కళాపూర్ణోదయము (1943)/షష్ఠాశ్వాసము
శ్రీమత్పద అఖ కాంతి
స్తోమప్రచి తాను తె" E-మా డామణిని
ప్రా మోద్దామప్రభావ
సేమ శ్రీ కృష్ణ నారసిం హునికృష్ణా,1
వ. అవధరుపు మమధురలాలస యలఘువతు. జూచి నీవడి
గినమణిక గాధరునివృత్తాంతంబు సకల బును షీనిపిం చెద వి
ను మని యిట్లనియె. 2
క. అచలధృతి సతఁడు తజ్ జుల
వచన సరణిఁ దగిననియమవ వన మమరన్
శుచి యై యాచజీ డః
యుచిత స్థితి నిలిచి యుఱుక ను.కించున్ 3
ఆ. మధన సమయఘూర్ణమానాబ్దివోలెఁ బెన్
మోత ఆడఁ బశుసమూఁక లెల్ల
బిట్టు కలఁగి తల్లి బిడ్డ పట్టక పొతే
సతనిమది మహాద్భు శాకులముగ4
వ. అంత.5
మ. బిగి చwుతులు గు తప్పుబట్టఁటలో బింపిల్లుగూయంగ శ్రీ
ప్రగతి న్నాము యొక స్తు వచ్చి యదె యోగ ధర్వ నీఏ' "Cబెదీ
భృగుపాతు బుఫలుబు నీ పరుసవారిం గావు ముచు) ధగ
స్థగితా శాంతర మైనఖడ్గ మొకటిం దత్పాణి కిచ్చె న్వెసన్
వ. తదనంతరంబ.7
సీ. చుట్టుపట్టుల నున్న యట్టి పెన్మాఁకులు
బలువడి మెఁ దూటి పాఱునవియు
గుడోపలుబు లుద్దండ వేగాధికో
ధ్ధతీఁ జక్క లైరోలఁ దాఁకుసవియుఁ
గరిసింహశాబ్దాలశరభాది మృగముల
నుగ్గునూచంబుగా నుఱుచుసవియు
సంతరిక్షమున సత్యతుబు దట్ట మై
పందిటి బాగుగాఁ బర్వు సంయు
గీ. నగుచు బలితం పుటినుపక ట్లమర నొప్పు
మెడి గునపుబులో కాక మెడికట
యినుపగునపంబులో యనఁ దనరి కురిసే
నెంతయును జిత్తజిల్లుగ నేదుముండ్లు.8
6. మణికంధరుండు తధా
రుణశ లలీ వృష్టి పగులక క్రొత్త యగుచు వీ
క్షణముల కత్యద్భుతకా
రణ మై తనరారఁ జూచి ప్రమదం బలి కెన్.9
ఆ. చెలు న యీయపూర్వశలలీఫ్లవర్ష మె
క్కడిది యీమహాసిఁ గార్య మేమి
సేయు మనుచు నాదు చేతికి నిచ్చి తె
వ్వ తెవు నీవు వినఁగవలయు నాకు.10
ఉ. నా సిని యింక నేమియు ఏసన్ రణవీదనీ కొకి తయుం
చావల మెగ్గి యాకపట దైత్యుఁడు చేప్పన కేఁగుచెంచు నే
మో వడిఁబర్వఁజొచ్చెఁగడ ముండలవాన యెదుర్పుమి తట న్నీ వు మహాసిచేత నవి నిర్భర వేగతఁ జక్కు సేయుచున్ .11
వ. అని మఱియును.12
ఆ. ఏదురూపుతోడ నిదిగో నొకించుక
దవ్వునందువాఁ డుదగ్రవృత్తి
నీకు నెదురువచ్చు నాకష్టునిటు మించి
రాక యుండఁ దునుము రయముతోడ.13
వ. అని సత్వరంబుగాఁ బ్రాంచిన నాయింతిం జూచి.14
చ. అమరవిరోధిఁ ద్రుంతు నిదె యంగన భీతుల కెల్ల భీతి దీ
ర్చుము వెసఁబొమ్మునము మనుచుంగద లెగ్జయ మొప్పదర్పదు
మరిపుఖండ కాండ భుజదండుఁ డతండు ప్రచండమండలా
గ్రము జళిపించుచుం గిరగిరన్ దిరుగ న్నెగ వైచి పట్టుచున్ .
వ. ఇత్తెఱంగున నత్యంతో త్సాహసంభ్రమంబుసం గదలి.16
320
మహా. శలలీ సందోహము దోస్సమధిక లఘిమా
శ్చర్య చాతుర్యచర్యా
విలసద్ఘో రాసిధారావిహృతిహతము గా
వించుచుం, బోయి కాంచెన్
శలుఘ తానంబు మేసన్ గగురుపొడిచి క
నృట్టుచున్నట్టి యేదుం
దులి తానూన ప్రసూనద్యు తిశ బలవనీ
ధుర్యధాత్రీధరంబున్.
వ. ఇట్లు కాంచి నిరంత రాసారం బైనతగ్ఘోరశలలీ వృష్టి తనకృ
పొణవిహరణవిచిత్ర వేగంబునఁ గుత్తుముడు సేయుచు సక్క
పటవు నుద్దేశించి.
క. ఓరి యవి వేకీ రాక్షస
యీరూపవి కార వృత్తి నేమిగలదుదు
ర్వా రత నీదుజగ ద్ద్రొ
హారంభము నిన్నుఁ జెఱుప కకట విడుచునే.
సీ. దిగ్గజంబులకును డేటి చూడఁగరాక
యే పారుగజదైత్యుఁ డేమి యయ్యే
మొగులులో నుండి యమ్ముల వాన గురియించు
నింద్రజిద్దానవుం డేమి యయ్యె
విశ్వమంతయు నిడ వృద్ధిఁ బొందుచు సురా
హితకారి యగువృత్రుఁ డేమ యయ్యె
జగ మెల్లఁ జాఁషచుట్టుగఁ జు ఘనశక్తి
నెసం.. హిరణ్యాక్షుఁ డేమి యయ్యె
గీ. వెడియును 'బెక్కు మాయల నెలయునట్టి
వారు శంబర ప్రముఖు లే మైక్ వినవె
యకట యోరిదురాత్మ యీపికృతకూప
మేమిటికి వచ్చు నిదె వధియింతు నిన్ను.20
చ. అన విని రక్కసుండు సగి యక్క ట యెక్కడి వాఁడు వీఁ డచే
తనుఁడొ మతి భ్రనూక్తుఁడొమదసలి తాత్ముఁడొ ప్పులు వెళ్లే
యో, తన భుజసత్వ 'మెక్కడ యధః కృత నిక్క రివిక్రమప్రవ
రను సనుఁదాఁకు టెక్కడ విధాతకడు, బెడ రేఁచెనోసుమీ
వ. అని యతని నుద్దేశించి.22
క. బ్రదు కొల్లకుస్న రార
మ్మెదురుగ నిటువంటిమాట లిమ్మెయి నేలా
వదరఁగ దొంతుల కోపని
గుదియలునుం గల వె నీదు క్రొవ్వడఁగింతున్ 23
చ. అనుచు నొకింత మై మరచి యత్యధికోగ్రశలౌఘవృష్టి చే
ము.నుఁగఁగఁ జేయ దానిని సముద్దతఖడ్గ విహార చాతుర్ని
దునుముచుఁ జేరి తద్గళము ద్రుంచె వడి స్మణికంధరుండు త
గా తెజపిఁద న్వెసఁదాఁకి గవాసుఁ జేయఁగన్
క.అని చెప్పిన సలఘువ్రతుఁ
డనయంబును గుతుక యుక్తుఁ డై యెవ్వాఁడ
డ్డనుజుం డాతని నా
తిని దునిమించినది యెవ తె తెలియఁగవలయుస్.25
వ. అనిన విని యాశిశువు వాసుశ్రురి తెఱంగును వివరిం చెద విను
మని యిట్లనియె.26
క. మహి తాత్మక యాచైత్యుఁడు
మహిషాసురుమాతులునికుమారుఁడు దుర్గా
నిహతుఁ డగువాని విని తా
సహితము దుర్గకు నొనర్చ నాత్మం గోరున్.27
గీ. వాఁడు శల్యాసురుం డన వసుధఁ బరఁగు
శల్యరూషత నునికిఁ దచ్చలలచయము
గడ్డ పాజిల కై వడిఁ గానుపించి
పేర్చుట ఖనిత్రశలుఁ డను పేరు గలదు.28
వ. మహిషాసురుని జంపినసూడు తనమనంబునం బాయక యి
వ్విధంబున దుర్గయందు బద్దమత్సరుం డై యారాడు సుండు
తనమనంబున.29
చ. క్షితితల ముతయు న్వెదకి చెడుదునో వెసఁ గాళ్ కార్చనా
వ్రతపరు లెంద బిందు సవారణ నెయ్యెడలం ముఁ జుడికా
యతనము పేరు లేక ఖిల మై చనఁగూలునొయార్చుకో
మతినొకయప్పుడున్విడక మండఁగఁ బెట్టుచునున్న కోపమున్
ఆ. ఏను గినుకఁ బూని యిట్లు గొమిప నే
మనుచు నుడుకునో బలాంతకుండు
పేదకోప మొదుఁ బెదవుల చేటు గా
కుడికి యేమి సేయునోపు నన్ను.31
క. భార్గవుదీవనఁ గన్నయ
సరళమద్విపుల బలమహ త్వము సుమనో
వర్గమునకు లో (బడు నే
దుర్గాశ క్తికిని వెఱవ దుర్గమశక్తిన్ .32
గీ. ఏయుసోయంబుచే నైన 'నెచ్చి ఇలఁగ
నీక రాక్షసకులము రమేశ్వరుండు
దునుము ననుశంక యొక్కటి మనము కుదు
నున్న యది దీని రెద్దియో యుక్తి యనుచు.33
క. దీనికి దగినయుపాయము
గానంబడుదాఁక శాంతికంథ తనువునన్
బూని చరించుట మే లౌ
దానవకులుఁ డయ్యు నితఁడు ధార్మికుఁ డనఁగన్. 34
గీ. అనుష్ చారంబుతో నొకవసములోన
వాఁడు వర్తిలఁగా జైవవశత వచ్చె
నచటి కభినవ కౌముది మనుతుషార
కరకిరణజాష, జాతిక న్నె యొక తె.35
ఉ. వచ్చినఁ దద్విలాసవి భవబు: కద్దను జేంద్రమాసము
బచ్చెరువంది మున్పటి సమ స్తవిచారముఁ దక్కి మిక్కిలిన్
హెచ్చినపచ్చవిలువస నెంతయుఁ జంచల భావ మొందఁ దా
నచ్చపలాక్షి కి ట్లనియె నట్టివిజప్రతిపక్యుఁ డయ్యెడన్.36
ఉ. కోమలి నాకు నెట్టియెడఁ గొట్టిసపిండి సమ స్తలోకముల్
నీమది కింపు లైసయవి నిర్భరశ క్తిని దే సమర్ధుఁడన్
నీమహనీయకపరమణీయతకుం దగునట్లుగాఁగ నే
నేమగళూపు లైనధరియింపఁగ నేర్తును గొమచూపి 37
ఆ. నన్ను నేలుకొనుము నొవుడు నేమియు
ననక తన్న నాదరావలోక
ములఁ దిరస్కరించి జలజాక్షి యటు వాసి
చనుచునుండ నతఁడు కినుకతోడ.38
ఆ. సౌతీ యిట్లు వేఁడున న్నాదరింపక
పోవునిన్ను నొక్క పురుషుఁ డింక
నేలెడుని తలంక కేరికి నెన్నిగుం
డియలు గలవు సోదుప్రియను జేర.39
క. అని బిపించిన తన
మనమునఁ జల మొదవ సన్ను మయి.చినవా
నిని దక్క నే వరి పను
విను మిడి. నా ప్రతిన దీని ఓడ నిఁక ననియె40
చ. అనుడుఁ డదు క్తికతకు వద్దనుజు కు గడున్ ఘనంబుగాఁ
గినిసియుఁ బోవసిచ్చె నొకకీడును జేయక యశ్విలా సినిస్
మసమున నెప్పు డే తెజుఁగు ) దన కబ్బునో దాని సంగమం
బని యడియాస యూకినుక కత్యధిక బగుచు బ్రవ ర్తిలన్ ,
గీ. అది మొదలు గాఁగ నాకస్య య:యుచు
వాని ముడియింప శక్తుఁ డె వ్వాఁడొ యనుచు
దనుఁ జపఁ బూనిన వానిఁ జంపఁ
దసకు వు మెట్లు సాధింతు ననుచు సు 42
గీ. అతట మృగేంద్రనాహన చూలయమున
గతఁడు చైవవశంబు: గి యందు
ప్రస్తం స్తంభలి ఖితాక్షరములు చూచి
చదువుకొను చోఁ గదంతర సగణియును.43
క. ఈమెఱుఁగుగండక
చే మిడిదల యిచ్చు సాహసికుఁడు శిరుబ
ట్లే మగుడఁగ నదుకుకొను
గామని చంపుఁ దనుఁ జంపఁగడఁగినవానిన్.44
క. అని యెడియర్డముఁ గనుఁగొని
తనయభినుతసిద్ధాకది నిదానం బగుటన్
మనమునఁ గడు సంతోషము
దసరారఁ దగు క్తి రీతిఁ దప్పక నడపెన్.45
గీ. నడపి తత్ఫలసుసిద్ధిసమ్మికఁ దస
కెము నెదు ఇక లేదని డెదమునను
గరము గర్వించి యపుడ యాఖలుఁడు పూనే
నమ్మహాశక్తి బాగుడి నవనిఁ గూల్ప,46
క. అభినవ కౌముదియును స
ర్వభూమిముడలమునందు వానిఁ దునుమఁ జా
లుభుజాబలాడ్యు సరయుచు
శుభ మగుతచ్ఛక్తి మహిమసుద్ది విని మదిన్ .47
క. తనకోరి కొద్దియే నొక
యనుకూలం 'బైన త్రోవ యచ్చో సమకూ
రున్" యని యక్క డికిని దాఁ
జనుదెంచుచు సౌఖనిత్రశలునిం గనియెన్ .48
క. కని వీఁ డిక్కడి కెచ్చో
టనుండి ప్రత్యక్షమయ్యె డగ్గజ కెడగాఁ
జను తెరువు లే దొరో యని
మనమునఁ దలపోసే నంతమాత్రన వాఁడున్.49
గీ. ఆచకోరాక్షిఁ జూచి యోయలరుఁబోఁడి
యేను ఆర్జింపఁ గైకోక యెట్టివాని
గాని వరియింప నంటివి గర్వవృత్తి
నల్ల నాఁ డోకవనములో - నుచుఁ బలి కె.50
చ. తన కపు డబ్బినట్టివరదర్పముచే సతఁ డట్లు వల'- నీ
సొనరఁగ మీర లెవ్వరును హూఁకొనకుడిటు చూచి చెప్పెద
న్నిను వధియించునమహనీయబలాఢ్యునిగాని యే వరి)
ప సనుచుఁబల్కితిం గలదె పల్కు-న కెగ్గనియెన్వభూటియున్
తరల. అనిన నేషన నింక నెద్దియొ యు బుజాక్షి యెఱుంగ "నే
ననువుగా సల్బతిక బమునందు వ్రాసిన వ్రాతఁగ
కొనుము మూర్ధము గుడక తారఁ గూలఁదన్ని యుఁ గ్రమణ
న్మనినయట్టినను గనుంగొను మాట లెవ్వియు నేఁటికిన్ -
వస. నావిని సుపర్వలలనామణి వెసం ద
ద్దావలిఖితాక్షరకదంబకము నార
డోవరునిను స్తకముగొంతయదుకున్ ర
కావనియుఁ జూచి కడు నాకులతఁ జెందెన్. 53
స్రగ్ధర. ఈరీతిన్ ఖిన్న యై నాహృదయము వెత యూ
హించి వారింప దిక్కె
వ్వారున్ లే రింక నిద్దేవత కె యురుకృపా
వర్తన న్నన్నుఁ బ్రోవన్
భారం బంచు న్వెసు దత్పదములు కెరఁ ,
బర్వును గోయి గర్భా
గారంబు జొచ్చి వా డక్కడ నె తనదురా
కు బ్రతిక్షించుచుండన్,54
వ. ఇవ్విధంబునఁ బాదంబులం బడి లేవక త; తొల్లింటి ప్రతిక్షా
ప్రకారంబును ఖనిత్రళలలు కు పలికిన యుల్లసుపుఁబలుకు
ను : తనిగర్వకారణంబును వినిసించి యోమహాదేవీ యేసు
వెనుక ముందల గాసిక కలవర పడి యున్న చాసి నాకు నెత్త
ప్రజాభంగంబు గాకయుండఁ ద్రోవ యొకటి సంఘట చి
రక్షింపు మని ప్రార్థించె మృగేంద్రనాహస యు సముహారాకు
సునిచేతఁద: సద్యోమహోపద్రవుబు ను నివారకంబగుచు
నొదవినయాయు.విద రాకకు సంతసి చునికిం జేసి యప్పటి
తత్రాంబునకు శీఘ్రప్రసన్న యగుచు నిట్లనియె.55
ఉ. ఈదనుజు డు దన్ను వసియింపఁగడుగిసవానిఁ జుపులో
పైదలి తప్పదు 5 మగుపద్ధతి నిచ్చట నాత్మమ స్తక
చ్చేద మొనర్చుకొన్న తనిఁ బెందుఫలంబునుమాస్పవచ్చు నే
నీదు ప్రతిజ్ఞకుం బఁగణించి ఘటిం చెద నొం డుపాయమున్.
