శుకసప్తతి/ఇరువదిరెండవకథ
ఇరువదిరెండవకథ
మ. అవనీమండలమండనం బయిన యార్యావర్తదేశంబునం
దు విరాటుం డనురాజు ప్రోవఁ జెలువందుం భద్రకాఖ్యంబుర
ప్రవరం బొక్కటి యందు విప్రకులపారావారహాలాహలం
బవు నీతం డన దేవలాంకుఁ డొకఁ డర్థాపేక్షమై వర్తిలున్. 108
సీ. అపరకర్మాగతంబైన వస్త్రమెగాని
క్రయలబ్ధవసనంబు కానివావి
పూటపూట పరాన్నభోజనంబేకాని
ప్రియభామనిజభుక్తి పెట్టుమందు
దానలబ్ధంబైన తాంబూలమేగాని
చేనున్నవీడెంబు చెడ్డయొట్టు
వితరణులైన భూవిభులవాకిలెకాని
యింక నిజాలయం బెదురుచుక్క
గీ. గాఁగ నూహించు నప్పాపకర్ముఁ డెంత
యర్థకాంక్షయొకాని ధనాఢ్యుఁడయ్యు
జన్మఫలమైన యట్టిసంసారసౌఖ్య
మనుభవింపంగజాలఁ డో యంబుజాక్షి. 109
మ. పితృకార్యంబున నొక్కనింట కడుతృప్తిం జెంది తత్పూజనా
గతపుష్పాదులు ద్రోచి యార్ద్రరసనాంగశ్రాంతి దైన్యస్థితుల్
జతగూడంగ నతండు గేహముల “బిక్షాందేహి" యంచున్ దరి
ద్రత గల్పించుచు తెచ్చి బైక్షము తుదిన్ గయ్యంబు సేయున్ పురిన్. 110
క. తొడిబడ నొకయింటితిథిన్
తడవుగ నాపోశనంబు ధరియించి కడున్
గడుపెద్ద దక్షిణిండని
యొడబడినంగాని భుక్తి కొగ్గఁడు పడతీ! 111
సీ. గార్హస్థవరులు దక్షణయుంచు దుడ్డు కా
సులు నిచ్చువానిపై సొరిది వైచు
నడిగి తెచ్చిన పోఁకలాకులు మాపటి
వేడుకకాండ్రకు వెల కొసంగు
దీనమును ముష్టియెత్తిన ధాన్యములు దెచ్చి
మారుబేరంబు కోమటుల కమ్ము
నలయక గూర్చి భైక్షాన్నంబు పరదేశ
వివిధమానవులకు విక్రయించు
గీ. నొదవినంతయు టాకుసేయుట యకార్య
మనఁగవచ్చునె లోకుల కైననేమి
యతఁడు దీలమీఁద వచ్చినయపుడు నైన
రూక మార్పడు కమలవిరోధినయన! 112
సీ. మనసుకోరికదీర తనుపు నీతనిగాఁగఁ
దలచును యదె పిండదానమన్న
ఘననిదానముగన్న గతి నుచ్చి చంకలు
దాటించు కార్పాస్థదానమన్న
నరచేతి ముడువగా నది యెంచి యెందైన
దవ్వేఁగు మహిషప్రదానమన్న
చెలరేఁగి కుప్పిగంతులు వైచి చంగున
దాఁటు నాలింగన దానమన్న
గీ. కాలపురుషాదిదానసంగ్రహణములకు
నెలమి వచ్చినవారితో కలహమాడి
యదను దప్పిన మరి పాళ్ళకైన బెనగు
నాశ బాల్పడి నవ్విప్రపాశవరుఁడు. 113
చ. సమయము వేచి యాద్విజుఁడు సంక్రమణగ్రహణాదిపుణ్యకా
లము లరుదేర దర్భలు తిలల్ ధరియించినవాని మజ్జన
ప్రమదజనంబు లొల్లమని పల్కినమంత్రము లుగ్గడించి వీ
సముకడగాగ గైకొను నసహ్యతరొక్కము లెన్నఁడెన్నడున్. 114
గీ. వ్రతములందున చిననాటి వడుగటంచు
దేవతోత్సవమని తండ్రితిథి యటంచు
వాతబేగులు మాన్ని యెవ్వారిగన్న
నేటు నాతఁడు ధనకాంక్ష వీటిబోవ. 115
సీ. అన్నంబు వెట్టింపు నాఁకలిగంటినో
