శాంతి పర్వము - అధ్యాయము - 120
| ←ముందరి అధ్యాయము | వ్యాస మహాభారతము (శాంతి పర్వము - అధ్యాయము - 120) వేద వ్యాసుడు |
తరువాతి అధ్యాయము→ |
| వ్యాస మహాభారతము | |||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| |||||||||||||||||||||
1 [య]
రాజవృత్తాన్య అనేకాని తవయా పరొక్తాని భారత
పూర్వైః పూర్వనియుక్తాని రాజధర్మార్దవేథిభిః
2 తథ ఏవ విస్తరేణొక్తం పూర్వైర థృష్టం సతాం మతమ
పరణయం రాజధర్మాణాం పరబ్రూహి భరతర్షభ
3 [భ]
రక్షణం సర్వభూతానామ ఇతి కషత్రే పరం మతమ
తథ యదా రక్షణం కుర్యాత తదా శృణు మహీపతే
4 యదా బర్హాణి చిత్రాణి బిభర్తి భుజగాశనః
తదా బహువిధం రాజా రూపం కుర్వీత ధర్మవిత
5 తైక్ష్ణ్యం జిహ్మత్వమ ఆథాన్త్యం సత్యమ ఆర్జవమ ఏవ చ
మధ్యస్దః సత్త్వమ ఆతిష్ఠంస తదా వై సుఖమ ఋచ్ఛతి
6 యస్మిన్న అర్దే హితం యత సయాత తథ్వర్ణం రూపమ ఆవిశేత
బహురూపస్య రాజ్ఞొ హి సూక్ష్మొ ఽపయ అర్దొ న సీథతి
7 నిత్యం రక్షిత మన్త్రః సయాథ యదా మూకః శరచ ఛిఖీ
శలక్ష్ణాక్షర తనుః శరీమాన భవేచ ఛాస్త్ర విశారథః
8 ఆపథ థవారేషు యత్తః సయాజ జలప్రస్రవణేష్వ ఇవ
శైలవర్షొథకానీవ థవిజాన సిథ్ధాన సమాశ్రయేత
9 అర్దకామః శిఖాం రాజా కుర్యాథ ధర్మధ్వజొపమామ
నిత్యమ ఉథ్యతథణ్డః సయాథ ఆచరేచ చాప్రమాథతః
లొకే చాయ వయయౌ థృష్ట్వా వృక్షాథ వృక్షమ ఇవాప్లవన
10 మృజావాన సయాత సవయూద్యేషు భావాని చరణైః కషిపేత
జాతపక్షః పరిస్పన్థేథ రక్షేథ వైకల్యమ ఆత్మనః
11 థొషాన వివృణుయాచ ఛత్రొః పరపక్షాన విధూనయేత
కాననేష్వ ఇవ పుష్పాణి బర్హీవార్దాన సమాచరేత
12 ఉచ్ఛ్రితాన ఆశ్రయేత సఫీతాన నరేన్థ్రాన అచలొపమాన
శరయేచ ఛాయామ అవిజ్ఞాతాం గుప్తం శరణమ ఆశ్రయేత
13 పరావృషీవాసిత గరీవొ మజ్జేత నిశి నిర్జనే
మాయూరేణ గుణేనైవ సత్రీభిశ చాలక్షితశ చరేత
న జహ్యాచ చ తనుత్రాణం రక్షేథ ఆత్మానమ ఆత్మనా
14 చారభూమిష్వ అభిగమాన పాశాంశ చ పరివర్జయేత
పీడయేచ చాపి తాం భూమిం పరణశ్యేథ గహనే పునః
15 హన్యాత కరుథ్ధాన అతివిషాన యే జిహ్మగతయొ ఽహితాన
నాశ్రయేథ బాల బర్హాణి సన నివాసాని వాసయేత
16 సథా బర్హి నిభః కామం పరసక్తి కృతమ ఆచరేత
సర్వతశ చాథథేత పరజ్ఞాం పతంగాన గహనేష్వ ఇవ
ఏవం మయూరవథ రాజా సవరాష్ట్రం పరిపాలయేత
17 ఆత్మవృథ్ధి కరీం నీతిం విథధీత విచక్షణః
ఆత్మసంయమనం బుథ్ధ్యా పరబుథ్ధ్యావతారణమ
బుథ్ధ్యా చాత్మగుణప్రాప్తిర ఏతచ ఛాస్త్ర నిథర్శనమ
18 పరం చాశ్వాసయేత సామ్నా సవశక్తిం చొపలక్షయేత
