మత్స్యపురాణము/ప్రథమాశ్వాసము
శ్రీరస్తు
మత్స్యపురాణము
ప్రథమాశ్వాసము
| క. | హరికి సమర్పిత మగు కృతి, | 1 |
| వ. | అని మనంబున వితర్కించి. | 2 |
| సీ. | జలజసంభవునకు నిలువేలు పై మించెఁ | |
| | నట్టి నిర్మల నిరవద్య యజ్ఞతత్వ | 3 |
| చ. | లలితమనోజ్ఞవర్ణసదలంకృత మై సరసాంతహృద్య మై | 4 |
| శా. | భారద్వాజసగోత్రసంభవుఁడ నాపస్తంబుఁడ దిమ్మమాం | 5 |
| క. | ఈరీతి గోత్రనామాం | 6 |
| సీ. | ఆయురారోగ్యనిత్యైశ్వర్యములు గల్గి | 7 |
| గీ. | తలఁచి చూడ విష్ణుధర్మోత్తరమునకు | 8 |
| వ. | ఇట్లు నిర్మితం బగు మదీయకావ్యంబునకు రంగభర్తను నాయకునిఁగా | 9 |
| క. | సురతాత్ముఁ డౌ విభీషణ | 10 |
| క. | పంచశరాహితసఖుసకు | 11 |
| క. | వరశంఖచక్రకీలిత | 12 |
| క. | ధారాధరసమవిశదా | 13 |
| వ. | అర్పితంబు గా నా రచియింపఁ బూనిన పురాణంబునకుఁ బ్రారంభం బెట్టి | 14 |
| ఉ. | కారణకార్యరూప! గుణకర్మసమూహవిహీన! సచ్చిదా | 15 |
| వ. | అవధరింపు మంత శౌనకుండు విష్ణురాతునివలన షడంగయుక్తంబు లై | 16 |
| శా. | వేదంబుల్ వివిధార్థజాలరచనావిర్భూతముల్ గానఁ ద | 17 |
| క. | ఆ వేదార్థము లొక్కొక | 18 |
| తరళ. | అని మునీశ్వరుఁ డివ్విధంబున నాత్మలోపల వేదసం | 19 |
| వ. | ఇ ట్లమ్మునివరుండు శిష్యసమన్వితుం డై దేశంబులు గడఁచి పుణ్యవనులు | |
| | లగు సుమనోరసంబులపరిమళంబులకు నిలయంబు లై శీతలపానీయపూరి | 20 |
| సీ. | వ్యాఖ్యానముఖరవేదాంతవాక్యంబుల | 21 |
| గీ. | అంతఁ దత్కృతంబులకు నాతిథేయంబు | 22 |
| క. | నారాయణరూపంబున | 23 |
| క. | వేదంబులు భవదభినవ | 24 |
| మ. | సనకాదుల్ భవదంఘ్రీభక్తియుతు లై సంసారదావానలం | 25 |
| వ. | అదియునుం గాక భవన్మంగళగుణంబులు నిర్ణయించి వర్ణింపఁ బద్మసంభ | 26 |
| క. | మనమునఁ బెక్కువిధంబుల | 27 |
| చ. | చదివితి వేదశాస్త్రములు సాంగపదస్వరవర్ణరూఢి నం | 28 |
| గీ. | పాపరూప మగుచు బలసి యుండెడు హింస | 29 |
| సీ. | వరుస మంత్రంబె దేవతయని వర్ణించు | 30 |
| క. | ఈ వేదంబులలోపల | 31 |
| ఉ. | ఎవ్వనిచేత నీ జగము లెల్లను సృష్టము లయ్యె రక్షకుం | 32 |
| చ. | అరయ మదీయ మైన హృదయంబున మోహమదాంధకారముల్ | 33 |
| వ. | అని యిట్లు శౌనకుం డంతఃప్రపత్తిపూర్వకంబుగాఁ బలికినవచనంబులకు | 34 |
| క. | పలికితివి మంచిమాటలు | 35 |
| చ. | జగదుదయావ్యయంబులును సంసృతిలక్షణ మాత్మయోగముల్ | 36 |
| సీ. | ఒకనాఁడు పర్వతయుక్తుఁ డై నారదుఁ | 37 |
| మ. | ధీసంపన్నుఁడు తన్మునీంద్రుఁ డట సుస్నిగ్ధస్వరావృత్తితో | 38 |