యయ్యవార లటంచు నార్భటించు
పరిహరించినఁబోక బహుసాహసస్ఫూర్తిఁ
బలిమిమీఱఁగఁ దల్పుఁబడగఁద్రోయు
కూడకుండిన మదుర్ గోడ చెంగునదాఁటి
బంతిలో కూర్చుని రంతుచేయు
మెడఁబట్టి ద్రోచిన బడి చెయ్యి విఱిగెనో
కూయంచు మొఱవెట్టు గోపునెఱపు
గీ. నెట్టులయినను భుజియింప కెడసిబోవఁ
డాతఁడు పరాన్నభక్షణాయత్తుఁ డగుచు
బ్రాహ్మణోత్తమజనసమారాధనంబు
శిష్టనుతముగ గృహపతుల్ సేయునపుడు. 116
సీ. సంతలోఁ బ్రత్తి బిచ్చము లెత్తి నూఱాఱు
వగల జన్నిదములు వడికి వడికి
నికటకాననభూములకు నేఁగి మఱ్ఱియా
కులు దెచ్చి విస్తరుల్ గూర్చిగూర్చి
శాకపుబీజము ల్చల్లి బావులనీరు
చేఁది పోయుచుఁ బైరు చేసిచేసి
వేకువ నంగళ్ల విక్రయవేళల
జాఱిన మిరియంబు లేఱియేఱి
తే. యన్నియును విక్రయించి భార్యాకుమార
ముఖ్యు లాఁకట మ్రొఁగ్గిన మొగముఁజూడఁ
డాసపడి యేమి గోరిన నాగ్రహించు
జందెములు దెంచుకొని తద్ద్విజన్మఖలుఁడు. 117
తే. ఇట్లు గడియించి ధనమెల్ల నింట నునిచి
యతఁడు పరలోక మెనయఁ దదాత్మజుండు
గర్గుఁ డనువాఁడు కౌమారకలితుఁ డగుచుఁ
దరుణగాణిక్యవిహరణాదరణుఁ డగుచు. 118
సీ. కన్నెఱకంపుబింకముఁబోని నేయాలు
వెలఁబెట్టి బలుకు సుద్దులకు లొంగి
రతులకు జాణబేరము లంచు చెలులచేఁ
బరికించు వన్నెచిన్నలకు మఱఁగి
వలచితిరోరి! యీవుల కేమియెడఁబాయ
వలదనుతక్కుమ్రొక్కులకుఁ జిక్కి
సాకటి బిండుగల్ జాతరల్ మొదలుగాఁ
దలపెట్టి గొణుగువింతలకుఁ దగిలి
గీ.పోటు గడియించి రోసంబుఁ బొడమఁ జేసి
కలుపుగోలు వహించి పోకలకు నలరి
గర్గు డడ్డంబు లేక బోగంపుఁజెలుల
కైవశముచేసె దనయింటఁగలధనంబు. 119
సీ. జోగి జంగంబు లెచ్చుగఁ బల్కులకు వాఁడు
చెలరేఁగి లంజమందులకుఁ జల్లి
తముకు వేసినవెన్కఁ దాఁ జరించినఁ బట్టి
యునుపకుండఁ దలార్ల కొసఁగి యొసఁగి
కొండెము ల్జెప్పక యుండ విరాటభూ
వరుని వాకిటి చనవరుల కిచ్చి
'దర్పకాకార! దాతలరాయ!' యని వెంటఁ
బడు బట్టువారికిఁ బాఱవైచి
తే. తగులుగా నిచ్చు పీటమర్ద విటచేట
కులకును విదూషకులకు మేకోలు నడపి
తండ్రి గడియించినట్టి విత్తంబుపోవ
గుల్లగాఁడయ్యె నవ్విప్రవల్లభుండు. 120
తే. ఇవ్విధంబున లేమి వహించి గర్గుఁ
డప్పురము రోసి పరభూమి కరుగుచోటఁ
బ్రబలమగు నొక్కయగ్రహారమున నిలిచి
యతిపిపాసాబుభుక్షాతురాత్ముఁ డగుచు. 121
చ. సకలపురాణము ల్నిగమచర్చ లెఱింగిన వైదికాఖ్యుఁ డౌ
నొకగృహమేధి పిల్వఁగఁ దదజ్జ్వలమందిరసీమఁ జేరి యిం
చుక తలవంచుచుం బెళుకుఁజూపులతో వెసఁబాద్యమిచ్చుత
న్ముకురకపోలఁ గన్గొని కనుఁగవకుం బ్రమదంబు వొందఁగన్. 122
