పీఠిక
శ్రీకృష్ణలీలల దెల్పు నీశతకము మాతండ్రిగారి చిరకాలమిత్రులును విజయనగర సంస్థానాస్థానపండితులు నగు శ్రీమాన్ ముడుంబై వేంకటరామనృసింహాచార్యస్వామిగారిచే రచింపఁబడినది. వీరు సజీవులై విజయనగరమునందే యుంటున్నారు. శ్రీకూర్మముదగ్గఱ వంశధారానదీతీరస్థమగు అచ్యుతపురి వీరిజన్మస్థానము. ఈ మనోహరమగు శతకమును శతకసంపుటమునఁ జేర్చుటకు వీరు అనుజ్ఞ దయచేసినందులకు కృతజ్ఞులము.
శ్రీరంగేశశతకము
సీ.
శ్రీరుక్మిణీదేవి చెలులతోఁ గూర్చుండి
గీ.
నౌనె నిజమని చను మెట్టలంట నీదు
1
సీ.
అడుగు హొరంగెల్ల జడజాతముల కిచ్చి
ముల నింపి తొడలసొంపు లనఁటుల కొసంగి
గీ.
యిది తెలియఁబో దెవరికని మదిఁ దలంతొ
2
సీ.
నెరివిరిసరులు నీకురులు బట్టెనుగద
గీ.
వకట యిటువంటి నిన్ను వేదాంతములు స్వ
3
సీ.
చల్లనితావులు చల్లు మేల్మల్లెమొ
గీ.
బల్కుసుంబాహొరంగు నిబ్బరపురంగు
4
సీ.
మాతల్లి వైదర్భి మమత నీగుణగణ
గీ.
నెచ్చెలులకైనఁ జెప్పక నిజశరీర
5
సీ.
గందంపుమైపూఁతఁ గవిసి జాల్కొను లేత
గీ.
అన్నిటికి నేడు చెలులార చిన్నవోయె
6
సీ.
వెలిదమ్మిపూరేకు తెలిడాలుగల వాలుఁ
గీ.
వినుడు చెలు లిది గోపాలు విడనిజాలు
7
సీ.
పైదాననా నీదు భావంబు దాచఁగాఁ
గీ.
తరుణి నీనోటఁ బలికింపఁ దరముగాదె
8
సీ.
మొగమెత్తనీని యీ తొగఱేని నులుకింపఁ
గీ.
యేమి తెలియని చెలివిగా కేము నేగి
9
సీ.
పున్నమరేఱేని వెన్నెలల్ తిన్నచో
గీ.
యనుచు లాలించు చలు లిటు లనుడు వినుచు
10
సీ.
పలుమారు పిలిచినఁ బలుకదు బింబోష్టి
గీ.
యనెడు చెలిపల్కు శుకపికవనజవైరి
11
సీ.
చుట్టుజరీమేల్కుసుంబంపురంగుస
గీ.
వెలయు లీలావిహారంబు సలుపు నీవు
12
సీ.
అపరంజియుట్ల ముత్యాలబల్కంఠితో
గీ.
మెలఁగు నీమురళీగానమృదులరీతి
13
సీ.
నెమ్మోము చెలియయ్యు నీరజవైరి వి
గీ.
సామి వైదర్భి నిను మానసమునఁ దలఁప
14
సీ.
తలిదండ్రులకుఁ దెల్ప ఫలసిద్ధి యగుఁగాని
గీ.
అన్న చేదీశ్వరుని కివ్వ నన్నుఁ దలఁచె
15
సీ.
కృష్ణా యనుచు ముద్దుకీరంబుఁ బలికింపు
గీ.
నౌర నాసామి నిను మానసాబ్జమందు
16
సీ.
మోము చందురునంటి ముంగురుల్ శ్రమవారి
గీ.
సఖుల మరపించి మదిలోన సంభ్రమించి
17
సీ.
తుమ్మెదల్ జుమ్మని గ్రమ్మ దెమ్మెరలు
గీ.
ధృతి విడుచు తడబడుచు నేగతి నడచు ను
18
సీ.
మంజీరశింజాసమాహూతకలహంసి
గీ.
నిను వెతుకగోరి వనిఁ జేరి ననఁ గటారి
19
సీ.
మొగమెత్తనీదాయె వెగటుతమ్ములపిండు
గీ.
కలికి గిరివడి గిరిజడి కాకపోక
20
సీ.
నిండారఁ గాయు రేయెండవేడిమిఁ గ్రాగి
గీ.
రొదలు వినుచు ననలకీల రొదలె యనుచు
21
సీ.
గదిసి పైనుండు తుమ్మెదపిం డనెడినల్ల
గీ.
లను దుపాకుల నెగయింపఁగను వెడలెడు
22
సీ.
