పీఠిక
భక్తచింతామణిశతకమును వ్రాసినకవి కూచిమంచి సోమసుందరుఁడు. ఈకవి కోనసీమయందలి సప్తగోదావరిమధ్యముననున్న పలివెలగ్రామనివాసి. కవి తననివాసస్థానమును నీశతకమునం దీవిధముగాఁ
జెప్పెను.
పల్వలపూర్థామ... ప. 5. 108
ఈకవి వ్రాసిన యితరగ్రంథములలో కొప్పులింగేశ్వరశతకము మాత్రము ప్రకృత ముపలభ్యమైయున్నది. సోమసుందరకవిని గూర్చినవృత్తాంత మింత కెక్కుడు తెలియరాదు. ఈకవి సుప్రసిద్ధులగు కూచిమంచి తిమ్మకవి జగ్గకవి సోదరుల కావలివాఁడై యుండును. ఎంతకాలముక్రింద నీకవి యుండెనో యేయే గ్రంథములు రచించెనో తెలియుట లేదు. పల్వెలపురీవిఖ్యాతవాసుండ ననుటచే నీకవి పల్వెలనివాసి యని స్పష్టముగాఁ దెలియుచున్నది. కవి కూచిమంచి తిమ్మకవివంశీయుఁడు గావున కౌండిన్యసగోత్రుఁ డనియు నాపస్తంబసూత్రుఁ డనియుమాత్రము తెలిసికొనవచ్చును.
పలివెల సుప్రసిద్ధమగు శివక్షేత్రము. ఇట రెడ్డివీరులు నెలకొల్పిన శాసనములు పెక్కులుగలవు.
నీవు వెలయన్ మత్తేభశార్దూలచర్మములం బ్రీతి
కవి తాను నియోగియు బీదవాఁడునై యుంటచే గాఁబోలును ఎనుబదియెనిమిదవపద్యమున నియోగియై జనించుటయు నందు దరిద్రుఁడగుటయుఁ బాపహేతువని చెప్పినాఁడు. పద్యములందలి భావములు శైలి మనోజ్ఞముగా నుంటచే నీశతకములసంపుటమునం దీభక్తచింతామణిశతకమును జేర్చి ప్రకటించితిమి.
కూచిమంచి సోమసుందరకవికృత
భక్తచింతామణిశతకము
శా.
శ్రీమద్భూమిధరాధిరాజతనయా చిత్తాంబుజద్యోమణీ
1
మ.
నతగీర్వాణ మురారిబాణ కృతనానాలోకనిర్మాణ సం
2
శా.
రాజద్దివ్యధునీతురుంబ మునిహృద్రాజీవరోలంబ నా
3
మ.
ఘనవైశ్వానరదృగ్లలాట విలసద్గంగాజటాజూట పా
4
మ.
నలినీబాంధవకోటిధామ రిపుసేనాభీమనిష్కామ ని
5
మ.
విలసద్భద్రతురంగ రంగదజహద్విజ్ఞానయోగాతిని
6
మ.
స్వవశోద్యజ్జగదండ దండధరగర్వధ్వాంతమార్గాండ తాం
7
మ.
అలఘుశ్రీకరసుందరాంగ కరుణోదారాంచితాపాంగని
స్తులకారుణ్యయుతాంతరంగ హిమవత్పుత్రీపరిష్వంగ మ
8
మ.
నిలయీభూతబుధాంతరంగ త్రిజగన్నిర్మాణరక్షాదిని
9
మ.
జలజాతప్రభవాచ్యుతాదిసుమనస్సందోహసంస్తూయమా
10
మ.
కలశీసంభవగౌతమాత్రిశుకమార్కండేయభృగ్వాదిమౌ
11
మ.
స్వవిభానిర్జితకోటిసూర్య పరతత్త్వజ్ఞానదాచార్యలో
ష్ణువిధీంద్రాద్యనివార్య వీర్యసకలస్తోత్రార్హచాతుర్య భ
12
మ.
కలిదోషఘ్ననిజప్రసంగ త్రిజగత్కందాయమానాంగ దు
13
మ.
కృతనానాజగదింద్రజాల త్రిజగద్గీతాభిధాజాల సం
14
మ.
పరతత్త్వోపనిషద్విహార వినమద్భక్తౌఘమందార దు
15
మ.
నిజమాయాకృతసర్వలోక వినమన్నిత్యామృతాలోక వి
16
మ.
