సింహాసనద్వాత్రింశిక/సప్తమాశ్వాసము
శ్రీరస్తు
సింహాసన ద్వాత్రింశిక
సప్తమాశ్వాసము
| క. | శ్రీ సంపన్నకుబేర | 1 |
| క. | మదిలోపలఁ దలఁచుచు న | 2 |
పదాఱవబొమ్మ చెప్పినకథ
| క. | అతిశయముగ నుజ్జయినీ | 3 |
| వ. | నావుడు నతనియతిశయగుణజాలం బెట్టి దనిన. | 4 |
| మ. | వినుమీ భోజధరాతలేంద్ర! త్రిజగద్విఖ్యాతకీర్తిప్రియుం | 5 |
| శా. | ఆరాజన్యశిరోమణిం గొలువ నెయ్యం బొప్పఁగా నింపు పెం | 6 |
| ఉ. | ఇంతులమానభంగము మహీరుహపంక్తులదర్పమూల మ | 7 |
| మ. | మొదలఁ దక్షిణమారుతంబు వనభూము ల్సోఁకుచు న్వీఁక ను | 8 |
| క. | కాకులలోఁ గోకిలములు | 9 |
| క. | శీలము వదలని పథికుల | 10 |
| శా. | ఏచెం గ్రొన్నన మాధవీలతలపై నింపెక్కి సంపెంగలుం | 11 |
| శా. | కాయం జొచ్చె రసాలము ల్విరహు లాకంపింపఁగాఁ గోయిల | 12 |
| సీ. | గంధ బంధురుఁ డైన గంధవాహుండు ము. | |
| ఆ. | నేచియున్న మావు లెల్ల గొల్లెన లన | 13 |
| క. | ఆవృత్తాంతము దెలియం | 14 |
| ఆ. | ధరణిపాలు రెల్ల ధరణీశ మిముగొల్వ | |
| | గౌరవంబు మెఱసి వారల కవసరం | 14 |
| క. | ఇంతియకాదు నరేశ్వర | 15 |
| క. | "కాలో వసంత" యను వా | 16 |
| ఆ. | పూజ్యులైనవారిఁ బూజింపకున్నచో | 17 |
| క. | అనవుడు నౌఁగా కనినం | 18 |
| వ. | ఇట్లు మగిడి. | 19 |
| ఉ. | పంచశరాధిదేవతలపట్టులుగా మణివేదిపంక్తి ని | |
| | ట్టించితిం గాంతి దిక్కుల నటింపఁగఁ గాంచనతోరణంబు లె | 20 |
| సీ. | అని విన్నవించిన జనవల్లభుండును | |
| ఆ. | బ్రజల కెల్లను గన్నులపండు గౌచు | 21 |
| ఉ. | అప్పుడు చేరవచ్చి సమయం బిది దర్శనయోగ్యమంచు న | 22 |
| సీ. | అంగాధిపతి వీఁడె వంగాధిపతి వాఁడె | |
| | బర్బరపతి వీఁడె పాంచాలపతి వాడె | |
| ఆ. | యనుచు వేఱువేఱ నందఱ నెఱిఁగించి | 24 |
| క. | అజ్ఞనపతు లందఱుఁ దన | 25 |
| ఉ. | అందు వసంతుని న్రతి ననంగుని లక్ష్మి నుపేంద్రు గౌరి న | 26 |
| వ. | అప్పుడు కర్పూరాదిసుగంధద్రవ్యంబులు వసంతచాలనం బొనర్చెడివారిలోనుండి కలహకంటకుం డను రాచలెంక వెడలి వచ్చుచుఁ దనమీసములను నంటిన సుగంధంబు విదిర్చికొనుచుఁ జూచిన నెదుర నున్న యేకాంగవీరుం డను నంగపతిలెంక తనదు దురభిమానంబునం గనలి. | 27 |
| క. | ఏరా ముందఱ గానక | 28 |
| క. | నావుడుఁ బరిమాళించెద | |
| | గావించెదఁ బేరికిఁ దగు | 29 |
| వ. | అనినం దివియు మనుచు నయ్యిద్దఱుం గప్పిన దుప్పట్లు తొలంగవైచి జిఱ్ఱునం గఠాగంబులు డుస్సిన డగ్గఱంగల తలవరు లెడసొచ్చి పట్టి తొలంగం దిగిచి యీమహోత్సవంబులో నిట్టిగలబలు సేయ మీయట్టిబలుబంట్లకు సందిక్రంతలజగడంబులు వలదని తోడ్కొని చని రత్నమండపముఖశాల యైన కొల్వుమండపంబులో నున్న గోవిందచంద్రుం డనుపడవాలుముందటం బెట్టి యీకలహకంటకుం డంగాధిపతిలెంకతోఁ బోట్లాడఁగ డగ్గఱునెడ మానిపించి యిద్దఱం దోడితెచ్చితి మవధరింపు మనిన నతండును. | 30 |