సీ.అని కొంత చింతించి యద్దేవి యభినవ
కౌముదిఁ జూచి యోకమలవదన
వీనిసాహసకర్మవృత్తికి ఫల మెన్నఁ
దనుఁ జంపఁ బూను నాతనిని జంపు
టింతియ కాని తానెట్లును వానిచే
మడియకుండగ నియమంబు లేదు
కావున నధిక విక్రముఁ డగువాఁడు ఏ
సిని జంపి చచ్చు నన్ని యమశక్తి
గీ. నీ ప్రతిజ్ఞయుఁ దలఁప వీటిని దునిమిన
తీవ్రశౌర్యు వరించు ట్వితీయకదమ్మ
యతనిమఱుమేన నైన నీ ప్రతిన దప్పు
కుండ పరియింపవచ్చు నీ కుచితవిధిని,57
ఆ. ఇంక నట్టివరుని నెన్నిక గాజుగ
నిశ్చయింపవలయు నీరజాక్షి
యని యొకింత చింత యెనించి తదుపోయ
మాత్మఁ గాంచి మోద మలరఁ బలి కె.58
సీ. మణికంధర్పు డన గుణనిధి యొక్క గం
ధర్వకుమారుఁ డోతలిరుఁబోఁడి
తన కొక కారణంబునఁ జేసి యొదవిన
యవితధోద్యమము మహాసి యొకటి
యిదె నాదు సన్నిధి నిడిసోయినాఁ డని
యాయింతి కాబడ్డ మపుడు చూపి
నీ విది గొనిపోయి యావీరవరు చేతి
కిచ్చి వే చంపింపు మిద్దు రాత్ము
42
గీ. వీఁడు నీ రూపుషసఁ జిక్కి వెంట వెంట
వచ్చు నెలయించికొని పొమ్ము వాసికడకు
నెంత విసివియు నీమీఁద నించుకయును
దెగఁ డితఁడు డెందమున నీవు బెగడవలదు.59
వ. ఇమ్మహాఖడ్గంబుఁ దొల్లి దత్తాత్రేయుండు స్వభావ నామ ధే
యుం డగుసిద్ధున కిచ్చె నతండు మణి స్తంభుం డ: తనయల్లుని
కిచ్చె నతండును నిక్కడ నొక్క ప్రయోజనంబుల కొఱకు గం
ధర్వుం డైనమణికంధరున కిచ్చె దానం జేసి యిద్దివ్యాయుభio
బమ్మణికంధరునకు సంప్రదాయాగతం బగుచుఁ గార్యకారి
యగు నితరులకుం బనుపు సేయదు గావున నతని చేతిక యీ
వలయు నతండు నిప్పుడు శ్రీ శైలంబున నొక్క. శాపంబు "కార
ణంబుగా భృగుపాతంబున 'కాయ త్తపడుచున్న వాఁడు నీవు
వేగంబ చని తత్ఫలుబు దీని చేత నే యౌనని దూభృగుసా
తంబు మాన్ని యిద్దానవువధంబునకు నియోగింపు మాగం
ధర్వుండు రెండవ మేనఁ గళాపూర్ణుం డనం గాసొర నామధే
యం బగుపట్టణముఁ బుట్టఁగలు డతని వరియించి నీ ప్రతిజ్ఞ
చెల్లించుకొనుము పొ మ్మని యమ్మహాసి చేతి కిచ్చి యనిపిన 60
చ. పయఁట బిగించి నెన్నడుము పైఁ బిరిచుట్టుగఁ జుట్టి కుంతలో
చ్చయము దృఢంబుగా ముడిచి చయ్యన నచ్చటి మండలాగ్ర
మున్ ,శయమునఁ బూని వెల్వడియె శక్తినివాస మవక్రవి
క్రమో,దయపరి భాసమాన యగుదర్పక వైభవలక్ష్మి యో
యనన్,61
గీ. ఇవ్విము వెలువడి యేఁగు చు
నజియాయి.తిఁ ^నుఁగొని యసుర వెజ చెం
దనుఁ డునుమఁ బూని వచ్చెనో యని తలంచి
దానఁ దన్నాశ మగునొ య లఁపుతోడ.62
చ. అతఁ ఊపు డాసుధాకరనిభాననఁ గొని సుభ్రమించుచున్
మతి గలఁగుగ ని ట్లనియె నాపయి వచ్చిన నీకు నిష్ట దై
వతముల యూవసుము వరవల్లేని యెదుఁ దలుక నేను దు
ర్మతి వయి నీవు నాకుఁ దెగి మ్రగెదవో యని తల్లడిల్లెదన్
సీ. అనును సయ్యింతి యోయసు రేంద్ర నీవు నా
హానికి నోర్వకిట్లాసలిడఁగ
నకట నీమీఁద రా సంత యెంగని
దొజనే యేసు నీతలఁపుబడిన
సక చెద నని తన్నుఁ గడచి చనుగఁ ద
ద్వాక్యక్తి నిజాభివాఛితముని
కసుశూల మైసయ స్లె తోఁచుటయు సతఁ
డక్కన్య వెను వెంట సుత నిత
గీ. సరిగే నెడుకు నీలువక యజ్ఞముఖయు
మీగుల నెడఁబాయ కొక్కొక్క మిషము తోడ
నప్పటప్పటి కొక్కింత యాలసించి
కూడ నిచ్చుచు నెలయించికొనుచుఁ జనియే.65
శా. ఆతుడు న్మదిఁదయాణపుఁడెఱం గాత్తాను రాగమా
రీతిన్ మానసమున్ హరుపఁ జనియెన్ శ్రీ ఆలపర్య త ము?
ద్భూ తానుగవిజృంభణంబువలసిన్ దూరత్వము " 777న కో
నాతింజూచుచుమన్మధాతురుఁడుగాన న్నేళ్ళు నేయేసియున్
గీ. అంతట విసివి యతఁ డాల తొంగిఁ బిల్చి
నాతలంపు వెంబడి నీవు సడ చెద సని
పలికి తిది యేమి చెపుమ నీభంగు లిపుడు
వనిత నను బ్రమయిం చెదో యనుచుఁ బలి కె.66
చ. పలికిన 'నేను నీతలఁపు పద్ధతిగా కిపు డేమి మీటి ఏ
ర్తి లితిఁ దొడింబడ న్నిను వధింపఁగ వచ్చెడనో యట.)చునా
కలఁగుచు రాక మానుమని యానలు పెట్టఁగ సప్పుడేను నీ
తలఁపుబడిం బ్రవర్తి లఁగ దానవ పల్కి తిఁ దప్ప నిప్పున .
సీ. అనీనఁ గ్రోధించి యేఁ బ్రాణభయంబుస
నీ కలం గెడువాఁడనే వధింపఁ
జాలక నిన్ను నీ సరణిఁ గరంబు ద
వ్వనుసరించుట నన్ను నసదు గాఁగఁ
దలఁచేదు గాఁబోలుఁ దెలుప కేరికి నెట్లు
దెలియు యు క్తమ యిది తలఁచి చూడఁ
గోవున నాలావుఁ గనుఁగొను మనుచు నా
తరలాక్షి నప్పుడు దాళ కుండ
. ఘోశలలవృష్టి, గురియించె నొడలు ఏం
గించి యతఁడు నికటగిసులు గాజు
గురుతరద్రుమములు - విగ్రుచ్చునట్లు
నిఖిలజంతుతతులు నేలఁ గలయ. 68
గీ. ఇ జుంగునఁ దశశక్తి యెఱుకపజచి
యిఁక వరింపక చనియెదే యీవు చన్ని
చోటు లన్నియు నాబలస్పూర్తిచేతఁ
బిడుగు సాజీ డొంక యై 'పెం పడుగు.69
ఆ. దాన నలభ చునిడానుబ వగుదు నీ
యస్వయమున లేనియు
గుడువ నీకుఁ దగునె కోమలి యది యెచి
యెస సువరింపు మనుచుఁ బలి కె.70
క. అన విని యిఁక నిట్టుటుఁ దడ
సీస కార్యము దప్పు ననుచు శ్రీగిరికి వడి
జనీయె సతి యింత సంతు
దనుజుఁడు వెన్కో-నియె శలలతతులు గు యుచున్. 71
వ. అంత నా బంతియు సత్యంత రుబుసం జని యప్పుడప్పర్వ
తంబుంగు శివరాత్రిమ "త్సవము కు) జేరిన సకలది దేశ
జ: సముదయంబులకు వాని రాక 'యెముగించి మీకన్నగ
తులు చూచుకొం డని పల్కి మణికంధరుఁ డున్న చోటు
కించి వేవేగ నేఁగి యతని చేతకిం దు చేతి చుమో ఘోద్యమ
ఖంబు నొసగి యశ్వము నాశల్యాసుని జ ! - చి
యతని చేతఁ బొలిసిన మణిక ధరుని రెండవజుంబుఁ గనిపె
కొట్టుకొని యుం = సతం డంతఁ గళాపూష్ణుఁ డై జనియి . ప ను
చితగతి) జేరి తనపూర్వవృత్తంబు వివర)చి 2వ బుసుం జ
సక యావజ్జీవుబు నవ్విభు కునిచి 5ట:: యునికికి నొ
డబడి గాంధర్వ వివాహషధిని వరియి.) చె సతట ముదశ
యుంచు స్వభావసిద్ధునివచన ప్రకారంబున సకలశత్రుజయ
గర్వితుం డగుచు నెందు సగ్గుబు లేక చియించువాఁడు గతి
వశంబునఁ గాసార పురంబు పై నే తెంచి యిస్తు హా రాజు - కుఁ
బరాజతు తన భార్యయుఁ దానును - సత్వంబునఁ 2)ను
లు సేయుచ్పుడే నక్కా బంబునందు వారికి సతదీయమణి స ,
దర్శనమహిమవలన నే నుదయి. చితి నంతట నాతల్లిది డ్రు
లు నేటిక చిత్తంబున "కెడసరి తత్రకారులు సుస్వతీక నకగ
మ్బల సల్లాపకధయందు విసుబడిన దియ (యు టెడని వారలీక్ర
ముకకంఠ త్తు పురంబు వెలువడి పోయి ప్రమాణ ఓ ఇం
బునం గృశత్వంబు నొంది తేకయున్న నన్ను గొనుచుఁ ది
రిగి వచ్చి నేఁ డింతకు మున్నుగా నొదవిసయేత నాణిక్యవి
లోక నమహత్త్వంబున నే నాగ్యంబు నొంది మిక్కిలి యె
లమిం బొడల హృదయంబుల ముదంబు నద్భుతంబు నొందు
చు నివ్విధంబున నివ్విభు సన్నిధి నిడి మదీయ దౌర్బల్య నివర్త
"ప్రకారంబు విన్నవించి సన్నుతి: చిరి తత్పురోహితులును
మణ మహిమవశీకృతు లగుచు నిమ్మే: స్వముఁ గ్రము నా
శ్రయించి యిచె యు'న్న వారని చెప్పి - కలఘు, వ్రతుం డాబా
లికకుఁ గేలు మొగిచి యోని వ్యమహిమశోభివి జూపులో
హితు లెవ్వరు వారి కెలు 7-%గవలయు నని యడిగి.