పరసంత్రాసకరప్రతాప శమితబ్రహ్మాదిసంతాప దు
17
మ.
నతభక్తవ్రతకల్పభూజవిలసన్నానాజగద్బీజ ర
18
మ.
సవిలాసాగతదక్షయాగ భవమోక్షప్రాభవాభోగ హై
19
మ.
అవనీభృత్తనయాకళత్ర సమరజ్యాఖండితామిత్ర దు
20
మ.
అమితశ్రీకరసుప్రసాద నిజభక్తాభీష్టదాహ్లాద యా
ష్టమహాపాపవిభేద ఘోరభవపాశచ్ఛేద బ్రహ్మాచ్యుత
21
మ.
పదపద్మార్చకకల్పవృక్ష త్రిజగత్పాపచ్ఛిదాదక్ష దు
22
మ.
ధవళాంచద్దరహాస మౌనిహృదయాంతర్వాస నిస్సీమవై
23
శా.
ము న్నాఘోరహలాహలాగ్ని త్రిజగంబు ల్గాల్ప నీ వంతట
24
శా.
సారోధారసుభక్తి బాణుఁడు నమస్కారంబు గావించి యిం
25
మ.
క్షితిలోఁ బల్మఱు బోయకన్నఁ డిడునుచ్ఛిష్ఠోపహారంబు ల
26
శా.
రిక్తాచారుఁ డొకండు పేర్మి శివరాత్రి న్వేశ్యతోఁగూడి సం
27
మ.
అరుదార న్శివరాత్రియం దొకఁడు చౌర్యాసక్తి యుష్మద్గృహాం
28
మ.
సురలాస న్సుర గ్రోలువేళ గములౌచు న్వచ్చిరేగాని వా
29
శా.
భక్తింబాయక ఫల్గునుండు భజియింప న్మెచ్చి దేవీసమా
యుక్తి న్నీవు కిరాతవేషమున రా నుద్వృత్తిఁ బోరాడి య
30
మ.
గరిమ న్నీశరణంబు సొచ్చినను మార్కండేయు రక్షించి దు
31
మ.
అలకాధీశున కిచ్చినావు నవసంఖ్యాకాక్షయశ్రీనిధుల్
32
శా.
బాఢామర్షతబ్రహ్మమూర్ధముఁ దృణప్రాయంబుగాఁ ద్రుంచియు
33
మ.
గురుపత్నీగమనోగ్రపాతకకళంకుండైన చంద్రుండు నీ
బరిరక్షించితి విట్టియాశ్రితకృపాపారీణు లింకెందునుం
34
శా.
లేరే వేలుపులెందఱేని మిగుల న్లెక్కింప వారెవ్వరుం
35
మ.
గ్రహరాజుం గని నీవు పండు లురులంగా గొట్టు నవ్వేళ నే
36
శా.
నీచారిత్రము బల్విచిత్రముగదా నీసేవకశ్రేణి కిం
37
మ.
అణుమాత్రంబుఁ దలంప వాద్విజవధాద్యత్యంతఘోరాఘముల్
గణనం జేయవు జాతిధర్మవిధిభంగంబుల్ రవంతేనియుం
38
మ.
గరిమ న్విప్రుఁ డొకండు చేత శివలింగం బుంచి పూజింప నం
39
మ.
బలభిన్ముఖ్యమరుత్కిరీటమణిదీపశ్రేణినీరాజితో
40
శా.
శ్రీరాముండు కపిస్వరూపదివిషత్సేనాసహాయాదిసం
41
మ.
తనర స్సర్వసుపర్వులందుఁ బరతత్త్వం బెవ్వరో సత్యభా
42
మ.
పురసంహారమఖాపహార నలినోద్ధూతోత్తమాంగచ్ఛిదా
43
మ.
తలఁదా వంచుకొనె న్ఫణీంద్రుఁ డతిచింత న్వాగ్వరారోహ వె
44
మ.
అలవిత్తేశుఁడు మిత్రుఁడై విమలరౌప్యాహార్య మావాసమై
45
శా.
కళ్యాణాత్మక మైనచాప మురుభోగశ్రేష్ఠమౌ నారి సా
46
శా.
సత్యజ్ఞానసుఖస్వరూప మగునీశశ్వన్మహత్త్వంబు దా
నత్యంతాద్భుతమై పవిత్రకరమై యజ్ఞానవిధ్వంసియై
47
మ.
