నిర్వచనోత్తరరామాయణము
చతుర్థాశ్వాసము
| |
రమణీయుఁ డుపాసక
నారాయణుఁ డాదిధరణినాయకసామ్యో
దారచరిత్రుఁడు కులని
స్తారకసంభవుఁడు మనుమజనపతి యెలమిన్.
| 1
|
రావణకుంభకర్ణవిభీషణులు పెండ్లాడుట
| క. |
ఆదశకంధరుఁ డఖలవి, నోదంబులఁ దగిలి నిత్యనూత్నవిహారా
మోదితుఁ డగుచుండి మృగ, వ్యాదరమున నేగి కాననాంతరభూమిన్.
| 2
|
| క. |
ఒక మార్గంబున రా మయుఁ, డొకకన్నెయుఁ దాను నచట నొయ్యన చనుదే
నకుటిలశాంతోదాత్త, ప్రకృతి యగుట చూచి యెఱిఁగి రాక్షసపతియున్.
| 3
|
| ఉ. |
గౌరవశాంతమూర్తిఁ దగ గైకొని మార్గముక్రేవ నిల్చి య
చ్చేరువఁ బోవ నద్దనుజుఁ జేరఁగఁ బోయి మహాత్మ యిట్లు కex
తారములోనఁ బోకకుఁ గతంబును నీలలితాంగిపేరు నీ
పేరును దీనిజన్మమును బ్రీతిఁ దగంగ నెఱుంగఁ జెప్పవే.
| 4
|
| చ. |
అనవుడు నాతఁ డిట్లను మహాపురుషా! మయనామధేయుఁడన్
దనుజుఁడ హేమ నాఁ బరఁగుదానిఁ బయోరుహవక్త్ర నప్సరో
వనిత నమర్త్యు లిచ్చిన వివాహవిభూతి వహించి నెమ్మి మైఁ
దనయుల నిద్దఱం గని పదంపడి కాంచితి నీతలోదరిన్.
| 5
|
| తే. |
అగ్రతనయుండు మాయావి యనఁగ వాని
యనుఁగుఁదమ్ముఁడు దుందుభి యనఁగఁ బరఁగు
దీనిపేరు మందోదరి దేవ యిమ్మృ
గాయతాక్షికిఁ దగువరు నరయఁ దలఁచి.
| 6
|
| మ. |
జగతిం గ్రుమ్మరువాఁడ నై కడఁగి యీచంద్రాస్యఁ దోకొంచు నే
ను గరం బుత్సుకవృత్తిఁ బోక యిది హృన్మోదంబు సంధిల్లె నీ
దగుసల్లాపరసంబుపెంపునఁ బ్రియం బంతంతకుం బేర్చున
ట్లుగ నీయన్వయనామధేయములు విందుం జెప్పు నా కేర్పడన్.
| 7
|
| క. |
నావుడు ముద మంది యితం, డీవారిజనయన నాకు నీ నెదఁ గోరెం
గావలయు నని తలంచి మహావినయపరుండువోలె నతఁ డి ట్లనియెన్.
| 8
|
| క. |
నాకుం బ్రపితామహుఁ డా, లోకపితామహుఁడు తండ్రులుం బౌలస్త్యుల్
మీకె ననఁ బూన నేర గు, ణాకల్పావేదములు చికరాభ్యస్తంబుల్.
| 9
|
| ఉ. |
పేరు దశాననుండు కృపపెంపున నాదుతపంబు సొెపునన్
వారిజసంభవుం డొసఁగె వావిరి యైనవరంబు లిప్పు డిం
పారెడులంక నాకు నెలవై మహనీయవిభూతి నుండుదున్
దారపరిగ్రహంబు నకృతం బిటముందట నన్నఁ బ్రీతుఁ డై.
| 10
|
| తే. |
క్రూరుఁ డగుట యెఱుంగక కోరి యిచ్చెఁ, గన్య నప్పుడ మయుఁ డుదకప్రదాన
సహితముగ వీటి కరిగి యుత్సవముతో వి, వాహమయ్యె నద్దానవవల్లభుండు.
| 11
|
| క. |
తనసుతు లని యమ్మయు చె, ప్పిన మాయావియును దుందుభియు సమరముఖం
బున వాలిచేత నీల్గుట, లినతనయుఁడు సెప్పె రఘుకులేశ్వర నీకున్.
| 12
|
| క. |
ఒకయోధముఖ్యు నని నం, తకు నైనను గీటడంచుదాని నమోఘ
ప్రకృతి యగుశక్తి నిచ్చెను, విరసిల్లుచు మయుఁడు దనుజవీరాగ్రణికిన్.
| 13
|
| క. |
కోరి వివాహం బయ్యెను, గారవ మెసఁగంగఁ గుంభకర్ణుడు దళదం
భోరుహలోచన యగున, వ్వైరోచనికూఁతుకూఁతు వజ్రజ్వాలన్.