| క. | తగునోయి కలహకంటక | 31 |
| ఆ. | అనుచు నతని దూఱి యాతనిదెసఁ జూచి | 32 |
| క. | ఆపడవాలును దమభటుఁ | 33 |
| సీ. | వారలు నేకాంగవీరుఁడ వ్రేటున | |
| | కలహకంటక యేల కలహంబు గైకొంటి | |
| ఆ. | మాటమీఁద నదియె వ్రేటుగాఁ జేసితిఁ | 34 |
| వ. | అని పలికినఁ గలహకంటకుం గోపించి తుచ్ఛపుంబలుకులు పలుకుదురె పగవాని ఘనతచేసినఁ దనదొడ్డతనం బెక్కుడగు నతని హీనంబుగాఁ బలికిన సరిపూనికెం దానును హీనుం డగు నింతియ కాదు విక్రమార్కుండును నంగాధిపతియును మిత్రులు వారికన్నులం బుట్టిన కొడుకులు మీలో జగడంబు వలవదు. | 35 |
| క. | మగతనము నెఱపఁ బూనియుఁ | 36 |
| గీ. | అనఁ గలహకంటకుం డను నల్ల నవ్వి | 37 |
| వ. | ఒకఁడు దేవరభాండాగారంబు నింటికడం బాలెము వడం గొలిచి పళ్లెరంబులఁ బ్రసాదంబు దినుచుఁ బోతుక్రియ నుండ నొకనాఁడు దేవర దర్శింపవచ్చి వారిసందడిలో నొక్కయీడిగ తనకాలు దొక్కినం గోపించి యేమిరా బంటుమల్లు న న్నెఱుంగవా తన్నితి వనిన నతండు నే నేఱుంగన యీసందడిలోఁ గాలు దాఁకె ననిన నెరయం దన్ని యెఱుంగ ననినం బోనిచ్చెదనా యనుచు నందంద దట్టించిన నయ్యీడిగ డాకేలి కటారి వలకేల సందుకొని తన్నినాఁడ నేమనియెదవురా యనిన నతని బిఱుసు చూచి బంటుమల్లండు స్రుక్కి యేమియు నే మనియెద దేవర కూడిగంపుబంటుం గాన దోస మనియెద ననియెం గావున. | 38 |
| క. | ఆపంతము గాకుండఁగ | 39 |
| వ. | అని మ్రొక్కిన నట యంగపతిభటుండు. | 40 |
| ఆ. | మీకుఁ బిన్నవాఁడ నేకాంగవీరుండ | 41 |
| ఆ. | నృపులు గవులు భటులుఁ గృపణులు శూరులు | 42 |
| క. | అమ్మాటలు విని పెద్దలు | 43 |
| వ. | మీర లిద్దఱు రాచలెంకలు గావున నారాజులు సూడంగఁ బోట్లాడవలయు నాయితపడి రం డనిన మాకు నిదియ యాయితంబు బంటువానికిం గటారి చేత నున్నంజాలదె యనుడు నేమియు బంటుతనంబునకుఁ గొఱఁత గాదు రాజు వెడలివచ్చునంతకుం బోయి రండని యొండొండ యనిపినం జని రనంతరంబ. | 44 |
| సీ. | కఱకంచువలిపెంబు గట్టిగాఁ గాసించి | |
| ఆ. | కేలఁ బుల్లతియును నీలి నూలునఁ బూని | 45 |
| వ. | అటఁ గొందఱు సంగడీలం గూడి. | 46 |
| క. | నగుమొగ మలరఁగఁ గస్తురి | |
| | మగతనముఁ గటారియుఁ దో | 47 |
| సీ. | అపుడు చుక్కలలోన నమృతాంశుగతి దోఁప | |
| ఆ. | వారు మాకు సెలవుగా రెండుమాటలు | 48 |
| క. | నావుడు నిద్దఱుఁ జని పృ | 49 |
| క. | ఆవేళ నమాత్యుండు మ | 50 |
| ఆ. | పసుల కుయ్యి గాదు బ్రాహ్మణు చెఱ గాదు | |
| | లోకహితముగాని యేకాంగిపోరునఁ | 51 |
| వ. | నావుడు వీరకులోత్తముం డగు వీరకులోత్తముండు. | 52 |
| ఆ. | మానభంగ మైనమరణంబు శూరుల . | 53 |