తనదుకెంగేలుగవను గని చివురుల
గీ.
బడిన ముత్తెంపుసరులును బారదోలె
23
సీ.
బంగరుమెఱుఁగుదువ్వలువతోఁ బిక్కల
గీ.
టారి జిలుగుమిటారపుటారుతోడఁ
24
సీ.
చనదు నను విడచి జనఁగ నిలునిలుము
గీ.
విరిబొదలబారు వేమారు వెతకఁజేరు
25
సీ.
తళుకుటనంటిబోదెలలోన తననీడ
గీ.
భ్రమ వదలి మరల భ్రమియును భ్రమిసి భ్రమియు
26
సీ.
నెచ్చెలియొకతె యన్నెలతగాక యంత
గీ.
యివి మిటారియడుగుజిన్నె లిత్తెరవున
27
సీ.
చలువరారాబాట జని పువ్వుఁదోఁట జ
గీ.
వెతకుచు లతాంగిఁ గానక వెఱపు బొడమి
28
సీ.
కనుఁగొన ల్వెడలు వెచ్చనినీరుపయి జారి
గీ.
తెమ్మెరలు రేచ పొగలయి దేంట్లు దోఁచ
29
సీ.
అమ్మమ్మ యెంత సాహసము జేసితివమ్మ
గీ.
వేగరావమ్మ నీమనోవిభుని దెత్తు
30
సీ.
మొలకగాడ్పులకాక చెలిమోము ఝుమ్మని
గీ.
మనము చెలి మిన్న నీవట్ల గనక జన్న
31
సీ.
ఔర వాతాంకూరహతక మాసఖియ మైఁ
గీ.
త్రోవఁబడు పుప్పొడుల దవ్వు దుడుచువారు
32
సీ.
పువుటందలములోనఁ బువుఁబోణినుంచి మో
గీ.
మెట్లవెంబడి మెల్లన మేడఁ జేర్చి
33
సీ.
హారముల్ బరువాయె నన్నంబు వెగటాయె
గీ.
మరునిపగలాయె వగలెల్ల మంతమాయె
34
సీ.
ఇప్పుడే బంగరుదుప్పటి వలవాటు
గీ.
యెచటి కేగెనో కానరాఁ డేమి నేతు
35
సీ.
ఏమరి యేనున్నయెడఁ దటాలున వచ్చి
గీ.
దాగి కడకేగునెగ నన్ను దమ్మివ్రేయ
36
సీ.
అచ్చుగా నీరూప మంతయుఁ బోడకట్టి
గీ.
గౌఁగిలించి యొకింత లోఁగరగుఁ గరిగి
37
సీ.
కూసెడు కను లెఱ్ఱజేసెదు చాలవో
గీ.
రామ ఘనసాంకవామోద హేమగాత్రి
38
సీ.
సత్వసంపత్పూర్ణజనమైన వెలిదీవి
గీ.
కనుక నిను రావణున కెక్కు డనఁగవచ్చు
39
సీ.
పలుగాకిమూఁకలోపలఁ బుట్టి పెరిగి బ
గీ.
సోకునరదంబు రేఁదోఁచు చోదకుండు
40
సీ.
హరుకంటిమంట నిన్నంట నీమామ యీ
గీ.
దొలఁగు మిప్పరికరమున గెలువలేవు
41
సీ.
ఎలుగెత్తుమాత్ర కోయిలపౌఁజుఁ దొలఁగించి
గీ.
భీమగతి మాలతాంగి నిన్ బిలుకుమార్చు
42
సీ.
ఎగసి కో యనుచు కెంజిగురాగుబల్లెంబు
గీ.
రాజు ఋతురాజు సూరెలరాగ గాడ్పు
43
సీ.
గంబురాపొడి జల్లి కలువరేకులు తెచ్చి
గీ.
కొమ్మ లిటు చేయుచలువలఁ దెమ్మదేరి
44
సీ.
తనవారు దను చేది ధరణీశునకు నిత్తు
గీ.
నెంచి విప్రకుమారుఁ బిల్పించి తెలుపు
45
సీ.
మోహనాకారు నెమ్మోము గన్గొని సొక్కు
గీ.
విభుఁ డనాలోచితవిశేషవివిధవినత
46
సీ.
అరఁయుడీ మనవిప్రుఁ డచటి కేగెనొ లేక
గీ.
యేగి జాగాయె విప్రుఁ డదేల రాడు
47
సీ.
ఇది మనయుపవనం బిది యమునాకుల్య
గీ.
మనుచుఁ దారకుఁ డెఱిఁగింప నన్ని గనుచు
48
సీ.
గురియ నల్లమొయిళ్ల మెఱుగొప్పు మెయితళ్కు
గీ.
