అనిరుద్ధచరిత్రము/ద్వితీయాశ్వాసము
శ్రీరస్తు
అనిరుద్ధచరిత్రము
ద్వితీయాశ్వాసము
| 1 |
| తే. | అవధరింపుము శౌనకుండాదియైన, మునివరేణ్యులతోడ నిట్లనియె సూతుఁ | 2 |
| మ. | పరిఖాగాధకబంధసంసృతమహాపాతాళభాగంబు గో | 3 |
| శా. | బాణుం డుద్ధత సత్వనిర్జితజగత్ప్రాణుండు సాతత్యశ | 4 |
| తే. | తనసహస్రభుజాబలౌద్ధత్యమహిమ, నేఁచి ముల్లోకములయందు నెదురులేక | 5 |
| వ. | భవానీమనోహరుండగు హరుం డఖండతాండవకేళీరతుండై ముఖరితమృదంగంబును, | |
| | దంబున కానందసంపాదకంబై నెఱయమొరయించిన నప్పరమేశ్వరునాట్యంబు | 6 |
| ఉ. | బాణునివాద్యవిద్యకు నపారముదంబునుఁ బొంది శాంకరీ | 7 |
| తే. | అనుచు మ్రొక్కినఁ గరుణించి సాంబశివుఁడు, దానవేంద్రునిపట్టణద్వారమునను | 8 |
| తే. | ఏమహాత్మునిమహిమ బ్రహేంద్రముఖ్యు, లెఱుఁగఁగాఁజాల రట్టిసర్వేశ్వరుండు | 9 |
| లఘుస్రగ్ధర. | ఆలీలం బూర్వదేవుం డతులదశశతోదగ్రదోర్దండహేతి | 10 |
| క. | సురవైరి మఱియుఁ గొన్నా, ళ్లరుగఁగ నొకనాఁడు మదనహరుఁ బొడగని త | 11 |
| మ. | గిరిజామానసహంస హంసవరయోగిధ్యేయచిద్రూప రూ | 12 |
| వ. | అని బహుప్రకారంబుల స్తోత్రంబు గావించి యిట్లనియె. | 13 |
| క. | లోకములెల్ల జయించితి, సౌకర్యము గాఁగ సకలసౌభాగ్యంబుల్ | 14 |
| ఉ. | ఆహవభూమి మామకసహస్రభుజాబలతీవ్రధాటికిన్ | 15 |
| ఉ. | ఆతతవైరివీరసముదగ్రకరోద్ధృతహేతిభూతసం | 16 |
| వ. | అని ప్రార్థించుచున్న యద్దోషాచరుభాషణంబులకు రోషించి శేషభూషణుం డి ట్లనియె. | 17 |
| క. | నాయంతవానితో నని, సేయంగలిగెడును నీదుచేతులబరువున్ | |
| క. | నాయంతవానితో నని, సేయంగలిగెడును నీదుచేతులబరువున్ | 18 |
| వ. | నిర్విచారుండవై యుండు పొమ్మని యానతిచ్చిన బలినందనుండు డెందంబున నానందంబు | 19 |
| ఆ. | ఆతనికూర్మికూఁతు రందంపుబిత్తరి, ముద్దుగుమ్మ భువనమోహనాంగి | 20 |
| ఉ. | ముద్దులమాటలున్ జిఱుతమోమున నున్ననిలేఁతచెక్కులున్ | 21 |
| సీ. | అరవిందములు మన్మథాస్త్రంబు లైనట్లు వాలుఁగన్గొనల గ్రొవ్వాఁడి వొడమె | 22 |
| మ. | కలవాక్కీరహయంబు గల్ల మకరీకస్తూరికాపత్రస | 23 |
| ఉ. | తేనియ లొల్కు మోవియును దియ్యనిమాటలుఁ బువ్వువంటి నె | 24 |
| తే. | ఒఱపుగలచందురునిచందమోము మోము, నలర శైవాలలీలఁ జెన్నారు నారు | 25 |
| సీ. | ఘనసారమును సారఘనము నాక్షేపించుఁ గలికిపల్కులయింపు కచముసొంపు | |
| | చక్రసామ్యత వెలయు కుచంబులందు, సామ్యచక్రతఁ దగు వుక్కసపుఁబిఱుందు | 26 |
| చ. | మలయజగంధి బిత్తరపుమాటలు వీనులు సోఁకినంతనే | 27 |
