నెఱింగి కోప కలితు డగుచు." వి. పు. 7. 413.
2. భావమెఱుగు, ఇంగిత మెఱుగు.
"నిజ జీవితేశ్వరి కన్నెఱింగి దానికి సమ్మతించిన..." కుమా. 1. 102.
కన్ను జాడ, తీరు, లక్షణయా భావము అను అర్థములలో విరివిగా ప్రయుక్తం.
చూ. కన్నెర్గు.

కన్నెఱ్ఱ చేయు

కోపించు.
"చేడెపై గన్నెఱ్ఱ చేసె దేమి?" రసిక. 5. 164. కన్నె____కన్వే 401 కన్వే____కపు

కన్నెర్గు

కన్నె ఱుగు, జాడ తెలియు.
"విన్న వింపగ నున్న కన్నెర్గి." బస. 1. 5.
చూ. కన్నెఱుగు.

కన్నే చు

కనుకుట్టు; ఒకరిని చూచి ఓర్వ లేక పోవు.
"కన్నే చినయట్టు, జైనులకన్ను లీక్షణములో జెఱచి." పండితా. ద్వితీ. మహి. పుట. 114.
చూ. కన్నుకుట్టు.

కన్నోట

సంకోచము.
"మున్ను పలికినట్ల కన్నోట లేక ప,ల్కుటయు." భార. శాంతి. 4. 392.

కన్పండువు

చూ. కనుపండువు.

కన్గిలుపు

కన్ను గీటు. విజయ. 3. 28.

కన్పెట్టు

చూ. కనుపెట్టు.

కన్మొఱగు

వంచించు, మోసగించు.
"శ్రీ కాంతామణి గన్మొఱంగి." పాండు. 1. 1.
చూ. కనుమొఱగు.

కన్వెలుగు

చూ. కను వెలుగు.

కన్వేగిన వెనుక

చీకటి విచ్చగనే.
కను చీకటి అనగా కనుల కంతగా కనిపించని వేళ, కను వేగుట అనగా కనులకు కొంత కనిపించు సమయము.
"ఒనరంగ నిట బొండకొయ్య నుంచిరి కన్వే,గినవెనుక దెలిసికొని య, చ్చని నను బొ మ్మాందురు..." శుక. 3. 204.

కన్వేగు

తెల్ల వారుజాము అగు.
"కన్వేగినవెనుక దెలిసికొని." శుక. 3. 204.

కన్సోగ

కనుబొమ్మ.
రూ. కనుసోగ.

కపటధర్మకంచుకము

పైకి ధర్మముగా కనబడుతూ లోన పాపభూయిష్ఠ మైనది.
"ఇది పాపశీలంబు, కపటధర్మకంచు కంబు నువ్వె." భార. శాంతి. 3. 65.

కపురపుబాగాలు

కర్పూర ఖండముల తోడి విడెము; అందులో చేర్చు సుగంధద్రవ్యములు.
"తుఱుములోపల నరవిరిసరులు దుఱిమి, వేడ్క గపురపు బాగాలు వేసి కొనుచు." హంస. 5. 254.
"పండుటాకులు గపురంపు బాగములును, బరగ జేపట్టిరి." రాజ...
"కట్టెడు తెల్ల నాకులును గప్పుర బాగలు నిచ్చు నిచ్చలున్." తారా. 2.
"క,ర్పూరంబుతోడి బాగా, లీరాదో యాకు మడిచి యీరాదొ చెలీ!" కళా. 4. కప్ప____కప్ప 402 కప్ప_____కప్ప

కప్పకాటు

అసంభవము.
కప్ప కఱవదు గనుక.
"బాపనపోటు కప్పకాటుం గలదే?" రుక్మాం. 5. 28. వేంకటేశ. 72.

కప్పకుఱుపు

బొబ్బ. శ. ర.

కప్పచిప్ప

ఆలిచిప్ప.

కప్పడి కంబళి.

కప్పుకొను కంబళి.
"గద్దెకంబళ్లు గప్పడి కంబళ్లు." పండితా. పర్వ. 346.

కప్పతాళము

తాళం కప్ప.
"వాళ్ళింటికి పెద్ద కప్ప తాళం తగిలించి పోయారు. అయినా దొంగలు విడిచి పెట్టారా?" వా.

కప్పదాటులు వేయు

మధ్యలో మధ్యలో వదలిపెట్టి అక్కడ ఒకటీ యిక్కడ ఒకటీ చెప్పి - వ్రాసి సరిపుచ్చు.
"ఏది వ్రాసినా సక్రమంగా సంపూర్ణంగా వ్రాయాలి గాని, ఇలా కప్పదాటులు వేయడం నాకు సరిపడదు." వా.