వడివెడలు తేరుటుండలఁ బుడమి వడఁక
49
సీ.
లేమకు గోళ్లఁడాలే చాలియుండఁగా
గీ.
ననుచుఁ గనువారలెల్ల మో టనుచు నొగుల
50
సీ.
బోఁటికందోయికిఁ గాటుకే మోటేమొ
గీ.
యనుచుఁ గనుజనులమనములందుఁ దోఁచఁ
51
సీ.
నీసోఁగకనుదోయి నీమిటారపుఁజూపు
గీ.
జూచి తమిరేచి యుప్పొంగి సుందరాంగి
52
సీ.
గండభాగమునిండ కుండలప్రభవాని
గీ.
నిగనిగను కరిమేని బల్ నిగ్గువాని
53
సీ.
దరహాసచంద్రికాధవళితాధరముతో
గీ.
చెలువలరు నినుఁ గని యళిచికుర కపుడు
54
సీ.
ఒగి జరాసంధుని మొగము వెల్వెలఁబాఱ
గీ.
నెల్లెడల భూమిపతు లఱ్ఱు లెత్తిచూడఁ
55
సీ.
నిలునిలు కృష్ణ కన్నియఁ గొని చన నీకుఁ
గీ.
నరశతంబై లేనిధైర్యంబు పూని
56
సీ.
పలువుగ హలమునఁ బట్టి డగ్గర నీడ్చు
గీ.
బట్టి రోకంటఁ బడమోదునట్టి నీదు
57
సీ.
నిబిడనిష్ఠురభాణనిర్ఘాతపాతప
గీ.
శరవిఖండితసాదినిషాదిపతన
58
సీ.
విఘటితరథము విభిన్నమాతంగము
గీ.
నయ్యెఁ గదయయ్య భవదగ్రజానుజన్మ
59
సీ.
పటుతీవ్రబాణసంపాతభీతుండయి
గీ.
డిన్ని కన్నారఁగనియు ని న్నెదిరికొనఁగ
60
సీ.
దుష్టమృగంబులఁ దోలు పంచాననం
గీ.
ననుగతాసంఖ్య సైన్యంబు లనుసరించ
61
సీ.
పార్శ్వభాగముల రంభాస్తంభములు నిల్పి
గీ.
మ్రొక్కి నినుఁ గూడి రా ప్రోలి ముదిత లెల్ల
62
సీ.
అగ్రంబునను జనకోగ్రసేనుమహీశు
గీ.
తండ్రి యప్పుడు నీవు వైదర్భియఱుత
63
సీ.
అలసుదర్శనమున కాశ్రయంబగుచేత
గీ.
నట్టి గోవర్ధనం బెత్తినట్టిచేతఁ
64
సీ.
మందమారుత చాల్యమానాంకణలతాల
గీ.
కనుఁగొనుచు భీష్మకేంద్రుని తనయతోడఁ
నిత్యమంగళ మఖిలసంస్తుత్యచరిత
65
క.
శ్రీమున్ముడుంబ వేంకట
ద్వితీయభాగము
సీ.
శ్రీధర శ్రీరమా శ్రీసైన్యనాయక
గీ.
తీక మదుజ్జీవనానురూపైకరూప
66
సీ.
చేతనాచేతనశేషి యోవేదాంత
గీ.
ఫాలమున త్రిణయను నాభి పద్మభవుని
67
సీ.
సఖులు కొందఱు రహస్యమున నీవివిధక
గీ.
తేర్చి కరుణించి నీతోడఁ గూర్చెనయ్య
68
సీ.
సన్ముహూర్తంబున సమ్మతంబుగ బంధు
గీ.
మోహమున కగ్గమై సిగ్గు మోసపుచ్చి
69
సీ.
సంతసం బొసఁగు నాశైశవం బెడఁబాసి
గీ.
బుట్టెఁ గాక దయాశాలి బ్రోచుననుచు
70
సీ.
నిర్గుణుండవటంచు నిర్లేపుఁడవటంచు
గీ.
నిఖిలకళ్యాణగుణరత్ననిధివటంచు
71
సీ.
మోహనాకార నామోహంబు దీర ని
గీ.
నిగమసంచార నామది బెగడుదీర
72
సీ.
కెందామరలకన్న నందమై యున్న నీ
గీ.
నెటువలె దురంతసంతాప మింకునయ్య
73
సీ.
వనజాక్ష నీచక్కఁదనముఁ జూచినయంత
గీ.
చిక్కి మది కెక్కి యేమి రుచించదయ్యె
74
సీ.
నొవ్వకుండఁగఁ గురుల్ దువ్వి క్రొమ్ముడిఁ దీర్చి
గీ.
