భీష్మ పర్వము - అధ్యాయము - 40
| ←ముందరి అధ్యాయము | వ్యాస మహాభారతము (భీష్మ పర్వము - అధ్యాయము - 40) వేద వ్యాసుడు |
తరువాతి అధ్యాయము→ |
| వ్యాస మహాభారతము | |||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| |||||||||||||||||||||
1 అర్జున ఉవాచ
సంన్యాసస్య మహాబాహొ తత్త్వమ ఇచ్ఛామి వేథితుమ
తయాగస్య చ హృషీకేశ పృదక కేశినిషూథన
2 శరీభగవాన ఉవాచ
కామ్యానాం కర్మణాం నయాసం సంన్యాసం కవయొ విథుః
సర్వకర్మఫలత్యాగం పరాహుస తయాగం విచక్షణాః
3 తయాజ్యం థొషవథ ఇత్య ఏకే కర్మ పరాహుర మనీషిణః
యజ్ఞథానతపఃకర్మ న తయాజ్యమ ఇతి చాపరే
4 నిశ్చయం శృణు మే తత్ర తయాగే భరతసత్తమ
తయాగొ హి పురుషవ్యాఘ్ర తరివిధః సంప్రకీర్తితః
5 యజ్ఞథానతపఃకర్మ న తయాజ్యం కార్యమ ఏవ తత
యజ్ఞొ థానం తపశ చైవ పావనాని మనీషిణామ
6 ఏతాన్య అపి తు కర్మాణి సఙ్గం తయక్త్వా ఫలాని చ
కర్తవ్యానీతి మే పార్ద నిశ్చితం మతమ ఉత్తమమ
7 నియతస్య తు సంన్యాసః కర్మణొ నొపపథ్యతే
మొహాత తస్య పరిత్యాగస తామసః పరికీర్తితః
8 థుఃఖమ ఇత్య ఏవ యత కర్మ కాయక్లేశభయాత తయజేత
స కృత్వా రాజసం తయాగం నైవ తయాగఫలం లభేత
9 కార్యమ ఇత్య ఏవ యత కర్మ నియతం కరియతే ఽరజున
సఙ్గం తయక్త్వా ఫలం చైవ స తయాగః సాత్త్వికొ మతః
10 న థవేష్ట్య అకుశలం కర్మ కుశలే నానుషజ్జతే
తయాగీ సత్త్వసమావిష్టొ మేధావీ ఛిన్నసంశయః
11 న హి థేహభృతా శక్యం తయక్తుం కర్మాణ్య అశేషతః
యస తు కర్మఫలత్యాగీ స తయాగీత్య అభిధీయతే
12 అనిష్టమ ఇష్టం మిశ్రం చ తరివిధం కర్మణః ఫలమ
భవత్య అత్యాగినాం పరేత్య న తు సంన్యాసినాం కవ చిత
13 పఞ్చైతాని మహాబాహొ కారణాని నిబొధ మే
సాంఖ్యే కృతాన్తే పరొక్తాని సిథ్ధయే సర్వకర్మణామ
14 అధిష్ఠానం తదా కర్తా కరణం చ పృదగ్విధమ
వివిధాశ చ పృదక్చేష్టా థైవం చైవాత్ర పఞ్చమమ
15 శరీరవాఙ్మనొభిర యత కర్మ పరారభతే నరః
నయాయ్యం వా విపరీతం వా పఞ్చైతే తస్య హేతవః
16 తత్రైవం సతి కర్తారమ ఆత్మానం కేవలం తు యః
పశ్యత్య అకృతబుథ్ధిత్వాన న స పశ్యతి థుర్మతిః
17 యస్య నాహంకృతొ భావొ బుథ్ధిర యస్య న లిప్యతే
హత్వాపి స ఇమాఁల లొకాన న హన్తి న నిబధ్యతే
18 జఞానం జఞేయం పరిజ్ఞాతా తరివిధా కర్మచొథనా