కప్ప నాగు(వు)రు

చిఱుకప్ప కాటుచే పశువులకు కలిగెడు రోగవిశేషము. హరి. పూ. 6. 45.

కప్పయెలుగు పాము

పైకి సాధువుగా కనిపించే క్రూరవ్యక్తి.
గోముఖవ్యాఘ్రము వంటిది. ధ్వని కప్పదే కాని అసలు పా మనుట.
"....మన మటు గాన నెప్పుడును మాదెస గప్పయెలుంగుపామ వై, యునికి యెఱుంగ వచ్చె నెటు లూరటగా వర మిచ్చినాడవో!" భార. ద్రోణ. 3. 101.

కప్పరపడు

సంభ్రమము చెందు; అబ్బుర పడు.
"వాల్మీకి వచ్చి సీతాసుతులన్, గప్పర పడి చూచి..." జైమి. 6. 89.
"చెప్పిన నంతయు విని నే, నప్పుడు తల యూచి యమ్మహాదేవి మొగం, బొప్పార జూచి నవ్విన, గప్పరపడి నన్ను బలికె..." విష్ణు. నా. 1. 206.
"ఉప్పొంగి మానసంబున, గప్పరపడి భూతములు జిఘాంసా పేక్షన్." 5. 193.
చూ. కప్పరపాటు.

కప్పరపాటు

సంభ్రమము.
"కప్పరపాటుతో నతని గన్గొని..." రంగా 1. 70.
చూ. కప్పరపడు.

కప్పల తక్కెడగా

ఒకటి సరిపడితే మరొకటి చెడిపోతున్నప్పుడు అనే మాట. కప్పలను తక్కెడలో పెట్టి కప్ప_____కప్పి 403 కప్పి_____కప్పు

సరిగా తూచవలె నంటే అసాధ్యం. ఒకటి వేస్తే మఱొకటి ఎగిరిపోతూ ఉంటుంది. అందుపై వచ్చిన పలుకుబడి.

"ఈ వ్యవహార మంతా కప్పల తక్కెడగా తేలింది. వీడు దారికి వస్తే వాడు దారికి రాడు; వాడు దారికి వస్తే వీడు దారికి రాడు." వా.

కప్పవలె నోరు తెఱచుకొను

తెలివి తక్కువను కనబరుస్తున్నా డనుపట్ల ఉపయోగిస్తారు. నోరు తెరచుకొనుట బుద్ధిమాంద్యసూచకము.
"ఆవెధ వేవో కారుకూతలు కూస్తుంటే వీడు కప్పలాగా నోరు తెరుచుకొని వింటున్నాడు." వా.

కప్పారు

నల్ల పడు.
"కుచాగ్రతలంబులతోన యారు గ,ప్పారె." కుమా. 3. 24.
"కప్పారు రేణువు కమలాప్తబింబంబు, రాహుమండలమున రమణ గప్ప." భార. భీష్మ. 1. 242.

కప్పిడు

కప్పి పుచ్చు.
"కప్పిడగ నేల యొప్పమి, నిప్పుడ యెఱిగింపు కలిగెనేని మహాత్మా!" శేష. 4. 38.

కప్పినకన్ను

మూసుకుపోయిన కన్ను. పండితా. ద్వితీ. మహి. పుట. 108.

కప్పి పల్కు

దాచి మాట్లాడు. ప్రచ్ఛన్నంగా పలుకు.
"అని కప్పి పల్కం బోయి బయల్పడ బల్కి వెలవెలబాఱుచు..." కుమా. 5. 126.

కప్పిపుచ్చు

దాచు.
"కల్లతనములు పలుమాఱు గప్పిపుచ్చు." కాశీ. 4. 90.
"వాడు చేసిన దంతా కప్పిపుచ్చా లని నీ వెంత తాపత్రయపడుతున్నావో నాకు తెలుసు. కానీ ఏం లాభం! ఆ వెధవ పనులు దాచితే దాగేవి కావు." వా.
చూ. కప్పిడు.

కప్పుకొను

1. దాచుకొను.
"కప్పుకో నేల బంగారమా పువుబంతు, లవి సువర్ణలతోదయములు సుమ్ము." కవిరా. 1. 31.
2. క్రమ్ము.
"ఒప్పనితమకము చిఒత్తము, గప్పుకొనుట నుత్తలంబు గదురగ." భార. విరా. 2. 36.

కప్పుదెంచు

క్రమ్ము.
"అఱిముఱి కప్పుదెంచు విలయాభ్రము చాడ్పున." భార. ద్రోణ. 1. 89.

