పదబంధ పారిజాతము/అఘ
అగ్ని________అగ్ర 29 అగ్ర__________అగ్రా
- అన్న వైదిక ప్రవచనంపై వచ్చిన పలుకుబడి
అగ్ని యిచ్చు
- అగ్ని సంస్కార మొనర్చు.
- "భూకాంతుల ననేక సహస్రసంఖ్యలం బ్రోవులు గా బెట్టించి సమగ్రదారు సముదయంబు లమర్చి యగ్ని యిచ్చిరి." భార. స్త్రీ. 2. 172.
అగ్ని శిఖ
- కుంకుమపూవు.
అగ్ని హోత్ర మయి పోవు
- మండిపడు.
- "నే నామాట అనేసరికి వాడు అగ్ని హోత్రం అయిపోయాడు." వా.
అగ్రతాంబూలము
- సభలో పెద్ద వారి కిచ్చు మొదటి తాంబూలము. పెండ్లిండ్లూ వాటిలో పెద్ద వారికే మొదటి తాంబూలం ఇస్తారు. అది గౌరవ సూచకం.
- "...తుట్టతుదకు గట్టుకొన్న దానిని బిలుచుట యైన చేత కాని చచ్చు పెద్దమ్మలతో నగ్రతాంబూలమునకు సిద్ధ మయి నాడే!" సాక్షి. 189. పే.
- "నీ కేం అగ్రతాంబూలం ఇస్తారా." వా.
అగ్రపుస్తకములు
- వేదములు.
- "అగ్ర పుస్తకంబు లర్చించి చూచుచు."
అగ్రహారపుచేయి
- చాలా ఘటికుడు.
- కన్యా. శు.
అగ్రహార భుక్తులు
- అగ్ర హారీకులు.
- పనీ పాటా లేక తిని కూర్చునే వారిపట్ల నిరసనగా ఉపయోగించేపలుకుబడి.
అగ్రహారము
- బ్రాహ్మణు లుండేస్థలం. బ్రాహ్మణులుమాత్రమే ఉండే గ్రామం.
అగ్రహారములో తమ్మళి జోస్యము
- కుదరనిది. చెల్ల నిది.
- తాతకు దగ్గులు నేర్పుటవంటిది. అగ్రహారంలో ఉన్న వాళ్లలో చాలమంది గొప్ప జ్యోతిష్కులే ఉంటారు. తమ్మళివట్టి పూజారి అక్కడికి పోయి చెప్పేజోస్యం యే ముంటుంది?
- "ఎమ్మెలు నాముందఱనా, యమ్మక్కరొ చెల్ల వగ్రహారములోనన్, దమ్మళి జోస్యము లన్నవిధ మ్మిది."
- రుక్మాం. 5. 88.
అగ్రాసనం
- ప్రధానస్థానము.
- సభలలో వానిలో మొదటగా పెద్దలను కూర్చోబెట్టడం అలవాటు. అందుపై వచ్చిన పలుకుబడి.
అగ్రాసనాధిపతి
- సభాధ్యక్షుడు - ప్రెసిడెంటు. అఘ________అఘో 30 అచ్చ_________అచ్చ
- ఇటీవల ఏర్పడిన పలుకుబడి.
- "ఈసభకు ఫలానావారిని అగ్రాసనాధి పతిగా ఉండవలసిం దని కోరుకున్నాను." వా.
అఘటనఘటనాపటిమ
- చేయుటకు వీలు కానిపనులను కూడా చేయగలశక్తి.
- "పతి మెచ్చ నఘటనఘటనాపటిమ నమ్మహామంత్రి రాజ్యభారమ్ము దీర్చు." హంస. 5. 261.
- చూ. అఘటనఘటనాసమర్థుడు.
అఘోరించావు
- ఏడిచావు.
- నిరసనగా ఎదుటివాడిని అనుమాట.
- కొత్త. 12.