| 14
|
| ఆ. |
సరమ యనులతాంగి శైలూషతనయఁ గ, పోలచంద్రబింబఁ బులినజఘన
హరిణశాబనయనఁ బరమోత్సవంబునఁ, బెండ్లి యయ్యె నవ్విభీషణుండు.
| 15
|
మేఘనాదుని జననము
| క. |
పదపడి మందోదరి స, మ్మదమున సుతుఁ గాంచె నాకుమారకు నెలుఁగున్
మదదిగ్దంతావళములు, బెదరఁ జెలఁగె మేఘనాద భీకరభంగిన్.
| 16
|
| క. |
దనుజేంద్రుండును జిత్తం, బున నెంతయు సంతసిల్లి పుత్రకునిఁ గనుం
గొని మేఘనాదుఁ డనఁగా, ననురూపం బయిననామ మప్పుడు వెట్టెన్.
| 17
|
| తే. |
పిదప నింద్రజి యనుపేరుఁ బెంపుఁ బడసె, నద్దశానననందనుఁ డభిమతముగ
దానిఁ బదపడి చెప్పెద మానవేంద్ర, వినుము తరువాతికథలు సవిస్తరముగ.
| 18
|
| ఉ. |
ఆసమయంబునన్ సరసిజాసనుపెట్టినచొక్కు కుంభక
ర్ణాసురుమోమునం గదిరె నాతఁడు నగ్రజు వేఁడె గాఢని
ద్రాసుఖయోగ్యమందిరము రాక్షసవంశవరుండు నిచ్చెఁ గై
లాసమువోలెఁ బ్రాంశుధవళం బగునూత్ననికేతరత్నమున్.
| 19
|
| క. |
అందు నివాసస్థానము, నం దల్ప మనల్పముగ నొనర్చిన నిద్రం
బొంది బహువత్సరంబులు, నిందితదురితాబ్ధిలో మునిఁగి యుండంగన్.
| 20
|
రావణుఁడు దేవతలు మొదలగువారిని బాధించుట
| శా. |
దేవోద్యానము లీల మై నఱకు బాధించు న్మునిశ్రేణి నా
నావిప్రావలిఁ బట్టి తెచ్చి తిను బన్నంబుల్ సురస్త్రీలకుం
గావించుం గ్రతువైభవంబులకు విఘ్నం బాచరించుం దశ
గ్రీవుం డప్రతిమప్రతాపపరుషక్రీడాకలాకల్పుఁ డై.
| 21
|
| సీ. |
మదమున నలిరేఁగి నదులు సొచ్చి కలంచి యాడు నుద్ధత గంధహస్తిలీల
బలమునఁ జెలఁగి కానల రేగి రూపఱ విఱచు మహావాతవిభ్రమమున
బెడిదంపుఁదనమునఁ గడఁగి శైలమ్ములు పొడిపొడి సేయు దంభోళిభంగి
నొడలిపెంపున వీచి జడనిధు లిక్కడక్కడ వైచు మంథనగంబుకరణి
|
|
| తే. |
గరుడగంధర్వయక్షకిన్నరులఁ గన్న, జెవులు పట్టి యాడించు నశేషలోక
భీకరము లగువిధములు పెక్కు సేయు, గర్వ మెదుగంగ నాదశకంధరుండు.
| 22
|
కుబేరుఁడు దూతను బంపి రావణునకు బుద్ది చెప్పించుట
| క. |
అత్తఱి నత్తెఱఁ గెల్లను, విత్తేశుఁడు గలయఁ గనియు వినియుం గరుణా
యత్తమతి యగుట దూతం, బుత్తెంచె దశాననునకు బుద్ధులు సెప్పన్.
| 23
|
| క. |
చనుదెంచి దూత ముందఱ, గనియె విభీషణు నతండుఁ గడువేడుక న
ద్ధనపతిసేమ మడిగి పరి, జనముల వేర్వేఱ యడిగి సంభావించెన్.
| 24
|
| ఉ. |
వచ్చినకార్య మారసి యవక్రచరిత్రుఁడు దానవేశ్వరుం
జెచ్చెరఁ గానిపించి నెడసేయక దూత వినీతవేషుఁ డై
చొచ్చి ధరాతలం బురము సోఁకఁగ నానతుఁ డై యుపాయనం
బిచ్చి కరప్రదర్శిత మహిం దగ సంకుచితోపవిష్టుఁ డై.
| 25
|
| శా. |
దేవా దేవరతోడఁబుట్టువు కృతార్థీభూతచేతస్కుఁ డై
నీవిఖ్యాతికి సంతసిల్లు సహజస్నేహుండు నీయందు నీ
శ్రీ వెంపారుటఁ గోరు నీమహిమఁ బ్రార్థించు న్మదిం గావునన్
దేవేంద్రాదులచంద మొప్ప దని యుద్దేశించి నీయొద్దకున్.
| 26
|
| తే. |
నన్నుఁ బుత్తెంచెఁ దనవచనములు గాఁగఁ, జెప్పుమని కొన్ని బుద్ధులు సెప్పి వాని
నవధరింపు మొకించుక యవసరంబు, నాకు దయసేసి కార్యవివేకచతుర.