| సీ. | ఏ రీతి నుదయించె నీచరాచరరూప | |
| | గైవల్య మన నెద్ది కాలంబు క్రియ లెవ్వి | 39 |
| వ. | అనిన నారదునకుఁ బద్మసంభవుండు వికసితస్వాంతుండై యిట్లనియె. | 40 |
| చ. | వినుము మునీంద్ర పూర్వమున వేడుకతో సనకాదు లెల్ల ని | 41 |
| క. | నీ వడిగిన ప్రశ్నలు సం | 42 |
| చ. | కలఁ డొకఁ డాదివేలుపు జగన్నుతుఁడై శతకోటిభాస్కరో | 43 |
| వ. | అట్టి నిర్మలనిరవద్యనిరతిశయసచ్చిదానందస్వరూపసమేతుం డగు తత్తే | 44 |
| క. | నేరుపు దలకొనఁగఁ దదా | 45 |
| వ. | తత్ప్రకారంబున జలమధ్యసంస్థాపితం బగు నట్టి బ్రహ్మాండకరండం బపా | 46 |
| క. | ఆవిష్ణుని నిర్మలనా | 47 |
| వ. | అయ్యవసరంబున. | 48 |
| క. | ఆపరమమూర్తి నిజమా | 49 |
| క. | మధుకైటభు లను రాక్షసు | 50 |
| గీ. | పవ్వళించియుండి బాహుద్వయంబున | 51 |
| శా. | ఆరాత్రించరవీరఘోరకదనవ్యాపారసత్వోద్ధత | 52 |
| క. | వెయ్యేఁడులు బహుబలమునఁ | 53 |
| మ. | అనినన్ వారలలోడ నిట్లనియె నత్యంతంబు తత్పుండరీ | 54 |
| క. | ఈరీతిని వరమడిగిన | 55 |
| క. | వరమిచ్చెద మని పలికిన | 56 |
| మ. | మెఱుఁగుల్ గ్రాలెడి వేఁడిశస్త్రములచే మిన్నందుచున్ జ్వాలలన్ | 57 |
| వ. | ఇట్లు మధుకైటభులు ప్రార్ధించిన నంత నారాయణుం డట్ల చేసెద నని తదీ | 58 |
| గీ. | అట్టి మధుకైటభాసురహననసమయ | 59 |
| క. | ఆరుద్రుఁడు నిజరౌద్రా | 60 |
| క. | హృదయంబున సుజ్ఞానం | 61 |
| చ. | పరమపరాపరార్థపర పారగ సర్వనివాస సంతతా | 62 |
| సీ. | అలఘుపాపౌఘతూలాచలంబులకును | 63 |
| క. | పరతత్వ మనిన నీవే | 64 |
| క. | ఏఁ జేయవలయు కార్యం | 65 |
| వ. | అని యిట్లు రుద్రుండు విన్నవించు సమయంబున నప్పరమపురుషుం డగు | 66 |
| సీ. | అతిరౌద్రరూపనిర్గతుఁడ వైతివి గాన | 67 |
| క. | అనయంబును దామసగుణ | 68 |
| గీ. | ఏను నీవు ననఁగ నీభేద మాత్మయం | 69 |
| వ. | అది గావున నీవు మేరుశైలంబునకు రజతశృంగం బై విలసిల్లు కైలాసనగం | 70 |
| క. | జయ జయ కైటభమర్దన | 71 |
| గీ. | సూక్ష్మమునకు మిగుల సూక్ష్మంబ వగుచును | 72 |
| క. | కారణకార్యసమేతుఁడ | 73 |
| క. | మృగనాభిగంధసహితం | 74 |
| మ. | జలతత్వంబు సృజించి యందును నిజేచ్ఛావేశసంసృష్టిని | 75 |
| సీ. | సిరికి నాథుండవై చెలఁగి యుండెడు చోట | 76 |
| శా. | జాతివ్యక్తుల మాడ్కి ద్యవ్యగుణముల్ సంధిల్లు చందంబునన్ | 77 |
| ఆ. | ఈ జగంబులోన నింతైనఁ బరికింప | 78 |
| చ. | కఱకున ఘోరదానవులు గ్రక్కున నార్ధి జనించి వచ్చినన్ | 79 |
