పీఠిక
ఈసీతాపతిశతకము రచించినకవి సాహెబు రాణా రామన్న. ఇతఁడు వీరన్నరాజమాంబలకుమారుఁడు. భక్త్యావేశము రామభక్తి పురస్కరించికొని కవి యీశతకమును మృదుమధురశైలిలో వ్రాసియున్నాఁడు. కవికులగోత్రాదికము జీవితకాలము తెలిసికొనఁదగిన యాధారము లీగ్రంథమునఁ గానరావు. ఒకానొక రీశతకకర్త మాధ్వుఁడని యనుమానము కలుగుచున్నదని వ్రాసిరిగాని గ్రంథమునం దటు లనుమానింపఁదగిన భాగములు గోచరింపవు.
కవి యాధునికుఁ డనుటకు సంశయ ముండదు. ఇందుఁ గొన్నిపద్యములు తొలుత నీతిబోధకములై ప్రజలదుర్నయములను గర్జించునవిగ నున్నను మొత్తముమీఁద శతకమంతయు భక్తిరసపూరితమై శ్రీరామస్మరణానుభవముగ నున్నదనుట నిశ్చయము. కవితలో నందందుఁ గ్వాచిత్కముగ వ్యాకరణదోషములు గలవు. శైలి యొకచో నిరర్గళధారాశోభితముగ నొండొకచో గూరుపుబింకము లేనిదిగను గానిపించుచున్నది. కొన్నిపద్యములలో భక్తిరసోద్బోధకములగు సమకాలిక శ్రీరాముని వివిధవిధములఁ గాపాడుమని పలుతెఱంగులం బ్రార్థించుటతో గ్రంథకర్త శతకము సంపూర్తి
కవి యంత ప్రౌఢుఁడు కాడు. గ్రంథరచనారంభమున నీశతకము వ్రాయఁబడెనేమో ధారావికలము కల్పనాక్లిష్టత పదాడంబరము చూచినఁ దోఁచును. కవితాగ్రంథముగ విమర్శింపక భక్తిరసగ్రంథముగ విమర్శింతుమేని యీశతకము విలువగలశతకములలో నొకటి యగు ననుటకు సంశయము లేదు.
అందందు వ్యాకరణదోషములు కలవు. పద్యమధ్యమునందును బాదాదియందును ననవసరములగు పదములు సంబోధనములు కొన్ని కనుపట్టుచున్నను శతకము భక్తిపరతంత్రుల కెంత జదివినను విసువు గలిగింపనంత మృదుమధురముగా నున్నది.
సీతాపతిశతకము
శా.
శ్రీమద్భూమిసుతామనోహర దశగ్రీవాదినక్తంచర
1
శా.
కళ్యాణప్రదసచ్ఛరిత్ర మునిహృత్కంజాతసంచార కౌ
2
శా.
లీలామానుషదేహ ఘోరరణకేళీసంతతోత్సాహ ది
3
మ.
పురుహూతోపలనీలగాత్ర వికచాంభోజస్ఫురన్నేత్ర ని
.
ర్జసందోహవిరోధియూధకుల దుర్వారాటవీవీతిహో
4
మ.
ప్రమదం బొప్పఁగ నీశుభాకృతిని హృత్పద్మస్ఫురద్రత్నపీ
5
మ.
తమి నానేర్చుతెఱంగు తేటపడ నందంబొప్పఁగా వాక్ప్రసూ
6
మ.
పదసంధుల్ గణవృత్తభేదవిరతిప్రాసాదు లూహించియున్
7
మ.
పరుసం బించుక సోక లోహ మపుడే బంగారమైనట్లు నీ
8
శా.
కన్యావిక్రయులై ధనంబున కపేక్షం జెంది లోకంబునం
9
మ.
తనయుల్ గల్గినఁ గల్గు సద్గతులు తథ్యంబంచుఁ బుత్రార్థులై
10
మ.
అనఘుల్ తొల్లి జగత్ప్రసిద్ధమగు కన్యాదానసత్పుణ్యమం
11
శా.
పాపంబుల్ దరుచయ్యె సజ్జనుల ప్రాబల్యంబు లేదయ్యె దు
12
మ.
తలిదండ్రుల్ సుతు లన్నదమ్ములు కళత్రం బంచు నేవేళ మ
13
మ.
బరువై తోఁచ నసాధ్యమైనపని నీపైఁ బెట్టఁగాలేదు నీ
14
మ.