కప్పుదేరు

నల్ల నగు.
"కప్పుదేరు తెగబారెడు నిద్దపు సోగ వెండ్రుకల్." విజయ. 3. 89. కప్పు____కప్పు 404 కప్ర___కమ

కప్పురగంది

స్త్రీ.
"కప్పురగంది రాధ యనుకన్నియ." రాధా. 1. 12.

కప్పురభోగాలు

ధాన్యవిశేషం.
"కప్పురభోగి వంటకము." క్రీడా. పు. 54.

కప్పురము పెట్టి యుప్పు గొను

అమూల్య మయినదానికి బదులుగా పనికిమాలినదానిని తీసికొను.
కర్పూరం అమూల్య మనీ ఉప్పు కా దనీ అన్న అభ్యూహపై ఏర్పడినది.
"మేను...దీనిరహి బుణ్య మమ్ముట, కప్పురంబు వెట్టి యుప్పు గొనుట." ఆము. 6. 62.

కప్పురముల క్రోవి

సౌదర్య రాశి. పచ్చకర్పూరమూ, పునుగు, జవ్వాజి మొద లైనవి సౌందర్యప్రవర్ధ కాలుగా మనవారు భావిస్తారు. అందు పై వచ్చినపలుకుబడి.
"కప్పురంబుల క్రోవి యక్కాంత మోవి." హంస. 2. 20.

కప్పు వెట్టు

పోరాడుటలో దెబ్బ తీయుటకై పొంచి నిలుచు.
"కప్పు వెట్టి వెన్ను కందమ్ము సమముగా, బొదవి." మను. 4. 23.

కప్రంపుదిమ్మ

అంద మైనది. కర్పూరపుదిమ్మెవంటి దనుట. మదన. శత. 72.

కబంధహస్తాలు

దూరంలో ఉన్నవాటి నన్నిటినీ పట్టుకొని బంధించేవి అనే పట్ల ఉపయొగిస్తారు.
రామాయణంలోని కబంధుని కథపై వచ్చిన పలుకుబడి.
"ఈ జిల్లాలో ఎవ డెక్కడ దావా పడవేసినా మా ఊరి కరణంగారి కబంధ హస్తాలకు దొరకి పోవలసిందే." వా.

కబోది (పక్షి)

గుడ్డి.
"కండ్లు లేని కబోదిని తల్లీ ! కాస్త భిక్షం వేయి." వా.
చూ. కళ్ళు లేని కబోది.

కబ్బము కరాటము

పుస్తకము, మందుల సంచి. జం.
వైద్యులు వెంట కొనిపోవు నవిగా ఉపయోగించే మాట. నారా. శత. 6.

కమరులు వోవు

ఎండి పోవు. కుమా. 5. 169.

కమలించు

కమలి పోవు. వాడుకలో కొంత మారీఆవేడి కా పువ్వు కమలి కమ_____కమి 405 కమి_____కమ్మ

పోయింది.' 'ఆ మంటలలో వానిశరీరం కమలి పోయింది.' అన్న ట్లుంది.

".....రాతి...పతిం దలంచి కమలించి." కుమా. 5. 98.

కమలి పోవు

వాడిపోవు.
"పాపం ఎండకు పిల్లమొగం కమ(మి)లి పోయింది." వా.

కమాను వెళ్లు

కాంపు వెళ్లు.
ఇది యిప్పుడు జైళ్లల్లో విశేషంగా వినవస్తుంది. ఉద్యోగస్థులలో దాదాపు మాసిపోయినట్లు కనబడుతుంది.
"దొరగారు మొన్న కమాను వెళ్లారు. రేపటికి గానీ రారు." వా.

కమామీసు

వ్యవహారదక్షత; కాలము. బ్రౌను.
కథా కమామీషూ అన్నచోటే నేడిది జంటపదంలోని భాగంగా వినవస్తుంది.

కమిచికొను

నోటితో పట్టుకొను, కఱచి కొను.
"...నేల బడ్డవనజగర్భు, గమిచికొని మరాళకము వాఱె జెందమ్మి, గఱచి కొని రయమున బఱచినట్లు." కుమా. 2. 70.

కమియార

పూర్తిగా, సంతృప్తిగా. కమియు అనగా పూర్ణముగా. ఈ అర్థంలో చాలాతావుల ప్రయుక్తం; కమియార పండు ఇత్యాదులు.
"కాంతాజనంబులు కమియార నిడుదురే, పురములో దత్కాలపుణ్య భిక్ష." భీమ. 3. 7.