| ఆ. | ఇరులు సిరులు దొరలు కురులు తియ్యందనంపుఁ దీవి ఠీవి తావి కావి మోవి | 28 |
| చ. | కొలుకులకెంపుసొంపు రహి గుల్కెడు తారలనీలిమంబు క | 29 |
| సీ. | మునుకారునను కారుకొని మీరు ఘనచారుతనుమారుకొనికేరుఁ దరుణికురులు | 30 |
| సీ. | ఇంపుసొంపుల గ్రుమ్మరింపుమాటలు వీణపలుకుల కక్షరాభ్యాస మొఁసగు | 31 |
| క. | ఇటువంటి యవయవంబుల, నెటువంటివిలాసవతుల నెనసేయఁగరా | 32 |
| ఉ. | మేరుధనుష్కుదేవి స్వరమేళకళానిధి దత్తిలంబు భాం | 33 |
| ఆ. | ఆడఁబాడ నేర్చియభినయింపఁగ నేర్చి, సరసకవిత చెప్పఁ జదువ నేర్చి | 34 |
| వ. | అంత నితాంతకాంతి కాంతవనాంతలతాంతపరిమళాక్రాంతదిశాంతంబైన వసం | 35 |
| సీ. | శ్రీయుతారామరామాయౌవనప్రాప్తి సంభోగరతమనస్సౌఖ్యరాశి | 36 |
| తే. | దండి మీఱంగఁ దరువులనుండి మిగులఁ, బండి రాలి వనస్థలి నిండి దళము | 37 |
| చ. | వలపులవేల్పుకై దువులుపాంథజనంబులపాలియగ్నికీ | 38 |
| క. | సుమనోవిరాజితంబై, యమరనగస్ఫూర్తిఁ దనరి యారామంబుల్ | 39 |
| తే. | సద్విజాళిప్రసంగంబు సరసతరము, ప్రణవవిస్ఫూర్జితము బీజబంధురంబు | 40 |
| సీ. | అనిలోపదేశనాట్యక్రీడఁ దగు లతాబింబోష్ఠులకు సరిపెన లొసంగె | 41 |
| తే. | శుకభరద్వాజముఖసద్విజకులరక్షఁ, దనరి సుమనస్సమూహవర్థన మొనర్చి | 42 |
| వ. | అట్టివసంతకాలంబునందు. | 43 |
| క. | నాళీకముఖి యుషాంగన, యాళీజనసహిత యగుచు నలికోకిలకీ | 44 |
| సీ. | చెలువంపుఁజిగురుటాకులు పాదములు గాఁగ ననకంపురంభ లూరువులు గాఁగ | |
| | తులలేనిమల్లెమొగ్గలు దంతములు గాఁగ సుమిళిందమాలికల్ చూపు గాఁగఁ | 45 |
| సీ. | భూరుహావళుల శృంగారభావములు లోచనపఙ్క్తులకు వికాసంబు నెఱపఁ | 46 |
| సీ. | అధరబింబాపేక్ష నరుదెంచు చిలుక లద్దపుఁజెక్కులజవాదితావులకును | 47 |
| వ. | మఱియు నమ్మదవతీతిలకంబు కదంబకాంచనకదలీక్రముకకరవీరఖర్జూరనారికేళ | 48 |
| క. | చూతము చూతము సుదతీ, వ్రాతము రారమ్మ మధుకరవ్రజగీతో | 49 |
| క. | కాంచనవర్జ్యము కువలయ, సంచారము మాధవప్రసన్నతయును బా | 50 |
| తే. | పేరుగలజాతులకు నెల్లఁ బెంపు దఱుగ, సౌఖ్య మొదవెఁ గుజాతివిజాతులకును | 51 |
| చ. | పలుమఱు నీవు పంటఁ బగఁబట్టినకైవడి నిట్లు మొల్లమొ | 52 |
| వ. | అని యివ్విధంబున సరససల్లాపంబులు సేయుచుఁ జంద్రకాంతోపలప్రకల్పితసోపానస | 53 |
| చ. | జలములఁ జల్లులాడుచును సారసపఙ్క్తుల వ్రేటులాడుచున్ | 54 |
| వ. | విహరించి రప్పుడు. | 55 |
| సీ. | శంపాలతాంగులచరణకాంతులు కుశేశయకదంబముతోడ సరసమాడఁ | 56 |
| మ. | కుచకుంభస్థలపాటవంబు దనరన్ గ్రొమ్మించు దంతచ్ఛటా | 57 |