అఘోరించు
- 1. బాధపడు.
- "వీడి కొంపలోపడి పదేండ్లుగా అఘోరిస్తున్నాను." వా.
- 2. నిరసనగా అనునప్పుడు ఉపయోగించే పలుకుబడి.
- "ఏదో ఒకటి అఘోరించు."
- "అఘోరించావు ఊరుకో."
- "అఘోరించాడు వెధవ." వా.
అఘోరింపు
- ఏడ్పు. నిరసనగా అనుమాట.
- "ఏమిట్రా! నీ అఘోరింపు. ఏమిటో చెప్పి యేడవరాదూ!' వా.
అఘోరేభ్యో చేస్తున్నాడు.
- ఏడుస్తున్నాడు.
- వైదిక పరిభాష.
- "వా డేదో మూల కూర్చుని అఘోరేభ్యో చేస్తున్నాడే? ఏమిటి సంగతి?" వా.
అచ్చం
- సరిగ్గా.
- "అతడు అచ్చం వాళ్ళ తండ్రిపోలిక." వా.
అచ్చంగా
- సరిగ్గా.
- "అచ్చంగా యితను మా బావమరిది పోలికే." వా.
అచ్చగు
- ముద్రిత మగు.
- "ఈ పుస్తకం అయిదు సంవత్సరాల కింద అచ్చయింది."
- "ఇది యింకా అచ్చు కాలేదు." వా.
అచ్చగుండ్ల పేరు
- బంగారుగుండ్లతో చేసినదండ.
అచ్చటముచ్చట.
- ముద్దు ముచ్చట. జం.
- "కాపరానికి వచ్చి సంవత్సరం అయింది. కానీ ఒక అచ్చటా ముచ్చటా ఎరుగునా పాపం ! ఆ పిల్ల." వా.
అచ్చ తెలుగు
- తత్సమేతర మైనఆంధ్రభాష.
- "య యాతి చరిత్ర అచ్చ తెలుగు కావ్యము." వా.
అచ్చన గండ్లు
- అచ్చనగాయ లను ఆటలో ఉపయోగించురాళ్లు.
అచ్చనగాయలు
- ఆడపిల్లలు ఆటలో ఉపయోగించేరాళ్లు, చింతగింజలు. అచ్చనపుచ్చు
- అచ్చనగాయవలె వేఱుగా తీసివేయు.
- "భాగుకన్నొక డచ్చనపుచ్చి." కు. 2. 19.
అచ్చనలాడు
- అర్చించు.
- "చెచ్చెర సుతుప్రాణ మిచ్చిన నేడ, యచ్చనలాడెద నభవుడా మీకు."
- పండితా. పురా. 471 పు.
అచ్చాకు బుచ్చాకులు పలుకు
- చూ. అచ్చికబుచ్చిక లాడు.
అచ్చాళు
- ఒంటరి.
- ఏబాధ్యతా, భారమూ, జంజాటమూ లేనివాడు.
- దక్షిణాంధ్రంలో ఈ పలుకుబడిని వాడుతారు.
- "అచ్చాళి గాగ అనికి సన్నద్ధుల మై యుందము." పతివ్రతా. 35.
- "వాడు అచ్చాళీగా తిరుగుతున్నాడు. దండించే దిక్కు లేదు కనుక." వా.
అచ్చిక బుచ్చిక మాటలు
- కల్ల బొల్లి కబురులు, ముచ్చటలు.
అచ్చిక బుచ్చికలు
- ముచ్చటలు.
- "అక్కఱ జూడ వేటి కల యచ్చిక బుచ్చిక సేయునంచలన్." విజ. 3. 30.
- "వాడు అక్కడికి వెళ్ళి అచ్చికబుచ్చిక లాడుతూ కూర్చున్నాడు. వా.
- "అచ్చిక బుచ్చిక లడర గొంతకాలంబు గడపి." హరి. 2. 69.