| వ. | వ్రేసినవ్రేటును గాఁడినమాటయును లేకయుండుటది మహావ్రతంబు. | 54 |
| క. | బొంకుట సుర సేవించుట | 55 |
| క. | అది యెట్లనినను మిత్రుఁడు | 56 |
| క. | [6]అంగాధిపతియు నేనును | 57 |
| క. | అనునెడ నిద్దఱు బంటులుఁ | |
| | డ నవధరించియు విడుమా | 58 |
| వ. | అప్పు డొక్కదండనె పోట్లాడంబూని యేకాంగవీరుండు. | 59 |
| సీ. | పుల్లతి వెట్టిన భూమికిఁ గొసరిన | |
| ఆ. | దాఱుమాఱులైనఁ దలవంచి పొడిచిన | 60 |
| వ. | అను నంతకమున్న వానిపంతంబుల కొలందిం బుల్లతిమున్నగా నన్నియుం గొని యున్న కలహకంటకుండు. | 61 |
| సీ. | మతిఁ గాకదృష్టి నేమఱక రక్షించుచు | |
| ఆ. | మనసుదేఱఁజూచియును జూడకున్నట్లు | 62 |
| క. | తొమ్మిదిదృష్టులలో నా | 63 |
| వ. | అనుడు వింతపంతంబుల కచ్చెరు వంది పొందుగాఁ జూచి విడువుం డన భట్టియు నంగాధీశ్వరుండును నిలువంబడి విస్తారంబు గలుగ వైహాళి దీర్చి యెల్లజనులం గూర్చుండనిడి గలబపుట్టకుండ నెడ నెడం దలవరుల నిలిపి పట్టెడువారల మాటమాటలలోనఁ బట్టుం డని నియమించి నలువురుబంట్లనడుమనిడి కఠారంబు లొక్కకొలందిగాఁ గొలిచి నిమ్మపండ్ల దొడసి యెడగలుగ బంట్లచేతి కిచ్చినం బమ్ముకొని యవ్వీరులు చూచువారిచూపుగముల కెల్లఁ దార లక్ష్యంబు లగుచు ధీరధీరంబుగఁ జొచ్చి. | 64 |
| క. | మ్రింగెడు కృష్ణోరగముల | 65 |
| వ. | కదియుచుం గలహకంటకుండు తెలిసి పొడువు మోయన్న యని తెలుపుచు ఘాత గొనంగ నోహో చాలుం బట్టుం డని యిద్దఱం బట్టించి భట్టి నృపునిదగ్గఱం దెచ్చి వీరిజగడంబులు సంతసపడియె[7] ననిన. | 66 |
| క. | విను కలహకంటకుఁడ గ్ర | 67 |
| గీ. | అనుడు దెలిసి పొడువుమ మాయన్న యంటి | 68 |
| క. | ఓకలహకంటకుడ యిది | 69 |
| ఆ. | కవులు పొగడువేళఁ గాంతలు రతివేళ | 70 |
| వ. | వెండియు నీ వెంత చలంబు గొన్నను గారణంబు లేనిజగడంబు గావున భగవతియు బేతాళుండును నట్లాడించి రింకఁ బాడిగాని చేతలకుం జొరక రమ్మని డగ్గఱం దిగిచిన నప్పుడ రాజులుం బరివారంబును బ్రజలు నిదియ పంతంబనం గలహకంటకుండును నేకాంగవీరుండును గౌఁగిలించుకొని యొడయని యడుగులం బడిన. | 71 |
| మ. | ధరణీనాయకుఁ డిద్దఱ న్సమముగా దాంబూలజాంబూనదాం | |
| | బరివారంబుఁ గవీంద్రులుం గొలువఁగా భద్రాసనాసీనుఁడై | 72 |
| క. | ధనహీనుం డొకవిప్రుం | 73 |
| చ. | దినకరతేజుఁడౌ జనపతిం గని దీవన లిచ్చి విప్రుఁ డి | 74 |
| సీ. | రాజ్యంబు వదలక రసికత్వ మెడలక | |
| ఆ. | చేత లొండు లేక ప్రాఁతల విడువక | 75 |
| వ. | ఈసీసపద్యంబులో గీతసహితంబుగా నాఱుపాదంబుల మొదలియక్షరంబులు, నందర్థంబుల మొదలియక్షరంబులుఁ గ్రమంబునం గూడుకొనంగ | |