| వ. | అంత. | 58 |
| చ. | పొది వెడలించు మన్మథునిపుష్పశరంబులలీల నీలతో | 59 |
| క. | కేళీవిహారచేష్టలు, చాలించి యుషాలతాంగి సరసాంబరభూ | 60 |
| వ. | ఇట్లు చనుదెంచి సరసాన్నపానగంధమాల్యాదిభోగంబులం బరితుష్టయై నాఁటిరాత్రి త | |
| | జృంభితంబును, వివిధవిచిత్రవాతాయనరేఖామనోహరంబును, గనకపంజరాంతరనివాసశు | 61 |
| చ. | అలక లొకింత జాఱి నిటలాంతముఁ గ్రమ్మఁగఁ దానియూరుపున్ | 62 |
| మ. | కలలో నొక్కత్రిలోకసుందరశుభాకారుండు మాణిక్యకుం | 63 |
| సీ. | తాంబూలరసరంజితంబైన కెమ్మోవి యానుచో మొనపంట నూనియూని | 64 |
| క. | ఈలీలం గలలోపల, నాలోకింపంగఁ బడినయతఁ డనిరుద్ధుం | 65 |
| వ. | ఇత్తెఱంగున నక్కురంగనయన స్వాప్నికసంభోగసంజనితానందపారవశ్యంబును, నిద్రా | |
| | విభ్రాంతియు విస్మయంబును విచారంబును విషాదంబును విరహంబును నంతరం | 66 |
| ఉ. | నిద్దురవోవుచున్నయెడ నిశ్చయమైనవిధంబు దోఁప న | 67 |
| శా. | ఆచక్కందన మావచోమధురిమం బామందహాసామృతం | 68 |
| వ. | అని చింతించుచు. | 69 |
| క. | లలనామణికూటమి లీ, లలనామణిభూషణాంగు లలిఁగలసిన యా | 70 |
| సీ. | మొనపంటికొలఁది నొక్కిననొక్కుచేఁ గెంపుటధరంబు చిమచిమయనినయట్లు | 71 |
| క. | అంత సఖీప్రేరితయై, సాంతత్యం బైనయట్టిసమయోచితముల్ | 72 |
| సీ. | బింబోష్ఠి దర్పణబింబంబుఁ జూపుచోఁ జెలువునిముద్దుచెక్కులు దలంచి | 73 |
| వ. | మఱియును. | 74 |
| సీ. | విన్నఁదనంబుఁ గైకొన్ననెమ్మోమునఁ బొడమనిచిఱునవ్వుఁ బొందుకొలుపు | 75 |
| సీ. | ఎలనాగ వీణె వాయించుచో నాహిరి ఘంటారవంబునఁ గలసి చెలఁగు | 76 |
| తే. | దర్పకుని బాణతీవ్రత దాళలేక, యంగనామణి శివశివా యని వచించుఁ | 77 |
| క. | సెగలయ్యెఁ జలువవెన్నెల, పొగలయ్యెను గప్పురంపుఁబొడి కన్నులకుం | 78 |
| చ. | కల కలగాక నిశ్చయముగా మదిఁ దోఁచిన నాఁటనుండి తా | 79 |
| వ. | ఆసమయంబున. | 80 |
| మ | అమరారీశ్వరుఁ డైనబాణున కమాత్యశ్రేష్ఠుఁడై బాహు | 81 |
| ఆ. | వానియనుఁగుఁబట్టి వరసుందరాకార, రేఖ నొప్పుఁ జిత్రరేఖ యనఁగఁ | 82 |
| శా. | ఆనీలాలక బాణకన్యకకు బాహ్యప్రాణమోనాఁగ నెం | 83 |
| తే. | ఇంగితజ్ఞానియగుట నాయిందువదన, వలపుమర్మంబుగా మదిఁ దెలిసి యపుడు | 84 |
| ఉ. | ఎన్నఁడు లేనివిన్నఁదన మేల మొగంబున దోఁచెనమ్మ నీ | 85 |
| సీ. | కమ్మనిచిగురాకుకెమ్మోవి కసుగందె నుసురసురని వెచ్చ నూర్చకమ్మ | 86 |
| క. | పరిరంభణమృదుచుంబన, సరసాలాపాదిసురతసౌఖ్యంబులచే | 87 |
| శా. | బాలా నిన్ను మదీయజీవముగ నే భావింతు నెల్లప్పుడున్ | 88 |