| క. | అధికు లగునట్టి దనుజుల | 80 |
| వ. | దేవా! భవదీయగుణంబు లనంతంబగుటం జేసి యస్మదాదులకు వర్ణింప | 81 |
| క. | పంకజసంభవ నీ విఁక | 82 |
| క. | తారుకొని యేనె జగములు | 83 |
| క. | పరముఁడ నే బూర్వుఁడ నై | 84 |
| గీ. | బ్రాహ్మమానమునను బరిపూర్తి నూఱేండ్లు | 85 |
| క. | పొడవుల కెయ్యది మిక్కిలి | 86 |
| క. | సర్వజ్ఞుఁడ వై త్రిజగ | 87 |
| క. | ఏకార్యం బెచ్చోటను | 88 |
| క. | ఆయతగతితో నొదవెడి | 89 |
| క. | ఏ వంక నైన జగముల | 90 |
| వ. | అని పుండరీకాక్షుం డాన తిచ్చి యంతర్ధానంబు నొందిన నంత మహాంధ | 91 |
| సీ. | కనుఁగొంటి నొకచోటఁ గాంతిచే విలసిల్లు | 92 |
| వ. | అయ్యెడం బ్రాకారసౌధతోరణధ్వజకేళీవనవిరాజితం బై యానందకందం | 93 |
| సీ. | సౌధకీలితరత్నశకల మొక్కటి చాలు | 94 |
| క. | అతులితముగ నిజమణిబిం | 95 |
| వ. | మఱియును. | 96 |
| సీ. | ఎచ్చోటఁ జూచిన నచ్చోట వేదాంత | 97 |
| క. | నిరుపమవైభవశోభా | 98 |
| మ. | తరుణుల్ తత్పురపుష్పవాటికలలోఁ దారస్వరం బొప్ప సు | 99 |
| క. | కదియవు తత్పురవాసుల | 100 |
| వ. | మఱియును. | 101 |
| సీ. | ప్రాకారగోపురప్రాసాదనవరత్న | 102 |
| క. | కనుగొంటి నట్టి పట్టణ | 103 |
| వ. | ఇ ట్లఖిలమంగళాశ్రయం బై యతివిస్తృతం బగు తత్పురంబునం గలుగు | 104 |
| సీ. | ఓ పుండరీకాక్ష! యో జగన్నాయక! | 105 |
| చ. | తిరమున మీగుణంబులు నుతింపక మోహవిమోహితుండ నై | 106 |
| క. | శరణాగతరక్షకుఁ డను | 107 |
| వ. | అని యి ట్లార్తుండ నై తద్గుణంబులు గొనియాడి నయనయుగంబులు తెఱ | 108 |
| చ. | పరమపరార్థరూప! గుణభాసుర! నిత్యనివాసవైభవా | 109 |
| క. | నిరుపమవైభవకరుణా | 110 |
| సీ. | గాఢాంధకారసాగరమునఁ బెక్కేండ్లు | 111 |
| వ. | ఇవ్విధంబున స్తుతిపూర్వకంబుగా నే నిన్నవించిన వచనంబు లాకర్ణించి | 112 |
| సీ. | కమలజ విలసిల్లు గాఢాంధకారసా | |
| గీ. | నచట నీ చేత దృష్ట మై నట్టి పురము | 113 |
| శా. | నీ వీ తత్వ మెఱుంగు మబ్జభవ యే నీకుం బ్రవచించెదన్ | 114 |
| క. | ఆ దివ్యనగరినడుమను | 115 |
| గీ. | అట్టి వేదరాసు లగు సత్స్వరూపంబు | 116 |
| వ. | అని యానతిచ్చి పుండరీకాక్షుండు మఱియు నిట్లనియె. | 117 |
| మ. | అదె దర్శింపుము సర్వలోకముల కగ్ర్యం బై మహావైభవా | 118 |
| క. | నారాయణనామము నీ | 119 |
| క. | ప్రణవాది చేసి నారా | 120 |
| క. | ఈ యష్టాక్షరిమంత్రము | 121 |
| గీ. | మత్సహాయ మైన మహనీయశక్తియు | 122 |
