హంసవింశతి/పండ్రెండవ రాత్రి కథ
సీ. సకటాక్షదీప్తి కాంచన రత్న తాటంక
ధగధగల్ చీఁకట్లు తలఁగఁద్రోయ
సకపోల కాంతి మౌక్తిక హారవల్లికా
చకచకల్ సాంద్రచంద్రికలు గాయ
సవలయ ధ్వని హేమ స్పతకీ కింకిణీ
ఘణమణల్ శ్రుతికౌతుకముగ మ్రోయ
సస్థాసక సుగంధ సారస దళ దామ
ఘుమఘుమల్ ఝణోత్సవమును జేయఁ
తే. గళుకుపని చిల్క వగ లేఁత తళుకు లొలుకు
జాళువాకమ్మి సరిగంచు చలువ వలువ
ధగధగల్ జాజిపువ్వు మొత్తములు గురియ
నంచకడఁ జేరె సాతాని మించుఁబోఁడి! 182
క. చేరిన హేమావతి ముఖ
మారసి నెఱజాణ వౌదు వనుదినము మెయిన్
వేఱొక వగ గుల్కఁగ శృం
గారింపఁగ ననుచు ముదముఁ గల్పించి యనెన్. 183
పండ్రెండవ రాత్రి కథ
శివదత్తయోగిసతి కోడిపందెగానిఁ గూడుట
చ. మనవి పరాకుమాని విను మానిని! పూనికమైఁ గళింగభూ
మిని సిరికాస్పదంబు జనమేజయుఁడేలు సుగంధ బంధురం
బను పుర ముల్లసిల్లు మణిహర్మ్య వినూతన కేతనచ్ఛటా
జనిత సువాతధూత సురసాలపతత్సుమ ధౌత వీథియై. 184
శా. అందుండున్ భసిత త్రిపుండములు కామాక్షుల్ జడల్ కక్షపా
లందుం దండము కావి వస్త్రములు రుద్రాక్షల్ దువాళించు కా
లందెల్ పాదుకలున్ మృగాజినము నిత్యం బొప్ప సంసారి యో
గీంద్రుండొక్కఁడు శూద్రుఁ డీశపద భక్త్యెకాగ్ర చిత్రాబ్జుఁడై . 185
వ. అతండు పృథివ్యప్తేజో వాయ్వాకాశంబులను పంచభూతంబులును, ద్వక్చక్షు శ్శ్రోత్ర జిహ్వాఘ్రాణంబులను జ్ఞానేంద్రియంబులును, వాక్పాణి పాద పాయూపస్థలను కర్మేంద్రియంబులును శబ్ద స్పర్శ రూప రస గంధంబులను విషయంబులును మనోబుద్ది చిత్తాహంకారంబులను నంతఃకరణ చతుష్టయంబును జీవునితోఁగూడి పంచ వింశతి తత్త్వంబులగునని యెఱింగి యమ నియమాసన ప్రాణాయామ ప్రత్యాహార ధ్యాన ధారణ సమాధులనం బరగు నష్టాంగ యోగంబులఁ జతురుండై కమల యోగ బ్రహ్మ గరుడ సుఖ వీర కూర్మ సిద్ధానంత కుక్కుటాసనంబుల నిశ్చలత నిలిచి రేచక పూరక కుంభంబులఁ, బ్రాణాపాన వ్యానోదాన సమానంబులను ప్రధాన వాయువులను నాగకూర్మ కృకర దేవదత్త ధనంజయంబులను నుపవాయువులను స్వాధీనత నొందించి, యిడా పింగళా సుషుమ్నా మార్గంబులను, నున్మనీ మనోన్మనులను నాద బిందు కళలను సాంఖ్య తారకామనస్కంబులను మంత్ర హఠ లయ రాజ యోగంబులను మూలాధార స్వాధిష్ఠాన మణిపూరకానాహత విశుద్ధాజ్ఞా సహస్రారంబులను చక్రంబులను దెలియనేర్చి యాత్మాంతరాత్మ పరమాత్మజ్ఞానాత్మ స్వరూపంబు లెఱింగి సత్పురుషుల నాశ్రయించియుఁ దత్ఫలలబ్ధిఁ గానక కేవలంబు శైవమత ధురంధరుండై యుండె నంతట. 186