అచ్చికా మచ్చికా లేదు.
- ,ఉద్దూ ముచ్చటా లేదు అనుట. జం.
- "ఆ ఆలుమగళ్ళకు అచ్చికా మచ్చికా లేదు." వా.
అచ్చిక బుచ్చికలాడు
- కల్లబొల్లి కబుర్లు చెప్పు.
అచ్చి వచ్చు
- శుభప్రద మగు.
- కొన్ని తావులు కొందరికే అచ్చి వస్తాయనీ, అక్క డున్నప్పుడు ఎప్పుడూ మంచే కలుగుతుందనీ, కానప్పుడు కీడు వెన్నాడుతుం దనీ ఒక నమ్మకం. అందుపై వచ్చినపలుకుబడి.
- "ఆ యిల్లు మాకు అచ్చి వచ్చ్ంది. అంచేతే యెన్ని యిబ్బందు లున్నా అక్కడే ఉంటున్నాము." వా.
- "ఆ ఊరు మాకు అచ్చి రాలేదు. అందుకని తిరిగి వచ్చి వేశాము." వా/
అచ్చకట్టు
- ఏర్పఱచు - కట్టు.
- "నడవ యచ్చు కట్టిన మునిరాట్పట్టాభిషిక్తు." పాండు. 1. 11.
అచ్చుకట్టు పొలము
- అచ్చుకట్టు వేసినపొలము.
- చూ. అచ్చుకట్టు.
అచ్చుకట్టు వేయు
- నీళ్లు కట్టేముందు మడిని వేరు వేరు కయ్యలుగా చేయు.
- "మా పొలం అచ్చుకట్టు వేశాము." వా.
అచ్చు కావలిగాడు
- దొంగలు దోచుకొన్న సొమ్మును దండుగ పెట్టుకొనే కావలివాడు. బ్రౌను.
అచ్చుకుప్ప
- ధనవంతుడు.
- ఆంధ్ర. భా. 3 అ.
- ఇది నేడు వాడుకలో లేదు.
అచ్చు కొట్టినట్టు
- అచ్చంగా అలాగే.
- చూ. అచ్చు దించినట్లు.
అచ్చుకొను
- ఒకరు ఇవ్వవలసినదానికి తాను బాధ్యుడగు.
- "వాడు మా యింట్లో వుండి చుత్తూ అప్పులు చేసి వెళ్ళిపోయాడు. అవన్నీ నేను అచ్చుకోవలసి వచ్చింది." వా.
అచ్చుకొట్టు
- అచ్చువేయు.
- చూ. అచ్చువేయు.
అచ్చుగా
- అచ్చంగా.
- చూ. అచ్చంగా.
అచ్చు గుద్దినట్లు
- సరిగ్గా అలాగే.
- "వీడు వాళ్ల నాన్నను అచ్చుగుద్దినట్లు ఉంటాడు." వా.
అచ్చు టెద్దు
- అచ్చు పోసినఆంబోతు.
- చూ. అచ్చు పోసినఆంబోతు.
అచ్చుదల యగు
- అంగీకార మగు.
- "విశ్వపతీ! విరసోపలంబు లెట్లచ్చుద లయ్యె నీకు." కా. మా. 2. 121.
అచ్చు దించినట్లు
- "వీడు వీళ్ళ మేనమామను అచ్చు దించినట్లుగా ఉంటాడు." వా.
అచ్చు నిలుపు
- దృష్టాంతము నిలుపు.
- "దీని కచ్చు నిలిపితిని నీవ!"
- కుమా. 7. అ. 35 ప.
అచ్చుపడు
- 1. ముద్రిత మగు.
- "ఆ పుస్తకం అచ్చుపడి అప్పుడే యాభైయేళ్లు అయింది."
- "ఆపుస్తకం యింకా అచ్చుపడ లేదు." వా.
- 2. స్పష్టపడు.