నేమఱకఁ జుట్టి మడుపు లందీయనేర్తు
75
సీ.
నీకట్టివదలిన నెఱిక కన్నుల నద్ది
గీ.
నీదు పాదుక లౌదలఁ బాదుకొల్పి
76
సీ.
వింతగాఁ జూచెద వింతలోనే పరాక
గీ.
చాలు దొరికితి నిఁక వగల్ సాగనీను
77
సీ.
దిగనాడి మొగమైనఁ దేరిచూడనివాఁడ
గీ.
వదలి మొగమైనఁ జూపనివాఁడ వయయొ
78
సీ.
దయవాఁడవంచు నేఁ దలంచుకొంటినిగాని
గీ.
మోసపోతిని కటకటా మోసపోతి
79
సీ.
సోఁగకన్నులవాఁడ సొలపుఁజూపులవాఁడ
గీ.
డంబుగలవాఁడ మణికిరీటంబువాఁడ
80
సీ.
వలదు డాయకు రేలు వగలు సేయకు చాలు
గీ.
మనసు విరిగెను నీమీఁది మమత తరిగె
81
సీ.
మొగమాట మొగ్గేమొ మొగమైనఁ గనవేమొ
గీ.
తగనిపో రేమి కలనైనఁ దలఁచవేమొ
82
సీ.
నిద్దురన్నది లేక నిముసంబె యుగముగా
గీ.
నీవు చెప్పినరీతిగా నిలుతు నిలిచి
83
సీ.
ఏపదంబులు శఠకోపయోగివరేణ్యు
గీ.
యేపదంబులు మాబోంట్ల కెల్ల దిక్కు
84
సీ.
పుట్టి చచ్చుచు నెంతొ బొగులఁగా దయవచ్చి
గీ.
తగనిపని పుట్టె మదిఁ జూల దిగులుపుట్టె
85
సీ.
త్రోవఁ దుప్పలలోన దొండజరాలన్న
గీ.
బొడము నవశంబుగా నాకు వెడఁగుబుద్ధి
86
సీ.
పరమమవై వ్యూహపతివై విభవరూపి
గీ.
నందుకై నీవు రామానుజాఖ్యఁ బొడమి
87
సీ.
నీవాఁడనయ్య నిన్నే గొల్తునయ్య నా .
గీ.
తావకపదాబ్జదాసతద్దాసదాస
88
సీ.
నీవె నాతండ్రివి నీవే నాతల్లివి
గీ.
నీవే నాదైవ మిది యేల నిఖిల మీవె
89
సీ.
కనకాంగదములతో ఘనకిరీటంబుతో
గీ.
రత్నమంజీరములతోడ రశనతోడ
90
సీ.
అమ్మమ్మ యెంతసాహస మీపదంబు లా
గీ.
నాఁటి బలుమోటుఁదనమును నేఁటిమెత్తఁ
91
సీ.
పెదవిఁ బర్వెడు కెంపు పెంపు పల్వరుసపైఁ
గీ.
నెగసి మీసపునెఱతళ్కుటిరులు విరియ
92
సీ.
ఏలాగు నినుఁబాసి యిఁక తాళుకొనవచ్చు
గీ.
నేల నేలాగు ప్రాణముల్ నిలుపవచ్చు
93
సీ.
ఎల్లవిద్యలు నిల్వ కిడిన నీతొలిరూప
గీ.
కేశవాశ్రమనికట మేకృతికి నిలయ
94
సీ.
రంగాంబికావీరరాఘవత్వమున న
గీ.
వాని శ్రీరంగవేంకటవారణాద్రి
95
సీ.
శ్రీకూర్మమున కుదీచిఁ ద్రి యోజనమైన
గీ.
మఱియు నను నిరతాత్మకింకరునిఁ జేయఁ
96
సీ.
సత్సంగమున వీని సంసారరుచి మాన్పి
గీ.
విరజ దాటించి వాఙ్మనోవిప్రకృష్ట
97
సీ.
పాపరాశికి నున్కిపట్టన శాస్త్రీయ
నేవమాధ్యతిహేయాతిహేయతముని
98
సీ.
అపరాధి నపరాధి నఖిలలోకాధ్యక్ష
గీ.
తగను దగ నెదుట నిల్వఁగఁ దగను తగను
99
సీ.
మంగళం బెపుడు సోమకదైత్యహరునకు
గీ.
మంగళంబు త్ర్రైపురీవ్రతభంగకృతికి
100
సీ.
ఇది పఠించినవారి కిది ప్రేమ వినువారి
గీ.
లేదు లే దెపు డెపు డెగ్గు లేదు లేదు
101
క.
శ్రీమన్ముడుంబ వేంకట
శ్రీరంగేశశతకము
సంపూర్ణము.