క. ఆరాధ్యుఁడు తమ వంశా
చారమునకు గురుమహత్త్వసత్తముఁడు ప్రియం
బారఁగ నతనికిఁ బెట్టిన
పేరును శివదత్తుఁడండ్రు బిసరుహగంధీ! 187
తే. సంతతంబును జంగమార్చనలు సల్పి
భౌమవారంబునను వీరభద్రు పళ్ళె
రంబునిడి వారి పాదతీర్థమున భుక్త
శేషమునఁ దృప్తిఁబొందుచుఁ జెలఁగు నతఁడు. 188
సీ. అయ్యావళీ ముఖ్యమై తనరారెడు
మిండ జంగంబులు మెఱసి నడువ
గౌరఘే మల్లప్ప గంగకుఁ జను కంచి
కావళ్లవారును గలిసి చనఁగ
గుమ్మెతల్ కిన్నెరల్ గూడి వాయించుచు
భైరవజోగి వెంబడినె కదల
బసవగంటలు బృహత్పటుశంఖములు మ్రోయ
శివరాత్రి జంగాలు చేరి కొలువ
తే. లశన తిలపిష్ట చూర్ణభాగశన మసిమి
యుల్లి పచ్చళ్లు పులిదోసె లూరుఁబిండ్లు
మూట జోలెలు చిటిగాళ్లు మోసితేఁగ
నాతఁ డేఁటేట శ్రీశైల మరిగివచ్చు. 189
తే. వీర శైవంబు ముదిరి యేవేళనైన
“హరహర శివా మహాదేవ" యనెడు పల్కు
పలుకునేకాని యితర సంభాషణంబు
లాడఁ జెన్నఁడుఁ బెండ్లాము తోడనైన. 190
క. అతనికి విశాల యనం
గాఁ దరుణియొ ర్తు తనరుఁ గమ్మవిరి లకో
రీ తురక రౌతు లాయము
లోఁ దేజీరతన మనుచు లోకులు పొగడన్. 191
క. దాని విలాసపు వదనము
దాని చొకాటంపు గబ్బి తళుకుల గుబ్బల్
దాని పసమించు దేహము
మానవతీ! పొగడ శక్యమా? విధికైనన్? 192
సీ. నీలాల రుచినవ్వు నెఱివేణి మొత్తమ్ము
తమ్ముల నిరసించు నెమ్మొగంబు
గంబురా బుగబుగల్ గలఁగించు నునుఁ బల్కు
పల్ కుదు రాణుల పసనుమించు
మించుల నిర్జించు మెయితీవ పొంకంబు
కంబుసోయగముల గళము మారు
మారు గుడారముల్ దోరుచు గుబ్బలు
బలుదీవినగు నితంబంబు మహిమ
తే. హిమమయూఖాస్య యూరుల యేపుఁ దెగడు
గడుసు రంభల సొగసు జంఘలు జయించు
నించువిలుకాని శరధుల నేణనయన
యనఘ పదములు కెంజివుళ్లను హసించు. 193
క. చివురా? వాతెఱ నల్లని
కవురా? నునుసోగ వెండ్రుకలు పుత్తడిమేల్
సవురా? దేహము ముద్దుల
దవురా? యని జనులు పొగడ నాబిడ యలరున్. 194
తే. దాని నెమ్మేని మెఱుఁగుఁ దాఁబూనఁ గడఁగి
పుత్తడి వెలంది చిద్రుపలై ముద్రవడసి
యొఱసి యొట్టంబువడి కాఁగి నెఱయఁ జిమిడి
కరఁగి నీరయి పోవును గలువకంటి! 195
ఉ. సారసమా నవీనఘృణిసంపదఁ గాంచును నెమ్మొగంబు కా
సారసమాన విభ్రమము సారె జయించును నాభియున్ సుధా
సారసమాన మాధురిని జాల రహించును మోవి చంద్రికా౽
సారసమాన హృద్యరుచి సంతతి మించును గాంతహాసముల్. 198
శా. పున్నాగంబును గెల్వఁజాలు రుచిరాంభోజాస్య వేణీరుచుల్