| వ. | అని యానతిచ్చి యప్పుండరీకాక్షుండు నిజమహత్వంబు నాకు దృష్టంబు | |
| | ల్మవిద్వీపప్లక్షద్వీపక్రౌంచద్వీపశాకద్వీపపుష్కరద్వీపంబు లను సప్తద్వీపం | 123 |
| క. | గగనమహీతలపాతా | 124 |
| వ. | అంత. | 125 |
| సీ. | వరుసతో విప్రాదివర్ణసంభవు లైన | |
| | దము సృజించిన రమాధవునిపైఁ జిత్తంబు | 126 |
| వ. | ఇట్లు పుండరీకాక్షు మనస్సృష్టినిర్మితు లై లోకత్రయంబునం గలుగు నాగ | 127 |
| గీ. | మఱలఁ బురికొనంగ మజ్జనకుం డగు | 128 |
| సీ. | ఇలలోన ఖగమృగాదులు నిజాంశమ్ముల | 129 |
| క. | త్సాయుజ్యము నొందు నంత సకలజగంబుల్ శ్రీయుతము లగుచు శూన్యము లై యున్నని తమముచేత నాశాంతములై. | 130 |
| క. | తొల్లింటయట్ల లోకము | 131 |
| క. | నేరుపున సకలకార్యము | 132 |
| క. | అని యివ్విధమున లక్ష్మీ | 133 |
| శా. | ఈరీతి న్వచియించు నవ్విభునితో నిట్లంటి నే నప్పు డ | 134 |
| వ. | అని పలుకు నెడ నప్పు డప్పరమనివాసుని దివ్యమంగళశరీరంబువలన | 135 |
| శా. | ఏ నెట్లట్టుల నీవు సర్వభువనాధీశుండ వై సర్వవి | 136 |
| క. | ఆ రేతోమయసృష్టికి | 137 |
| క. | జననంబునకును మరణం | 138 |
| క. | ఆకర్మంబులఁ జెందక | 139 |
| క. | జననముఁ బొందినఁ ద్రిజగ | 140 |
| గీ. | అట్టి జను లెల్ల వసుధాతలాంతరమున | 141 |
| సీ. | దేవతాంతరమార్గదీప్తంబు లగు నట్ల | 142 |
| క. | ఈరీతి వివిధమతములు | 143 |
| చ. | అనవరతంబు మద్గుణము లాత్మ దలంచుచు జిహ్వలందు మ | 144 |
| సీ. | బాహ్యసంభవము నాభ్యంతరసంభవం | 145 |
| గీ. | సుఖము వచ్చిన మతిల్లి చొక్కుపడక | 146 |
| వ. | మఱియు సాలోక్యసాకారసామీప్యసాయుజ్యంబు లన ముక్తి నాల్గువి | 147 |
| క. | వాలాయం బగు భక్తిని | 148 |
| శా. | ఏ కాలంబును మమ్ముఁ గూర్చి ఫలమం దెందున్ విరక్తాత్ము లై | 149 |
| శా. | కామక్రోధమదాదులం గెలిచి దుష్కర్మక్రియాశూన్యు లై | 150 |
| సీ. | అనయంబు మన్నామ మాత్మలో దలఁచుచు | 151 |
| సీ. | యజ్ఞాదినిత్యకర్మాచారవిధియును | |
| | టనృతంబు విడుచుట హర్షంబు నొందుట | 152 |
| గీ. | ఈ జగం బెల్ల మిథ్యగా నెఱిఁగికొనుట | 153 |
| క. | నీ వఖిలభువనములకును | 154 |
| క. | రంగేశ! రంగసంగత | 155 |
| మాలినీవృత్తము. | కరధృతదరచక్రా! ఖండితారాతిచక్రా! | 156 |
గద్య
ఇది శ్రీహనుమత్కటాక్షలబ్దవరప్రసాద సహజసారస్వతచంద్ర
నామాంక రామవిద్వన్మణికుమా రాష్టఘంటావధానపరమే
శ్వర హరిభట్టారకవిరచితం బైన మత్స్యపురాణ
ఖండం బగు విష్ణుధర్మోత్తరంబునందుఁ
బ్రథమాశ్వాసము