క. నా జుం నే మెజరెదు
సార. వారు నీదుసత్పుత్తులు నీ
తోరపు భాగ్యము నిన్నును
జేరిచె నని పలికె శశువు చిఱునగ వెసఁగన్.73
క. ఆపలుకున క త్యాశ్చ
ర్యాపూర్ణమనస్కుఁ డగుచు నలఘువ్రతుఁ డా
పాపం గనుఁగొని వారలు
నాపుత్తకు లగుట యెట్లు నవ్వక చెపుమా.74
వ. అని సభాపతిం జూచి యిట్లనియె.75
ఆ. అంటకుండి యాడును పాయ మొక్కిత
సడచునుతలోన నాచుసతులఁ
బుణ్యశీలవతులఁ బోకార్చుకొన్నట్టి
నాకుఁ బుత్తు లనుట నగవు గాదె.76
చ. తలఁపఁగ వారిపోకయును దక్కినయట్టిది గాదు వార్దిలో
పలఁ బడి యందు పడ్డదియే పాటుగఁ దీజ మునింగిపోయి రే
నలఘుతదన్వ మాకృతిగుణాదులమక్కు వ సన్యసుగమే
చ్ఛ లుడిగి నాఁడఁ బుక్తు లనుస శయ మైనను గల్గ నేర్చు సే
ఆ. నాకుఁ జూడ ధరణి నాయక యిది యసం
గతమ యీవిచిత్రకధలవల్లి
దీని కొనర సేగతిని బట్టతలలు మో
కాళ్లు ముళ్ళు పెట్టఁగలదో కాని.78
వ. అనుటయు నట్ల తప్ప దనుచు నవ్వి యవ్వసుమతీ నవుండు న
మధురలాలస నాలోకించి యో బాలికాతిలక బ యీసంది
యంబు దీఐ సీ బ్రాహ్మణునిజన్మాదివర్తనంబు నితనికిఁ బ్రవ
మాగమాదులు ఫుతు లెన ప్రకారంబును వారు మన
యునకుఁ బురోహితు లైన తెఱంగును నెంగింపు మనిస
గట్ల సేసెద నని యబ్బాల యి ట్లని చెప్పె.79
సీ. జన నావ పాండ్యదేశమునంను నురగాఖ్య
పట్టణంబు'. నొక బ్రాహ్మణుడు
సోమశర్మాఖ్యుఁడు శ్రుతి పారగుఁడు తపో
యోగాధికుండు శ్రీయుతుఁడు గలఁడు
తత్త్వజ్ఞుఁ డయ్యు నాతఁడు గు పమాహాత్మ్యుం
డగుచు గృహస్థాశ్రమార్ష విధులు
జగదనుగహణార్థముగ నడపుచు నందు
నతిముఖ్యమని సంత తాన్న దాన
గీ. వీధిన విప్రులఁ దనుపుచు వెలసె సతని
యాత్మజుఁడు యజ్ఞశర్మాబ్యుఁ డతని కుట
దయ్యె వేదాదివిద్య ల్లందొకటియుఁ
బరమయత్నంబుతో నెన్ని పాట్లు పడిన80
క. మఃఖము మజపించుట
కై దివ్యాంగనలుఁ బోలు పతివలఁ గు: శ్రీ
లాదిగుణాఢ్యల నలువురు
నాదరమునఁ బెండ్లి చేసే సతనికి గురుఁడున్.81
క. ఆకోడుడ్రకు సొమ్ములు
కోకలు నను లేషనములు కొద యించుకయున్
లేక ప్రవ ర్తిల నడపై న
నాకులతం గొమరు డెంద మల రాకుటకై .82
క. కడపటి చెసయం గాతఁడు
కొడుకుఁ బిలిచి యిట్టు లనియెఁ గోడండ్రు విన
న్నడ పుము నీ వెట్లైనను
విడువక మసయన్న దానవిధినియమంబున్.83
క. దానను జతు గాగమసం
తాసం బుదయించు నీకుఁ దప్పదు మద్వా
చానియమం బిది యనుటయుఁ
గాని మ్మని యియ్యకొనియెఁ గడఁక నతండున్.84
43
ఉ. ఆయన తండ్రియాజ్ఞ దనియాదలఁదాల్చి యొకప్పుడుస్మదిం
బోయక హేచ్చునట్టి పితృభ క్తి సంగలసూన్నమున్ హవిః
పాయసపూషసూషబహుపక్వఫలాదుల సంతకంత కిం
పై యరుదందఁ బెట్టె వసుధామర కోటి కనేక వర్షముల్ 85
చ. పయిఁబయిఁ బండుకొల్చువిగి పైఁడియుగట్టిదినుస్సులాయిజు
ప్ఫయు మఱి బంటు బానిసలుఁ బైరముఁ బెయ్యయుఁ జేనుఁ బెట్టు
లో, సయిన సమ స్తసంపదలు సన్నటి తీ/ కి వెచ్చ పెట్టఁగాఁ
బ్రియలుధరించుసొమ్ములకుఁ బేటసఁ బెటెఁజలిషకంతటస్.
వ. ఇట్లు గడంగి పరమపతివ్రతలు దనసతుల కలుపుర నుపల క్షించి.87
ఉ. ఏకలకంఠిసొమ్ము హరియింతును ము న్నని చింతి లెన్ సమ
స్తోకమకోను రాగత సతుల్ దను నంతట నాదుపొమై మున్
గైకొను నాదః సొమ్ము మును గైకొనుమంచుఁగడంగి వేఁడఁగా
నేకలకంఠిసొమ్ము హరియింతును మున్నని వంతఁ జింతి లెన్
వ. అప్పుడు.89
ఉ. మంగళసూత్రమొక్కటి యెమానిసమ స్తవిభూషణంబులున్
రంగదభంగురప్రణయరమ్యతనొండొరుమీఱనూడ్చుచుం
బొంగుచుఁ దెచ్చి ముందటను బ్రోవిడు కాంతలకూ పుతొంటికం
బెంగరఁగించెఁ గాంతుఁ బ్రకటీకృత భ క్తియెసొమ్ము సాధ్వికిన్
గీ. వెచ్చ మన్న దానమ్మఁట వేఁడు వాఁడ
ధీశ్వరుం డఁట తాము పశి వ్రత లఁట
యొండొరుల మీజి యిట్లు సొ మ్మొసఁగు టరుడె
యది యల)కృతికంబ రమ్యంబు గాదె.91
ఉ. సొములు వేఁడి పుచ్చుకొనుచోట్ల సపత్ను లమత్సరంబు లో
కమున నెచ్చటం గలదు కాని నిజాభరణంబు లెల్లఁ దా
రిమ్మయినాము వెచ్చమునకిచ్చుటకొండొ సమాఱుపుణ్య పుం
గొమ్మలు ఏరెయుచు జనకోటి నుతించెను వారి న త్తజిన్
వ. ఇవ్విధంబును దమతమ సొము లే మున్ను పుచ్చుకొనుటకు,
దికర శైక్యంబు గానిపి)పం బ్రాంచునిజసతులయందు నె
వ్వరి సతి క్రఘ3పం జాలక యతు డందటిఁ బ్రియంబును జే
కొని తదాభరణంబు లన్నియు నొకమాటె పుచ్చుకొని వె
చ్చ పెట్టు దొడుగెఁ దత్కాలంబున,93
క. మతిలోఁ జతు గమసం
తతి నీ కుదయించు ననినతం డిపలుకు సు
స్థితముగఁ దదాశకతమున సతతము
నతఁ డుండుఁ జదువు సంధ్యలదండన్.94
క. దానికి ఫల మపు డేమియు:
గోనక యు)డియు గురూక్తి క్రమ మెయొ యె
వ్వా: కిఁ దెలియు నటంచును
దా నెప్పటి యట్ల యన్న దానము నడుపున్.95
క. ఆయజ్ఞశర్ముఁడే సు
స్మయలఘువ్రతుఁడు మేదినీశ్వర యీపే
రాయన్న దానసువ్రత
మేయెడ విడువకునికి యపు డితనికిఁ గలిగెన్.96
ఉ. ఏమని చెప్పవచ్చు నపు డింతులసొములు చెల్లి*నఁద
త్రేమము నెక్కడం జదుపఁబెల్టన్ గట్టిగ నిశ్చ » చె నా
భామల జట్టియిచ్చి తసపట్టినయట్టిక డించి నేమ సుం
దా మఱి కొన్ని నాళ్లవిహతంబుగ నిల్పుకొన స్మ బులోన .
ద. ఇట్లు నిశ్చయించి వారి కది యెకింగిం క' టమార్గంబున
నమ్ముకొనును సాయంబు చింతించి యొక్క నాఁ డిక్కొమ్మ
లతో నిట్లనియె.97
ఆ. ఆమ్రపర్లి రేవుదండ నోడలు డిగి
యున్న వియఁట యేను నువిదలార
యొక నిపొతుగూడి యోడ బేరము పోయె
దను సదాన్న దాసధనముకొజకు.98
చ. అనవుడు నిన్ను (బాసి క్షణ మైన గృహంబున నుండ నోప మే
మును నీనుఁ గూడి వచ్చెదము మోదములో మముఁదోడు
కొంచుఁ బొ, మని: లెస్సకార్య మనియుదళ కొక ' - బె
హారిచే రహ,స్బసి మతి మూల, మున కొకె కుచ్చటికి)
గొనిపోయె వారలన్.100
క. విను మధిష యట్లు గొనిగా
యి సయంబున నొక్క నావ యెకి, 0చెఁ దుదు
దస కెక్కఁగ నెడ లేకు,
డనుమునుపటి పదగుఁగట్టడఁగలు బగెన్.101
శ, పనియైదు బార లెడ్ గా
సదియాగతిఁ గదలి పోవనపు డేమని చె
ప్పుదు సరవర శోకమహా
భిదుర మితని ధైర్యగిని బిట్టు పగిల్చేన్.102
వ. ఇట్లు విశకలితథైర్యుం.103
మ. అతిదృష్టం బగునాదు చేత తుద సాహా యింతకుం జెచ్చె నే
సతులారా మిము నిచు రూపగుణవంశ స్ఫూరత :
ట్ల కష్టస్థితి నోడబేహకుల పొలెసోవ నాచెంప
జాతి రేయంచు మహారవంబు నేజ్చెన్ శోక వేగంబునన్.
క. ఆ యేడ్పు విని సతుల్ తము
నాయకు వచ్చి చియి నావధిపతి కొని
పోయెడునో యని ఘనశో
కాయ త్తత సలువురును మహా సంభ్రమతన్.105
క. జడనిధిలోఁ బడ ను కి
పడ నెవ్వారలును నొడిచి పట్టంగా నే
యెడఁ గానక హాహారవ
మడగ మహా శోక సుభ్రమాకులితులుగాన్.106
ఉ. పట్టఁగ లేమి కొండొరులఁ బల్మఱుఁ జూల ది సంతు గొట్టుచుం
దిట్టుచు నీటిలో వలలు తీవ్రరయుబుస వై చియుం గడు.
దిట్టల నీతకాండ్ర జడధిం బడఁ ద్రోసయుఁ దఱ్ఱనుల్ గర
బట్టి యెడన్ గడంక మెజయ స్వెదకించిరి వారిఁ బల్మ: న్
వ. ఇవ్విధంబునం దడవుగా వెదకి ముదితలఁ గౌన పైరివారు
న్నట్టి సెట్టి యంతట నివ్వి ప్రుని బలా త్కౌరంబు: నాక్రమిం
చి నీయేడ్పుకతన న్విత పుట్ట సనిత, ల్యధనంబుఁ గ్రము
గొని విడిచి పెట్టె నట్టిపాట్లం బడి సయితంకు తనకు సుతు లసి
యెడు నామాట సమ కెట్లాడిన నుచిత బ.108
క, అత్తలిరుఁబోండ్లయవ్వలి
వృత్తము వినిపింతు నిక విను మోభూపా
లోత్తమ వా రత్తెఱఁగునఁ
దత్తజ పడి నీట నుణుకుతత్సమయముసన్.109
క. బలుపూ నొక్కటి నోరన్
సలిలం బెగఁిలుచుండఁ జని రాచెలువల్
నలువురుఁ దద్వదనములో
పలి కాసలిలంబు మెటఁ బార్ఖివతిలకా.110
ఉ. అంత దవ్వుగాఁ బఱచి యుబుచకంబు సయోషపూర్ణవ
క్లాంతరతోచు మూర్ధ్వముఖ మై ప్రవహింకఁ మ్ఫూరు
ని, షాంతము చేసెఁ దజ్జలము రాజి లెవా రుణ కేకులు నా
యింతులు వొల్చి రందు లిఖిఋంచినబుగఁరు లీగలోయనన్
సీ. ఆ పీతజలబలాహకముతో గగనుబు
దిగఁబ్రాకు మెముగుఁఁ7 లవంగ
సురసదిఁ జల్లఁజూచుసముద్రుచేతికా
శ్మీర జం బాలుపుఁజాజు లనఁగ
బలు మీలచమురు జొబ్బిలఁ బొగతోఁ బర్వు
తోయే ధనపుమంటతునుక లనఁగ
నదులకుఁ గూర్శి యన్పసిడిమే లైలుప వా
రిధి నిల్పునొరగంటి గేఖ లనఁగ
ఆ. విపులమీనమ సవివర నిర్గమితోర్వ
గామితతమహోదకప్రవాహ
సంగతిని బయోద సరణికి నెగయునా
సతులు గొనిపించి గతులలీల.112
గీ. మిగుల దవ్వుగ నెగసి యామగువ లంత
నుత్తరంబుగఁ జనుచున్న యొకషిమాన
వరముమీఁదటఁ బడి రందు వగను జూద
మాడుచున్నట్టియువయుగ్మ మగుదుపడగ.113
వ.ఇవ్విధంబున నర్ది వ్యవిమాసం బుమీఁదఁ బడి యొక్కింతతడ
వుసకు మూర్ఛ దే ఱి కనువిచ్చినయ చ్చెలువల కడివలువలు
చూచి యలఘుకారుణ్యంబున నర్దివ్యమిధునంబు దివ్యాంబ
రంబు లొసంగి యూ ఆడించి మీలెవ్వ రెచ్చటనుండి యి
చ్చటం బడితి రని యడుగుటయు నప్పడంతులు వడవడక లు
డుఁగుచుఁ గులుకు బెలుంగులతోఁ బలుక , దొడంగిన.