పున్నాగంబును నవ్వనోపి నెఱయున్ లోలాక్షియానంబులున్
బున్నాగంబును గేరి మీఱి మెఱయున్ బూఁబోఁడినూఁగారుడాల్
పున్నాగంబును మించు నాభిచెలువంబున్ సారె వర్ణింపఁగన్. 197
క. అతను జయధర్మ లీలా
హితవృత్తిన్ గన్బొమలు రహించె ననుచుఁ దా
మతను జయధర్మలీలా
హితవృత్తి రహించి మించు నింతికుచంబుల్. 198
చ. అది పతిభక్తి మీఱఁగ దినాంతముదాఁకను సేవఁజేసి యిం
పొదవఁగ నారగించి వసనోత్తమ భూషణ పుష్పగంధ సం
పదలనుదేలి రేలు ప్రియభర్తను సిబ్బెపుగబ్బిగుబ్బలన్
గదిసి కవుంగిలింపఁ జనఁగాఁ గని కోపవిఘూర్ణితాత్ముఁడై. 199
క. శివదత్తుఁడు "హరహర!!" యని
"యవలికిఁబో! ఱంకులాఁడి!" యని తను ద్రొబ్బం
గ వయసుది గనుక నాశలఁ
దివురుచు, వ్రతికతివ మోహదీక్ష చెలంగన్. 200
సీ. పదము లొత్తెదనంచుఁ బతిజంఘికలు తన
తొడలపై వేసికో మిడిసిపడును
నడుము పట్టెదనంచు నాథుని చిఱుఁదొడల్
పుడికినఁ జీయని పొరలు నవల
నుపబర్హ మెగఁద్రోయ నుంకించి మోముపై
మోముఁ జేర్చినఁ జూచి ముదుగులాడు
వ్రేల్మెటికలు దీయ వెసనెత్తి హస్తంబు
కుచములపై వేసికొనినఁ దిట్టుఁ
తే. బ్రక్కలోఁజేరి కౌఁగిఁటఁ జిక్కఁబట్టి
కులుకు గుబ్బల నెదఱొమ్ము గ్రుమ్మి క్రుమ్మి
రతి బలాత్కారమునఁ జేయ ధృతి వహించు
ప్రేయసిని జూచి రోయుచుఁ ద్రోయు నతఁడు. 201
క. ఈలాగు నిచ్చ నిచ్చలు
వాలుగు టెక్కెంబుఁ బూనువాని దురంబుల్
లీల నొనరింపఁ జూచు వి
శాలను "జీ! ఱంకులాడి! చను" మని తిట్టున్. 202
తే. అతఁడు పరసౌఖ్యమునె కోరి యాసఁబొందఁ
డిహమునం దుచ్ఛ సౌఖ్యాప్తి కింతయైన
ఱాతికిడునట్టి గిలిగింతలై తనర్చుఁ
గాని ప్రియురాలి చేష్టలు గలఁప వతని. 203
వ. మఱియును. 204
సీ. ఎడలేక కవఁగూడి యేప్రొద్దు రతిసల్పు
వారి వైఖరుల కే(కారఁ దొడఁగు
సయ్యాటములు గల్గు జంపతిక్రీడకుఁ
గెరలి వేమాఱు గ్రుక్కిళ్లు మ్రింగుఁ
గందర్పు కేళులఁ బొందు సతీపతు
లాసక్తికిని భావమందుఁ గుందు
సురతఖేలన వధూవరుల మైత్రికి మాన
సమున నిట్టూర్పులు సల్పి పొక్కు
తే. విరి లకోరీ దునేదారి దురముఁ గోరి
మీటి పోరాడు సుకుమార మిథునతతుల
వైభవముఁ గాంచి హా! యంచుఁ బరితపించు
సంగమ విహీనయైన యా జలజనయన. 205
తే. కుడువఁ గట్టను దొడుగను ముడువఁ బుడమి
నెంత గలిగినఁ బ్రాయంపు టింతులకును
గ్రామ్య ధర్మంబు లేకున్నఁ గలుగు దుఃఖ
మెంతని వచింపవచ్చు నో దంతిగమన! 206
తే. వినుము నానావిధంబుల దినము దినము
రాత్రి రమణునిఁ గడియఁబో "ఱంకులాఁడి!