| 27
|
| చ. |
జగములకుం బ్రతాపము ప్రశస్తముగాఁ బ్రకటించుమాత్రకుం
దగ వగు నిప్డు సేసినవిధం బిటమీఁద నిజాన్వయోచితం
బుగ నొనరింపు ధర్మము దపోవిభవంబునఁ గాదె యింతపెం
పు గనుట లంకకై మనకుఁ బుట్టినముందటిహాని సాలదే.
| 28
|
| చ. |
మునిజన మెల్ల దుర్దశల ముచ్చిరి యుండుటఁ జూచి యప్సరో
వనితలయార్తిఁ జూచి క్రతువర్గము దైన్యముఁ జూచి నామనం
|
|
| |
బనయముఁ దల్లడిల్లెడు దశానన దుష్టచరిత్ర మింక నై
నను నిది మాని సత్పథమునం జను దూఱు లడంగు నంతతోన్.
| 29
|
| తే. |
ఇంతకాలంబు నేఁ బోయి హిమనగమున, శాంకరం బగుధర్మంబు సలుపు చునికి
నెఱుఁగనైతి మగుడివచ్చి యెల్ల నెఱిఁగి, యెఱుఁగఁజెప్పితి హితము నా యెఱిఁగినంత.
| 30
|
| క. |
ఇది నా కానతి యిచ్చిన, పదకము గలరూపు విన్నపము సేసితి నీ
హృదయంబునఁ గైకొను మొం, డుదలంపులు దక్కు మనవుడుం గుపితుం డై.
| 31
|
| క. |
ఆతఁడు నీకుం దగు నీ, వాతనికిం దగుదు మీర లక్కట దొరయుం
దూతయు నఁట వచ్చుట యుభ, యాతురతం గఱపి పోవ నఁట యిది పోలున్.
| 32
|
| ఉ. |
బుద్ధులు సెప్పు టెల్ల నటు వోవఁగనిమ్ము ధనాధిపుం దప
స్సిద్ధికిఁ బోయి వచ్చె నని చెప్పితి వత్తెఱఁ గెట్టి దంతయున్
శుద్దిగఁ జెప్పు మన్న సురసూదనుపల్కులు చూడ ని ట్లసం
బద్ధము లైనదూత యెడబాసియు దిట్టఁడు గాన నిట్లనన్.
| 33
|
| ఉ. |
అర్థవిభుండు వోయి తుహినాద్రిఁ దపం బొనరింపఁగా విహా
రార్థము వచ్చినన్ గిరిసుతాన్వితు నీశ్వరుఁ గాంచియున్ వర
ప్రార్థన సేయఁ డయ్యె నతఁ డాతఁడు దానికి మెచ్చి యిచ్చె స
ర్వార్థవిధాయకం బయిన యాత్మసఖత్వము నిశ్చలంబుగన్.
| 34
|
| తే. |
వామపార్శ్వాభిగతు లగువారితేజ, మడరి యద్దెస లోచన మతని కపుడు
పింగళం బైనవా రేకపింగళుండ, వనఁగఁ బరఁగుము జగముల ననిరి ధనదు.
| 35
|
| ఉ. |
అత్తెఱఁ గెల్ల నిట్టిద మహాత్మ శుభంబు సధర్మవృత్తి కా
యత్తము సూవె యిమ్మెయి నహంకృతి సత్త్వముగాఁ దలంతురే
యుత్తము లక్కటా చెడుట కోపక చుట్టము బుద్ధి చెప్పినం
జిత్తమునందు నీసరకు సేయమి గర్వము గాక కర్జమే.
| 36
|
| తే. |
అనిన నిరువదికన్నుల నడరుకెంపు, పద్మవనగతబాలాతపంబుఁ బోల
భ్రుకుటివికటలలాటవిస్ఫూర్జదుగ్ర, కోపభీకరుఁ డగుచు రక్షోవిభుండు.
| 37
|
| క. |
ఏమేమి ననుఁ జెడు దని, నాముందటఁ గొంకులేక నాలుకతుద కీ
వీమాట దెచ్చి తజువర, మేమిగఁ దలఁచితొకొ నీకు నిది విధి యనుచున్.
| 38
|
| క. |
కేసరము లదరుహరిక్రియ, మీస లదర లేచి దూతమెడ దునియఁగ సిం
హాసనము కెలన నున్న మ, హాసి వెఱికి వ్రేసెఁ దమ్ముఁ డడ్డము సొరఁగన్.
| 39
|
| ఆ. |
ఆవులించుతలయు నడరెడునట్టయుఁ, జూచి ప్రీతుఁ డగుచు సురవిరోధి
యచటిడింభతతికి నాఁకలిమడుపుగా, నిచ్చి యాగ్రహమున నిట్టు లనియె.