బరువై తోఁచెనొ లేక నాదురితముల్ పాటించిచూడన్ మదిన్
15
మ.
ధర నేఁ జేసిన ఘోరపాపముల నంతంబొందఁగాఁజేయ దే
16
మ.
ధరపై బట్టకుఁ బొట్ట కే నొకరిచెంతం జేరి యాచింపుచున్
17
మ.
వలదన్నన్ వెనువెంటనే దిరుగుచున్ వారేమి వంచించినన్
18
మ.
అడవుల్ ద్రిమ్మరవచ్చు కాల్నడను రేలందు, న్మదిందాల్మిచే
19
మ.
సొగసౌ వేలుపుఱేనిఱానిగనిగల్ జూపట్టు నెమ్మేనితో
20
మ.
అడవుల్ ద్రిమ్మరఁబోతివో గడుసులౌ నారక్కసుల్ మాయలన్
21
మ.
దరిజేర్చంగలవాఁడ వీ వనికదా దైన్యోక్తులం ద్రౌపదీ
22
మ.
అడవిం గూరలుగాయలుం దిని యనేకాబ్దంబుల న్నిష్ఠచే
23
శా.
గోట న్మీటఁగవచ్చు నట్టిపనికై కొండంతగాఁ జేసె దీ
న్నీటం గొండలు దేల్చుకన్న బళువే నేవేఁడు కార్యంబు నా
24
మ.
ధరపై బట్టకుఁ బొట్టకై యొకనిచెంతం జేరి యాచింపుచుం
25
శా.
ని న్నెన్నాళ్లని వేఁడుకొం దెవరితో నే దెల్పఁగాఁబోదు లే
26
శా.
కాయల్పండ్లును మెక్కి కాన లిరువు ల్గా భీతిచే మానుసు
27
మ.
తనయు ల్సోదరు లాత్మబంధులు సమస్తంబైనవా రుండియుం
ర్యనిధు ల్పాండవు లుండి యాద్రుపదకన్యారత్న మానిండుకొ
28
మ.
అడుగంబోవుటకన్న లాఘవము కన్యాదానముం బోలి చొ
29
మ.
ఎలమిం దుర్జనుఁ డున్నచో టెఱిఁగి తా మేతెంతు రెంతే దురా
30
మ.
అవివే కేమి యెఱుంగు సజ్జనునిమర్యాదల్ రసజ్ఞుంబలె
31
మ.
జగముల్ బ్రోచెడు ప్రోడవైన నిను నిచ్చ ల్గొల్పు నే నిట్లు నీ
నుఁగుపై నెక్కియు దిడ్డిదూరెడుగతి న్ముమ్మాటి కాగొప్ప కొ
32
మ.
తురగస్యందనగంధసింధురభటస్తోమాతిదివ్యాంబరా
33
మ.
అరవిందాసనుఁ డాది గాఁగఁ దృణపర్యంతంబు నీవైభవ
34
శా.
చోరు ల్దారసమైనచో రిపుజనస్తోమంబు బాధించుచో
35
శా.
లేము ల్బొందినవేళ రోగములు జాలిం బెట్టుచో ఘోరసం
ల్సామీప్యం బగునప్పు డొంటిని బిశాచవ్రాతము ల్గన్న నీ
36
మ.
ఒకమా ఱించుకసేపు నీవిమలనామోచ్చారణాసక్తులౌ
37
మ.
నెన రావంతయు లేనివాఁడవుగదా నీ వాజగన్మాత సీ
38
మ.
శ్రితకల్పద్రుమ నీదుచర్యలు మహాచిత్రంబు లాభారతీ
39
మ.
శర ణన్న గ్గరుణింతు నన్న పలుకు ల్సత్యంబులం చెంచి నీ
40
శా.
జాలింబొంది యొకప్పుడైన మదినెంచ న్లేదు ని న్నూరకే
41
మ.
తన కైశ్వర్యముగల్గువేళ హితుల న్దారిద్ర్యుల న్బందుల
42
మ.
కపటస్నేహము చేసి నమ్మికలు వక్కాణించి కార్యార్థులై
43
శా.
నీకళ్యాణగుణస్తవంబు మదిలో నిక్కంబు గావించుసు
44
మ.
పరమేష్ఠిప్రముఖామరు ల్మనములో భావింపఁగాలేని నీ
వరయ న్మానవరూపు దాల్చుతఱి భృత్యామాత్యసన్మిత్రవై
45
మ.