పోవే" యని త్రోయ, గుబ్బలఁ బొందు పైఁట
చెఱఁగుఁ బఱుచుకఁ బండు నుస్సురు మటంచు. 207
ఉ. మిన్నక యిట్లు భర్త తనమీద విరాళి వహింపకున్న నా
కన్నియ చూచి "యీ ముది బికారునితోఁ బనియేమి నా" కటం
చున్నిరసించుఁ “బంచశర సుందర రూపుల జార వీరులం
గ్రొన్ననవింటివానీ మొనకున్ గదియించెద" నంచు నెంచుచున్. 208
క. వేవిన శివదత్తునకును
సేవలు సేయుటలు మాని చిత్తం బలరన్
భావజనిభులగు జారుల
త్రోవలు గనుచుండె విరహ దోహల కాంక్షన్. 209
చ. చికిలి విభూతిరేక, జిగిఁ జిల్కెడు కమ్మల కాంతిజోక , హా
టక మణిభూషణంబుల మిటారపుఁ డెక్కులమూఁక వాసనా
ధిక సుమగంధ సంపదల తేటగు సిస్తుల వీఁక యొప్పఁగా
నకట! విశాల నామసఖి హర్షముతోఁ జరియింపుచుండఁగన్. 210
కోడి పందెములు—కోళ్లు
క. ఆంతట నితాంత హర్ష
స్వాంత యుత ద్యూత జన రవక్షుభిత హరి
ద్దంతిశ్రుతియై నగర
ప్రాంతంబునఁ గోడిపదువు పందెము సాఁగెన్. 211
తే. కాలి ప్రాఁతలు దారాలు కట్టుముళ్లు
ముష్టులును నీళ్ల ముంతలు మూలికలును
గత్తుల పొదుళ్లు మంత్రముల్ కట్టు పసరు
లెనయ వచ్చిరి పందెగాండ్రేపు రేఁగి. 212
తే. డేగ నెమలి పింగళి కోడి డేగకాకి
వన్నె లైదింటి కిరవొందు వన్నెలందు
రాజ్య భోజన గమన నిద్రా మరణము
లను విచారించి యుపజాతులను వచించి. 213
సీ. పట్టెజుట్టుది మైల పుట్టజుట్టుది గూబ
చిలుకజుట్టుది మూఁగ చిల్లకోడి
పట్టుమార్పుది యరజుట్టుది బోరది
బూడిద వన్నెది పొడది చిల్ల
కాలుది గుజ్జుది గాజులకాలు దో
గలది పండెఱ్ఱది గద్దకాలు
దెఱ్ఱని దురగది నీఁకెల కాలిది
నల్లది కొప్పుది తెల్ల యురగ
తే. పిల్ల వ్రేళ్లది మొద్దుది నల్ల యురగ .
లనఁగఁదగు కత్తి కాల్పుంజు లందులోనఁ
బసపు పావళ్లు కాలందె లెసలు కట్లు
రావి రేకలు బిరుదులు ఠీవి గలుగు. 214
సీ. గరుడండు శరభంబు కంచు డమారము
రణభేరి కార్చిచ్చు ఱాతిబొమ్మ
రాము బాణము మితి రాహుత్తి పిడుగు హం
వీరుండు పుంజుల వేరువిత్తు
గండకత్తెర గుండెగాలంబు మాష్టీఁడు
పట్టభద్రుఁడు జెట్టి భైరవుండు
కత్తులపొది సింహగాలి బేతాళుండు
పసులపాఁతర పాదరసము చిలుకు
తే. టమ్ము సుడిగాలి చక్రంబు నలజ డదరి
శూలము పిరంగి వెలినక్క సాలువంబు
కాళరాత్ర్యంతకుఁడు పందెగాండ్ర మెచ్చు
లనెడు పేరుల పుంజులఁ గొని మొగించి. 215
చ. చొరఁబడి కాలి ప్రాఁతలను జుట్టియుఁ గత్తులు వేసి సందిటం
బెరయఁగఁబట్టి చెక్కు గఱపించి, గిఱేర్పడగీచి నిల్పికొం
కురలఁగఁబూంచి పందియపు టుంకువ దిద్దుచుఁ జిట్కె వేసి స
ళ్ళిరి మఱి "భో" యటంచును ఖళీపెళి పుంజులు తన్నులాడఁగన్. 216
క. కృకవాకువులం బుట్టిన
కకపిక వాదడరుచుండఁ గాలజ్ఞ రణో
ర్వికడను నిలిచిన శకనా
మకు నొక నాయకునిఁ జూచి మానిని మెచ్చెన్. 217
ఉ. మెచ్చినయంతలోఁ జిగురుమేలడిదంబు బిరాన దూసి, బ
ల్పచ్చని వింటిబోయ చెలిపైఁబడి నిబ్బరపుబ్బు సిబ్బెపున్
మచ్చగలట్టి గుబ్బకవ నాట ఖచిక్కునఁ గ్రుమ్మి క్రుమ్మి తా
నచ్చుగఁ బేర్చియార్చె హరిణాక్షిమనంబు గలంగ నెంతయున్. 218
తే. అపుడు తనుఁదానె తెలుసుక యజ్ఞనయన
కులుకు గుబ్బలఁ జిన్నారి గోట్ల రవిక
పిగులఁ బోకముడూడిపోఁ బేర్మితోడ
శకునిఁ జూచుచుఁ దన యింటిచక్కి నిలిచి. 219
చ. అతఁడొక నీటికాల్వకడ కంతట వేచని తామ్రచూడ శో
ణితయుత హస్తముల్ కడుగు నేర్పున నుండఁగ వాని చెంతకున్
గుతుక మెలర్పఁగా జని శకుంగని కోమలి కొంకుపాటుతోఁ
గొతుకుచుఁ బల్కె నొంటి నిటు గూడునె రాఁదనవంటి దానికిన్. 220
క. అని నీళ్లఁ గాళ్లు గడుగుచుఁ
“జనఁ గావలె నమ్మ చెల్ల! సరె తడవాయెన్
గన నెవ్వారును లే" రని
ఘనకుంతల పల్కుచుండఁగా శకుఁడంతన్. 221
క. “ఇంతీ ! యెవ్వరు లేరని
గొంతేటికిఁ జేసె దెవరు గొనిపోయెదరే!