క. తాంబూలరాగకించి
చ్చుం బితతద్దంత కాంతి సొబ గెంతయు ర
మ్యం బగుచు నందు దివ్యని
తంబినిచిత్తమున కద్భుతం బొనరించెస్.114
గీ. మున్ను తద్రూపలావణ్యములకుఁ దసదు
నాయకునిచిత్త మెట్ల గునో యటంచుఁ
దలఁకు దివ్యవధూటి నా తలి ర్రుంబోండ్ల
పలువరుసయొప్పు పలుకులఁ గలఁచె మిగుల.115
గీ. ఇట్లు శంకిత యగుచు నాయిగుముఁబోఁడి
కాంతు నీక్షించి వారలకత యటుండ
నిచ్చి నీపం దె మాడుకొ మ్మేల యాల
సింప నీయాట యోడవచ్చినది యనియె.116
ఉత్సా. అని యొక త వాఁ జూచి యమ్మలా యిప్పుడే
ననినమాట మీకుఁ గోష మైన నయ్యెఁ గాని యి
రుస సను, బరాకు పజచి యాట .లుపు తనదిగా
వెనుక వాదులాడు నేను వినఁగఁ జాల నని తగన్.118
వ. విభుని జూచి.119
ఉ. కడితె నీ మష వె మని హ స్తనఖ ప్రసరచ్చవిచ్చటా
మేడిత పాండురచ్యుతి సమృద్ది గరం బమర:గఁ బాచికల్
వేడుక తోడఁ బుచ్చుకొని వేళ్ళను నిు గటున్ బొకల్చి
భ్రాడక లంక కంకణవిరావము మాజఁ గదల్చి నైచు కున్.
సీ. నిలు మహో బొంకకు నెత్తకమ్మ యటంచుఁ .
బశు లు లెడు నొయ్యఁ బలుకు మచరు.
జికే నీసారె నాచే నంచుఁ జికె -
దీని పొలిటికూడు దీన్న ననుచు
సదేనుగ తీవకుమీ సుదతి నీవుచు నౌ
నిదే సారె దాఁకె నీ ఋచ్చయంచు
నినుమాటు దంచిన నెసటిపోఁత లటంచు
నౌనట్ల యుడి కెడుఁగాని యంచు
గీ. సిట్టిదంటమాటలు నేర్చి తెచట ననుచు
దంట నే నోట నీ సంగతమున సంచుఁ
దమపరస్పకసర సవాక్యములు దనర
సె? (త తనవల్లభుఁడు - "ను నే త్తమా.121
చ. కృషఁ గవ చేసి కుచటను జకు , వజోళ్ళమనోను రాగ మే
ల పొగడ - క్ష పాతిశయలు సుసంగ సుశాకల్ క్షణం
బపుడ ని యోగ మొంది హ - వెసఁ జవఁదొడం 7ఁ దు
ల, పు" సయు. : సుటను. కాదా తగీ ముగు మెల్ల122
ఉ. సాకు కి:ను జాడ్యము నొందక జోడు విచ్చిపో
సా తోఁ బొడి, చాటుచుఁ దీవరణసుర్ముహా
గా హాప్రఘమచ్చర మెక్క , య్యెడిన్
జోగు కాని ని ద పుఁబోరుమీ! చున్.
గీ. ఆ తc ణ కఠి,
గస్యముజ్యంగో ను ఆసు
నడుగఁ దల ఊయ్య నూంచును క్యాసతులు
యనికి గన్నుఁ జంపె నాయ.త్సలాడి 124
ఉ. ఆమధుర పుఁజూపుకడు నాత్మఁ గెరల్ప : తండు చూడ్కి
నే, వేసుకుఁ దా; దళ్చీయను నేండియు మొక్కి య: జై
గించియున్, భౌమిని అప్పుడే తనద పన్నిద మీఁ బు?కొల్ప
వారు మా,ర్మో మిడి చూడ కుసీ (దశమో మొక కొంత
మలుచి తెల్పుచున్125
చ. చెలువయు మున్న ఉఆయితకడ సీసమానము ఎదునిడ్డయు
జ్జ్వలమణిపాత్రికా మధురము విజాస్యము నందు నుమ్చి తా~
జెలువు నినోరికిచ్చెఁ జెఱ చెల్వలు చూచెదనో యబుచుంబుని
చలితకటాక్ష వీక్షణము సారెకు వారలపై నిగుడ్చుచున్.
ఉ.అంతటఁ బోకి పేర్చు ప్రణయవ్యసన, జెసకొల. గ్రోలీ రా
కాంతుఁముగా తయు స్మఱి ముఁ)బ్బకు జాసవము బస్పుగా
క్రాంతమి ధరకి పోలసలక ప్రతిబింబవి లోక నామృతా
త్యంతవితీత్ణ నూత రసాసుభవంబు నేక పాత్రికన్127
ఉ.చెక్కుఁ జెక్కు కు హర్తి విలనల్లాగదత్ర్ప తిబింబ
జోక్కుచుబెకు- చాసల పాండ్య సిద్ధికిన్
కొంచు వా, రెక్కుటెమరుపు గ్రోలుచు మోవులు నెంత
తంబులన్128
ఉ.సిబ్బితిఁ బేం పోందుడిచి సిధుమదిం బపుడన్లు కొల్పుచు:
బ్రబ్బఁగ మాట లక్షర విభానము చాలక యే మొయోమొత
బ్బిబ్బులు గాఁగ వెల్వడియె భేధిల సూనము సోలిచూపులు
న్నిబ్బర మైన కెంజిగియు నేత్రములు రుదయించె నాతికిన్ .
ఉ అంతటఁ బాన పాత్రమున నాత్మముఖుబు ,శుమోము సీ
మంతిసి చూచి యోరి పరమానిని పాస సహాయమయ్యె నే
యింతటిలో నీకు నిది యెవ్వ ఆ యుచును జిహ్వ చూడక
త్యంతముఁదొట్రిల బలి కెఁ దమ్మధునాసకమానెల్కతోన్
వ. అప్పుడతుడు.131
ఉ. చేడియ లెస్సచూడు పెఱచేడియ యె య్యది యిందులోన నీ
నడయకొక యన్న నవనిసుర భార్యలఁ జూపి యా కె నా
నీడ లె వీరు నట్లయిన నీవు ననుంబలె సౌర వీరలన్
వేడుకఁ జూతువో ఏలదు వీరికి నిచ్చట సంచు భీతి లెన్ .
ప. ఇవ్విధంబున నవ్వభూమణి మధుసుదుబు,
మచి దర యు కొయు క్తి వివేకంబు లేక యెకొస్తు వలనం దలంకు ని
యిలకు డింప నుద్యోగి)చి కిఁ చిదవనతపదన బుతో
భాగం? పరికించునపుడు సస గ నా సుసానంబున
గోదాను సంత్సమీప దరదృశ్యమానముగ్మపు! నామ సగం
వాస్తవ్య వారముఖ్యా కేలిసౌధంబు గగనంబుతో నొకయు
చు సమీప బుస దీపిషఁ దదీయచంద్రశాలా ప్రాగణ బు
చేర నాల్నీయ దివ్య మానంబు నియోగించి రూగ తలని
లువురం గ్రమంబున దాని కైదుడ యిచ్చి యచ్చట పంచి
తనచేఁత కియ్య కొనక యిటు సిట్టు కొట్టుచున్న వల్లభు. జూ
చి యుల్లంబును దక్కి నచింతవదలి పొదుడు 'పొదండు వీర
ల చేరిక జార ఛావంబునం గోరువెడు నాచేత నవశ్యంబును నొచ్చు
ననుచు విమానారోహణం బొనర్చన సతండు నాకు
సీతలు, పేమియు కే ముగుదల కాహలెదు లెట్లుని కి
చాటు చెద .గా జనుటయు నా నువిద తనికి నానా
నో త్తమ బులో పలిషలు జుంగులవస్తు ప్రకరు బుకరుబు:
జూపుచు.133
చ. అజె ఘృతతుడుల ప్రకర మల్లనె చీరలు భూషణాదిసు
పదల వేరాజు రాక కులుపా యొనగూర్చినయట్లు మీ చెడు
న్ముదితల కేమె యచ్చికము మూఢత ని దొరు లెవ్వముట్టిన
బ్రదుకని వారు సారనుచు మోసియేఁని జేచ్చగా తుతోన్
గీ. ఆత్మవిభుచి త్తచలనశుకొంకురంబు
వలనఁ గాదు బకీనుదాకు లతము
వెడలుత ద్వాక్యముల చొప్పు విప్రసతుల
ప్రొణశీలాదిరక్ష యై పరిణమించె.135
క. ఆమగువ యట్లు పలుకుచు
నా మేడన్ వారి నిలిపి యయుగు తెజంగుంది
కౌన్వెమిని యగుగణికామణి
చా మఖుఁగున నుండి చూచి తలఁకెడుమదీతోన్.136
క. ఎన్వారో ఎవ్యస్త్రీ
లివ్వర సౌధంబు నాశ్రయి,చి రెచటికి
ద వ్వైతి మిచటివస్తువు
లెవ్వియు నాసించు టొప్ప వీఁక మాకనుచున్. 137
మ. తలపోఁల్ "డముగ గూఢ సకణి, దత్సౌవముండి నూ
తలి గుబోఁత దాభిము:ఖ్యమమర ) గొమొక్కీయి ముడిని,
పొలన్నీ చ్చేనయమ్మలార యిపు డి) దున్న నా సర్వవ
స్తులు మీకిచ్చితి ధారపోసియి దెయంచు న్వేగఁదోరక్షతల్
క .చళ్లీ మదీయమ్ము ం వ
జిల్లెడునీ చ్చు స్వగృహవస ముఖ్యం
బెల్లను మూసొమ్మిఁక మముఁ
జల్లఁగఁ జలీ కొలఁ దన్ని సాకు శని యెన్ .139
క. అని యాయాచోటులఁ దx
జనులం బిలి చికొని వెడలి చని చూసుళుల్
వినిపించెఁ బణములో
మనుజుల కందజకు వెఱఁగుమ' చంద: రన్ . 140
ఆ. ఆమెఱుగుఁబోx : పు డవ్విడం బెలఁ
జూచి యిది కరంబుఁ జోద్య మనుచు
దీన జనులపాల దేవుఁ డెందును గలఁ
డనుచు సా రెఁ జెప్పుకొనుచు సరిగి.141
క. వారలు తమతల వాకిటి
గోరుతలు పు లెట్టిసమయములఁ దెఱవక తో
రోరసి పదిలము సేయుచు
నారూఢస్థితి వహించి రాసౌధములోన్ .142
క. శకునాదులచే నిజనా
యక పునరభిసంగమా లపు కుదయింగ్
పికలత నొందని ధైర్యా
ధికత స్వర్తి లి రఫీష్ట దేహభరణ 143
చ. పురజను లప్పటప్పటికిఁ బుణ్య చరిత్రల వారల నిభా
స్వరమణి సౌడ మార్గముల వచ్చుచుఁ బోవుచు నుడ: జూచు
చు,గరములు మోడ్చి మొకు, దుకు గాని నదీయసుకూప
లక్ష్మి కె,వ్వరుఁ బెఆపోకఁ బోక మునువా *, బెద ని
ల్చి పాయ మిన్.144
శా గంధర్వాంగఃలో మసత్సతులో యక స్త్రీలొ యి స్త్రీడలో
సంధానద్యుతితో మెలంగుచునతే యెవ్వాఁడు సాషస్మృహా
గుధస్వాంతతఁ జూచిన న్మనఁడ టే కన్: డటంచు బ్రజా
బంధుల్ వేళలు గాచి చూతు రిలీ తొత్యంబున న్వాకలన్
సీ. సభమున మణినిమాసముగఁ గ్రుమ్మకు వార
లీమేడఁ బెక్కు నా ఫ్లాట్లు నిలిచి
యిలలో , జనములబలె వండుకొని వార్చు
కొని గణికాదత్త మనుభవింప
నేమిటి వ్రత మొక్కొ యిది యెన్ని నాళ్ళక్కొ
చూ వేశ్య యెట్టిధ న్యాత్మ యొక్కొ
యేము సమర్పింప నిబ్లె కైకొని కరు
శింతురో యని పౌరు లంతఁ దెచ్చి
గీ. పెట్ట సాగిరి : క్వారపృధి ఏ యలికి
ముద్దతండు లఘృతపయోముఖ్య నితతు
లప్పటష్పటికీ, వారు సంగ్ర
హించి రాజను లతిదూర మేఁగి మొక్క,146
ఆ. అంతఁ గొన్ని నాళ్ళ కాపతివ్రతలకు
నలునురకును శోభ సత్వ 'మొదవ
గర్భలక్షణములు గానించెఁ బంపూర్ణ
గర్భతయుఁ దనర్చెఁ గ్రమముతోడ.147
ఉ. గర్భములందు నుండియుఁ బ్రకాశత నప్పుడు నే గెలర్పగా
సర్భకు పొక్క వేళఁ జతురాగమసూక్తుల నొక్క వేళ గా
స్త్రార్బటి నొక్క వేళ నితిహాసమయోక్తుల నొక్క నే నా
విర్భవదర్థ శాస్త్రముల వేడ్క ఁ జెలంగుదు గద్భుత బుగన్.