కరణం కర్మ కర్తేతి తరివిధః కర్మసంగ్రహః
19 జఞానం కర్మ చ కర్తా చ తరిధైవ గుణభేథతః
పరొచ్యతే గుణసంఖ్యానే యదావచ ఛృణు తాన్య అపి
20 సర్వభూతేషు యేనైకం భావమ అవ్యయమ ఈక్షతే
అవిభక్తం విభక్తేషు తజ జఞానం విథ్ధి సాత్త్వికమ
21 పృదక్త్వేన తు యజ జఞానం నానాభావాన పృదగ్విధాన
వేత్తి సర్వేషు భూతేషు తజ జఞానం విథ్ధి రాజసమ
22 యత తు కృత్స్నవథ ఏకస్మిన కార్యే సక్తమ అహైతుకమ
అతత్త్వార్దవథ అల్పం చ తత తామసమ ఉథాహృతమ
23 నియతం సఙ్గరహితమ అరాగథ్వేషతః కృతమ
అఫలప్రేప్సునా కర్మ యత తత సాత్త్వికమ ఉచ్యతే
24 యత తు కామేప్సునా కర్మ సాహంకారేణ వా పునః
కరియతే బహులాయాసం తథ రాజసమ ఉథాహృతమ
25 అనుబన్ధం కషయం హింసామ అనపేక్ష్య చ పౌరుషమ
మొహాథ ఆరభ్యతే కర్మ యత తత తామసమ ఉచ్యతే
26 ముక్తసఙ్గొ ఽనహంవాథీ ధృత్యుత్సాహసమన్వితః
సిథ్ధ్యసిథ్ధ్యొర నిర్వికారః కర్తా సాత్త్విక ఉచ్యతే
27 రాగీ కర్మఫలప్రేప్సుర లుబ్ధొ హింసాత్మకొ ఽశుచిః
హర్షశొకాన్వితః కర్తా రాజసః పరికీర్తితః
28 అయుక్తః పరాకృతః సతబ్ధః శఠొ నైకృతికొ ఽలసః
విషాథీ థీర్ఘసూత్రీ చ కర్తా తామస ఉచ్యతే
29 బుథ్ధేర భేథం ధృతేశ చైవ గుణతస తరివిధం శృణు
పరొచ్యమానమ అశేషేణ పృదక్త్వేన ధనంజయ
30 పరవృత్తిం చ నివృత్తిం చ కార్యాకార్యే భయాభయే
బన్ధం మొక్షం చ యా వేత్తి బుథ్ధిః సా పార్ద సాత్త్వికీ
31 యయా ధర్మమ అధర్మం చ కార్యం చాకార్యమ ఏవ చ
అయదావత పరజానాతి బుథ్ధిః సా పార్ద రాజసీ
32 అధర్మం ధర్మమ ఇతి యా మన్యతే తమసావృతా
సర్వార్దాన విపరీతాంశ చ బుథ్ధిః సా పార్ద తామసీ
33 ధృత్యా యయా ధారయతే మనఃప్రాణేన్థ్రియక్రియాః
యొగేనావ్యభిచారిణ్యా ధృతిః సా పార్ద సాత్త్వికీ
34 యయా తు ధర్మకామార్దాన ధృత్యా ధారయతే ఽరజున
పరసఙ్గేన ఫలాకాఙ్క్షీ ధృతిః సా పార్ద రాజసీ
35 యయా సవప్నం భయం శొకం విషాథం మథమ ఏవ చ
న విముఞ్చతి థుర్మేధా ధృతిః సా పార్ద తామసీ
36 సుఖం తవ ఇథానీం తరివిధం శృణు మే భరతర్షభ
అభ్యాసాథ రమతే యత్ర థుఃఖాన్తం చ నిగచ్ఛతి
37 యత తథగ్రే విషమ ఇవ పరిణామే ఽమృతొపమమ
తత సుఖం సాత్త్వికం పరొక్తమ ఆత్మబుథ్ధిప్రసాథజమ
38 విషయేన్థ్రియసంయొగాథ యత తథగ్రే ఽమృతొపమమ
పరిణామే విషమ ఇవ తత సుఖం రాజసం సమృతమ