యెంతపని వచ్చినను నిదె
చెంతనె యున్నాఁడ, భీతిఁ జెందకు" మనినన్. 222
చ. విని చిఱునవ్వునవ్వి “భువి వింతలు పో! మగనాండ్ర నీగతిన్
బనివడి యొంటినుండఁగని పల్కుట న్యాయమే?" యంచుఁ బల్కి, “నీ
వనుదిన మెందునుందు వెవరైనను వచ్చెద, రేది? చెప్పుమా
ననవిలుకానివంటి నెఱనాయక!" యంచు విశాల వేడినన్. 223
క. “నేనుండు దెపుడు మాపురి
లోనన్ నా పేరు శకుఁడు, లోలాయతనే
త్రా! నారుల మానసములు
పూని కనుంగొనెడు బుద్ది భూమిఁ జరింతున్.” 224
వ. అని చెప్పి నవ్వుచు వెండియు నిట్లనియె. 225
క. “ఈ వీట నొండు చిత్రము
గావించెడి పాటిదానిఁ గనమీవఱకున్
నీవైతె జాణవౌదువు
గా వోలున్ మాట లటుకఁగా వినఁబడియెన్. 226
క. అదిగాక నిన్నుఁ జూచిన
మొదలున్ మదనాస్త్రతతుల మొనఁబడితి ననున్
గదియించి గబ్బిగుబ్బల
పొదుగున నీడేర్పు రతులఁ బొసఁగించి సఖీ! 227
తే. అనిన విని యా విశాల యౌరా! యటంచు
మెచ్చి నా మదిలోఁగల మేలిమెల్లఁ
దెలిసితివి జాణవౌదని పలికి, యతని
రమ్ము నాయింటి కిపుడని నెమ్మి మీఱ. 228
క. త్వరితగతిన్ దనయింటికి
దిరిగి తిరిగి చూచుకొనుచుఁ దెఱవయుఁజనె, నా
సరణిని బడి శకుఁడాబిడ
శరణమునకుఁ జనియె వేడ్క సఫలతఁ బొందన్. 229
తే. ఇద్ద ఱీరీతి నింటిలో కేఁగినప్పు
డొంటిపాటయ్యె శివదత్తుఁ డింటలేని
కతన ననిపొంగి యన్యోన్య కాంక్షలూర
సురత కేళికిఁ జెలరేఁగి చొచ్చి హెచ్చి. 230
చ. అలసటలే కసహ్యగుణ మందక తగ్గక తొట్రుపాటునం
గలఁగక ప్రాలుమాలక వికారముఁ బొందక యాలసించకం
దొలఁగక నిద్రమబ్బుగొని తూలక నిద్దఱు నేకకాంక్షతోఁ
దలిరుకటారివాని బెడిదంపుదురం బొనరించి రెంతయున్. 231
చ. లకుముకులట్ల సర్పముల లాగునఁ గుక్కుటజాతి చాడ్పునన్
బికముల లీలఁ బావురపుఁ బిట్టల తీరునఁ జెట్లవీఁక ధే
నుకముల వైఖరిన్ గపుల నూఁకుడు భంగిని భైరవాశ్వయు
గ్మకములరీతి సింహముల కైవడిఁ బోరి రనూన చాతురిన్. 232
తే. అటులఁ దమి దీఱకుండెడి యాసతోడ
ముచ్చటలు దీఱ నిరువురు మొనసి పెనఁగు
వేళ శివదత్తుఁ డింటికి వేగవచ్చి
చూచె నాశ్చర్యకోప విస్ఫురితుఁడగుచు. 233
వ. ఇత్తెఱంగున. 234
క. ఘర్షించి కనుల నిప్పుల
వర్షంబులు గురియఁజూచు వల్లభునకు నా
ధర్షణి యపు డేవిధమున
హర్షముఁ గావింపవలయు నని యడుగుటయున్. 235
తే. హంసకుల సార్వభౌమ! నీ వనుదినంబు
కథకుఁ గథకిట్లు నన్నడుగంగ నేల?