సీ. జాఱు పెన్నెరిగొప్పు జాతమన్యవశిలల్
నించు చేపట్టుగావించు నేర్పు
గిలుకుమెట్టెలు మ్రోయ కేకినీయానంబు
దెలుపుచు శాకంబు దెచ్చు నొరపు
పైటకొంగర వీడ బాహుమూలద్యుతుల్
మించగాఁ గదిసి వడ్డించుఠీవి
కమ్మజోడసియాడ కలితకోకిలరుచుల్
రాజిల్ల బెగడ మారడుగునేర్పు
తే. పతికిఁ జాటుగ నిల్చి తప్పక మెఱుంగు
సొలపుఁజూపుల బెళికిపోఁ జూచుదారిఁ
దియ్యవిలుకానిఁ దెచ్చి ప్రతిష్ఠ సేయఁ
గర్గుఁ డిష్టాన్నభుక్తి సోత్కంఠుఁడయ్యె. 123
వ. అయ్యవసరంబున. 124
సీ. మానసాజాతిశ్రమంబు దీటిత్తిసో
గాంక్షించి నాపైని గాలి విసరె
నటవీచరత్కేకి హర్షావహిత్థంబ
మర్చికోచాటంత మబ్బుదోఁచె
పథికయూథములు ప్రాప్యగ్రామములు జేర
నబ్ర మంబరమెల్ల నల్లిగొనియె
కాంక్ష కన్గొను సైరికవితానములచూపు
మిఱుమిట్లుగొన తీగె మెఱుపు మెఱసె
గీ. తరుణు లధిపుల మై వ్రాల నురుము లురిమె
చెలఁగి చాతకి నో రొగ్గ చినుకురాలె
నవని నేకార్ణవం బైనయట్లు జలము
వెల్లువలుగాఁగ నొకమహావృష్టిఁ గురిసె. 124
తే. అపుడు వైదికుఁ డాగర్గు నాదరించి
వానతఱియయ్యె రవి గ్రుంకవచ్చె నింక
నెందుల జనలేవు శయనింపు మిందె యనుచుఁ
దాను నాతఁడు సమయకృత్యములు దీర్చె. 125
తే. పవ్వళించిరంతఁ బనిదీర్చి దీపంబు
మలఁపి యద్దగోడ మఱుఁగుగాఁగ
వైదికునిసుధాంశువదనయు శయనించె
పచ్చవింటిరాయఁ డెచ్చరింప. 126
మ. గొనబుం బ్రాయము రూపసంపదయుఁ బేర్కొఁగల్గుట ల్మాటికిం
దనువీక్షించుట గర్గభూసురునిమీఁదం గోరుకు ల్మల్లడు
ల్గొనఁగా నేఁడొకనాఁటిమాత్రమున కీలోలత్వ మేలంచుఁ జెం
దినధైర్యంబునఁ గొంతసేపునకు నిద్రించె న్వరాకాంక్షియై. 127
ఉ. గర్గుఁడు దానిమేనియధికవ్యతిరూపములు న్విలాసనై
రర్గళము ల్విలోకనపరంపరలుం దలపోసి చిత్తభూ
మార్గణభూమి నొంప నసమంబగు తామస మంకురింపఁగా
నిర్గతభీతి వైదికుఁడు నిద్రవహించుటఁ జూచి గ్రక్కునన్. 128
క. చని దానివీఁపుపైఁ గర
మునుప న్మేల్కాంచి యాతలోదరి నాథుం
డని యొగ్గ నతఁడు తద్రతి
దనిసి వెస న్శయనభూమిదండకు నరిగెన్. 129
క. అంతట నిశిసమయమునకు
నంతము గలుగుటయు గర్గుఁ డరుగం గని య
క్కాంత నిజాధిపుఁ గనుఁగొని
సంతసమున సిగ్గు సాధ్వసం బొనగూడన్. 130
చ. పదరీతిరేమి రాత్రి నగుబాటని యెంచకవచ్చి యంతసే
యుదురె గృహంబులో నితరుఁ డున్కి యెఱుంగరె సిగ్గు దాకదో
మది మగవారలైనను సమస్త మెఱింగినయట్టివారికే
దుది నొకవేళ నేమియును దోఁచదువో గద యెంచి చూచినన్. 131
క. అనిన విని నేను నిశి మే
ల్కననే లేదనుచు దానికాంతుం డిదిగ
ర్గునికృత్యమె కావలెనని