| 40
|
| శా. |
రక్షోవంశహితోపదేశ మనుపేరన్ వీనిఁ బుత్తెంచె నా
యక్షాధీశ్వరుఁ డీశుతోఁ దనకు సఖ్యం బైనతేజంబు రా
|
|
| |
జ్యక్షోభంబుగ లంకఁ గొన్న మనయన్యాయంబు సెప్పన్ సురా
దిక్షుద్రవ్యవసాయహేతు వగుభీతిం జూపి జంకింపఁగన్.
| 41
|
| ఉ. |
నిక్కము నట్ల కాన తగు నీతిపరు ల్సుర లుక్కివంబునన్
మిక్కిలి యైనవారి నియమింపక తక్కుదురే ధనేశ్వరుం
డక్కట లెస్స సేసె నడియాస సెడన్ దిగధీశుఁ డొక్కఁడుం
ద్రిక్కక యుండఁ ద్రు ళ్లడఁపఁ ద్రిమ్మరఁ బోవలసెం గ్రమంబునన్.
| 42
|
రావణుఁడు కుబేరునిపై దండెత్తి పోవుట
| ఉ. |
కావున మున్నుమున్న యలకాపుర మేర్చి ధనేశు నోర్చి య
క్షావలిపే రడంత మని యప్పుడ యుద్ధవిడిన్ సమగ్రనా
నావిధసైన్యభూరిభరనమ్రవసుంధరుఁ డై పురీసరి
ద్గ్ర్రావమహాటవు ల్గడచి రాజతశైలముఁ జేరఁ బోయినన్.
| 43
|
| తే. |
యక్షు లంతంతఁ జూచి ధనాధిపునకు, రాక్షసేశ్వరుసైన్యంబు రాక చెప్ప
నతఁడు గ్రక్కున సేన లాయితము చేసి, బరవసంబున దలపడఁ బంచుటయును.
| 44
|
| క. |
ధనదుబలము దనుజబలము, ననువునఁ దలపడఁ గడంగి యార్చుచుఁ దాఁకెన్
ఘనఘోషభీషణము లగు, వననిధు లొండొంటితోడ వడిఁ దాఁకుగతిన్.
| 45
|
యక్షరాక్షసులయుద్ధము
| శా. |
జ్యానాదంబు నిశాతహేతిపటలీసంఘట్టరావంబు ఘం
టానిక్వాణసమేతబృంహితము గాఢస్ఫారహేషాసము
త్థానోపేతఖురాహతధ్వనియు సాంద్రం బైనభేరీపటు
ధ్వానం బేర్పడ దయ్యె నయ్యెడ బలద్వంద్వంబునం దేమియున్.
| 46
|
| ఉ. |
అందును నిందుఁ జేయఁగల యట్టిభటుల్ దలపడ్డ సైన్యముల్
గ్రందుగ నొక్కపెట్ట తమకంబునఁ బోరుట చూచి కైకసీ
నందనుఁ డిమ్మెయిన్ సరి పెనంగుట సైఁపక వచ్చి వీఁకఁ దాఁ
కెం దనమోములన్ వఱలఁ గీల లుదగ్రత వజ్రదంష్ట్ర లై.
| 47
|
| క. |
ఏటున వాటున వ్రేటునఁ, బోటున దశముఖుఁడు రౌద్రముగ నఱుముటయున్
లేటమొగము పడి యక్షులు, కోట సొరంబాఱి రసురకోటి యెగవఁగన్.
| 48
|
| క. |
తోలుకొనిపోయి దనుజులు, కైలాసకటంబుబయలు గైకొనఁ జన నా
భీలశరనిహతి వారలు, గూలఁగ సంయోధకంటకుఁడు వడిఁ దాఁకెన్.
| 49
|
| ఉ. |
ఏచిన దైత్యసైన్యముల నెల్లను ద్రుళ్లడఁగించి యిట్లు శౌ
ర్యోచితలీలఁ గ్రాలి సమరోద్ధతి మైఁ దమసేనఁ జూచి చే
వీచుచు వచ్చుయక్షుఁ గని వీతభయుండు దశాస్యుమంత్రి మా
రీచుఁ డుదగ్రుఁ డై గిరి గిరిం దగ మార్కొనుమాడ్కిఁ దాఁకినన్.
| 50
|
| క. |
ఇరువురశరజాలము లొం, డొరువులతురగములు సూతు లురుకేతనముల్
గరువలిక్రియఁ బడఁ గూల్చుచు, నెరగలిచిచ్చుగతిఁ గప్పె నిరువాఁగుపయిన్.
| 51
|
| ఉ. |
యక్షుఁడు దానవుం గదిసి యార్చి దగం గద బిట్టు వేసినన్
రాక్షసుఁ డీడఁబోక భిదురప్రతిమానమహాసి వ్రేసె ధూ
మ్రాక్షుఁడు నంతఁ గూడుకొని యాసురవృత్తిఁ దగంగఁ జేసె ను
గ్రక్షురికాక్షతిం బ్రతిముఖంబున రక్తనదీప్రవాహముల్.