కమ్మకట్టు

చేసుకొన్న ఒడంబడికనుబట్టి ఇతరరాజులు పంపుసైన్యము.
"కోయిలవజీరుల దుమ్మెద కమ్మకట్టు మూ, కల గొరవంకరాదొరల." చంద్రి. 2. 82.

కమ్మగుట్టు

అతిరహస్యం.
"అదంతా కమ్మగుట్టు. చచ్చినా బయటికి తెలియదు." వా.

కమ్మచుట్ట

జాబు. తాటాకుతో వ్రాసి గొట్టంలో పెట్టి పంపే అలవాటుపై వచ్చినమాట.
"శుభవార్తల బంగరు కమ్మచుట్ట నా, దినకరమండలంబు...." విజయ. 3. 92.

కమ్మనూనె

వాసననూనె.

కమ్మచ్చు

బంగారు వెండి కమ్మిగా తీసే కమ్మ____కమ్మ 406 కమ్మ____కమ్మే

ఒక అచ్చు, ఇనుప పలకలో రక రకాల పరిమాణాలలో రంధ్రాలు వేసి ఉంటారు.
"వెండి తీగలు నిగిడించు, చదలు కమ్మచ్చు బెజ్జము లనంగ." పారి. 2. 39.
"దీన్ని సాగ్గొట్టి కమ్మచ్చులో లాగ రా." వా.
రూ. కమ్మెచ్చు.

కమ్మటాకు

ఒక ఆభరణం. ద్వార. 4. 140.

కమ్మనీరు

1. తేనె.
"మున్నీ రైనయా కమ్మనీ,రు రహిన్ గూడిన నేర్పరించు గము లై రోలంబ కాదంబముల్." ఆము. 5. 121.
2. పన్నీరు.
"...ఒక పంకజలోచన వ్రాసె... గుబ్బవలిచన్నులపై మకరీకలాపముల్, వావిరి గమ్మ నీరు మృగ నాభి రసంబున మేళవించి." శృం. నైష. 3. 102.

కమ్మపంజు

కమ్మలోని రాళ్ళు పొదిగిన భాగం.

కమ్మపిల్లి

పునుగుపిల్లి. శృంగా. శాకుం. 1. 98.

కమ్మ పూత

గందపు పూత.

కమ్మ యగు

రుచికరముగా నుండు.
"కాలెనొ చవి గావొ కమ్మ గావో నీకున్." కా. మా. 3. 88.

కమ్మవడ

ఒక భక్ష్యము. పాంచా. 4. 59.

కమ్మిచీర

కమ్ములు పోసి నేసినచీర.

కమ్మితీయు

1. చిక్కిపోవు.
"బాల్యంబు కమ్మితీసె." పార్వ. 2. 24.
2. చల్లగా జారుకొనిపోవు. దక్షిణాంధ్రంలో ఇది ఈ అర్థంలో ఎక్కువగా వినవస్తుంది.
"వాడు మేం మాట్లాడుతూ మాట్లాడుతూ ఉండగానే చల్లగా కమ్మితీశాడు."వా.
చూ. కంబి తీయు.

కమ్మినూకు

కమ్మచ్చున బెట్టి తీగగా తీయు.
"కమ్మి నూకిన నూత్నకలధౌతమును బోలె." భీమ. 4. 130.

కమ్మిపెట్టు

కప్పిపెట్టు. కొత్త. 340.

కమ్మీ చేయు

నేరము దాచు.
కమ్మేరాకు. తమలపాకులో ఒక విధం. అవి రెండు రకాలు. కారపాకులు, కమ్మేరాకులు. కయి____కయి 407 కయి____కయ్య

కయికాన్క చేయు

బహుమతు లిచ్చు.
"విశేషభూషణో,ద్భాసిత చిత్రచేలము లపారముగా గయికాన్క చేసి..." శుక. 4. 80.
చూ. కైకాన్క.

కయిచూఱగా

కొల్లగా.
"హయగజరథములు నావు లెద్దులును, గయిచూఱగా మాకు గలిగినకొలది." ద్వి. భల్లాణ. 1. 19.

కయిదండ

చేయూత.
"ఇకన్ గయిదండ గొమ్ము." ఉ. రా. 6. 66.
చూ. కైదండ.

కయిదండ బట్టు

చేయూత నిచ్చు.
"చెలికత్తె ల్గయిదండ బట్టగ సురస్త్రీ లెంద ఱైన న్గెలం, కుల సేవింపగ." కా. మా. 2. 6.

కయిలకట్ట

కవిలకట్ట. కుక్కు. 31.
చూ. కవిలకట్ట.