వ్రతము ల్దానజపాగ్నిహోత్రములు దేవబ్రాహ్మణారాధన
46
శా.
చెంతం జేరినఁ గూర్మి లేక యిటు గాసిం బెట్టుట ల్సూడ సా
47
శా.
నిచ్చ ల్బాయక కొల్చి యూరకయ పోనిచ్చెన్ననే తోఁచెనా?
48
శా.
కాసీజాలని మానవాధములపైఁ గబ్బంబులం జెప్పినన్
కాసంతైనను సత్కవీంద్రులకు భక్త త్రాణ ని న్గొల్చి నీ
49
మ.
అరయ న్దుర్జనుఁ డొక్కవేళను మహాహంకారుఁడై యూరకే
50
మ.
ఉపవాసంబులు తీర్థయాత్రలును మంత్రోపాసనల్ ఘోరమౌ
51
మ.
ఇనవంశోత్తమ విన్నపంబొకటి నీ వీరీతి నామీఁదికి
52
మ.
ఇది పుణ్యం బిది పాపమంచు మది నూహింపంగనీ దెవ్వరిం
పదకు న్మూలము ఛీ దరిద్రము భరింపంజాలఁ గేల్మోడ్పుఁ జే
53
మ.
అరవిందాప్తకులంబు పావనము సేయం బఙ్తికంఠాదిము
54
మ.
ధరపై నల్పున కొక్కవేళ విధివ్రాఁతం జేసి ప్రాప్తించినన్
55
శా.
అక్షీణోగ్రతపోబలంబునను దైత్యశ్రేణు లెంచన్ సహ
56
మ.
రవివంశంబునఁ బుట్టి శంకరుధనుర్భంగంబు గావించి దా
57
మ.
బహుజన్మంబులనుండీ చేసినమహాపాపంబుల న్బాపఁగా
58
శా.
ధీరుండై భవబంధము ల్దునిమి ధాత్రిం బూజ్యుఁడై సంతత
59
మ.
ధర నావంటి మహాపరాధుఁ డిఁక మర్త్యశ్రేణిలో లేడు ని
60
శా.
ఆర్తత్రాణకళాప్రవీణుఁడవు నీవంచున్ మదిం దోఁచె నా
61
శా.
వింటి న్నీసరి వేల్పు లేడని జగద్విఖ్యాతిగా నన్ను నీ
కంటెన్ లేరు దురాత్ము లంటి నిజభక్తత్రాణ నీదీక్షసు
62
మ.
మురువౌ పచ్చలతాళి కీల్కడియము ల్మొత్తంపుచౌకట్లు నుం
63
శా.
చుం చల్లాడఁగ రావిరేక గదలం జోద్యంబుఁగా గల్లుగ
64
మ.
నిడుపౌచేతులు ముద్దునెమ్మొగము వన్నెల్లుల్కునెమ్మేను సొం
65
మ.
తొలి ని న్వేఁడినవారలా నిరపరాధు ల్నేను గానైతినా
గలవారెవ్వరు లేరు నే నొకఁడనే గాఁబోలు నీకంతగా
66
మ.
అలదుంగెంజిగిలాగుపైన నడిక ట్టందంబుగా గట్టియు
67
మ.
మొదలంటం దెగ మొత్తెదం గొలల గుంపుల్ లేములంబట్టి పైఁ
68
మ.
జరుగంజొచ్చె దినంబు లయ్యయొ వృథాసంసారమోహంబు ని
69
మ.
కదలన్నీయవు మోహపాశములు నీకళ్యాణనామంబుపైఁ
70
మ.
అలుకా పిల్వఁగఁ బల్కవే మిది పరాకై యుంటివా లేక బీ
71
మ.
ధరణీపుత్రి నిజాంకపీఠమున నుద్యద్భక్తి వాతాత్మజుం
72
మ.
కలకాలంబును జీతబత్తెములకై కాంక్షింప కేఁ గొల్వ నీ
73
శా.
సామంతుండవె శాంతమూర్తివె కృపాస్వాంతుండవే ధాతవే
74
శా.
చేపట్టందగు నమ్మినందు కిఁక నీచిత్తంబు పోరాడఁగా
75
శా.
ఎన్నాళ్లయ్యెను గొల్వఁబట్టి యొకనాఁ డేమంచిమాటైన న
76
శా.
నామీఁదన్ గృప లేదు నీకు నెనరున్నం బ్రోవవా కారణం
77
శా.