| 52
|
| ఉ. |
దానవవీరు లిట్లు ధనదప్రియభృత్యునిఁ గిట్టి నొంచినన్
మానము డిగ్గఁ ద్రావి గరిమంబు దలంప కతండు వాఱినన్
సేనలు పెల్లగిల్లి పఱచెన్ దశకంఠుఁడు కోట డగ్గఱం
గా నడచెన్ మణిస్ఫురితకాంచనతోరణకాంతిఁ జూచుచున్.
| 53
|
| ఉ. |
అట్టియెడన్ సురారిభటావళి వాకిట లగ్గ సేసినం
గట్టుపకాసి దీర్ఘదృఢకాయుఁడు తత్ప్రతిహారపాలకుం
డొట్టినమంటవోలెఁ గడునుగ్రతఁ బేర్చిన సూర్యభానుఁ డ
ప్పట్టునఁ దాఁకి దానవులు పాఱుటయుం గదిసెన్ దశాననున్.
| 54
|
| ఆ. |
వీఁకఁ గొండతోడఁ దాకెడుతగరును, బోలె గగనచరులు భుజబలంబు
వొగడఁ బరిఘ ద్రిప్పి యెగసి దశానను, వెడఁదయురము పెలుచ నడిచి యార్చె.
| 55
|
| క. |
ఆసూర్యభానుఁ డీక్రియ, వ్రేసినయప్పరిఘ దనుజవిభుఁ డధికబలో
ల్లాసమునఁ బుచ్చుకొని పొడి, సేసె నసురు లార్వ నతనిశిర మొకవ్రేతన్.
| 56
|
| క. |
సుగ్గయినయతనిఁ గనుఁగొని, బెగ్గలమున నచటిభటులు పికపిక లైనన్
డగ్గఱి పిశితాశను లొక, మొగ్గర మై కోట సొర సముద్ధతు లయినన్.
| 57
|
| మ. |
సమరక్రీడకు వచ్చె వైశ్రవణుఁ డుత్సాహోగ్ర మై మాణిభ
ద్రముఖం బైనబలంబు మున్ వెడలఁ దూర్యశ్రేణి గర్జిల్ల దు
ర్దమదోఃకాండవిమర్దితోద్ధతగదాదండోద్భటుం డై పరా
క్రమలీలం బటువందివాగ్విభవసంరంభంబు రంజిల్లఁగాన్.
| 58
|
| క. |
ప్రకటబలు లమ్మహోదర, శుకసారణు లాదిగా నసురవీరులునున్
భ్రుకుటిముఖు లగుచు యక్షు, ప్రకరముఁ దలపడిరి తూర్యరవములు సెలఁగన్.
| 59
|
| ఆ. |
దొరలు వెన్ను దన్ని పురికొల్పి యిరువురుఁ జేరి చూచుచుండఁ జెలఁగి యుభయ
బలముఁ బోటులాడెఁ జలమున నొక్కింత, యోలనూసగొనక యోలి నార్చి.
| 60
|
| సీ. |
కీలాలజలముపైఁ దేలుచు నవ్విన ట్లున్నశిరంబు లొక్కొక్కచోట
నంగుళీయకరుచు లడరంగ నెఱిఁ, బాసియున్నహస్తంబు లొక్కొక్కచోట
గుత్తులకొలఁదికిఁ గృత్తంబులై పడి యున్నపాదంబు లొక్కొక్కచోట
నవయవభేదంబు లమరక తునియ లై, యున్నగాత్రంబు లొక్కొక్కచోటఁ
|
|
| తే. |
గమలషండంబు నాగలోకంబుఁ దలిరుఁ, బాన్పుఁ గల్పాంతమున జముబానసంబు
నింటిలోపలఁబోలె నొ ప్పెసఁగెఁజూడ, నపుడు యక్షనిశాటయుద్ధాంగణమున.
| 61
|
| ఉ. |
అయ్యెడ మాణిభద్రుఁడుఁ బ్రహస్తుఁడు నొండొరుఁ దాఁకి వ్రేసియున్
వ్రయ్యఁగ మోదియుం జదియవైచియు నొచ్చి చనంగ నిమ్మెయిన్
డయ్యఁగఁ బోరి రంత వికటప్రముఖాసురు లంటఁ దాఁకినం
గయ్యము దక్కి యక్షుఁ డధికం బగునొవ్వునఁ బెల్లగిల్లినన్.
| 62
|
| ఆ. |
బలము పాయ యిచ్చి తొలఁగిన నలుకక, బరవసమున నర్థపతి గడంగి
రథముఁ బఱపఁ బనిచె రాక్షసభటకోటి, యఱుమలేక పాఱి తెఱపి యిచ్చె.
| 63
|
కుబేరుఁడు రావణుని దూరనాడుట
| క. |
ధనదుఁడు గట్టెదురం ద, మ్మునిఁ గనుగొని సూతుఁ దురగముల నిలుపంగాఁ
బనిచి పులస్త్యతనయనం, దనుఁ డగుటకు సముచితముగఁ దా నిట్లనియెన్.