కయిలాగు

చేయూత.
"చెట్లు వెంబడి గయిలా గొసంగ." కువ. 2. 47.

కయివారము

స్తోత్రపాఠము. రాజులు మొదలగువారు వెడలునప్పుడూ, కొలువు తీరినప్పుడూ చేసే స్తోత్రపాఠాలనే కైవారము లంటారు. బస. 2. 26.
చూ. కైవారము.

కయివ్రాలు

వంగు.
"క్రిందికి గయివ్రాలు తత్సలిలనిర్మలధార." ఆము. 4. 21.
"కయివ్రాలక వాడక తావి వోక." విప్ర. 2. 29.
చూ. కైవ్రాలు.

కయిసేయు

అలంకరించు.
"చెలువ చాల నిట్లు గయిసేయగ." వసు. 5. 123. హర. 2. 108.
చూ. కై సేయు.

కయ్యపుగ్రచ్చ

జగడగొండి.
"గొడవగొట్టులు మడివిడుపులు చాల, గడసరుల్ కయ్యంపు గ్రచ్చలు... వారవనితలు." పండి. పురా. 115.

కయ్య మిచ్చు

యుద్ధము చేయు.
"కయ్య మి మ్మని...పిల్చుటయు." హరి. ఉత్త. 4. 16.

కయ్యమునకు కాలు దాచు

యుద్ధానికి పిలుచు.
"...దివ్యమౌనీంద్ర! నా, కమృగీనేత్రల మీద గయ్యమునకుం గాల్ దాచులా గొప్పెడున్." కళాపూ. 1. 147.
చూ. కయ్యమునకు కాలు ద్రవ్వు. కయ్య_____కయ్యా 408 కయ్యా_____కర

కయ్యమునకు కాలు ద్రవ్వు

జగడమున కీడ్చు.
"కయ్యమునకు వలదు కాల్ద్రవ్వ." భార. శాంతి. 2. 282.
చూ. కయ్యమునకు కాలు దాచు.

కయ్యము పొడుచు

యుద్ధము చేయు.
"అధిప! నీ తనయుడు కయ్యంబు వొడుచు, తెంపు వదలక విభవంబు పెంపు మెఱసె." భీష్మ. 1. 142.
చూ. కయ్యము వొడుచు.

కయ్యము లిడు

కలహములు పెట్టు.
"...కయ్యంబు లిడ నెందు గతి గల్గునో యని, వెదకుచు..." కళా. 2. 6.

కయ్యము వొడుచు

కలహించు, యుద్ధము చేయు.
రూ. కయ్యము పొడుచు.

కయ్యము సెల్లు

యుద్ధ మగు.
"పిదప నెట్లు గయ్యము సెల్లెన్." భార. కర్ణ. 2. 215.

కయ్యము సేయు

యుద్ధము చేయు.
"కయ్యము సేయుట కప్పు డిమ్మగున్." భార. విరా. 4. 207.

కయ్యాలక్రచ్చ

జగడగొండి.
"కయ్యాలక్రచ్చ లై కడగి యీవచ్చు, దయ్యాల ముక్కులు దఱిగి ఖండింతు." గౌ. హరి. ప్రథ. పంక్తి. 1981-82. పాండు. 4. 210.

కయ్యాలమెకము

నక్క. వావిళ్ళ.

కరకర ధ్వన్యనుకరణము.

"వాడు కరకర నమలి మ్రింగా లని చూస్తున్నాడు." వా.

కరకర ఆకలి అగు

బాగా ఆకలి వేయు.
"జబ్బుపడి లేచావు. కరకర ఆకలి అయ్యేదాకా యేమీ తినకు." వా.
"ఈ మందు నాలుగురోజులు పడుకో బోయే ముందు వేసుకున్నా వంటే కరకరా ఆకలి వేస్తుంది." వా.

కరకర పడు

కోపపడు.
"పటురోషమునన్, గరకరపడుచును నెదిరిన, ఖరకరవంశజుడు ద్రుంచె ఖరుని శిరంబున్." మొల్ల. రామా. అర. 15.

కరకర ప్రొద్దు పొడుచు

అప్పు డప్పుడే సూర్యోదయ మగు.
"పూర్వదిశయందు గరకర బ్రొద్దు పొడిచె." హర. 7. 139.
"కరకర పొద్దు పొడిచేవేళకు మన మా ఊరు చేరుకుంటే, మనపను లన్నీ ముగించుకొని సాయంకాలానికి ఇల్లు చేరవచ్చు." వా.

కరకరించు

కొట్లాడు.
"మఱియొకడు వానిపై గరకరించి." పార్వ. 6. 70.