కాయ ల్గాసెను మ్రొక్క చేతు లెపుడుం గైవారము ల్సేయఁగా
78
మ.
మును నీడెందము వెన్నవంటి దిపుడేమోగాని నేనెంత వేఁ
డినఁ గాసంతయు నేటికిం గరఁగకుండెన్ సత్కృపాంభోధి వీ
79
మ.
నీను నే నమ్మికఁ గొల్వనో తలఁపనో నీమాట లేమైన నే
80
మ.
నిను సేవింపుచునుండఁగా సిరులు రానీ లేములే వచ్చి పై
81
శా.
కాయం బెన్నఁగ నీటిబుగ్గ యిది నిక్కం బెన్నఁగా చంచల
82
మ.
సిరు లీజాలుదురో మనోరథముల న్సిద్ధింపగాజేతురో
కరుణం బాముల కడ్డ మయ్యెదరొ మోక్షం బిత్తురో తోఁచదీ
83
శా.
అన్నా విన్నపమైన గైకొనవు డాయన్ రావు నీమూర్తి నా
84
శా.
ఓదీనావన! యోపురాణపురుషా! యోచింతితార్థప్రదా
85
మ.
ఘనులా లొల్లిఁటిసత్కవీంద్రులవలె న్గబ్బంబులం జెప్పి నే
86
మ.
తడవాయెన్ నినుఁ గొల్వఁబట్టి దయ లేదా పిల్చితే పల్క వె
న్నడసేయన్ వల దిప్పుడే దెలుపుమా నా నేర మేమున్నదో
87
మ.
సకలస్థావరజంగమంబులను సూక్ష్మస్థూలరూపంబులై
88
మ.
తనువు ల్సంపద లెల్లకాలమును నిత్యంబంచు మోహాంధులై
89
మ.
దయ నీ కెన్నఁడు వచ్చునోయని మహాత్మా చాలఁ గన్పెట్టియుం
90
శా.
క్రూరస్వాంతు లసత్యవాదులు కృతఘ్ను ల్నీచసేవారతు
91
శా.
ధీరస్వాంతులు సూనృతవ్రతులు వర్ధిష్ణు ల్లసత్కీర్తివి
92
మ.
తలిదండ్రు ల్నెనరైన చుట్టములు దాత ల్మిత్రవర్గంబు వే
93
మ.
అనయంబు న్భవదీయపాదకమలధ్యానామృతం బానుచుం
94
శా.
దేవా! లోకశరణ్యమూర్తి! వెస నాదీనత్వము న్బాపఁగా
95
మ.
కరిరా జామకరేంద్రుచేతఁ బడి దుఃఖస్వాంతుఁడై పల్మరు
ధరపైఁ బల్కుటఁ జేసి నమ్మితి యథార్థంబైన రక్షించు ద
96
మ.
తొలిపల్కు ల్గొనిపోయి సోమకుఁడు సంతోషంబునన్ వార్ధిలో
97
శా.
దట్టంబౌ తమి పాలవెల్లిఁ దరువన్ దైత్యుల్ సురల్ కవ్వఁపున్
98
మ.
కలనన్ ద న్నెదిరించలే రనుచుఁ దా గర్వించి ముల్లోకముల్
99
మ.
హరి నీస్తంభములోనఁ జూపుమని ప్రహ్లాదుం గరం బాపదన్
ర్జరు లగ్గింపఁగ నాహిరణ్యకశిపున్ సంహారమున్ జేయవే?
100
మ.
తలపోయన్ జగదేకదాతవు మహాత్మా! మబ్బువార్వంపురా
101
మ.
అవనీనాథులఁ బల్మరు న్వెదకి రోషాయత్తవిస్ఫూర్తి నా
102
మ.
జలజాతాప్తకులంబునం దుదయమై సత్యస్వరూపంబు చె
103
మ.
యదువంశంబునఁ గోర్కి దీర నుదయంబై రామకృష్ణాఖ్యలన్
104
మ.
అతిచోద్యంబుగ నప్పురాసురులభార్యల్ వేడ్కఁ గావించుస
105
మ.
దురితస్వాంతు లసత్యవాదు లగుమర్త్యుల్ ధాత్రి జన్మించి సం
106
శా.
స్వర్ణక్ష్మాధరధీర నీగుణకథాజాలంబు సద్భక్తిచే
107
మ.
పుడమిన్ సాహెబు రాణవంశకలశాంభోరాశిసంపూర్ణచం
108