వెలయ న్సర్వసుపర్వరూప మగు నీవిశ్వస్వరూపంబు కే
48
మ.
అరయ న్భూజలవహ్నివాయుఖరవీంద్యాత్మాష్టకం బెన్న నీ
49
శా.
లీలానిర్మితనైకకోటిఘననాళీకోద్భవాండచ్ఛటా
50
మ.
తనియ న్మేటిమనోరథార్థములఁ బొందన్వచ్చు నుద్యద్విప
గనఁగావచ్చు సకృజ్జపంబుననె వీఁకన్ శైవపంచాక్షరీ
51
శా.
చేతోవీథి భవత్పదాంబుజముఁ దాఁ జింతించి యెందేగినన్
52
మ.
నుదుట న్భస్మ మలంకరించి యఱుతన్ రుద్రాక్షము ల్దాల్చి లీ
53
శా.
నీలీలాచరితావళు ల్వొగడువానిం జూచి భీతాత్ములై
54
శా.
నీదాక్షిణ్యము నీకృపాతిశయము న్నీభక్తవాత్సల్యము
కేదైవంబులయందుఁ గాన మిఁక వేయేలా గణింపంగ నీ
55
శా.
నీకర్పించినపత్రపుష్పఫలపానీయంబు లుద్యన్మదా
56
మ.
పరుసం బౌపులితోలు పైనిడి చితాభస్మంబు మైఁ బూసి య
57
మ.
ధరణి న్రాజశిఖామణిం గొలిచి వేదండాశ్వరత్నాంగనా
58
మ.
వివిధామ్నాయపురాణశాస్త్ర మనుసద్విద్యారహస్యంబులన్
59
మ.
జలజాతాక్షచతుర్ముఖత్రిదశభాషాశేషవాచస్పతుల్
60
మ.
ఫలపర్ణాంబుసుమంబు లిచ్చిన ననల్పశ్రీత్రిలోకీసము
61
మ.
చెనక న్వచ్చి మనోజుఁ డంతటనె భస్మీభూతుఁడైపోయె నీ
62
మ.
క్షితి నానావిధమర్త్యకోటిఁ దమవాసిం బ్రోవఁగాఁబూని దై
63
మ.
అలఘూదారతఁ బూను నాయెడను నీ కర్పించితిన్ మేను నీ
చుల యాచింపఁగలేను నీవె గతి యంచు న్నమియున్నాను దీ
64
శా.
ఏదైవంబులవంకఁ జూడ నిఁక నే నెట్లైన ని న్వీడ నీ
65
శా.
ప్రారబ్ధం బను బల్నెపంబొకటి నాపై వేసి యాపై మహా
66
మ.
చెలిమిన్ గుబ్బలిరాచకూతు రఱమైఁ జెన్నొప్ప లేనవ్వువె
67
మ.
శివనామం బొకసారె భ క్తివిభవశ్రీ మీఱఁగా బల్కిన
68
మ.
సవనవ్రాత మొనర్పనేల పశుహింస ల్సేయఁగానేల యో
69
మ.
ఖలసాంగత్యము గాదు చేసినను దుఃఖం బీకనే పోదు పె
70
మ.
పరుల న్బాధలొనర్చి బల్ధనము సంపాదించి విఖ్యాతికై
71
మ.
క్షితిలోఁ గొందఱు వారివారిమతముల్ శ్రేష్ఠంబు లన్యంబులౌ
72
మ.
అరయ న్నీ వపరోక్షత న్నిఖిలభూతాత్మస్వరూపుండవై
పరిపూర్ణస్థితి నుండఁ గన్గొనక ని న్భావింతు రెందోజనుల్
73
మ.
విపరీతార్థకుతర్కవాదములచే విజ్ఞాన మొప్పారునే
74
మ.
కలివేళ న్విధిచోదితక్రియ లొగిం గావింపఁగాలేక తా
75
మ.
నరుల న్మోసముపుచ్చి సొమ్ముగొన నానాశాస్త్రవాదంబులు
76
శా.
మీనం బెప్పుడు నీటనే మునుఁగుఁ దా మేషంబు పర్ణాశనం
దాన న్వానికి నేమిపుణ్యఫల మందంగల్లె నట్లౌను నీ
77
శా.