| వ. | అని యివ్విధంబునం జిత్రరేఖావధూటి పలికినఁ దద్వచనౌషధంబు ప్రియానుపానసహి | 89 |
| తే. | పాన్పుపై నొక్కనాఁడు నేఁ బవ్వళించి, నిదురపోవంగ లావణ్యనిధి యొకండు | 90 |
| సీ. | సొగసైనచెక్కిళ్ళు చుంబించి చుంబించి చేరి మోమున మోముఁ జేర్చి చేర్చి | 91 |
| చ. | అటువలె వానికౌఁగిట సుఖానుభవంబునఁ జొక్కియుండి యం | |
| | దటఁ బొడగాననైతిఁ బరితాపభరంబున నాఁటనుండి నే | 92 |
| చ. | మదగజవైరివంటినడు మాకమలంబులవంటికన్ను లా | 93 |
| తే. | ప్రాణసఖి వైననీకు దాపంగ నేల, విన్నవించితి నామది నున్నవిధము | 94 |
| ఉ. | అయ్యలివేణి దైన్యమున కాత్మఁ గలంగుచు బాష్పబిందువుల్ | 95 |
| శా. | రంగుల్మీఱుపటంబున న్వివిధవర్ణద్రవ్యముల్ గూర్చి సా | 96 |
| చ. | కళలు సెలుంగుమోములు వికాసవిలాసముఁ జూపుకన్నులుం | 97 |
| ఆ. | వ్రాఁత కజుఁడు గర్త సేఁతకుఁ దాఁ గర్త, యనుట కిది విరోధ మైన నేమి | 98 |
| వ. | ఇవ్విధంబునం ద్రిభువనంబులంగల్గు పురుషశ్రేష్ఠుల లిఖియంచిన యప్పటంబు నుషా | 99 |
| చ. | త్రిభువనవాసులై వెలయు దేవమనుష్యభుజంగకోటిలోఁ | 100 |
| వ. | అని మఱియు నిట్లని వివరింపందొడంగె. | 101 |
| ఉ. | దివ్యవిమానయానముల దివ్యసుగంధవిలేపనంబులన్ | |
| | దివ్యవిలాసినీరతుల దివ్యశరీరములన్ సుఖాత్ములై | 102 |
| శా. | ఆనందాకరవైభవానుభవు రంభాద్యప్సరోనాట్యలీ | 103 |
| ఉ. | ఆహవనీయదక్షిణసమాఖ్యలచేఁ జెలువంది మంత్రపూ | 104 |
| వ. | అని తెలిపి వారియం దనాదరంబైన తదీయహృదయంబుఁ దెలిసి శేషించిన దిక్పాలక | 105 |
| చ. | అతులితధర్మవంతుఁడు కృతాంతుఁ డనూనుఁడు యాతుధానుఁ డా | 106 |
| ఉ. | కామునిమించు సుందరము కంజవనాప్తుని గెల్చుతేజమున్ | 107 |
| శా. | భారాంతస్పృహు లైననిర్జరుల పైపైసోఁకి యెవ్వాని నిం | 108 |
| సీ. | కంబుకంధర వీరు కమనీయనిరతయౌవనమదోద్ధతులు గీర్వాణతతులు | 109 |
| వ. | అని పలికి యనంతరంబ పాతాళలోకనివాసుల వ్రాసిన పటంబుఁ జూపి యిట్లనియె. | 110 |
| మ. | భవనాలంకృతనూత్నరత్నరుచిసంపన్నంబు రాజీవకై | 111 |
| వ. | తద్భువననివాసు లైన నాగపుంగవుల వివరించెదం గనుంగొనుము. | 112 |
| శా. | పారావారవిహారియైనహరికిం బర్యంకమై ద్వీపశై | 113 |
| చ. | అతులసుధాపయోధిమధనావసరంబున మందరాద్రి క | 114 |
| వ. | అని మఱియుం దక్షకకర్కోటకప్రముఖులైన చక్షుశవశ్రేష్ఠుల రూపనామంబు | 115 |
| చ. | శుకపికశారికానినదశోభితకేళివనాంతరంబులన్ | 116 |
| వ. | ఏతద్భువనంబునం గలుగు రాజశేఖరుల నాలోకింపుము. | 117 |