| 64
|
| ఉ. |
ఏను హితంబు సెప్ప నిటు లేచి దురాచరణంబు లిమ్మెయిన్
మానవు రోగి చేఁ దయినక మం దఱువుం దెవు లంటఁ దాఁకినం
గాని యెఱుంగఁ డప్టు ప్రతికారము గల్గునె యట్లపోలె నీ
దైననికృష్టవృత్తిఫల మంది తలంచెదు గాక పిమ్మటన్.
| 65
|
| ఉ. |
కార్యము లెందుఁ దార యవుఁ త గా దన నోపుదురే సహాయులై
యార్యులు ద్రోచి చెప్ప నుభయప్రతిపన్నము లైనఁ గాక యీ
శౌర్యము వట్టి దుర్ణయవిచారమునన్ వినయంబు దక్కు ట
స్థైర్యముఁ దేక యున్నె తుది దాఁకునె లోకవిరుద్ధవృత్తముల్.
| 66
|
| తే. |
మేలు రెండులోకంబుల మేల తెచ్చు, కీడు సేసినఁ దప్పదు కీడ యగుట
దీని నాబాలగోపాలమైనజనము, సకలమును మది నెఱుఁగు నీ వొకఁడుదక్క.
| 67
|
| చ. |
ఒకరునిమాటఁ బోక కడునుగ్రత నీవు సధర్ము లైనవా
రి కలుగుచున్ సముధ్ధతిఁ జరింపఁగఁ జూచుట దేవతాగణం
బకట మనంబులోన ముదమందుఁ జుమీ వెడమాట లింక నే
టికి రణకౌశలంబుఁ బ్రకటింపుము వచ్చితి సారెసారెకున్.
| 68
|
కుబేరుఁడు రావణునితో యుద్ధము చేసి యోడిపోవుట
| క. |
అనిన మఱుమాట పలుకక, దనుజేంద్రుఁడు ధనదు నస్త్రతతిఁ గప్పె నతం
డును బాణవృష్టి గురిసి య, శనిక్రియ నుగ్ర మగుననలశర మేసె వడిన్.
| 69
|
| ఆ. |
అదరు లెగయ వచ్చునాగ్నేయబాణంబు, రాక కంబుపతిశరంబుఁ దొడిగి
లాఘవమున నిజబలం బార్వ దశముఖుఁ, డనతిదూరమునన యాఱనేసి.
| 70
|
| శా. |
శ్రావ్యం బై చెలఁగన్ గభీరమధురజ్యానాద ముద్దామవీ
రవ్యాపారనిరూఢతం బ్రతిశరారంభంబు మర్దించుచున్
|
|
| |
సవ్యప్రౌఢి దృధాపసవ్యగతి నాశ్చర్యంబుగా నేయుచుకోన్
దివ్యాస్త్రంబులఁ బోరి రిద్దఱును సాదృశ్యం బదృశ్యంబుగన్.
| 71
|
| ఆ. |
ఏటు లాడి యాడి యేడ్తెఱఁ గలిసి గ, దాప్రవీణబాహుదండుఁ డయిన
ధనవిభుండు వ్రేసె దశముఖుశిరము లం, దంద యక్షు లార్వనచల మద్రువ.
| 72
|
| క. |
సురవైరి గినిసి యొక్కట, నిరువదిగద లెత్తుకొని ధనేశ్వరు నురమున్
శిరమును బరులుం గరములుఁ, జరణంబులు జరియ మోఁదె సరభసవృత్తిన్.
| 73
|
| చ. |
కలయఁగ మేన శోణితము గ్రమ్మఁగ లా వఱి యొల్లఁబోయి కెం
దలిరుల నొప్పుచూతము మొదల్ నఱకన్ ధర వ్రాలునట్లు వి
హ్వలుఁ డయి తేరిపై నొఱగు వైశ్రవణుం గని సూతుఁ డెంతయుం
దలరి రథంబు దోలుకొని దవ్వుల కెక్కడి కేనిఁ బోయినన్.
| 74
|
| క. |
పెల్లుగ నార్చుచు విజయస, ముల్లాసముతోడఁ బంక్తిముఖుబల మెగవం
జెల్లాచెద రై యక్షులు, పెల్లగిలం బఱచి రద్రి బి ట్టులియంగన్.
| 75
|
| సీ. |
కాలుకొన్నంతయుఁ గడువేగమునఁ బాఱి కనుకని దెసలందుఁ గాడుపడియుఁ
బాఱఁజాలక ముట్టఁబడి జాడ దప్పంగఁ దొలఁగి పెన్గొందులఁ దూఱఁబడియుఁ
దలలుఁ జీరలును గంపలు పట్టికొని గాసి గా మ్రగ్గుటడవులఁ గాటువడియుఁ
గాళులఁ జేతులఁ గా నెట్టకేలకుఁ జఱు లెక్కి లోయలఁ జాఁగఁబడియు
|
|
| ఆ. |
బయలి మొదలు గోట వట్టిన పెల్లున, వీటిప్రజయు నొక్కమాట యురలఁ
దెరలి యిద్ద ఱొక్కతెరువునఁ బోవక, యాకులితను గాందిశీకు లయిరి.