| | నైన నా విన్నపం బవధరింపు మనిన నచ్చెరు వంది క్రమ్మఱం జదివించి మొదళ్ళ నర్ధంబులఁ బండ్రెండక్షరంబుల నిడుకొని “రాజ దీని వివాహము చేయవయ్యా" యని యున్న బంధకవిత్వంబున కతివిస్మితుండై తద్దైన్యం బుడుపం బూని. | 76 |
| క. | జననాయకుండు విప్రున | 77 |
| క. | కావున నీ వాతని సరి | 78 |
| వ. | మఱియుఁ గొన్నిదినంబు లరిగినఁ బదియేడవవాకిటం జనం జూచి. | 79 |
పదునేడవబొమ్మ కథ
| క. | నీలాంబరసోదరు రజ | 80 |
| శా. | తాత్పర్యంబున సంస్తుతించుచుఁ బ్రశస్తం బైనలగ్నంబునన్ | 81 |
| క. | నృపరత్న మైనయుజ్ఞయి | |
| | త్యుపకారంబును గలుగక | 82 |
| క. | ఉర్వీనాయకుఁ డయ్యును | 83 |
| క. | మాటలయం దెఱిఁగెద వే | 84 |
| క. | మతిగలిగి చదువుఁ జిలుకలు | 85 |
| ఆ. | విక్రమార్కుబాహువిక్రమం బుర్విలో | 86 |
| సీ. | ఆదివసముల వర్షాత్యయోచితముగా | |
| | హంసనాదములు కాహళలు గాఁ దత్ఫక్ష | |
| ఆ. | యోగనిద్రఁ జెందియున్నవిష్ణుని మేలు | 87 |
| క. | శరదాగమమున నంభో | 88 |
| క. | పంకంబు లాఱె నేఱుల | 89 |
| ఉ. | దీప్రముఖంబు లౌచు నలుదిక్కులు నేర్పడ దుగ్ధసింధుపూ | 90 |
| ఉ. | తెల్లనిరాజహంసలను దెల్లనికల్వలఁ దెల్లఁదమ్ములం | 91 |
| క. | జడి గాక వెట్ట గాకయు | 92 |
| చ. | అవని నవంతిభూమివరుఁ డాదిగఁ బార్థివు లెల్ల లక్ష్మియు | 93 |
| ఉ. | అట్టిదినంబుల న్నృపకులాగ్రణిదానసమృద్ధి యొక్కెడన్ | 94 |
| క. | అని యడిగిన నాబ ట్టొ | 95 |
| ఉ. | దానక్షాత్రంబులు నా | 96 |
| మ. | అనినం జిత్తములోన లజ్జయు వృథాహంకారముం బుట్టఁగాఁ | 97 |
| సీ. | ఒకనాఁడు కొల్వులోనికి సిద్ధుఁ డొకరుండు | |
| ఆ. | పొదలఁజేసి మేను పూర్ణాహుతిగ వేల్చి | 98 |
| చ. | అనవుఁడు నుత్సహించి నృపుఁ డాతని వీడ్కొని రాత్రి సర్వయో | 99 |
| క. | ఆయెడ యోగిను లాజన | 100 |
| క. | దండాకృతిగా జనపా | 101 |
| క. | నిచ్చలు నీవిటు చేసిన | 102 |
| ఉ. | ప్రొద్దున లేచి యిండ్లు ధనపూర్ణము లౌట యెఱింగి యాత్మలోఁ | 103 |
| క. | ఈగతి ననుదినమును భాం | 104 |
| ఉ. | ఈక్రియఁ బర్వుకీర్తి నుతియించుచు యాచకు లెల్లఁ జెప్పఁగా | 105 |
| ఉ. | ఆనగరంబులోని నృపుఁ డల్లన రే యరుదెంచి మంత్రని | 106 |
| క. | మఱునాఁటిరాత్రి మునుకడఁ | 107 |
| క. | ఆ హోమకుండమునఁ దన | 108 |
| ఆ. | ఇచటి భూమిపాలుఁ డీక్రియ నిచ్చలు | 109 |
| క. | అనవుడుఁ గొనియాడుచు న | 110 |
| సీ. | తదనంతరంబ యాతఁడు తొంటిక్రియ వచ్చి | |
| ఆ. | నావుడు నతండు దురభిమానంబు విడిచి | 111 |
| క. | నీవును నాక్రియ నింటికిఁ | 112 |
| క. | లగ్నము దప్పినచొప్పుల | 113 |
పదునెనిమిదవ బొమ్మకథ
| వ. | తదనంతరంబ యొకదినంబున నష్టాదశద్వారంబునం బ్రవేశోన్ముఖుండై. | 114 |
| క. | వెలిపట్టును బులితోలును | 115 |