వ. అంత.{{float right|149}
క. జ్యేష్టానుపూర్వ నాట్య
శ్రేష్ఠులు పుట్టిః శుభోల్లసితలగ్నమషన్
నిస్థాగుణసౌభాగ్యగ
ఇష్టల కానలువురకు ధఃత్రీనాధా150
క. వారలకు యదృచ్చానం
చారంబున నొదవి యొక్క సంయమి విహితా
చారము : డపుచు శుభము | పాము - చెజాశక గ్నాకముల్.151
వ. నామకరణం ఇత: కాళ్ళు లయను భావంబుఁ
-కువి : 228 చి మీకలు మూక్తిమ-తమ లైన
నేడ: జులని శ్చయించయు 2 న్నాళమ ప్రకారంబు నరును
కంచియు ప స న లుకకు: బ్రఢనూగమ జ్వతీరూగ
ముతృతీయ ముతుర్యాగము లను పేరులు గల్పి చెఁ దత్తాత
లు పూర్వకాలంబు: ఁ డమమామ పలికినఁతు కాగమసు
సశంబునకు కర్ణుబు వీర : తమలో దారు సంపు
చ్చుకొని సుతసిలుచు నప్పటి సంను మానియెకుకకు పె
(గుషడుచు సకుమారులకు నుశతకాలంబున వచ్చి యు
పన సు సిక్రి యెడల చుటకు నాతపస్విని వేఁడుకొని పట్ల
సేయి,చి గా బ్రహచాపలు స్వచనం ప్రకా తసకలవిద్యు ల
య్యు శాస్త్ర సీకొఱకు నతని మొడ్డ యఖి : విద్యలు నత్య
ల్పకాలంలో పలన యధ్య జ: సుబు చేసి 6:శఁ దనాత లెం
తకాలు బున్నఁ దమపెనిమిటీ సమాగమంబు దుర్లభంబ చు
ని ఏ చారించియచ్చోటు విడిచి యెచ్చటి కేసియుం బోవఁ ద
లంచి చుది తమకుమారులఁ బిలి చిచెప్పిన విని నారలీ ట్లని,
పెద్దతల లేక మరీ
నిద్దపుకూపముల నెచట నిల్చిన మసకుం
45
బెద్దఱికము చాలదు పేజ
సుద్దులు గల్పింతు రెందు సుజనులు గలరే.153
క. కావున నిచటన మరీ
దైవతవనిత లను గుట్టు దప్పక యుండం
ద్రోవుఁడు దివసము లే మొక
భూవరఁ గని వెభవంబుఁ బొందెడు దాఁకన్.154
గీ. అపుడు గాని మాతండ్రి యున్నట్టిచోటు
నరసి సంధించుకొనుటకు వెరవు పడదు
తప్ప దిది యని పొరలు తమనివాస
మొరు లెఱుఁగకుండ వెలువడియరిగి రంత.155
వ. అట్లరిగి యాబ్రహ్మచారులు నలువురు పురంబులో సం గొం
తసంచారంబు చేసి యప్పుడదియే లేడు రాజు మదాశయుం
డు గావున నతని వాకిటికిం జని యతండు సకలవిద్యావిశేష
జ్ఞుం డనియుఁ దద్దర్శనంబు పురోహితునియనుమతి లేక బౌ
హ్మణుల కెవ్వరికి దొరక దనియు నతండు విద్యాధికుండు
కాకుండుటు జేసి నిజ గౌరవ శైథిల్యభయంబున నితరు లగు
విద్యాధికులకు రాజగృహంబునఁ బ్రవేశంబు లేకయుండ
దౌవారికాదిసక లషరిజనచక్రంబును వలకట్టుకొని యుండు
టయుఁ బభువునకు యాగేచ్చగలిగి తనతోడ విచారించినఁ
దదా ర్త్విజ్య సమర్థుల నెచ్చటం గాన మని పరిబోధించుట
యు నచ్చటిజనంబులవలన విని మఱియును.156
సీ. ఎవ్వరి నేర్పు ద్రవ్వించి య్చె ట
శాస్త్ర ఘరుకల్ని యెజుఁగునొక్కొ
మనుజేశుఁ డనుచు నేపనికి వెల్పలివాణ
వాక్రుగల్బత లేనివారం గాని
చొరనీను రాజమ: విరమును దౌవారి
కులు మజీ యెట్టినార లని మము
నరసి సేమము గీస మడిగిన రాజుతో
నీలీల నేలుగ నెపుడు శుభమ
గీ. యనెడుమాటగా నానుకొం డనియు వార
లేమి యడిగిన మేము మాయిలోనే
యుండుడు మెఱుంగ మనుఁ డనియును దగ్గ
మానలిడి కాని చొరఁగ నీరనుచు వినికి.173
క. విని తదుచితమును ప్రభువున
కును దమనుహిమబుఁ దెలుపుకొన ననుపూలు
బును గా నొక వాక్పద్ధతి
నొసంచికొని నీచ బాలయోగ్యాకృతితోన్.173
ఉ. భూవరుఁ డున్న చోటికిని బోయెడుమామిడిపండ్ల పుట్టికల్
మోవఁగఁగూలి పుచ్చుకొని మూఢతగు ల్కెడుగ్రామ్య చేపితం
బావహిలంగ 'నేఁగి ప్రతిహారజనంబుల కిష్ట మైనవా
చావిధి కొప్పి చొచ్చి ప్రభు సన్నిధిఁ బెట్టి3 పండ్ల పుట్టికల్.
క.పెట్టి నేను వెనుక కటు చని
యూటు భయచషల చేపను లై యరుగుచుఁ
జడియా బాలురఁ గృప
యు షడగఁ జూచి నృపతి యొయ్యస నగుచున్.120
క. సుతోష మెకద యెయ్యెడం
జిత యొకప్పుడు నొకింత చేరు కాదుగ
కొంతమబుఁ గిడక కలిగిన
యంతయు నిక్కముగఁ జెప్పుఁ డనుటయు వారల్.121
క.మాయనూనసునీ వే
రాయల నే కావదేవరాజే జే జే
మాయాతుములానినయది
పాయక సుతో సమున్న పలమిలసామి.122
క. అని నూటల చుదము
తదుప్పటివాక్యములకుఁ దగును త్తర మై
యనయముఁ గతుబు సేనా
ఘనోపదేశంబు సగుచుఁ గాని,చుటయున్.123
చ. విరి గ సంతరంగమున & స్మయ మావహిలగ వాహ
పరయుచు భస్మసంవృత మహాగ్ని కణబులు వోలె గూఢవి
స్ఫురణశ నున్కి ఁ గాంచి పరిపూర్ణ వినీతిసుమోదభ క్తిత
త్పరత దలిక లేచి సరపాలుఁడు సోఁగిలి ఎ కె వారికిన్
క. ఆ చెప్పం కళ్లకు ని మా
వండే యిటు లో 2 ము: " ను మూయ::
గనుఁగొనియెన్ సబజామా: గౌః సద..173
వ. కనుఁగొని సగాడు. 1-ప్పుకు కు మునూ! బోఁ
క ముదలపెట్టి యంతట బలి పుండ సుచి ము
ధుకలాలసు గటాక్షించి యలమీఁకఁ జెప్పు మ టయు
నవి యి ప్లీస్ చెప్పే సుమ వాళయు తన యొక్, యాస
లుపుర నాస పాడ్యమి నుం బూజించి జానాజు పలు
జూచి యిచ్చటి ఏక ల వాక్యంబుల, దేవి శేష :బు గలుగఁ
దెలిసి యి; త పూజిం చే ని ఘోమనుల నున్నదియే మొ
యవ్వాక్యంబుల మహిమ విపుడు.173
సీ. ఆ యుబు సుకు సేయకుము కోభ మూల
డ ను బచ్చిదబు ముఖ్య
మైసమ్మ ది తను ఎయ జేసె కట్టు య
జించువానికి లక్ష్మి చేరుఁ బాత
కము .V చేర రక్షకా కోఎనులు క?
రాయసమోదుండ వైయకుగకు
సమ్మశ్రభావుబు సుపు మ మా లక్ష్మి
కోవిదు లనియె.కు దేవ భాష
6. వరుసఁ బడవి భాగవిరచకతో నం
మరయఁ దోఁచుచున్న యది కరంబుఁ
దెలియఁ జూడుఁ డేతదీ చూుధ్రవచనసు
దర్భమునను శబ్దతంత్రవిదులు.167
వ. అని పలికి మదాన్ యుండు ప్రథమూగముస కభిముఖు. వి సుమ
నినమిత్సుడును ముకుళితకరకమలుండును సగుచు మీ
రెవ్వ : ప్రచ్చన్న వేషంబున నేల వచ్చితిరి ఏవిధం బంత
యు నాకుఁ దెలియ నాసతివలయు నని వాగ్గించిన " తండు
తనుతండ్రియన్న దానని యనంబు 'మొదలుకొని పూర్వవృ
త్తాంతంబు తమతల్లులవలన షిన్న దియుంచారు గన్న దియుం
దద్దర్శన పర్యంతంబు సకలంబుఁ జెప్పీ సతండు నిజపుగో
హితదోషా య త్తతఁ జేసి పూజూగు లైనవారిని విచారింపనే
రనిత నదుర్వి వేకంబునకు సిగ్గుపడుచు నిట్లనియె.168
క. ఇది దెలిసియే కావలయు
న్మదాశయుం డనుచుఁ బేరు నాకు నిడుట యే
ని దిగోఁ గస నేరన కో
విదులఁ బురోహితునికపటవృత్తికి లో నై.169
చ. అని దుపు డమ్మహామహుల ప్రార్థనబల్మిని దకి వదం
డనము న కేంద్రుఁ డాతని కొనర్పక యాత్మపురో
ర్తనమును మాన్పి తత్కపటతంత్రములో పలివార లై చరిం
చినజనులన్ లఘుప్రహితశిక్ష, ఎనీతులఁ జేసె నెంతయున్.
H. ప్రార్థనం బోర్చి ప్రధనూగమాముల
న్మః ధిఁ Wు హేతత్వమునకు
నిలుపునియె నా నిజమాతృయుక్తులై
తగినగతి గృహీతగారు లగుచు.173
న- ప్రభు సస్తనంబున సత్యంత వైభవంబునం బ్రవల్లుచు నతని
కభిమతంబు లెశక్రితుపులు ముంచుచుఁ దమజనకునియు
నికి య:రగ పట్టణంబు మొదలుకొని పాడ్య కేళచోళ ద్రవి
శాది దేశంబులు బడ్జికిప్పు దగినవాబు బనిచి యును నలజ్జ
వృత్తాంతు లయి చింతాక్రాంతు లగుచుఁ దల్లుల నుచితవి
ధిం గొన్ని గొన్ని యాశలు చూపి యూరాచ్చుచుండి రలఘు
వ్రతుండును నట్లు భార్యావృధావిక్రములతు డగుచుఁ ద
జానపదంబుల సుహృజ్జనులకుఁ దలచూప నోడి దూర దే '
శాంతరంబుల యాయావరవృత్తి శబ్దార్జనం బొనర్చుచుఁ ద
చ్చరిమి తొన్న దానంబు నడపుచు నదీ నెబీయ సాగకుష్న న
స్నవర్ణనంబు చేసి తాను గందమూలపయః ఫలాదుల దేహ
యాత్ర సలుపుచు నుతరాంతరప్రవర్తిత స్వల్పాన్న దా నా
చరణంబులు దనియక బహుధ నార్జనంబునకు నుపొయంబు
వెదకుచు నంతట మృగేంద్రవాహ నామహాశ క్రిమహిమ వి
ని తదారాధనంబునకు నొక నివలన మంత్రోపదేశంబు సా
ధించి యద్దేవి సన్నిధికిం జని యచ్చట భవత్కథాశ్రవణఫ
లం బైనసకల సంపదా యురభివృద్ధిపు పౌల్తా దిలాభంబు
ఏని యద: దసకుఁ బు తపొతాదు లను సూట యటుం
డనీ తక్కిని ఫలంబు గల్లుట సిగ్గంబుగ 77 యసియెడుతలంపు
న జషుబు చేత భవతః - దానవణంబు సాధించెఁదద : దియ
క్య కసుభావనీయ., జైనపుతా దిలాభంబును గలిగింషక
సూన డయ్యెం జూచితే యోణిస్తంభ తనయ యి. దిసు
ఈ దేవరకి భామహిమ యని పలికి మధురలాలస యూర
కుఁ గళాపూర్ణుండును : 2 సువ్రతుం జూచి నీసుదీయం
బెల్లను దీకెఁ గదా యని పలికి ప్రథమాగమా కల నిరీక్ష్మి
చి మీతడికిఁ డగిసయుపచారంబు PV గడపక యిప్పుడు
ననుమానించిను బాతకంబు "దే యని : లి కెఁ బనమాగ
నూదులును భయభ క్తివిన సదసంభ్రమంబులతోడ
నలుపుమును లేచి వచ్చి యలఘువ్రతునిపాదంబులకుం బ్ర
ణామంబులు గామించి యాసుడ బాష పులకంత గం
జై సయాజనకుని యూలింగ ఝణారిని షలాల
సంబుల నాన దించి యతని చేగువ గొలిచి యుండి ఎప్పుడ
మ్మహాత్ములతో. ఆC. 9 గీర్వాణ భాషా సేస వైచిత్రి చి
త్తంబునం బాజఁ గళాపూర్ణుండు వార లం జూచి యట్టి విచి
త్రకవిత సమతులకు సీపుడు దోఁచునొకో యని కౌతుక సంబుధగంధముదరహసీత.బుతోడఁ బలికిన నందుఁ బ.ఫ
మాగముండు.172
క. తావినువారికి సరవీగ
భావనతో నానుసతివి భావిసు తేజా
డేవక గౌరవమహిమను
మావలసిక తమరిమాకు.173
చ. అన బరా మహాత్య శిఖాభరణం
మదు భాషణం బుస కిపు కిచ్చును శకమని పీ చిత్రపుఁబడ్య మయ్యె మే
అని విభుఁనట్లు ట చుంగ విక్రయునన్వెన్వెనా
యన - యి. ప్రమా తిరుగచుఁ డము కి మెచ్చె పుడున్
క. ఆతిని దమలోని
వారే సరిపుచ్చుకొనఁగఁ దత్పద్యచమ
త్కారం బపుడు సభాజన
నూరసి యేమియును గాన కద్భత మందెన్.175