ఆత్మనః పరిమర్శేన బుథ్ధిం బుథ్ధ్యా విచారయేత
సాన్త్వయొగమతిః పరాజ్ఞః కార్యాకార్యవిచారకః
19 నిగూఢ బుథ్ధిర ధీరః సయాథ వక్తవ్యే వక్ష్యతే తదా
సంనికృష్టాం కదాం పరాజ్ఞొ యథి బుథ్ధ్యా బృహస్పతిః
సవభావమ ఏష్యతే తప్తం కృష్ణాయసమ ఇవొథకే
20 అనుయుఞ్జీత కృత్యాని సర్వాణ్య ఏవ మహీపతిః
ఆగమైర ఉపథిష్టాని సవస్య చైవ పరస్య చ
21 కషుథ్రం కరూరం తదా పరాజ్ఞం శూరం చార్దవిశారథమ
సవకర్మణి నియుఞ్జీత యే చాన్యే వచనాధికాః
22 అప్య అథృష్ట్వా నియుక్తాని అనురూపేషు కర్మసు
సర్వాంస తాన అనువర్తేత సవరాంస తన్త్రీర ఇవాయతా
23 ధర్మాణామ అవిరొధేన సర్వేషాం పరియమ ఆచరేత
మమాయమ ఇతి రాజా యః స పర్వత ఇవాచలః
24 వయవసాయం సమాధాయ సూర్యొ రశ్మిమ ఇవాయతామ
ధర్మమ ఏవాభిరక్షేత కృత్వా తుల్యే పరియాప్రియే
25 కులప్రకృతిథేశానాం ధర్మజ్ఞాన మృథుభాషిణః
మధ్యే వయసి నిర్థొషాన హితే యుక్తాఞ జితేన్థ్రియాన
26 అలుభాఞ శిక్షితాన థాన్తాన ధర్మేషు పరినిష్ఠితాన
సదాపయేత సర్వకార్యేషు రాజా ధర్మార్దరక్షిణః
27 ఏతేనైవప్రకారేణ కృత్యానామ ఆగతిం గతిమ
యుక్తః సమనుతిష్ఠేత తుష్టశ చారైర ఉపస్కృతః
28 అమొఘక్రొధహర్షస్య సవయం కృత్యాన్వవేక్షిణః
ఆత్మప్రత్యయ కొశస్య వసుధైవ వసుంధరా
29 వయక్తశ చానుగ్రహొ యస్య యదార్దశ చాపి నిగ్రహః
గుప్తాత్మా గుప్తరాష్ట్రశ చ స రాజా రాజధర్మవిత
30 నిత్యం రాష్ట్రమ అవేక్షేత గొభిః సూర్య ఇవొత్పతన
చారాంశ చ న చరాన విథ్యాత తదా బుథ్ధ్యా న సంజ్వరేత
31 కాలప్రాప్తమ ఉపాథథ్యాన నార్దం రాజా పరసూచయేత
అహన్య అహని సంథుహ్యాన మహీం గామ ఇవ బుథ్ధిమాన
32 యదాక్రమేణ పుష్పేభ్యశ చినొతి మధు షట్పథః
తదా థరవ్యమ ఉపాథాయ రాజా కుర్వీత సంచయమ
33 యథ ధి గుప్తావశిష్టం సయాత తథ ధితం ధర్మకామయొః
సంచయానువిసర్గీ సయాథ రాజా శాస్త్రవిథ ఆత్మవాన
34 నాల్పమ అర్దం పరిభవేన నావమన్యేత శాత్రవాన
బుథ్ధ్యావబుధ్యేథ ఆత్మానం న చాబుథ్ధిషు విశ్వసేత
35 ధృతిర థాక్ష్యం సంయమొ బుథ్ధిర అగ్ర్యా; ధైర్యం శౌర్యం థేశకాలొ ఽపరమాథః
సవల్పస్య వా మహతొ వాపి వృథ్ధౌ; ధనస్యైతాన్య అష్ట సమిన్ధనాని
36 అగ్నిస్తొకొ వర్ధతే హయ ఆజ్యసిక్తొ; బీజం చైకం బహుసాహస్రమ ఏతి
కషయొథయౌ విపులౌ సంనిశామ్య; తస్మాథ అల్పం నావమన్యేత విథ్వాన
37 బాలొ ఽబాలః సదవిరొ వా రిపుర; యః సథా పరమత్తం పురుషం నిహన్యాత
కాలేనాన్యస తస్య మూలం హరేత; కాలజ్ఞాతా పార్దివానాం వరిష్ఠః
38 హరేత కీర్తిం ధర్మమ అస్యొపరున్ధ్యాథ; అర్దే థీర్ఘం వీర్యమ అస్యొపహన్యాత
