కవి దాదాపు నూఱుసంవత్సరములకు నావలివాఁడు కాఁడని మేము విచారింపఁ దత్రత్యులు చెప్పిరి. ప్రమాణములగు నాధారములు లభింపకున్నను నీ కాలము విశ్వసనీయమే. నృకేసరిశతకము భక్తిరసోద్బోధకమై సులభశైలిలో సరసముగా నున్నది. అందందుఁ గొలఁదిగ వ్యాకరణలోపములు గలవు. శుద్దప్రతి వ్రాయుతఱి కొన్నిచోటులఁ గవిభావానుసారముగా లేఖకులలోపముల సవరించితిమి.
నందిగామ
ఇట్లు భాషాసేవకులు
1-6-26
శేషాద్రిరమణకవులు
శతావధానులు
శ్రీరస్తు
నృకేసరిశతకము
ఉ.
శ్రీకమలాలయారమణ శీఘ్రముగా దయఁజూచి నామనో
వ్యాకులమెల్లఁ దీర్చు మింక వారిజలోచన నమ్మినాఁడ నే
లోకులఁ గొల్వనేర భువిలో నను వంచనజేయఁబోకుమీ
నీకు నమస్కరించెదను నేర్పుగ ధర్మపురీనృకేసరీ.
1
చ.
అమరము పంచకావ్యములనైనఁ బఠింపఁగలేదు లెస్సగా
శ్రమపడి ప్రాసవిశ్రమవిచారము జేయఁగలేదు నే కవి
త్వము గని నిన్ను వేఁడితిని తప్పులొ యొప్పులొ చిత్తగించుమీ
కలమదళాక్షపండితుఁడఁ గాసుర ధర్మపురీనృకేసరీ.
తల్లివి దండ్రి వాప్తుఁడవు దాతవు భ్రాతవు నీవె సుమ్మి నే
చిల్లరదేవతార్చనలు చేసెడివాఁడను గాను స్వామి నీ
చల్లనిపాదపద్మములసన్నిధిఁ గోరితి జిహ్వతోడ నే
కల్లలు బల్కనయ్య నను గావుము ధ...
7
ఉ.
అందఱకంటె నేను దురితాత్ముఁడనయ్య జగత్ప్రసిద్ధిగా
ముందఱ నాగ తేమొ యని మూర్ఖుఁడనై భయమొందుచున్న నా
యందుఁ గటాక్షముంచి సకలాపదలన్ దొలఁగింప నీకు నే
వందన మాచరించెదను వాసిగ ధ...
8
ఉ.
నమ్మితి నీవె దిక్కనుచు నారదసన్నుత దేహమైతె నీ
కమ్మితినయ్య నే నొరుల యాశఁ బడుండసుమీ సురేశ నా
నెమ్మదిఁ గోర్కి దీర్చు మిఁక నీవు ప్రసన్నుఁడ వైనఁ జాలు నే
సమ్మద మొంద దనుజసంహర ధ...
ఆయువు గల్గినంతపరియంతర మన్నివిధాల నాకు సో
పాయము జేసి సేవకునిప్రాణము లేఁగెడివేళ శంఖచ
క్రాయుధముల్ ధరించి భుజగారివిహంగము నెక్కి వచ్చి నీ
చాయకుఁ దీసికొమ్మి నను జయ్యన ధ...
11
ఉ.
ఇప్పుడు నేను పాతకము లెక్కుడు జేసితి భీతి నొందకే
తప్పులు బెట్టుచున్ యముఁడు దండన నాఁటికిఁ జేయునేమొ నే
నప్పటి కాఁగలేను సుమి యాయమదూతలు పట్టరాఁగ నిన్
దప్పక వేఁడుకొందు నను దాకొను ధ...
12
ఉ.
దుష్టుఁడ సుమ్మీ నన్ను యమదూతలు గైకొనిపోవునాఁటి కే
కష్టము ప్రాప్తమౌనొ నరకంబులవార్తలు వింటి నీకృపా
దృష్టి యనేసముద్రమునఁ దేల్చియు నా కభయం బొసంగు మీ
శిష్టులలోన నన్ను దరిఁ జేర్చుము ధ...
13
చ.
మరణమునాఁటి కాయముని మన్ననదూతలు రాకమున్నె నీ
కరముల శంఖచక్రములఁ గావలిబంపుమి ధీరుఁడైన నీ
గరుడునిఁ బంపు మిక్కడకుఁ గష్టములేక సుఖాన వారియా
సర గొని నిన్ను వేఁడెదను సయ్యన ధ...
శ్రీరమణీయ నీ కధికసేవలు చేయఁగలేను గాని సం
సారము నుద్వహింప ఘనజారులు నీచులనైనఁ గొల్చితిన్
సారెకుఁ బొట్టకై సకలజాతిమనుష్యుల సంగ్రహించితిన్
బేరుగ నాకు ముక్తి కడువే సుమి ధ...
32
చ.