39 యథ అగ్రే చానుబన్ధే చ సుఖం మొహనమ ఆత్మనః
నిథ్రాలస్యప్రమాథొత్దం తత తామసమ ఉథాహృతమ
40 న తథ అస్తి పృదివ్యాం వా థివి థేవేషు వా పునః
సత్త్వం పరకృతిజైర ముక్తం యథ ఏభిః సయాత తరిభిర గుణైః
41 బరాహ్మణక్షత్రియవిశాం శూథ్రాణాం చ పరంతప
కర్మాణి పరవిభక్తాని సవభావప్రభవైర గుణైః
42 శమొ థమస తపః శౌచం కషాన్తిర ఆర్జవమ ఏవ చ
జఞానం విజ్ఞానమ ఆస్తిక్యం బరహ్మకర్మ సవభావజమ
43 శౌర్యం తేజొ ధృతిర థాక్ష్యం యుథ్ధే చాప్య అపలాయనమ
థానమ ఈశ్వరభావశ చ కషాత్రం కర్మ సవభావజమ
44 కృషిగొరక్ష్యవాణిజ్యం వైశ్యకర్మ సవభావజమ
పరిచర్యాత్మకం కర్మ శూథ్రస్యాపి సవభావజమ
45 సవే సవే కర్మణ్య అభిరతః సంసిథ్ధిం లభతే నరః
సవకర్మనిరతః సిథ్ధిం యదా విన్థతి తచ ఛృణు
46 యతః పరవృత్తిర భూతానాం యేన సర్వమ ఇథం తతమ
సవకర్మణా తమ అభ్యర్చ్య సిథ్ధిం విన్థతి మానవః
47 శరేయాన సవధర్మొ విగుణః పరధర్మాత సవనుష్ఠితాత
సవభావనియతం కర్మ కుర్వన నాప్నొతి కిల్బిషమ
48 సహజం కర్మ కౌన్తేయ సథొషమ అపి న తయజేత
సర్వారమ్భా హి థొషేణ ధూమేనాగ్నిర ఇవావృతాః
49 అసక్తబుథ్ధిః సర్వత్ర జితాత్మా విగతస్పృహః
నైష్కర్మ్యసిథ్ధిం పరమాం సంన్యాసేనాధిగచ్ఛతి
50 సిథ్ధిం పరాప్తొ యదా బరహ్మ తదాప్నొతి నిబొధ మే
సమాసేనైవ కౌన్తేయ నిష్ఠా జఞానస్య యా పరా
51 బుథ్ధ్యా విశుథ్ధయా యుక్తొ ధృత్యాత్మానం నియమ్య చ
శబ్థాథీన విషయాంస తయక్త్వా రాగథ్వేషౌ వయుథస్య చ
52 వివిక్తసేవీ లఘ్వాశీ యతవాక్కాయమానసః
ధయానయొగపరొ నిత్యం వైరాగ్యం సముపాశ్రితః
53 అహంకారం బలం థర్పం కామం కరొధం పరిగ్రహమ
విముచ్య నిర్మమః శాన్తొ బరహ్మభూయాయ కల్పతే
54 బరహ్మభూతః పరసన్నాత్మా న శొచతి న కాఙ్క్షతి
సమః సర్వేషు భూతేషు మథ్భక్తిం లభతే పరామ
55 భక్త్యా మామ అభిజానాతి యావాన యశ చాస్మి తత్త్వతః
తతొ మాం తత్త్వతొ జఞాత్వా విశతే తథనన్తరమ
56 సర్వకర్మాణ్య అపి సథా కుర్వాణొ మథ్వ్యపాశ్రయః
మత్ప్రసాథాథ అవాప్నొతి శాశ్వతం పథమ అవ్యయమ
57 చేతసా సర్వకర్మాణి మయి సంన్యస్య మత్పరః
బుథ్ధియొగమ ఉపాశ్రిత్య మచ్చిత్తః సతతం భవ
58 మచ్చిత్తః సర్వథుర్గాణి మత్ప్రసాథాత తరిష్యసి
అద చేత తవమ అహంకారాన న శరొష్యసి వినఙ్క్ష్యసి