రిపుర థవేష్టా థుర్బలొ వా బలీ; వా తస్మాచ ఛత్రౌ నైవ హేడేథ యతాత్మా
39 కషయం శత్రొః సంచయం పాలనం చాప్య; ఉభౌ చార్దౌ సహితౌ ధర్మకామౌ
అతశ చాన్యన మతిమాన సంథధీత; తస్మాథ రాజా బుథ్ధిమన్తం శరయేత
40 బుథ్ధిర థీప్తా బలవన్తం హినస్తి; బలం బుథ్ధ్యా వర్ధతే పాల్యమానమ
శత్రుర బుథ్ధ్యా సీథతే వర్ధమానొ; బుథ్ధేః పశ్చాత కర్మ యత తత పరశస్తమ
41 సర్వాన కామాన కామయానొ హి ధీరః; సత్త్వేనాల్పేనాప్లుతే హీనథేహః
యదాత్మానం పరార్దయతే ఽరదమానైః; శరేయః పాత్రం పూరయతే హయ అనల్పమ
42 తస్మాథ రాజా పరగృహీతః పరేషు; మూలం లక్ష్మ్యాః సర్వతొ ఽభయాథథీత
థీర్ఘం కాలమ అపి సంపీడ్యమానొ; విథ్యుత సంపాతమ ఇవ మానొర్జితః సయాత
43 విథ్యా తపొ వా విపులం ధనం వా; సర్వమ ఏతథ వయవసాయేన శక్యమ
బరహ్మ యత తం నివసతి థేహవత్సు; తస్మాథ విథ్యాథ వయవసాయం పరభూతమ
44 యత్రాసతే మతిమన్తొ మనస్వినః; శక్రొ విష్ణుర యత్ర సరస్వతీ చ
వసన్తి భూతాని చ యత్ర నిత్యం; తస్మాథ విథ్వాన నావమన్యేత థేహమ
45 లుబ్ధం హన్యాత సంప్రథానేన నిత్యం; లుబ్ధస తృప్తిం పరవిత్తస్య నైతి
సర్వొ లుబ్ధః కర్మ గుణొపభొగే; యొ ఽరదైర హీనొ ధర్మకామౌ జహాతి
46 ధనం భొజ్యం పుత్రథారం సమృథ్ధిం; సర్వొ లుబ్ధః పరార్దయతే పరేషామ
లుబ్ధే థొషాః సంభవన్తీహ సర్వే; తస్మాథ రాజా న పరగృహ్ణీత లుబ్ధాన
47 సంథర్శనే సత్పురుషం జఘన్యమ అపి చొథయేత
ఆరమ్భాన థవిషతాం పరాజ్ఞః సర్వాన అర్దాంస తు సూథయేత
48 ధర్మాన్వితేషు విజ్ఞాతొ మన్త్రీ గుప్తశ చ పాణ్డవ
ఆప్తొ రాజన కులీనశ చ పర్యాప్తొ రాజ్యసంగ్రహే
49 విధిప్రవృత్తాన నరథేవ ధర్మాన; ఉక్తాన సమాసేన నిబొధ బుథ్ధ్యా
ఇమాన విథధ్యాథ వయనుసృత్య యొ వై; రాజా మహీం పాలయితుం స శక్తః
50 అనీతిజం యథ్య అవిధానజం సుఖం; హఠ పరణీతం వివిధం పరథృశ్యతే
న విథ్యతే తస్య గతిర మహీపతేర; న విథ్యతే రాష్ట్రజమ ఉత్తమం సుఖమ
51 ధనైర విశిష్టాన మతిశీలపూజితాన; గుణొపపన్నాన యుధి థృష్టవిక్రమాన
గుణేషు థృష్టాన అచిరాథ ఇహాత్మవాన; సతొ ఽభిసంధాయ నిహన్తి శాత్రవాన
52 పశ్యేథ ఉపాయాన వివిధైః కరియాపదైర; న చానుపాయేన మతిం నివేశయేత
శరియం విశిష్టాం విపులం యశొ ధనం; న థొషథర్శీ పురుషః సమశ్నుతే
53 పరీతిప్రవృత్తౌ వినివర్తనే తదా; సుహృత్సు విజ్ఞాయ నివృత్య చొభయొః
యథ ఏవ మిత్రం గురు భరమ ఆవహేత; తథ ఏవ సుస్నిగ్ధమ ఉథాహరేథ బుధః
54 ఏతాన మయొక్తాంస తవ రాజధర్మాన; నృణాం చ గుప్తౌ మతిమ ఆథధత్స్వ
అవాప్స్యసే పుణ్యఫలం సుఖేన; సర్వొ హి లొకొత్తమ ధర్మమూలః