కుజనులఁ గూడి నేఁ బెరుకుకూఁతలఁ గూయఁగ నేర్తుఁగాని నీ
రజదళనేత్ర నిన్నుఁ జతురత్వముతోఁ గొనియాడఁజాల నే
నిజముగఁ బాపకర్ముఁడను నీకృపచేఁ గడతేర్చు నన్ను మా
రజనక నీకు మ్రొక్కెద సురస్తుత ధ...
33
ఉ.
దానవనాథ నీ కిపుడు దాసుఁడనై నినుఁ గొల్చుచుంటి మే
లైనవరం బొసంగు మిపు డన్యుల బ్రతిమాల పొట్టకై
చిన్నతనంబునుండి కడుఁ జేసితి పాపము లన్ని నావి నా
కెన్నఁ దరంబు గాదు సుమి హీనుఁడ నీచుఁడఁ బాపకర్ముఁడన్
ఎన్నిటఁ జూడ నానడక లించుక మంచివి లేవు స్వామి నీ
మన్ననచేత దోషములు మాన్పుము ధ...
56
ఉ.
నీరజపత్రనేత్రయుగ నేను గడించిన పాతకంబు వి
స్తారము గద్దు నా కొకఁడు సాటి దురాత్ముఁడు లేదు సుమ్మి నా
నేరము లన్ని గాచి కరుణించెడి తండ్రివి గాఁగ నేఁడు నీ
చేరువఁ జేరినాఁడ దరిఁ జేర్చుము ధ...
57
ఉ.
పుట్టిననాఁటనుండి యొకపుణ్యము జేయఁగలేదు గాని నే
పుట్టితిఁ బాతకంబులను బూని గడించితి కావరంబునన్
బొట్టను లెస్సగా బుగులు పుట్టిన దిప్పుడు నాఁటికోసమే
చుట్టములేక నీశరణుఁ జొచ్చితి ధ...
58
ఉ.
నిర్మలు లైనమానవుల నిందలఁ జేయఁగ నేర్తు నేను దు
ష్కర్తము జేసి మందికి సుకర్మముఁ జెప్పుకొనంగ నేర్తు స
ద్ధర్మము లాచరించునెడఁ దప్పక విఘ్నము జేయనేర్తు నే
దుర్మనుజుండ నయ్య పెనుద్రోహిని ధ...
ప్రొద్దున లేచి నేను కడుబొంకులు బల్కుచునుందు నోట నా
వద్ద నిజంబు లేదు పెరవారిసుఖంబు సహింపలేను నా
బుద్ధి మహావికారపుది భూమిని దుష్టగుణంబులందు నే
పెద్దదురాత్ముఁడన్ వినుమి పేరుగ ధ...
61
ఉ.
మాటలు వాఁడిబల్లెములు మానసమన్న విషంబు హస్తముల్
నాటెడుతమ్మముండు నయనంబులు నిప్పులు దుర్గుణంబు లే
కూటికి లేదు నా కధికకోపము పాతకు లెందఱైన నా
గోటికి సాటిరారు చెడఁగొట్టకు ధ...
62
ఉ.
చాటుకుఁ బెద్దతప్పులను జాలఁగఁజేసి భయంబు నొంద కే
నేటుకు వచ్చి దుర్గుణము నేరని పెద్దలఁ గూడి వారితో
సాటికి నిల్చి నే నొకరిజాతుల నీతుల నెంచుచుందు నా
పాటిదురాత్ముఁ డేడి రిపుభంజన ధ...
63
ఉ.
నేటుగ మందిమెప్పులకు నే నొకవింతగఁ గంఠమందు వే
సేటివి పెద్దపెద్దతులసీవనమాలలు చాటుచేరి చే
లోపలి పాపకర్మములు లోకుల కేర్పడకుండఁ జేయుచున్
నేపదినుంది కందఱకు నీతులు తత్వములెల్లఁ జెప్పెదన్
నాపురుషార్థ మింతె సుమి నల్గురికండ్లకు నేను పెద్దనీ
నాపస మేడిపండు సురనాయక ధ...
65
ఉ.
మంచిగ ధర్మశాస్త్రములు మందికిఁ జెప్పఁగ నేర్తుఁ గాని నే
కించతనాలు మానఁగద కేవలదుర్గుణుఁడన్ సుబుద్ధి లే
దించుక యైనఁగాని మన సెప్పుడు చంచల మందుచుండు నా
సంచితపాపకర్మములఁ జంపుము ధ...
66
ఉ.
ఇంటికి నిత్యభిక్షమున కెందఱు వచ్చినఁగాని తెంపుతో
గంపెడుగింజ లొక్కరికి గ్రక్కున వేయఁగలేదు ధర్మ మే
మంటగలేదు నాకుఁ గరుణార్ణవ నే నతిలోభినయ్య నీ
బంటను నమ్మికొంటి ననుబాయకు ధ...
67
చ.
ధనము గడించి పెద్దలకు దానము చేయఁగలేను గాని నే
పెనఁగొని జారకాంతలకుఁ బెట్టితి సొమ్ములు మంచి కేర్పడన్
ఘనులను గూడలేక పలుగాకులలోపల నుంటినయ్య నా
మనసున సిగ్గులేదు లవమాత్రము ధ...
68
ఉ.