| 76
|
రావణుఁడు కుబేరు నోడించి పుష్పకవిమానము గొనుట
| తే. |
అసురపతి గెల్పు గైకొని యలకఁ జొచ్చి, యొండు సేయంగ నొల్లక యుచితపరుఁడ
పోలెఁ దనప్జర వారించి లీలఁ గామ, గమనరమణీయ మగుపుష్పకంబు గొనుచు.
| 77
|
| క. |
చనియె నట ధనదుసూతుఁ డ,తని నొకపద్మాకరంబుగతటముననుం బె
ట్టిన నచటఁ బొలయునల్లని, తను గాలిం దేఱి లజ్జితస్వాంతుం డై.
| 78
|
| ఆ. |
అంత నంత విరళ మగుపరివారంబు, గూడి చిన్నవోయి కొలిచి రాగ
వాడి యున్నమోము వాంచినభంగిన, యలకు కేగుదెంచె యక్షవిభుఁడు.
| 79
|
| ఉ. |
అక్కడ దానవేంద్రుఁడు జయంబునఁ గ్రొవ్వెలరారఁ బుష్పకం
బెక్కి గిరీంద్రవైభవనిరీక్షణకౌతుకలగ్నచిత్తుఁ డై
యిక్కడ నక్కడం గలయ నిచ్చ మెయిం జరియించుచుండఁగా
నొక్కెడ నెద్దెసం గదలకుండె విమానము విస్మయంబుగన్.
| 80
|
| చ. |
అమరవిరోధి దాని కెద నచ్చెరు వంది యమాత్యభృత్యవ
ర్గములును దానుఁ గూడి వడిఁ గామగ మై చనునట్టి దివ్విమా
న మిచట నిట్లు దీనిగమనం బెడలం గత మేమి యక్షస
త్తముఁ డొకరుండు దక్క నొరుఁ దాల్పదొకో హృదయానువర్తి యై.
| 81
|
నందికేశ్వరుఁడు రావణుని శపించుట
| చ. |
అనుసమయంబునం ద్రినయనానుచరుం డగునంది వారలం
గని యనియెం దొలంగుఁ డెడగా నిది యీశనివాసదేశ మిం
దనిమిషయక్షకింపురుషు లాదిగ నెవ్వరు రా రనంగ న
ద్దనుజవిభుండు వెండియు నుదగ్రతఁ బోవక యున్న నల్కతోన్.
| 82
|
| క. |
ఈతఱి నీశ్వరుఁ డిత్తరు, పోతంబులకెలన శైలపుత్త్రియుఁ దానుం
బ్రీతిఁ గుసుమాపచయకే, లీతత్పరుఁ డైనవాఁడు లీలానుగతిన్.
| 83
|
| క. |
అడిబీర ముడిగి రాక్షస, చెడక మరలి పొమ్ము నీకుఁ జేయలఁతియె యీ
యెడ యింక నీవు నిలిచినఁ, బడ నడుతురు గన్న నిన్నుఁ బ్రమథగణంబుల్.
| 84
|
| తే. |
అనినఁ గోపించి యీశ్వరుఁ డనఁగ నెవ్వఁ, డతని కిచ్చోటు దక్కినకతముఁ జెప్పు
మనుచు వానరవదనంబునట్టు లున్న, నందిమొగ మప్డు దేరకొనంగఁ జూచి.
| 85
|
| క. |
కడుఁ బెల్చ నవ్వి యగు నీ, పడువునఁ జెలువంబు గలుగు వారలచేతం
జెడఁడే యీతఁడు నుడువక యుడుగు మనుచుఁ బంక్తివదనుఁ డుల్లస మాడెన్.
| 86
|
| చ. |
తెగడినఁ గెంపుసొం పడరుదృష్టులు గాడఁగఁ జూచి నంది యి
ట్లగు నిది నిక్క మివ్విధమునాననముల్ గలవార యేపున
న్మిగిలినరాక్షసాన్వయము నిన్నుఁ బురంబును సాగరంబు గా
సిగ మసి గాఁగఁ జిక్కు వడఁ జేడ్పడఁ జేయుట యెట్లుఁ దప్పునే.
| 87
|
| ఆ. |
నిన్నుఁ బట్టి యిపుడ నీఱుగఁ దలలు దు, న్మాడ నాకు శక్య మగున యైన
జగముచేతినిందఁ జచ్చినవాఁడవు, మున్న కాన శవము ముట్ట ననిన.
| 88
|
| మ. |
అతిరౌద్రాకృతి దైత్యుఁ డిట్లనియె మీ రాక్రోశముం జేయఁ బ
ర్వత మే నిప్డ చలంబునం బెఱికెదన్ వారింపుఁడా నీవు మీ
యతఁడున్ వచ్చి విమాన మాఁగినఫలం బందంగ నీశాను ని
ర్జితుఁ గావింపక మిమ్ముఁ ద్రుంపక దశగ్రీవుండునుం బోవునే.
