బాల నీతి/ధనము
111
బా ల నీ తి.
ధనము.
సంతోషము పెట్టునది, లేక, ధాన్యమువలన గలిగి నది ధనమనబడు.ధనము ప్రతివాని కావశ్యకము. ఇదిలేనివానిని దరిద్రుడని పలికెదరు. వీనినెవరును దగ్గఱజేరనీయరు. వీడు విద్యావంతుడైనను గణనసేయరు. ఈదరిద్రుడు వచించు మంచిమాటలుగూడ నావలద్రోసివేయు చుందురు. ఈతని కోపమితరుల నెంతమాత్రమును సాధింపనేరదు. "పేదకోపము పెదవులచే"టని విని యుండలేదా? ఈతడు మంచిపని బ్రారంబించినను జెడుపనియని చెప్పుచుందురు. ఈదరిద్రుని గని కన్నతల్లి నిందించుచుందురు. తండ్రి సంతసించడు. సొదరులితనితో మాట్లాడరు. తాను కన్నకుమారుడు తన దగ్గఱకురాడు. సేవకు లీదరిద్రుని దిరస్కరించు చుందురు. సంభాషించిన నెక్కడ డబ్బునడుగగలడో యను నెఱపుచేత నెచ్చెలులు పెడమొగము పెట్టుకొని మాట్లాడక యుందురు. ఇంతయేల? ఆదరిద్రుని భార్యయుగూడ నానిర్భాగ్యునందు బ్రేమగా నుండదు. ఈతనితప్పు గోరంతయున్న గొండ,తజేయుచుందురు. ఈదరిద్రునిబట్టి బ్రతివాడు చెవులబట్టి యాడించుచుండును. ఈతనికెంత మాత్రము సుఖములేదు. వీడుతనజీవిత మెప్పుడు పోవునాయని యంత:కరణంబున జింతించు చుండును. చూడ జూడ నీతని కష్టము
బా ల నీ తి.
లనిర్వాచ్యములునుదుగ్గమములు నగుచున్నవి. కాబట్టి యట్టి నికృష్టకష్టముల కునికిపట్టగు నీదారిద్ర్యమును బలు తెఱగులబొగొట్టుకొనుచు బ్రతివాడును ధనమును సంపాదింప గడంగవల యును.
ఈధనమార్జించుటకు మూడుమార్గములు కలవు.
చక్కగా నొకవిద్యయందు బాండిత్యము సంపాదించి వివేకియై దానిని బ్రాజ్ఞలసమక్షమున దెలియబఱచి వారిచే ధనాదులను మెప్పుగా బడయుట. ఇది మొదటిగతి. ఇది యన్నిటిలోనికి నుత్తమము. వ్యవసాయము మొదలగువృత్తులందు గష్టించి ధనమున్ సంపాదించుట. ఇది రెండవతరగతి. ఇది మధ్యమము. ఒకరిజుట్టునకు మఱియ్హొకరిజుట్టునకు ముడిబెట్టి వారిద్ద!ఱును తగవులాడునటుల జేసి తాను వరిద్ధఱిలో నొకరితట్టుచేరి కొలదిదినములైన తరువాత రెండవవాని పక్షముగూడజేరి వానికి దగిన మాటలు వానికి వీనికి దగినమాటలు వీనికిజెప్పుచు లంచముగొట్టి సంపాదించుటయు జూదము మోసము దొంగతనము మొదలగు చెడుగుపనుల వలన నార్జించుటయు . ఇది మూడవతరగతి. ఇది యన్నిటిలొనికి నధమముఈయధమవృత్తిచే సంపాదింపబడిన ద్రవ్యము నజ్జనత్యాజ్యము. కాన బ్రతిమనుజుడును పైనదెలిపిన మొదటి రెండు తరగతులవలననే ధనమార్జింప వలయు. ఈధనము పండితపామరజనసేద్యంబు. ఇదియె గర్వోద్దీపకంబు. ఇదియె
113
బా ల నీ తి.
బా ల నీ తి.
జేరకపోయినను బ్రీతిగా జూచుచుందురని యనుకొందమన్నను నదియులేదు. కాన దరిద్రుడు జీవించి యుండుటయు బ్రయోజనము లేదు. "నిర్దనస్తు మృతస్సమ" యని వినమో కావున మంచి మార్గమున నత్యాశవిడనాడి ధనమార్జించవలయును.