ఘనమైన జుగుప్స వొడమఁగాఁ గుత్సించెన్. 132
తే. అప్పు డన్నాతి యేరీతి నాత్మమాన
భంగమాచ్ఛాదితంబు చేయఁగవలయు
ననఁ బ్రభావతి నన్నేమి యడిగె దవలి
కథ యెఱింగింపుమనిన శుకంబుఁ బలికె. 133
మ. అపు డమ్మానిని యథ్వనీనకృతధౌర్త్యప్రక్రియల్గాఁ దలంచి
పతిస్వాంత మెఱింగి మోసము జనించెం జూచితే యింకమ
న్నిపుణత్వంబునఁ గాని యీవిభునిసందేహంబు పోదంచు డెం
దపుఁదమ్మిం దలపోసి యద్భుతరసానందంబుఁ గల్పించుచున్. 134
ఉ. కంటిరె యెంతవింత కలగన్నపు డెల్లను మీరు వచ్చి న
న్నంటినయట్టులుండు నదియౌఁగద రాతిరి మిమ్ముఁ బాసి నే
నొంటిగఁ బవ్వళించుటకు నోపక చింత వహింప నంతలో
గంటికి నిద్రవచ్చె గలగంటి భవద్రతి గల్గినట్లుగాన్. 135
తే. వామహస్తము నురముపై వైచి నిదురఁ
జెందుతఱిఁ గానికల గందు రందు రెందు
నవ్విధంబునఁ బవళించి యైనకలయ
గంటి భవదీయకారుణ్యగరిమవలన. 136
క. అని పలుకు దానిమాటలు
విని నిశ్చయ మని తలంచె విభుఁ డోపద్మా
నన యంత నేర్పుగలిగిన
జనవచ్చు నటంచుఁ గీరచంద్రుండు పలికెన్. 137
గీ. ఆప్రభావతి బాగాయె నంచుఁ బలికి
ప్రాగ్దిశాపాండిమము గాంచి పడకయింటి
కరిగి పగలెల్ల ద్రోచి దినాంతవేళ
యధిపసంగమగుతుకమాస్యమునఁ దొలుక. 138
సీ. కలికి చేర్చుక్కయౌ గాదుగా కచభృంగ
భంగపాళికకోరపంక్తిగాని
కస్తూరితిలకమౌ గాదుగా ముఖపద్మ
సక్తశైవాలలేశంబుగాని
రంగులరవికె నారాదుగా కులశైల
గ్రసితనాగేంద్రత్వక్చయముగాని
గతివన్నెచీరెయౌ గాదుగా తనువిద్యు
తాభాదివారివాహంబుగాని
గీ. కనకమేఖలయౌ గాదుగా నితంబ
నవ్యకటిదేశకృతతోరణంబు గాని
యనుచు వర్ణింపఁ గైచేసికొని యొయార
మమరవచ్చెఁ బ్రభావతీహంసయాన. 139
మ. అపు డాచక్కెరదిండిపక్కిదొర యక్కా! నేఁటి కిమ్మేనిచొ
క్కపుశృంగారము వక్ష్యమాణకథజోన్ వింతయయ్యెన్ సుమీ
కృప దళ్కొత్తఁగఁ జిత్తగింపుమని యంగీకారముం గాంచి నే
రుపు మీరం దెలుపందొడంగె పలుమారుం దేనియల్ చిందగన్. 140
ముప్పదియాఱవకథ
క. సుజనాకరమగు నొకపుర
ము జగజ్జేగీయమాన మొదవగ ముదితా
గజరథమురుదురురయహయ
భుజవిజయసనాథసుభటభూయిష్ఠంబై. 141
క. ఆరాజథానియేలు గ
భీరుం డనునృపతి యతనిప్రియమంత్రి జర
త్కారుఁ డన వెలయు నతనికు
మారుఁడు గుణశాలి యనఁగ మాన్యతఁ గాంచెన్. 142
గీ. అతఁ దొకనాఁడు హరిశర్మ యనఁగబరఁగు
నొక్క తైర్థికుం డేతేర నొదవుభక్తి
నతని కిష్టాన్నసంతుష్టి యాచరించి
యర్హసంభాషణంబుల నలరఁజేసి. 143
క. అన్నియుఁ దొరగిన యట్టి ప్ర
సన్నాత్మా కలియుగంబు చటులాఘతదు
శ్చిన్ను లగుజనుల కేక్రియ
నెన్నగ సద్గతులుగలుగు నెఱిగింపఁగదే? 144