చంచలచిత్తుఁడన్ బరమజారుఁడఁ బాతకుండ నే
కొంచెమువారితోడ జతగూడి చరింపుదు నాగుణాలు వ
ర్ణించఁ దరంబు గాదు సుమి నీ విపు డన్ని క్షమించి నన్ను ర
క్షించుమి నీకు మ్రొక్కెదను గేశవ ధ...
బెరుకుగుణాలు మానుకొని ప్రేమను ని న్నెవఁడైనఁ గొల్చెనా
ధరణిని వాఁడె పావనుఁడు ధన్యుఁడు ధ...
73
ఉ.
ఎన్నఁడు నీవు నాకభయ మిచ్చెదవో కరుణాసముద్ర నీ
మన్నన కాసనొందితి సుమా నను దూరము చేయఁబోకుమీ
ని న్నిపు డేను నమ్మితిని నిర్దయ యుంచక కావు కావు నా
విన్నప మాలకించి నను వీడక ధ...
74
చ.
దినకరచంద్రనేత్రయుగ దీనత నొందుచు నిన్నుఁ బిల్వఁగా
నెనరున మాఱుబల్కక విని విననట్టుల నుంటి వేమి నీ
తనయునిమీద నీవు దయఁ దక్కువ జేసిన నీకు భూమిలో
ఘన మపకీర్తి సుమ్మి ధృతకౌస్తుభ ధ...
ఎంతకు నిన్ను వేఁడుదు నిఁ కెన్నివిధంబుల దూరి పల్కినన్
మంతనమందు నీ నెనరు మచ్చుకు లేదు పరీక్ష బట్టుచో
సంతత మిట్లు నీవు పగచాలుపు దాల్చిన నేవిధాన జీ
వింతును నాకు ది క్కెవరు వేలుపు ధ...
79
ఉ.
తల్లి విషంబుఁ బెట్టినను దండ్రి ధనాఢ్యుల కమ్ముకొన్న భూ
వల్లభుఁ డిల్లు దోఁచినను వద్దని పల్కెడివార లుందురా
ఉల్లములోన నీవు నెనరుంచక వ్యాధులఁ బెట్టి ముంచఁగాఁ
జిల్లరవైద్యులెల్ల దరిజేర్తురె ధ...
వెలయఁగ నే పురాణములు విన్నది లేదు పఠింపలేదు పె
ద్దలసహవాస మే నెఱుఁగఁ దత్త్వము గానను దేహసౌఖ్యమే
చెలఁగుచు నేను గోరెదను చెడ్డది మంచిది పుణ్యపాపముల్
దెలియని వెఱ్ఱమూఢుఁడను దిద్దుకొ ధ...
85
ఉ.
కంజదళాక్ష నిన్ను బహుగాఁ గొనియాడెడివారికెల్ల నే
నంజలి జేసి మ్రొక్కెద దురాత్ముల నన్యులఁ గండ్లఁ జూచినన్
రంజిలఁబోదు నామనసు రాజనిభానన దుష్టదైత్యరా
డ్భంజన నీపదాబ్జములఁ బట్టితి ధ...
86
ఉ.
సుందరమైన కాంతలను జూచి భ్రమించెదఁ గాని నామన
స్పందున లా వసహ్యపడ దాస్తియుఁ గామిను లేఁగుదెంచి నా
ముందఱ నిల్చినన్ విడువ మూర్ఖుఁడ నా కిటువంటిబుద్ధి నీ
వెందుకుఁ బెట్టి పెంచితివొ యేలుకొ ధ...
87
చ.
భువనములెల్లఁ గాచెడి ప్రభుత్వము దండిగ నీకుఁ గల్గె రా
జవు చతురాననాదిసురజాలము నీ కనుకూలసైన్యమై
రవికుల నిన్నుఁ గొల్వఁగను రాక్షసభంజన నీకు సర్వవై
భవ జయమంగళం బగుట భ్రాతియె ధ...
88
ఉ.
మ్రొక్కిన నీకు మ్రొక్కెదను మోదముతోఁ గలనైనఁగాని నే
తక్కినవేల్పులందఱకు దండము బెట్టను శర్కరాళియున్
బొక్కిననోటితోఁ దవుడు బొక్కఁగఁ బోవునె యెవ్వఁడైన నీ
యొక్కనిమీఁద నేను మన సుంచితి ధ...
89
ఉ.
నీనయమైనకీర్తనలు నేర్పునఁ జక్కనివీణె మీటుచున్
గానము బాడ నారదుఁడఁ గాను మహాభయభక్తిప్రేమతో
దానము నీకుఁ జేయ బలిదైత్యుఁడఁ గాను జగత్తులోపలన్
నేను వృథా మనుష్యుఁడను నిల్చితి ధ...
కలియుగమందు విప్రుఁడను గాను నృపాలుఁడఁ గాను మేటివై
శ్యుల జతవాఁడఁ గాను బలుశూఁరుఁడఁ గాను సమస్తమైన జా
తుల నొకరుండఁ గాను సుమి దుర్దనుజాంతక నీపదాబ్జముల్
దలఁచెడివారిదాసులకు దాసుఁడ ధ...