వ. అంత నవనీ కాంతుండు సభాసదులు జూచి యిప్పు డాషద్యం
బు తిరుగం బలియింపు మనుట మణియును బఃయింపు మను
ట కాదు వినుఁ డని యిట్లనియె.176
సీ. ఏలు మో నాగక యిల గిరు లెంతకా
లమ్మంత కాల మోసమ్మతుండ
మివుల శోభిల్లెదు లవకుమార సమాన
మానుఁడ మహిమ ననూన మైన
గౌరవం బొసఁగుచక్కని ప్రభు విట్లు గ
లఁగ నోయి. పురుషఁ డీగౌరవమున
46
సభినవ తేజస్కుఁ డై వాణి రసములు
గులి కెడునట్టిది గలుగఁగాను
గీ. పినుతి సేయనివాఁడె యంచును మహార్ట్
మున్నయది సంస్కృతంబునఁ జెన్ను మాల
వరుసఁ దగినుండి మొదలికిఁ దిరుగఁ జదువ
నా తెనుఁగుఁబద్యమున బుధు లరసికొనుఁడు.177
ఆ, అనుఁడు నారు నట్ల యవరోహమున దాన్ని
జదువుకొనుచుఁ దెలిసి సంతసిలుచు
నెరయ మెచ్చిరి కనినృపులయాశుషి చిత్ర
మృదుక విత్వకృతియుఁ దదవగతియు .178
వ కళాపూర్ణుండంత న నేక మణివిభూషణవిచిత్రాంబర ప్రధానం
జనపారితోషికదాసుబునఁ ఢమాగము నలరించె నప్పు
డతనియనూత్యుండు సత్వదాత్మ నామ ధేయుండు మధురలా
లసకుం బ్రణాముబు చేసి యి ట్లనియె.179
ఉ• ఓరుచిరాత్మ యోపరమయోగిని యే సటు పూర్వమైన నా
పేరుఁగులాదులున్మఱచి పిమ్మట నొక్కెడ నుండఁ దెచ్చి కా
సార పురంబు వా రిడికి సమ్మతి నాకును సత్వచాత్ముఁ డన్
పే రవి దెల్పవమ్మ మతి పెద్దలఁ గానమ యెందుఁ దద్ ఖులన్
క. అని యడుగుచుండ బాలిక
కను నులుముచుఁ బెదవి విఱిచి కటకట వాపో
యెసు మొ' వాచందః
బున నకు మెగ 3 కొనుచుఁ బొత్తులమీఁదన్.181
క. అపుడి గని యిత యీ
విపరీతపుఁ జేఁత లేల నవళి పఁగ దే
యిపు డే సడిగినయవి చో
ద్యపుఁదల్లీ యగుచు మజీయు నాతఁడు మ్రొక్కెన్.182
చ. కఱుదుల పూషనై మునులు గాస నియట్టికతల్ వచింపఁగా
నెఱిఁగిననీకు నాకలియు నేడ్పులు నాయను వారుమాయలు
బజచిన నేము పోమిఁక స్వభావపుదివ్యవిభూతితోడనే
వజులుచుమముఁబో పుమనువారును నెరఫుడాసభాసదుల్
ఆ. ఇక నేను యెన నెఱుఁగుగవలయు సం
దేహ పదము నీవు చెలి పె దనుచు
నమ్మి యున్న వార మమ యీ వెడమాయ
లుద నేల యనికి కొంద బింత.174
క. అమ్మాడ్కి మలయు నెవ్వా
రెమ్మెయిఁ దను వేఁడుకొన్న నెఱుక కలి¥ు లే
శమును గాన్పింపక స
త్యముగ నాఁకటన యేడ్చె నాశిశుపు గడున్.175
జా. ఆవాల్వ్ఢియు నాసుబోధముఁ దిరం బైయు నీ యెట్లబ్బుపై
వా వేశం బపు పెట్టి యో తగిలిమాహాత్మ్యంబు రప్పించెఁ గా
కావేళ, దెలియంగ లేదు తగ సంప్రార్దించి తగ్గివ్యబో
ధావిర్బావధానముం గటగటా యంచుం 7 న్వుశుఁషన్
వ. తదనుతరంబ యమ్మణిస్తంభ నందనుం డగుక శాపూర్ణుండు
రూపానుభూతిని మదాశయు) బిలిచి యూ బాలికకధ లన్ని
యు పంటి గేకదా మీ భాగ్య వైభమబుసకు నెదు నీడు లే
దిది మొదలు నాకు మీర ల తమామ లితిరి సందియంబు
లేదు మీర లింకఁ దక్కినకొలుపు మాని యీశిశువు నింటి
కిం గొనిపోయి ఓంపుఁ డనుటయు నతనికి సత్వదాత్ముం
డిట్లనియె.187
ఆ. పార్టివేంద్ర వారిపడుచు మెడ స్మణి
హార మెపుడు పెట్టి తపుడ నీకు
వార ల త్తనూమ లై రనీ యున్నాఁడఁ
దదనుగుణము లయ్యెఁ దత్కథలును.188
క. ఈనిసువుసులక్షణముల
నూనంబుగఁ జూడ నిది నృపోత్తమ నా నా
భూ నాధవధూమౌళిమ
ణీనిర్మితనూపురార్చనీయాంట్రెసుమీ.189
-
చ. అని యతఁ డాడు మాటలకు నాత్మ గరం బలరన్ దరస్మితా
ననుఁ డగుచు న్మహీశుఁడు ఘనప్రమదంబున వారినంతఁ దా
సనిపెఁ జను నకలుహంబున గొంచుచు
గాం చనమణి భూషణ క్షమఖసంపత్తగ నెంటసంపుచున్
క. అమముకలాలకు
లేమియు శుక్లా తము:కు నేఁగక యున్
భూమిపతి యడఁచే బసవ
కౌముది విన నేల యనుచు ఘన యత్న ముకోన్.191
గీ. అంత సల సువ్రతు య స్టాన్నదాన
కరణపర్యా బహుధన గ్రామ దాసు
ముల మిగుల వన్ని యనిపై సపు కము
డతు గ్రీనివాససమ్మము: కతఁడు.192
క. క్షీతిపతి చేసిన గౌరవ
మతిమోద మొనర్ప నింటి కాచందమునవ్
సుతఁ గొనియె మదాశయు
సతియుఁ బ్రయత్నంబుతోడ సతత ప్రేమన్. 193
క. పలుమఱుఁ దలయుటి తగ
న్న లుంగిడి దోయిళ్ల జలమునం బోరాడి:
చి లలిం జన్ని చ్చుచు ను
య్యల నూఁపుచుఁ బెనుపఁదొడఁగె నావరశిశువున్.194
వ. బ్రహ్మవ చనసామర్ధ్య లబ్ధం బైన సహజపాతివ్రత్యంబునం జేసి
యాసమయంబున.195
చ. పొంపుగఁ దన్ను వే నిదురపుచ్చుటకై తమతల్లి జెడియు
య్యల నిడి యూఁపుచుళ్లువలనూధిపు పాటలు పాడినంగరం
బలరుచుఁ గేరి కేరి నగు సన్యుల పాటలు పాడినం గరం
బలుకుచు నేడ్చు లోకులవు రా పతిభ క్తియటంచునవ్వఁగన్
సీ. లీలఁ బొత్తులమీఁద లేచి కూర్చుండుచోఁ
దద్దయు నొక క్రొత్త ముద్దుఁ జెలువు
క్షితిమీఁద లేత కెంగే లిడి తడవుచో
మొన లిడునొండొక ముద్దుఁ జెలువు
నల్లనల్లన తప్పుటడుగులు పెట్టుచో
నిద్దంపుఁబసలూరుముద్దఁ జెలువుఁ
గొదలుమాటలు తేనే గులుకుచుఁ బలుకుచో
మోహసం బగువింత ముద్దుఁ జెలువుఁ
గీ. గలిగి యా బాల నవచంద్రకళ యనంగఁ
దివుట నామనిఁ దనరు లేఁదీఁగ యనఁగ
సంతకంతకుఁ బ్రోది చే నతిశయిలుచుఁ
బరఁగెఁ జూపఱకును గనుపండు వగుచు.197
ఆ. ఎల్లబంధువ్రలకు సల్లారు బెల్ల మై
మరిది గారవుబు నతిశయిలఁగఁ
దల్లి పేమఁ గరముఁ దనూ రె ముంగిటీ
ముత్తె మగుచుఁ క్రొత్తక్రొత్తసిరుల.198
ఉత్సా. చేతివ్రాలు చూచి యిది య శేష రా జ్జుయ విభవభో
గాతిశయము గలిగి యలకు గనియు మృదుల చరణకం
జాత రేఖ లరసి రాజసతులనతుల కర్హా యీ
నాతి యనియు నప్పుడు లక్షణ జ్ను లాడుకొని ఢిలన్199
చ.గలగల మ్రోయుగంచెలునుగలు మువ్వలు: బైఁడియుగరం
బుల ( బులిగోరుసుకులు నుబొద్దులుగాజులు రాని కేకయుం
జెలు వలకంగ నెంతయును జెన్నె సలాకుచుఁ గొన్ని వాసరం
బులుముదమందఁ జేసెఁ గడుముల చేతలఁదల్లిదండ్రులన్
ఉ. విందులుఐదు లంచుఁ దను వేఁడుక నెత్తుకొనంగఁ బిల్వనిం
పొందఁగ నేఁగి పై ఁబడుచునుబ్బుచుఁ నేనుచుఁ జెంగలించుచు
స్సందిలివట్టియాడుచును నాట్యములాడుచుముగ్ధలన్మహా
నంద మొనర్చె బాలిక దినంబును జుట్టి పుఁబూవుఁబోండ్లకున్
క. పుట్టక తొల్లియ యెక్కడ
నిట్టివి నేర్చి తని చూష బెల్లను జక్కుల్
ముట్టుచు లాలింపఁగ నా
చిట్టిక లికి చిందులాడు క్షితిషతి దడవన్.202
మ. దినముల్కొన్ని చనంగనంతఁగడుఁ బ్రీతిన్బొము పెండ్లిండ్లు గు
జ్జనగూళ్ళచ్చనగండ్లు పింపిళులు కుచ్చిళ్ గీరసంగింజ లో
మనగుంటల్ కనుమూసిగంత నలుగం బాలాట లో నైనఖే
లనముల్మీఱఁగబోంట్లతోనల రే బాలారత్న మెల్లప్పుడున్.
సీ. ఆపిన్న పాప చా సంత యై యింత యై
యోలి నొయ్యన బాల్య కేళి వద లె
మగవారి యెద.టఁ బలురు ను డుటకుఁ గొంకేఁ
వజచుగా రా దయ్యెఁ దండ్రితోడకు
సుగక బఱల బాగు లరసి యోమఁ దొడంగె
సడలనీదయ్యే నెప్పుకును బైఁట
కేళ్లుఁజూ పులఁ గలికితనంబుషస నేర్చెఁ
బలుకుచో బొమ లార్చుభంగు లెఱిఁగే
గీ. ముదురు బొయంపుఁబడతులమద: కధలు
పొడము'చో సిగ్గుపడి పారిపోవఁజొచ్చె
గైశవముఁ బొఅనొత్తుచు జవ్వనంబు
క్రమముతో సంతకంతకుఁ గానిమీప.204
గీ. స్తసజఘన భారముల చేత జవ్వనంబు
మించి యిరు చిక్కు ను నాక్రమించి బలీయ
నడుముఁ జికి, న బాల్యమో నాఁ గృశత్వ
మంతకంతకు నొందె నాయ వసడుము.205
క. తోరపుఁగచభారముఁ గుచ
భారముఁ గటి భారము న్వి భాసిలుచుండన్
మారునిత్రిభువనరాజ్యపు
భారములు వహించినట్లు బాలిక యొప్పెన్ 206
369
సీ. సుతరస్తులను గుభీగ
త నామా సమర్థిక,యుడు -పశు - భారా,
- ము • -- పలచదు, సుకుమారుగా హుళికలను మోస
కడ? కాస్త ధఈ నలును
సులి రవి బలవిలాసముఁ బుషు
షిసర పొండినహా సభ్రమంబుఁ .
గలిగి పలుకులు శుక పికకు కలము
గు తలంబు లు మధుకు కులము
శబరాత్ కే వసంబుఁ బోలె
సుడతి యపు ఊప్పే నొకవితసో కుగమున.207
గీ. ఆల తొంగియు నాలో న భ్యసించే
వివిధ సంగీత సాహిత్య విద్య లెల్ల
గావ్యరచనయు నేర్చెఁ బ్రాశ్మనాస
నాతిశయముచే ననతి ప్రభుత్న ముచన.208
వ. కళాపూర్ణుడు సమధురలాలసను మున్ను తల్లిదువులయి
టన పెరుఁగని మ్మని యనుచుట యాపిగా సభినవ కౌముదీ
విహారవి శేషంబులవలసను రాజ్య కార్యవ్యాసంగములవల
నను మఱచి మణీ యెన్నఁడుఁ దడవఁడయ్యె మదాశయుండు
47
నతనిచి త్తంబు తెఱం గెఱుంగక యూరకుండె సంత నామ
ధురలాలసయు నవ్విధంబుస జవ్వసంబు ప్రాపించి యంకు రిత
మదనవికార యగుచు నాకళాపూర్ణు పాణిగ్రహణు బభిల
షించుచున్నంత.210
చ. మునుకొని కూర్మినెచ్చెలులముచ్చట వేళలఁదఁద్గణౌఘముల్
విని విని పిన్న యర్థ మొక వేళను మానస నిత్య భావసం
గని కని కన్నదంతయును గా వ్యపినిర్మితి చేతఁ దెచ్చుచుం
గొనకొనిమిక్కిలిం బెని చెఁగో మలి ప్రేమము నామహీశు సైన్
క. అంతటఁ బ్రత్యక్షంబుగ
గాంతు గనుఁగొసఁగ బిగువుఁ గౌఁగిటఁ జేర్పం
గంతువిహారంబులన
త్యంతము మోదింపఁ గోరె సంగస మదిలోన్.211
క. అసలుంగొనలుం బాఱుచు
మసమున నాకోర్కెతీఁగె మగువకు మిగులన్
ఘనముగఁ దత్కు సుమద్యుతీ
పనుపడ వెలిఁ బర్వె ససఁగఁ బాండిమ దోఁచెన్212
వ. అంత.213
ఉ. ఒక్క తెఁబిల్వఁబోయి మఱియొక్క తెఁబేర్కొనిపిల్చు మేనసొ
మ్మొక్క టిఁ చాల్పఁబూనిమఱియొక్కటివీడ్వడఁదాల్చునర్ధమై
డొక్కెడ కేగ జ్కూచి మఱి యెక్కడ కెగుబయో రుహాక్షిదా
మిక్కిలిఁబేర్చు భూవి భువిమీది పరాకునంజేసి నిచ్చలున్.