| మ. | అని భోజక్షితినాయకుం డమరపీఠారోహణవ్యగ్రుఁడై | 116 |
| క. | జనవర నిర్వచనముగా | 117 |
| ఉ. | క్రూరుఁడు నీరసాత్ముఁడును గుచ్చితబుద్ధియు దూషకుండు నా | |
| | జోరుఁడు నస్థిరుండు నలసుండును దుర్బలుఁడు న్మదాంధుఁడు | 118 |
| క. | ఆదివసంబులలో నొక | 119 |
| ఆ. | మాటలందె యతని మహియెల్లఁ దిరిగిన | 120 |
| క. | నిశ్చయముగ భువిఁ దీర్థపు | 121 |
| క. | నావుడు నాతఁడు నేఁ బృ | 122 |
| క. | కనకాహ్వయ మగు నగరము | 123 |
| క. | సూర్యప్రభయను నది త | |
| | భీర్యంబు గలిగి నడుకొని | 124 |
| ఆ. | అచటఁ జంద్రకాంతఖచితసౌపానమై | 125 |
| మ. | విను మావింధ్యమునందుఁ బ్రొద్దున శిరోవిన్యస్తపీఠాంకమై | 126 |
| ఆ. | ఇనుఁడు గ్రుంకువేళ నిక్కడఁ దాఁ గ్రుంకుఁ | 127 |
| క. | ఎన్నఁడు నిట్టి విచిత్రము | 128 |
| శా. | తత్కాలోచితగోష్ఠి దీర్చి యతనిం దాంబూలపూర్వంబులౌ | 129 |
| మ. | ఘనుఁ డట్లేగుచుఁ గాంచెఁ గాంచనమయాగారప్రకీర్ణాఘనా | |
| | లనలీలాకృతడఁంబరాంబరతలాలంబోష్ణరుగ్బింబచుం | 130 |
| సీ. | కని విస్మితుం డౌచుఁ జని హేమగృహముల | |
| ఆ. | రేపకడన లేచి పాపవినాశన | 131 |
| ఆ. | తెలివిపడఁగ మొదలి దిక్సతి కెత్తిన | 132 |
| ఆ. | తీర్థమధ్యమమున దివ్యపీఠాంకమై | 133 |
| క. | కడుచోద్య మంది యీఁదిన | |
| | బడనుఱికి పీఁటమీదను | 134 |
| క. | ధరణీశుం డెక్కిన మొగ[9] | 135 |
| శా. | కంభం బీక్రియ నిక్కుచున్ బిఱుసుగల్గం బెద్దయు న్నిక్కఁగా | 136 |
| ఉ. | చేసిన నెండపెల్లునకుఁ జిక్కక స్రుక్కక నిక్కి మిక్కిలిన్ | 137 |
| ఆ. | లక్షయోజనంబులను నిల్చి యైన నా | 138 |
| క. | నరనాయక నీ వీయెడఁ | 134 |
| క. | నీవును నేనును నొక్కటి | 140 |
| ఆ. | ఎన్న నాల్గుమాడలె త్తొకకర్షంబు | 141 |
| క. | అని యిచ్చినఁ గైకొని యా | 142 |
| ఆ. | కంబ మచట మునుఁగఁగా గంతుగొని తీర | 143 |
| శా. | ప్రాతఃకాలమునందు లేచి ధరణిపాలుండు తీర్థంబులో | 144 |
| క. | చేరఁ జనుదెంచి యతఁ డో | 145 |
| మ. | అనినం జూచి కృపారసం బెనయ నాహారార్థి యీవిప్రుఁ డీ | 146 |
| క. | మితి లేని మహిమ నీ కది | 147 |
| శా. | దానం బీక్రియఁ జేసి యొక్కయెడఁ దీర్థస్వార్థము ల్సేకుఱె | 148 |
| ఆ. | నీకు నీగుణములు లేక యీగద్దియ | 149 |
| శా. | సంసారాంబుధిపూర్ణమగ్నజననిస్తారాంఘ్రిపంకేరుహున్ | 150 |
| ఉ. | కంజభవార్చనీయపదకంజు నిరంజనునిం బురత్రయీ | 151 |
| మాలిని. | గిరివిరచితచాపా కృష్ణమేఘాభిరూపా | 152 |
| గద్యము. | ఇది రాయగజగంధవారణ వైరిమండలీకభేకఫణీంద్ర వీరఘోట్టవిభాళ కళింగదేశనిర్దూమధామ త్యాగనాగార్జున కర్ణాటద్రవిలాంధ్రమహారాష్ట్రభూపాలరూప నూపురసుందరచరణారవింద సనదప్రోలిపురవరాధీశ్వర | |