ఈధనమును దుష్కార్యములకు వినియొగించక తాను జక్కగా ననుభవించి మిగిలినదానిని లోకోపకార కార్యముల కుపయోగించు చుండవలెను. అంతియకాని ప్రభువులు తక్క దక్కినవారలు విశేషముగా డబ్బు నిలువనుంచ గూడదు. ఎందువలన నన? ఎపుడు ధనమును ధనమును నిలువనుంచ దలచితిమో యపుడె దానిని భద్రముగా దాచి పెట్టవలయును. గదా. ఆదాచిపెట్టుటయందు గొంచె మశ్రద్ధ వహించితిమా యది మ్రుచ్చులచృఏతుల జిక్కును. దానివలన నితరములగుపనులు పటాపంచలైపోవును. వెండియు కొంచెము డబ్బు నిలువయునదని యొక మయసూయాపరుడు వినెనా వాడు వెంటనే దాని నపహరింప మాయోపాయంకుల బన్నుచుండును. కాన విశేషముగా డబ్బుదాచుట సామాన్యుల కనర్దదాయకమని చెప్పవచ్చును. కొందఱు కులక్రమా గతధనము నిలువయున్నను నష్టములేదని చెప్పిరి. కాఇ ప్రభువులకు దక్క దక్కినవారల లాపత్కరమని యె తోచెడిది.ఈధనవంతులు, వివేకులైముఖస్తుతులకు లొంగక యుక్తాయుక్తవిచక్షణదక్షులై తమధనము నుపయోగించుచు గీర్తినిగాంచుచుండవలెను.
115
బా ల నీ తి.
ఈవిషయమున బూర్వులలోనుండి యొకనిని జూపెద.
తొల్లిసకలాలంకారాలంకృతంబగు సకలయనుపురం బున కధినాయకుడైన కుబేరు డాదిని మంచి మార్గమున దనమును సంపాదించెను. అటుతరువాత దానెక్కువగా గర్వించకపోయినను నాధనమునానాటికి వృద్ధిచెందుచుండును. క్రమక్రమముగా నవనిధులు చేరెను. నవనిధినాధుడైన యీకుబేరుడు వివేకియై యెటుల ధనముదేనికి నుపయోగింపవలయునో యాసంగతి దెలిసికొనుచు బాగుగా నుపయొగించు చుండెను. యితడీ ధనమువలన యక్షులను, గిన్నరులను, గుహ్యకులను, మొదలగుబీదవారిని గాపాడుచుండెడివాడు. ఈధనమువలనే యుత్తరదిశకు దానధిపతియయ్యెను. దీనివలననే రాజరాజని పేరు గాంచెను. ఇతడు ధనమెక్కువగా దానముజేయుచు న్నందువలననె ధనవంతుడనియు వాసిగాంచెను. మఱియు నితడీధనమువలనె మహానుభావుడగు పరమేశ్వరుని తోడ స్నేహమొనరించెను.
చూచితిరికదా. ఆకుబేరుడీధనంవలన బొందిన లాభములన్నియు, కాన "ధనమూలమిధమజగ" త్తనుమాటను జ్ఞాపకముంచుకొని యత్యాశవిడనాడి మంచిమార్గమున ధనమార్జించి గర్వించక దానిని దుష్కార్యములకు వినియోగించక మంచిపనుల కుపయొగించుచు గీర్తినిగాంచుచుందము.
క. కలిమియచుట్టల జేర్చుం
గలిమియ చెలులనుఘటించు♦గలిమియశౌర్యో
జ్ఝ్వలుడనిపించుచుం గలిమియ
పలువురు సద్బుద్ధియనగ♦బరగంజేయున్
(భారతము)
ఐకమత్యము
జనులొకపనియందున భిన్నభావములులేక చేరికగా నుండుట యైకమత్యమనబడు.
ఈయైకమత్యము పరస్పరప్రేమ గలిగించుచుండును. ఇదియె దిగంతముల గీర్తిని వ్యాపింపజేయుచున్నది. ఇదిసర్వత్ర సాధకము. కాన దీనిని దప్పక జనులవలంబించవలయును. కాని యీయైకమత్యమును మంచిపనులయందె యుపయోగించుచుండవలెను. అటులజేయుటయే శ్రేయస్కరము. ఐకమత్యములేనివారలు మహాపరాక్రమశాలులైనను గొనరాని వారుకాగలరు. మనమైకమత్యముకలిగి యుండనిది యేపనిని చేయ జాలము. మనము విస్తరియందున బువ్వనుంచుకొని మనచేతివ్రేళ్ల నొకచోట జేర్చనియెడల మనమా యన్నమును భుజించగలమా? లేము. కాబట్టి ప్రతివిషయమునను నైకమత్యము కావలయును.