సీ. ఏమి కన్ను లఁ గన్న హృదయేశుహపంబు
దోఁపక యది మఃన్ను దోఁచకుండా
నేమి ఏనుల విన్న హృదయేశుమధురోక్తి
దోఁపక యజ మున్ను దోఁచకు
నేమి మైసోఁకిన హృదయేనుసంస్చళ్ళ
దోఁపక యడి మున్ను దోఁచకు డె
నేమి దాఁ జరిగొన్న హృదయేశు కెమ్మోవి
దోఁపక రుచి మున్ను దోఁచకుం డెఁ
గీ. గాంత కంతట సంతత కంతు కేళి
వివిధస కల్పనా సనఁ బవలు రేలుఁ
దనరుపులక లుఁ గలవరింతలును మాట
వీడు పొటులుఁ జెలులకు వెఱఁ గొనర్చ.215
ఆ.తరుణి తాఁ బగ ళ్ళు తామసాక్షియ
న్పేరువోలె నుచితనియతిఁ బరగ
నిర్వహించె రేలు నీలోత్పలాక్షియ
న్పేరు నృపుని మీది ప్రేమ నంత, 216
క. సితకరుని శుక్ల పక్ష
ప్రతిపత్కళ చూచి చూడ భామినీ నెమ్మే
నితనుత్వముఁ బాడిమసు
గతియును గకు నెక్కు డగుచుఁ గా ఒకయె.న్.217
ఉ. వీణియ ముగిటల్ మిగులపిలకలు పెంపుడు :ల, దతో
రాణదలిర్పఁ బుట కరం బపుహప మపూర్వ మతము)
బాణసభహస్యముల (బాఁతిఁయుఁ శ్రీ ! కానివా"నీ యా
యేణుణ్ లలోచణకు హెచ్చి సమస్మ చేష్ట : య్యెషన్ .
క. నిచ్చలు నీగతిఁ బై పై
హెచ్చి వియోగానలము: నెంతయుఁ బాపు
బచ్చుపడఁ బ్రవర్తిల్లఁగ
నెచ్చెలు లచ్చెలువఁ జూచి నెమ్మది గలఁగిన.219
క. పెక్కు దివంబులనుండియు
నిక్కన్నియవర్తనంబు లెల్ల సరయు నే
చొక్క గతిఁ దోఁచుచున్న వి
మిక్కిలి నూహింపుఁ డానిమి త్తము యూరల్.220
క. కొను కడుఁ జిక్కు చున్నది
నెమ్మోమునఁ బాండీమంబు సబ్బర మయ్యెన్
నెమెదిలోనివిచారము
మునుర మివి మన్మధకృతములు" గావళ'యున్.221
మ. మన మొకొక్కతటి స్సమస్త గుణ సంపన్నుంగళాపూర్ణు శో
భనరూపు న్వినుతి,పకుంటి మదియిప్పాటన్ సఖన్నొంచెదు
ర్జవ చూడామణి కాదుండట్టికొనుకుంద్రామంపు~ బూబోండ్ల
నోక్కనిమర్త చిమమంత గల్గినంగముగాఱించు దుర్వారతిన్
క.కావున నిపు ణాకోమలి
భావజు భారిబడి మిగుల బడలుట నిడమి
భావంబును మఱ్పీంపం
గావలయును వనవిహారకలనల చేతన్ 223
గీ. ఆని విచారించి యచంచలాక్షీమదికి
పేడ్క, పుట్టించి తోడ్కోంచు వెలదు లెగి
రమితముకరందనిష్యద రమితముఖరి
తాలి సంతాన మైనయు వ్యాసమునకు.224
వ. అప్పుడయ్యుషనకంబు పవసుబునకుం దూఱారాక కాఱుకొ
ను చుంజూ పఱ యిచ్చకు మెచ్చునచ్చేరువు హ్చ్చఁెచ్చంబచ్చ
పట్ట బల్లాడద ద్లటీల జాల నేఱ పుచు నొఱ పుమిగులు మొగ
ల్గిగ్మములగుమురులసడుమ బొడలుగీ దీపించు తోపుగు
డారంబుల చెణుపు సలవ రించుచిశు మా డుబులు
ను దండత డంబు లై మెండుకొన నోదవుమదముగం బెను
రొదలు పొదల 'మెదలుకొద మతుమ్మెదలపద. పు లిచుపసరి
పెణల పెనుపును బనుషజుచుచుఁ గను పట్ట దట్టం బగుచిగుసు
జొంపపు గెంపుసొంపు సిందూరుపుఁ ధూళి చందంబు నం
దపఱప నుపరిభాగజాగరూక వల్లవప్రసూనదళ పటలశబలి
మపిలస: ంబు లలి .పువమతల్లికల యుల్లా సంబు వె
లుప వెలుతుకు లేనిపూ దేనెసో: వాని దాని ధారాప్రకారం
బుసంహారం బగుచుఁ ద రార మాసుత ప్రచారంబుల నప్ప
టప్పటికి నుప్పల్లు పుప్పొళ్ళు కేధూళి పాళికల పోలిక నేలి
కొనుగ నేనిక బూమియలు పూని కాసిపించుచున్న పొన్నలు
ను సరళద కిసలయవిలసితల తాని తాసంబులు మరకతకు
ముందనిచయఖచితంబు ? గుసగతులపగిదిఁ జూపు సమక
ట్టుజుల మొల్లమి నుల్లసిల్లుచు నిరుగడల వేలునిడుసోగపూ
ను గెలలు సొలుపొంద గగ్రభాగపల్లముబు లింద్రగోషుబు
టులాగుల యోజ రాజిల్లఁ దేజీల పోలిక భాసిల్లు వాసంతికా
కుముగంబును కడుదళంబుగఁ బొవెలి యెదుగం గలభం
గులఁ జేగలించుచు నమసుతముల సాకుఁదీఁ గెయల్లికలయం
ద మించి వెళ్లితల పట్టుకట్టడు నెట్టుకొలుపుతో లుంబట్ట
లపొదుగుళ్ళమే గొమ్మడుఁగు నెజ్ బి-wసుఁజుంగులనిక్కు
టెక్కు ను మిక్కిలి, గడలుకొలుపుచున్నయం చిగుకు
మొగిలియాకులతోడ వీరభటులజోకలు జోకపచు లేఁ
బోఁకమ్రాకులును వివిధజనకోలాహలంబులకరణిం బరిఢ
విల్లుశుక పిక శారికానికరకలకలంబును గలిగి విరహిసము
దయంబు పైఁ గదలినకుసుమకోదండుదుడువీడును, బోలె
నాలో కనీయు బగుచుండ సుదు నిందువదనలు మందగమన
స్వభావంబు నతకరించుకుతుకరయంబునకుఁ బ్రతికూలంబు
లగుచుం బిగువ (బాలిండ్ల వేఁగును బిఱుదులగరిమయుఁద
రము గాక కర మరియ: జేయుచుండ నొండొరులం గడచు
చు నుద్దవిడి " డచుచుఁ గూడమికి గేలి చేయుచుఁ గ్రొవ్వి
రులు మించి కోయుచుఁ గనుగొంగులకు, జేపచుఁ
న్నె దంగులకుం బోసచుఁ న్నలకు మూఁగును బో
డుమల్లెలకు నేఁగుము సుపెంగలకు డాయుచు జూకుడు
గుబుల రోయు కు మల్లెలకు నిగుడుచు మరువంబునకు మ
గుడు-చుఁ గుసవేరు గొల్లలాడుచుఁ గంధంబులకు మల్లాదు
చుఁ బొగడలకు జరగుచుఁ బోక పాళికలకుఁ దిరుగుచుఁ దిల
కంబులకుం జనుచు దిరిసెన పున్ననలు కొనుచు నవనూ
లిక లఁ గ్రీడి చుచు నారంగంబులఁ గ్రేడించుచుఁ గ గొట్లు
కుఁ ద తల్లుచుఁ గం కేళిమంజరులకు రు జిల్లుచుఁ డొమ్మా
వినీడ లాశ్రయించుచుఁ గురుమిదషుదికుల విశ్రమచుచు
నీరంబులఁ దూజుచు నెం దేనియుం బాబునఁ బూఁదేనియ
లఁ గోఁగుచుఁ బొదరిండ్ల డాఁగుచుఁ గని నవ్వు పుఁ గమ్మవి
గులు రువ్వుచుఁ దీఁ గేయుయ్యెలలఁ దూఁగుచుఁ దియ్యవి
లుకానిం బాడుచుఁ బరాగంబులు రాల్చుచుం బయ్యెదలు
విదుల్చుచు సందనిపూఁగొమ్మలకు నిక్కుచు సలఁతి మాం
కు లెక్కుచుఁ గెజిగుళ్లకుం బదరుచుఁ గెరలు తేట్లకు బెద
రుచుఁ గోకిల స్వరంబు లాలించుచు గోరువంకల నాలోకించు
చుఁ జిలుక లకుం బలుకు లందిచ్చుచుఁ జిన్ని రాయంచలనడ
లు మేచ్చురం బూబంతుల వేటలాడు దు బొసఁగ నుద్గులు
గూడుచు నాట గెలిచి సోనీక పట్టరు నేసిసలు గొట్టుచు
నొక రొకఁ రింజీరు చు నుబ్బునం గేరుచు నిబ్బరం పుఁదగుని
దమకుఁ దమకఃబు గమకంబు హెచ్చింప నింపు మీఱుని
హారంబు లచేత : డగుబడలికలు బొడసుపెడ నెడవెఱెచె
మటతడి యొకళ్లం గడుఁ బ్రబృ గుబులుకొనుమృగముద
ఘట నార గంధ సార కాశ్మీర్ విలేపనా పరిమళంబులు పరిమిళితది
గఃతంబు లగుచు సుతట జోడుముట్ట సహజ కృశత్వం బుస
కుందోడు క్రీడలంత నెంతయు ఘనంబైన బడుగుఁదకు
బును దడఁబ పుచు న వడపడ కు గుడుచు: ఉసముల ద
డఁబాటువలస సడ ఆ బాలునలు ఠావులు జ్కిక్కం బెర్కు
కొనుతఱి బొక్కిళ్ళం బ్రవేశించి సముచిత సుముని దకంద
ళసందర్భ సంగతాగు చుక ప్రచురరుచినిచయకవచినకరశ
ల రాగంబు లడుగుల నిగ్గు ఎంప నినుమడి "నో యనఁగ సతి
నూత్రసంచార సుగులో గుబు లగుచరణ తలంబుల గత్యంతర
క్తిమయు పడు చుండ ను పైఁట చెజంగు: విసగుకొన
నెసఁగుకంకంకణమణిఝణ త్కారంబులకు నులుకుకరణిఁ
దజచుటూర్పులపెపు నుత్కంప మానంబు లగుచుఁ జె
న్నొందుచన్ను జక్క వకవల కెలంకులఁ జొక్క-పుక్క లకద
లికపొదలికల ముదలకించుచు నిగుడునిగనిగలతర ఁగలయం
దంబు సంచిదుడలతళుకులకుఁ జెలికారంబు నెజుప నలయిక
సొలయికల నొకటి తయయ్యాకంబు చూపుచూపులపస
కుం జూ పోషక యేషజీవులు,జాల వసివాళ్లునా క్రీడావ
తంసితక ర్ణనీలోత్పలదళ బులు నిజ ప్రతి బి. బకషటప దృశ్య
మానసోదరాలింగనలోలుపంబు-NS Tఁ -కెక్కిళ్ళ మిక్కిలి
సంటుకొనుము నొసల నసలు కొనుక మకస్తూరియు లి:
బడి కదల మెదల లేనినీలాలకజాల: బాలకన కు జేసి
వెడలఁ దెవి:కు సుదడించుచుడులు: సుదండ కుచుకొని
యెకుని శ్వాసవాసనా సమాకృష్ణచంచకక సంచయుబుకు
నుదరి యదలించుమృదుల పుఁగలికిపలుకులు దమనిసువుల
కొసరు బెలుంగులసవి కొసరక ముసుకుకొనుపసని రాచిలు
కగములం దొలుగు దోలు కే» కెజిగురాకులకు మూఁక
లై కవియుకోకిలంబుల చేత నాకులంబు లగుచు మైదీఁగల
బాగుల వసు తాగమశ్రీవిభూషితవన దేవతావిలాస శేషం
బు నభినయింప నాత్మ సాదృశ్య సంభావ నాగర్వంబు పెల్లు
నుద్రుళ్లుమల్లర పుఁగల్లర్ తేఁటితండంబులకండక్రొవ్వు సైలెం
పక వానిజీవిక లాక్రమించి తదనుసరణంబు దయ వొడమి
కొంత మగుడ విడుచువడువు గనంబడఁగ నెడ నెడం గులుకు
సడల బడిబడిందొజుఁగువిఃగముల నమ రెడియరవీడుకొప్పు
లయొప్పిదంబు చెప్ప నలవిగాక యతిశయిల్లఁ జెదరీనసిం
గారంబులును జిగురుంగొనలచేరులును నంటిసపరాగంబు
లు నకరువులతోడి పాపటలును వాడు దేలెడి నెమోములు
48
ను వడఁకెడుకులుకుబెలుంగులునుం గలిగి యపూర్వవిభ
మంబున సొంపుమీఱుచుం దదనంతరంబ.225
క్రౌంచ. చంచలవీ చీసంచయలీలాసలలితతరళిత జల రుహపాళీ
సంచితహస్తోదంచిత భంగీజనితమదనమత సరణి గుణ వ్యా
ఖ్యాంచిత గోష్ఠీ సంచరణ ప్రత్యయ సముచితహళహళిక లతో
రా,యంచలు ఘోయం గొంచలు గూయన్ వ్యవహితపర
రవమయినకొలంకున్.226
ఉ. చేరఁగఁ బోయి రంగనలు చెల్వగుమోములసోయగంబు త
ద్వారిజలక్ష్మిఁ గేరఁగ నవా రితవారితరంగరంగలీ
లారతహంససార సకులస్టలదారవసారవంచనా
పారగనూపు రా దిబహుభ వ్యవిభూషణ ఘోష మొప్పఁగన్
ఉ. అంతట నంతరంగముల నంబువిహారకుతూహలంబు ల
త్యంతముమీజుమెట్లుడిగి రామగువల్ మునికొంగులూరుగా
ఢాంతరసీమఁ బట్టుచు జలాశయలక్ష్మిపయి న్న ఖచ్చటా
కాంతుల చేఁ బదాబ్దములు కప్రఫుధూళి వసంతమాడఁగన్
సీ. అలఁతి గాడ్పుల చేతఁ దొలఁగుపయ్యెదకడ
లిరువంకలను జిక్క నిటికికొనుచుఁ
దరఁగల ని టట్టుఁ దరలుముంగొంగులు
తిరుగ జంఘలను సంధించుకొనుచుఁ
మునుపుగాఁ జొచ్చినవనితలు చల్లెడ
యుదకంబునకుఁ జేతు లోడ్డుకొనుచు
నెడ నెడ మిట్టించి పడుమిల బెళుకుల
కులికిపా బొదవంగ నోసిలుచుఁ
గీ. బొగలమఱుఁగుననుండి బి టైగయువిహగ
కులమురవళికి బెదరుచూపులు దలిర్పఁ
దమ్మి కొలను ప్రవేశించుతలిరుఁబోండ్ల
విలసనము లంత యెంతయు వింత లయ్యె,
229
ఉ. ఆరమణీమణుల్ సరసి నట్లు ప్రవేశ మొనర్చు వేళఁ ద
త్కారణవీచికాచలితకంజములన్ మధులో లభృంగముల్
వారక సొ రెకు న్నెగసి వ్రాలుచు నొప్పెఁ దదంబు దేవతల్
నేరుపుతోడ నాడుహరినీల పుటచ్చనగండ్ల కై వడిన్
230
లయ. నెమ్మొగములం గరతలమ్ములఁ గుచములఁ
గచములను జూడ్కి నయనములఁ బరాభూ
తములునుబోలె విరిదములును ర క్తజల
జములును గోకమిథునములును శైవా
లములును భృంగనిచయములును మీననిక
రములుఁ గలం గెఁ జలసములు భజింపరి
గొమ్మలపు డెంతయును సమదకుతూహలభ
రముల నొనర్చిరి కరము జల కేళిన్.