- "సొ మ్మచ్చుపడంగ జేయుటకు." బ్రౌను. A 4. 187.
- "అచ్చుపడంగ బల్కుమీ." మను.
- "అనువు మెఱయజొచ్చి మాయ యచ్చు పడంగన్." పారి. 1. 107.
అచ్చుపడినట్లు
- సరిగ్గా అలాగే, రూపు గొన్నట్లు.
- "నెచ్చెలులు దన్ను గొలువగ, బచ్చ విలుతు కలిమి యెల్ల బద్మానమ యై, యచ్చుపడినట్లు మెఱయుచు, నచ్చట కేతెంచె భూబరాత్మజ నెమ్మిన్."
- భార. అర. అ. 7. అచ్చు_______అచ్చు 33 అచ్చు_______అచ్చు
అచ్చు పొడిచిన
- అచ్చు పోసిన, స్వేచ్ఛాచారి అయిన.
- "అచ్చు పొడిచిన యాబోతులరీతిని." ఆం. వా.
- చూ. అచ్చువేసిన...
అచ్చు పొడుచు
- చూ. అచ్చు వేయు.
అచ్చు పోసిన యాబోతు
- చూ. అచ్చు పొడిచిన.
అచ్చుపోసి వదలు
- విచ్చలవిడిగా వదలు.
- "వాణ్ణి అచ్చు పోసి వదిలినారు. ఎప్పడూ ఊరు తిరుగుతుంటాడు." వా.
అచ్చు ముచ్చు
- మంచి, చెడు.
- బియ్యం మొదలయినవాట్లో మెరికలను ము చ్చని, మిగతవానిని అచ్చు అనేదృష్టితో అచ్చుముచ్చు ఏర్పరచి పెట్ట మనుట అలవాటు. అందుపై యేర్పడిన పలుకుబడి.
- "చూడ వచ్చిన నచ్చుముచ్చో యెఱుంగ కాడరా దేల యా పాప మనెడువారు."
- శుక. 4. 46. ప.
- "బియ్యం తీసి అచ్చూ ముచ్చూ ఏరి పెట్టు తల్లీ." వా.
అచ్చు ముచ్చు ఎఱుగు
- మంచిదో చెడ్డదో తెలుసుకొను.
- బియ్యంలో అచ్చు లనగా మంచి బియ్యం మనీ ముచ్చు లనగా మెరికె లనీ అర్ధం.
- అచ్చూ ముచ్చూ చేసి - అనగా బియ్యము వేఱుపఱచి. అందుపై వచ్చిన పలుకుబడి.
- "అచ్చూ ముచ్చూ ఎఱగనివాడు పాపం." వా.
- చూ. అచ్చు ముచ్చు.
అచ్చులు వెట్టించు
- ముద్రవేయు.
- "అమరారి దనపేరి యచ్చులు వెట్టించి సురధేనుసమితి గీలరము సే సె." కుమా. 4. 11.
అచ్చులొత్తు
- అచ్చులు పెట్టించు.
- "అందఱి మొగములయం దచ్చు లొత్తి యారిచి పెడబొబ్బ లందంద యిచ్చు."
- బసవ. 192. పు.
అచ్చులో లేదు
- ముద్రిత రూపంలో లేదు. అచ్చు అయిన వన్నీ అయిపోయిన వనుట.
- "ఆ పుస్తకం యిప్పుడు అచ్చులో లేదు." వా.
అచ్చువడు
- అంకిత మగు.
- "భావజుకేళి నచ్చువడి పైబడి తద్విటు నిచ్చ గూడి." కుమా. 8. 158.
అచ్చు వేయు
- ముద్రించు.
- "ఈ పుస్తకమును అచ్చువేసి చాలకాల మయినది."
- "దీనిని అచ్చువేసి పెట్ట మని చాల నాళ్లుగా అతడు అడుగుతున్నాడు. వా.