| 89
|
రావణుఁడు కైలాసమును బెల్లగించి యెత్తుట
| ఆ. |
అనుచు శైలమూలమున కేగి చేతుల, గ్రుచ్చి యమరఁ బట్టి కూలఁ ద్రోవ
నప్పళించి యెత్తె నల్లాడె నమ్మహా, నగము జీవరాశి బెగడుపడఁగ.
| 90
|
| క. |
తదవసరంబునఁ బ్రమథులు, బెదరిరి గిరిరాజతనయ బి ట్టులికి వెసం
బొదివి పయి వ్రాలి కౌఁగిటఁ, గదియించెను శంభుమేను గరుపారంగన్.
| 91
|
| అ. |
దనుజుచంద మంతఁ దనదుచిత్తంబున, నెఱిఁగి శంకరుండు చిఱుతనగవు
కాంతి మోము చెన్ను వింత గావింపంగ, నుంగుటమున నల్ల నూదుఁటయును.
| 92
|
శివుఁడు రావణునిచేతులు కైలాసముక్రింద నడఁగఁద్రొక్కి వాఁడు ప్రార్థింపఁగా ననుగ్రహించుట
| చ. |
కరములు చాఁపకట్టువడగా గిరి యెప్పటియట్ల క్రుంగినన్
విరవిరఁ ద్రెళ్లి నొవ్వడరి విహ్వలుఁ డై దశకంధరుండు ఘో
|
|
| |
రరవము లోకసంభ్రమకరం బగునట్లుగఁ బెల్చఁ గూసె న
చ్చెరువును బెగ్గలంబుఁ గవిసెన్ వెస దైత్యునమాత్యకోటికిన్.
| 93
|
| క. |
వెల్లువ ముట్టినపగిదిం, దల్లడమునఁ గూడఁ బాఱి తనుఁ దనసైన్యం
బెల్లను ముసరఁగ దానవ, వల్లభుఁ డట్లఱచుచుండె వా విడిచి వడిన్.
| 94
|
| తే. |
తా నెఱుంగనియట్టుల తడవు గాఁగ, నిల్చి కరుణించి పదపడి నీలగళుఁడు
నగము ఢీలించి బాహులు దిగిచికొనఁగ, నిచ్చి యానతి యిచ్చె దైత్యేశ్వరునకు.
| 95
|
| శా. |
కేలీకందుక మల్ల నెత్తుకొను మాడ్కిం బట్టి నాయున్న యీ
కైలాసాచల మిట్లు నీవు నెగయంగా నెత్తినం జోద్య మై
నీలా వేఁ గొనియాడు టెల్లరును వర్ణింపంగ నీ కొక్క పే
రేలోకంబునఁ జెల్ల దైత్యులకుఁ బెం పెక్కంగ నే నిచ్చెదన్.
| 96
|
| క. |
ఏ వినఁగ నిపుడు నీదగు, రావంబు త్రిలోకభీకరం బయి చెలఁగెం
గావున విన్న భయం బగు, రావణుఁ డసునామమునఁ బరఁగు త్రిజగములన్.
| 97
|
| ఉ. |
పుష్పక మర్థి నెక్కు మెటఁ బోయెదొ పొ మ్మని వీడుకొల్పె వా
స్తోష్పతి సంతసం బెడల ధూర్జటి నిర్భరహర్షనిర్గళ
ద్భాష్పవిలోచనుం డగుచు దానవనాథుఁడు రత్నమాలికా
నిష్పతదంశుజాలరమణీయవిమానము నెక్కె మ్రొక్కుచున్.
| 98
|
ఆశ్వాసాంతము
| మ. |
బుధసంరక్షణశీలుచేత వినయాంభోరాశిచే శత్రుగ
ర్వధనాదానవిదగ్ధుచేత రమణీప్రద్యుమ్నుచే నన్వయాం
బుధిసంపూర్ణసుధాంశుచేతఁ సుహృదంభోజార్కుచే భారతీ
మధునిష్యందముఖాబ్జుచేతఁ ద్రిజగన్మాన్యస్ఫురత్కీర్తిచేన్.
| 99
|
| క. |
ఖండియరాయనిచే ను, ద్దండద్విషదవనిపతిషదావళహరిచేఁ
ఖండితవిధుచే విభవా, ఖండలుచే నృపనయప్రకారునిచేతన్.
| 100
|
| మాలిని. |
నిరుపమరణకేళీనిర్దళద్వైరిధాత్రీ
వరతనుగళితాసృగ్వారిపూరావగాహా
దరభరపరిఖేలద్యాతుధానాంగనాని
ర్భరమదమధురస్తోత్రప్రసన్నాత్ముచేతన్.
| 101
|
| గద్యము. |
ఇది శ్రీమదుభయకవిమిత్త్ర కొమ్మనామాత్యపుత్త్ర బుధారాధనవిధేయ
తిక్కననామధేయప్రణీతం బయినయుత్తరరామాయణం బనుమహాకావ్యంబు
నందుఁ జతుర్థాశ్వాసము.
|
|