| చ. | నిజగజనాథయూథపదనిర్ధళితోన్మదవైరిపార్థివ | 118 |
| చ. | లలితలవంగకోమలవిలాసలతాపరిణద్ధచందనా | 119 |
| శా. | గంధేభేంద్రసమానయాన తెలియంగాఁ జూడు వీనిం జతు | 120 |
| శా. | చౌదంతి న్యుగదంతిగాఁ గొని సహస్రాక్షుండు యుగ్మాక్షుఁడై | 121 |
| శా. | పూజ్యంబై తగుకౌరవాన్వయమునం బాల్పొంద జన్మించి సా | 122 |
| ఉ. | తోయజగంధి చూడుము విధూతతమోగుణదివ్యతేజుఁడై | 123 |
| సీ. | జయముచే ధర్మనిశ్చయముచే వైభవోదయముచేఁ దగువాఁడు ధర్మజుండు | 124 |
| చ. | సుమహితధాళధళ్యరుచిసుందరకోమలవిగ్రహంబుపై | 125 |
| సీ. | లలితరేఖాత్రయీకలితకంఠమువాఁడు ధవళవిస్తారనేత్రములవాఁడు | 126 |
| మ. | త్రిజగన్మోహనరూపవైభవుని సాంద్రీభూతకీర్తింబ్రతా | 127 |
| ఉ. | చక్కనివారిలో మొదలిచక్కనివాడగుతండ్రికన్ననుం | 128 |
| వ. | అని యివ్విధంబున నవ్వనిత యవ్విలాసినీతిలకంబునకు భూలోకపురుషపుంగవుల | 129 |
| సీ. | అంగవంగకళింగబంగాళనృపులపై సారంగగతులచేఁ జౌకళింప | 130 |
| చ. | కనుగొనఁగానె జల్లుమనెఁ గైరవలోచనగుండె దేహమె | 131 |
| ఉ. | కన్నులఱెప్ప లాఁగనివికాసపుఁజూపును మౌనముద్రతో | 132 |
| తే. | అతనిలావణ్యసరసియం దతివచూపు, నిండుకొని బారులయ్యెను గండుమీలు | 133 |
| ఉ. | చూచుఁ జలించి పైఁబడఁగఁ జూచుఁ గుచంబుల నొత్తిపట్టఁగాఁ | 134 |
| వ. | ఇత్తెఱంగున నక్కోకకుచ తనరుచిరావలోకనంబులు పరమశాంతుని హృదయంబునం | 135 |
| ఉ. | వీఁడు గదమ్మ నానిదురవేళ ఘటించినవాఁడు కోమలీ | 136 |
| క. | నిన్నుండి వీనిరూపముఁ, గన్నులఁ జూడంగఁగలిగెఁగా నేటికినో | 137 |
| వ. | మేఘాగమనంబునకు నెదురుచూచుచున్న మయూరంబువిధంబున, సంపూర్ణపూర్ణి | 138 |
| సీ. | కలలోనఁ గన్నవార్తల కింతవలవంత కేమికారణమని యెంచుకొంటి | 139 |
| ఉ. | కావునఁ బక్వబింబఫలకాంతులతోఁ దులఁదూఁగు వానికె | 140 |
| మ. | కలికీ మాటలు వేయు నేమిటికి నీకాయంబుతో వానితోఁ | 141 |
| తే. | అనుచుఁ జెలి పల్కు ఖేదవాక్యములతోన, వేఁడినిట్టూర్పుగాడ్పు లావిర్భవించె | 142 |
| తే. | అతివ దురవస్థఁ గనుఁగొని యాత్మ గలఁగి, యువతి వివశత దీఱంగ నుపచరించి | 143 |
| వ. | అని శుకుండు పలికె ననినఁ దదనంతరవృత్తాంతం బెట్లయ్యె నెఱింగింపుమనుటయు. | 144 |
| చ. | చతురవిహారహారమణిసాంద్రలసద్భుజమధ్య మధ్యని | 145 |
| క. | దురితపరితాపపరిహర, చరితాభరితాదరాత్మశంకరహృదయ | 146 |
| భుజంగప్రయాతము. | మహామంగళాకారమాస్నేహమోహా | 147 |
| గద్య. | ఇది శ్రీమంగళాచలనృసింహకృపాప్రసాదసంప్రాప్తవిద్యావైభవ కనుపర్తిరా | |