దేవా తావకభక్తి లేనినరుఁ డేతీర్థంబులం గ్రుంకినన్
78
మ.
తనవారొక్కరుఁ గూడ రారు యమబాధ ల్మాన్పఁగాలేరు మున్
79
మ.
ధరణిం గోరకయున్నఁ బోవు సుఖముల్ తాఁ గోరిన న్రావు గాఁ
80
మ.
తిరమై దేహము నిల్చునా శమనుఁ డిందే నిల్వఁగానోర్చునా
ధర సంసారము నిత్యమా తెలివి నొందన్లేక మున్నెన్నడో
81
మ.
చెదరున్ దృష్టి మనీషయుం జెదరు బల్జీర్ణంబులై యంగము
82
శా.
జాతిద్రోహులు బంధుఘాతకులు హింసాసత్యశూన్యుల్ దయా
83
మ.
ధనమే సాధన మెల్లకార్యములకుం దర్కింప సత్కీర్తిజీ
84
మ.
ధర సత్కీర్తికి దానమే మిగుల సద్యస్తృప్తికిం బోనమే
85
మ.
నిను మెచ్చించుట భక్తినే జనులకు న్మేలౌట సత్యో క్తినే
86
శా.
ఆయుర్దాయము సెల్లి మర్త్యులు సదా యామ్యాలయం బొందుటల్
87
మ.
జగతిం జూడ నియోగియై మొదలఁ దా జన్మింపనేరాదు క
88
మ.
నిను నేవింపక పొట్టకూటికి జను ల్నిత్యంబు మూఢాత్ములై
89
మ.
పుడమిం బెక్కువనంబుల న్మధుఫలంబుల్ స్వాదుపానీయము
ల్గడునొప్పారు లతావితానములు యోగ్యంబౌ గుహావాసముల్
90
మ.
ఇరవందం జడలందు గంగగల నీ కీభూజలస్థానము
91
మ.
పరగ న్మన్మథదేహదాహవిలసద్భస్మాంగరాగంబు న
92
శా.
శంకాతంకము లేక శంకరున కీషత్సామ్య మొందంగలే
99
మ.
బలువింతౌ బరువింత యౌ ననక యాబంగారపుంగట్టుచి
బలిమిం బూనిన మేటి వీవు ననుఁ జేపట్టంగ వ్రేఁగౌనె యా
94
మ.
సకలస్థావరజంగమాత్మ వని యశ్రాంతంబు ని న్వేఁడ నీ
95
మ.
వ్రతనిష్ఠల్ సురభూసురార్చనలు దివ్యక్షేత్రయాత్రల్ శ్రుతి
96
శా.
తుంగాబ్దాంబుకణంబు లెన్నఁదగు భూధూళిం గణింపం దగు
97
మ.
పరఁగన్ శంభుఁడు దీనబంధుఁడని చెప్ప న్నమ్మి యాస న్నిరం
ధర నేఁ జేసినదోసమో కరఁగ దన్నా నీ మనం బింత యో
98
మ.
పరదైవంబవు నీ వటంచు మది నీపాదాబ్జము ల్నమ్మి నేఁ
99
శా.
నీవే తల్లియుఁ దండ్రియు జుట్టంబులు
100
శా.
నీపాలంబడితి న్నిరంతరము నే నీపాదము ల్నమ్మితి
101
శా.
నీవిఖ్యాతచరిత్రము ల్విను చెవుల్ నీపూజకౌ హస్తముల్
గైవారం బొనరించు జిహ్వయును నీకై మ్రొక్కు మూర్ధంబు ని
102
శా.
నీకీర్తిశ్రుతి నీకథాశ్రవణము న్నీపాదసంసేవయు
103
మ.
పరుల న్వేఁడకయుండ వేఱొకఁడు న న్బ్రార్థించిన న్వానికిం
104
మ.
నమదార్తైకశరణ్య నీవు వెలయ న్మత్తేభశార్దూలచ
105
మ.
తనయు ల్మాటలు సూటి నేరక తమిం దప్పొప్పు లెల్లాడినన్
106
మ.
వితతశ్రీకరసత్పదార్థగరిమ న్విఖ్యాతి శోభిల్లు నీ
107
మ.
చెలువౌ నీకృతిఁ గూర్చి నీ కొసఁగితిన్ శ్రీకూచిమంచాఖ్యస
108
భక్తచింతామణిశతకము సంపూర్ణము.