59 యథ అహంకారమ ఆశ్రిత్య న యొత్స్య ఇతి మన్యసే
మిద్యైష వయవసాయస తే పరకృతిస తవాం నియొక్ష్యతి
60 సవభావజేన కౌన్తేయ నిబథ్ధః సవేన కర్మణా
కర్తుం నేచ్ఛసి యన మొహాత కరిష్యస్య అవశొ ఽపి తత
61 ఈశ్వరః సర్వభూతానాం హృథ్థేశే ఽరజున తిష్ఠతి
భరామయన సర్వభూతాని యన్త్రారూఢాని మాయయా
62 తమ ఏవ శరణం గచ్ఛ సర్వభావేన భారత
తత్ప్రసాథాత పరాం శాన్తిం సదానం పరాప్స్యసి శాశ్వతమ
63 ఇతి తే జఞానమ ఆఖ్యాతం గుహ్యాథ గుహ్యతరం మయా
విమృశ్యైతథ అశేషేణ యదేచ్ఛసి తదా కురు
64 సర్వగుహ్యతమం భూయః శృణు మే పరమం వచః
ఇష్టొ ఽసి మే థృఢమ ఇతి తతొ వక్ష్యామి తే హితమ
65 మన్మనా భవ మథ్భక్తొ మథ్యాజీ మాం నమస్కురు
మామ ఏవైష్యసి సత్యం తే పరతిజానే పరియొ ఽసి మే
66 సర్వధర్మాన పరిత్యజ్య మామ ఏకం శరణం వరజ
అహం తవా సర్వపాపేభ్యొ మొక్షయిష్యామి మా శుచః
67 ఇథం తే నాతపస్కాయ నాభక్తాయ కథా చన
న చాశుశ్రూషవే వాచ్యం న చ మాం యొ ఽభయసూయతి
68 య ఇథం పరమం గుహ్యం మథ్భక్తేష్వ అభిధాస్యతి
భక్తిం మయి పరాం కృత్వా మామ ఏవైష్యత్య అసంశయః
69 న చ తస్మాన మనుష్యేషు కశ చిన మే పరియకృత్తమః
భవితా న చ మే తస్మాథ అన్యః పరియతరొ భువి
70 అధ్యేష్యతే చ య ఇమం ధర్మ్యం సంవాథమ ఆవయొః
జఞానయజ్ఞేన తేనాహమ ఇష్టః సయామ ఇతి మే మతిః
71 శరథ్ధావాన అనసూయశ చ శృణుయాథ అపి యొ నరః
సొ ఽపి ముక్తః శుభాఁల లొకాన పరాప్నుయాత పుణ్యకర్మణామ
72 కచ చిథ ఏతచ ఛరుతం పార్ద తవయైకాగ్రేణ చేతసా
కచ చిథ అజ్ఞానసంమొహః పరనష్టస తే ధనంజయ
73 అర్జున ఉవాచ
నష్టొ మొహః సమృతిర లబ్ధా తవత్ప్రసాథాన మయాచ్యుత
సదితొ ఽసమి గతసంథేహః కరిష్యే వచనం తవ
74 సంజయ ఉవాచ
ఇత్య అహం వాసుథేవస్య పార్దస్య చ మహాత్మనః
సంవాథమ ఇమమ అశ్రౌషమ అథ్భుతం రొమహర్షణమ
75 వయాసప్రసాథాచ ఛరుతవాన ఏతథ గుహ్యమ అహం పరమ
యొగం యొగేశ్వరాత కృష్ణాత సాక్షాత కదయతః సవయమ
76 రాజన సంస్మృత్య సంస్మృత్య సంవాథమ ఇమమ అథ్భుతమ
కేశవార్జునయొః పుణ్యం హృష్యామి చ ముహుర ముహుః
77 తచ చ సంస్మృత్య సంస్మృత్య రూపమ అత్యథ్భుతం హరేః
విస్మయొ మే మహాన రాజన హృష్యామి చ పునః పునః
78 యత్ర యొగేశ్వరః కృష్ణొ యత్ర పార్దొ ధనుర్ధరః
తత్ర శరీర విజయొ భూతిర ధరువా నీతిర మతిర మమ