చెప్పు మేలాగు హర్షింపఁజేసె మగని
ననిన హేమావతిని జూచి హంసయనియె. 236
క. విను మటుల మగఁడు కోపము
పెనఁగొని ఘర్షించి పలుక భీతిల్లక యా
వనజదళాకార విలో
చన ధైర్యము చెదరనీక చతురత ననియెన్. 237
క. మరుకేళిఁ గవయ 'కవ్వలి
కరుగవె చీ! ఱంకులాఁడి!' యని నను నిచ్చల్
నిరసింతువు, యోగివ కన
నరకా! నీ వాకె తాఁకె నాకుం జూడన్. 238
చ. పలుమఱు 'ఱంకులాఁడి' యనిపల్కెడు నీ వచనం బమోఘమై
నెలకొని తాఁకె, సిద్ధుఁడవు నీ మహిమంబది యేల వ్యర్థమై
తొలఁగు?" నటంచుఁబల్కి చెలి దూఱిన, నాత్మతపో విభూతిచేఁ
దలకొను వాక్యసిద్ధికి ముదంబు గొనెన్ శివదత్తుఁ డెంతయున్. 239
చ. అటుల నిజాధినాథుఁడపు డాత్మమహత్త్వ గుణోపలబ్ది కు
త్కటమగు మోదమందఁగను గామిని చూచి, “ననుం బతివ్రతా
పటిమ వహించుమంచు బహు భాషలఁ బల్కుము, పల్కకున్న నీ
కిట ఘటియింతు హత్య, తను వేటికి నేఁటికి నింద వచ్చినన్" 240
తే. అనెడు సతివాక్యమునకు స్త్రీహత్య కులికి
తనదు వాక్సిద్ధికిని నద్భుతంబుఁ జెంది
“నీ విఁక మహా పతివ్రతా భావ మహిమ
వెలయవే!" యని యోగి దీవించెఁ బ్రీతి. 241
క. అటువలె దీవించుచు నె
ప్పటియట్లనె వేఱులేని పక్షంబున న
జ్జటిలుండుండెను జెలియును
బటు ముదమున మెలఁగుచుండెఁ బడఁతుక! వింటే? 242
క. ఆరీతి మహోపాయము
నేరిచినన్ జారుఁ గవయ నెలకొను మన, నౌ
రౌర! జగజంత యని తెల
వాఱుటఁ గని భామ కేళివసతికిఁ జనియెన్. 243
వ. అని ప్రత్యుత్పన్నమతి చెప్పిన విని హర్షంబు నొంది నలుండు తరువాతి వృత్తాంతం బాన తిమ్మని ప్రార్థించిన. 244
మ. నిరవద్య స్వయశో వినిర్జిత మహానీహార నీహార భూ
ధర పుత్రీశ్వర కావ్యగోత్ర విధికాంతా గౌరవా గౌరవా
కర మందార పటీర శంకరపతాకా తారకా తారరా
డరవిందోద్భవవాహ పథ్యతిథి పాకాహార కాహారపా! 245
అనులోమ విలోమ కందము.
రామా కుజరాజనుత ర
మామర సుమరాగకర సుమాకర సమరా
రామ సరకమాసుర కగ
రామ సురమమార తనుజ రాజకుమారా! 246
తోటక వృత్తము.
వారణ వారణ వారణ రక్షా!
సారస సారస సారస పక్షా!
శారద శారద శారద కీర్తీ!
హారిమ హారిమ హారిమ మూర్తీ! 247
గద్యము :
ఇది శ్రీమత్కౌండిన్యస గోత్ర పవిత్రాయ్యలరాజాన్వయ సుధావార్ధి
పూర్ణిమా చంద్ర నిస్సహాయ కవిత్వ నిర్మాణ చాతుర్య నిస్తంద్ర
శ్రీ రామనామ పారాయణ నారాయణామాత్య
ప్రణీతంబైన హంసవింశతి యను
మహా ప్రబంధంబు నందు
దృతీయాశ్వాసము