231
లయ. ఓల యనుచున్ వలదు గేలి యనుచుం బఱవం
జల వనుచుం గడుఁ బిసాళివనుచుం బ
ద్మాళిఁ గొని కోట్టుచును దోలి వడిఁ బుట్టుచును
మేలములఁ దిట్టుచు గయాళితన మింకం
జాలు సనుచున్ బలిర గోల యనుచుం బగట
నేల యనుచున్ ముగుద బాల వరుచుం గ
య్యాల వెసఁ బెట్టుచును హాళిఁ జలపట్టుచు సు
మాళములఁ గిట్టుచును బాలికలు వేడ్కన్.
కవి. గుభులు గుభుల్లను ఘోషణఁ దోయళకుంతతతు ల్గలగుండు
వడన్ , క్షుభితఘన స్తనకుంభపరి చ్యుతకుంకుమచంద సకుంత
లసూ, సభరవిలాసమున న్బహువర్ణము నవ్యసుగంధ గుణం
బుకొలం, కభినుతి భాజన మై భజియింపఁగ నాగతి నంబువి
హారిణు లై.233
నూలి. తడిసి తనువులన్ భేదంబు గాన్పింపకుండం
గడు నడఁగిన చేలల్ కల్కి స్రుక్కు ళ్లపట్టే
ర్పడఁ దెలుప ఘనాంభోభారతం గుంతలంబుల్
మడమలషయి వ్రేలన్ మ త్తమాతంగయానల్.234
వ. కాసారంబు వెలువడి నవీనవస్త్రాభరణగంధమాల్యంబుల న
లంకృత లై రి మధురలాలసయుం గాంతునిమీఁదిపరాకునఁ
దోడి చేడియలబలిమిని వన క్రీడాదు లెట్ట కేలకు నిట్టట్టు సలు
పుచుండే235
ఉ.వర్ల సపాత్రచిత్రగుణ వైభవశోభితుఁ డ త్తఱిఁ గళా
పూర్ణుఁడు డేగ వేఁటతమిపూన్పున వచ్చి ముదంబు సం దద
భ్యర్ణ మహిం జరంచు చొకపక్షికి బాఱి డేగఁ బిచ్చుచుం
దూర్ణత నేఁగె నానిజవధూటియు బోటులు నున్న చోటికిన్.
వ. అప్పుడు.237
ఉ.నిద్దపుఁ జెక్కుటద్దముల నింపులుగాఁ బులకల్ జనింప న
మ్ముద్దియబోటిమూఁపుపయిమోమరదోఁపఁగనిల్ఫియత్తఱిం
దద్దయుఁ బ్రేమఁజూ చె నిజనాధు నతండునుదానిఁజూ చెనా
యిద్దఱచూపులు న్నడుమ నించుక తార్కొని లజ్జ గ్రమ్మఱన్
చ. వసజదళాక్షి చూచినను వల్లభుచూపు లతండు చూచినన్
వనజదళాక్షి చూపులు ఘనత్రపచే వెను వెన్కకు న్వెసం
జనుచు నొకొళ్లొ కళ్లకయిసారెకువచ్చుచుఁబొల్పుమీ ఱెఁగ
న్గొన రతి పంచ బాణులవినోదపుటుయ్యెలచేరులో యనన్ .
చ.వినుకలిచేత ము న్మిగుల వింతలుగాఁగ విరాళిగొన్న య
వ్వనజదళాక్షి యట్లు తనవల్లభురూపము గన్ను లారఁగాఁ
గనుఁగొని యేమి చెప్పఁ గడుఁ గంతుశ రాహతిఁ దాప మొం
దుచు, స్మనమునఁ గుందె నప్పు డటు నాధునిఁ గౌఁగిటఁ జే
ర్ప లేమికిన్.240
గీ.అతఁడు మధురలాలసయందు సాత్మ దగిలి
మగిడి రా కలయింపఁగ మరలి మరలి
యొక్కొక నెపంబుతో దానియొప్పదంబు
గనుఁగొనుచు నెట్టి కేలకుఁ జనియెఁ దిరిగి.241
వ. అంత నక్కాంతయు నంతరంగంబునం గాంతుఁ జింతించుచు.
ఉ. అమృదుపాదపద్మములు హ స్తతలంబున నొత్తం గోరు నా
శ్రీమహనీయవక్షమునఁ జేర్పఁగఁగోరుఁ గుచద్వయంబు నా
కోమలగండ పాళిక లఁ గూర్పఁగఁ గోరును గండపాళికల్
కాముని బారి కగ్గమయి కామిని తాలిమి చంచలింపఁగన్.
ఉ. అప్పుడు తత్ఫయోజముఖియాకృతి చందము బోటులందఱుం
దప్పక చూచి యక్కట వృథావన ఖేలలహాళి నించు కే
నిప్పడుచుం దలంపము మృగేక్షణలార గణించి చూడుఁ
యెప్పుడు నే వినోదములు నీ చెలి కింపులుగా వొకింతయున్.
ఉ.ఈనళినాక్షి చింత హరియింత మొకింత పరాకు చేసియ
న్పూనికతోడ వచ్చి మనపోకడ లేమని చెప్ప నాట లే
కాని నృపొత్మజం దలఁపఁగానము దీనివిచార మేమియున్
మానుట లేద మిక్కీ లి ఘనం బగుచున్న దిగాని యెన్నఁగన్
వ. అదియునుంగాక.146
స. శ్యేనం పాతావిహారాశ్రయణమధుర వే
షంబుతోఁ జూడ్కి వేడ్కం
బూనంగా నింతకున్ ము న్పురుష మణి కళా
పూర్ణుఁ డే తెంచి పేర్మిన్
దానిచ్చోటం జరించెం దరుణి యతనిస
త్యంతమున్ వింత ప్రేమన్
మే నుబ్బం జూచిన ట్లుండె నది మొదలుసుం
డీకడుం దాప మొందెన్.247
ఉ. కావున నీవసంతమదగర్విత కోకిల కీర శాకా '
రావముఁ దేఁటి పిండుర పురావము మెల్లనిచల్లగాడ్పుఁబూఁ
దావులసొంపుఁ గెంజిగురుఁదండము లేఁబొదరిండ్ల యొప్పులు
న్భావజుపక్ష మై మిగుల బాలిక తాలిమిఁ గొల్లలా డెడిక్ .
ఉ. ఇట్టిది గాన లేము మన మిందజముం దరళాక్షికిన్ మదిం
బుట్టిన పంచబాణువెఱపుల్ మజపింపఁగఁ బూని వానికిం
బట్టపు రాజధాని యనఁ బట్టగుతోఁటకుఁ దెచ్చు టొప్పునే
ఘట్టకుటీ ప్రభాత మనఁగా నిదివో పరికించి చూడఁగన్ ,
క. అనునంతట నయ్యంగన
యనయముఁ బ్రబల మగునట్టియంగజ తాపం
బున నుస్సురస్సురనుచుం
గను టెప్పులు దేలవైచి కడు సోలుటయున్.250
మణి. పడతులు చిడిముడి పడియెడుమదితో
నడుగులు తడఁబడ నడ రెడునడపుం
గడకల నముడులు గడగడ వడఁకం
బడిబడిఁ బొడమఁగ బడలికఁ 'జెమటల్251
సీ. విరిదమ్మి తావులు వెదచల్లుకొలని చెం
గటం గమపన్నీటికాలువలను
గడు నివతాళించుక పంపుటరఁటుల
యిరవులఁ బూవుఁజప్పరముఁ బన్ని
వట్టి వేళ్లను దడిగట్టి శ్రీగంధం పు
టసలున మె త్తి తదంతరమునఁ
గర్పూర వేదిక గావించి చల్లని
చెంగల్వ రేకుల సెజ్జ దీర్చి
గీ. చిలుకుఁదేసియతోడిగొఱ్ఱంగ పూవుఁ
దలగడ యమర్చి యందు నా చెలువ నునిచి
జగతిఁ గలసర్వశైత్యోపచార విధులుఁ
జలిపి రందును గడఁ గాన కలసి రంత. 252
ఉ. అప్పువుఁబోండ్లు వెండియుఁ బ్రయత్నముతోఁబలుమాఱువీను
లం గప్పురమూ(ది పూవిసనకజ్జలు గొట్టేఁగనీట మాటికిం
దొప్పఁగఁదోఁచి వీచుచుఁ జనుంగవ పై నజ కాళ్లఁ బాణులన్
లప్పలుగాఁగఁ జందనమలందుచుఁ గొందలమం దిరందజున్
వ. అంత.254
క. విరులుఁ జిగుళ్లును జొరువుగ
సిరిగందపుటస లొకింత చిలచిల మని వే
గిరమ వఱువట్లు గొసఁ గడుఁ
బొర లెడితరలాక్షి నామము గని కలఁకన్ .255
గీ. చతుర యగునొక్కబోటి యాసతిని జేః
చలువ చెంగావి పయ్యెద చక్కఁ గప్పి
నేత యుగళంబుమీఁద షన్నీటి చేతఁ
దుడిచి చెదరినకురులు ది చును బలి కె.256
క. ఎక్కడ మే నంటినఁ గే
ల్పోక్కెడునం తగుచుఁ గళలు వొద లెడుఁ బారం
బెక్కవు జైత్యక్రియలో
యక్క యిఁకం బోదు కోర్కి యడఁచి నెపుడున్ 257
గీ. ఇంత సిగ్గుగదా యని యెంతదాఁకఁ
దలఁపు డాఁచి లోలోఁ గుమారిలఁగవచ్చు
సదియుఁగా కేను లాఁతి నే యకట నీకు
రమణి నాపట్టునను దాఁపురంబు వలదు.258
క.ప్రాణములకుఁ బ్రాణం బగు
ప్రాణసఖికిఁ జెప్పరానిపనులుం గలవే
యేగొడి కలిగె నేనిం
బ్రాణ సఖియు నుసుబు నొక్క పాటియ కాదే.259
మ.అనిన న్మిక్కిలిసాహసంబున నభీష్టార్థంబు చెప్ప స్మనం
బున నుంకించుచు లచే నుడుగుచుం బూఁతో(డి యొక్కం
తసే, పు నితాంతాకుల యయ్యె సంతటను దాఁ బోనీక యా
బోటియుం , దనపై నానలు పెట్టి పెట్టి యడిగెన్ యత్నంబు
సంధిల్లఁగన్.260
క.ఇమ్మెయి నిర్బంధించుచు
నమ్ముద్దియ యడుగ సృషవరాత్మజ యనుమా
స మ్మొక్క భంగి నుడు పుచు
నెమ్మది నూల్కొల్పి పలికె నిజసఖతోడన్,261
ఉ. ఓహరిణాక్షి నీకు నిఁక నుల్లము దాఁపఁగ నేటికిన్ జగ
న్మోహనమూ ర్తితోడ నిటము న్నొక నాఁటినిశన్ విలాసస
న్నాహముమీఱమద్విభుఁడు నాకలలో పలవచ్చి తేర్చెఁ గా
మాహవ కేళి నద్భుతసుఖికమయం బది యేమి చెప్పుదున్ .
క. అనుచుఁ దదుత్సవలీలలు
మనసునఁ బాఱుటయు వివశమతి యై మోడ్పుం
గనుఁగవతో నొక్కించుక
వనిత నిలిచి ఘర్మపులక వతి యై యంతన్ ,263
వ. ఆకూర్మినెచ్చెలింగటాక్షించి.264
క. చెప్పెడి దేమె లతాంగీ
యప్పురుషోత్తముఁడు నన్ను నట్లు రసాబ్దం
దెప్పలఁదేలిచి నిను విడ
నేప్పుడు నని యూజడించి యెందే నరిగెన్.265
ఆ. అదియుఁ గాక యాధ రాశుఁ డింతకు
మున్ను నునసమీపమునకుఁ దనదు
డేగఁ బిలిచికొనుచు శీవితో రాఁడె చూ
యొప్పు మిగులఁ దొల్మి నుదురఁదోలె.266
క. అది మొదలు వదల కొదవెడు
మదనదశావశత వివశమతి నేతి నిఁకన్
ముదితో చలువలు గిలువలు
మదికి నసహ్యంబు లతనిమన్నన దక్కన్.267
క.కటకట మీ రవి వేకత
నటునిటు శైత్యోపచార మని యేటికి నీ
చ్చటఁ దడ సేద రిఁక వెన్నెల
మీటమిటఁ గాయంగ మేను మిగుల నెఱియదే.268
ఆ. కొఱవి చేతఁ బట్టుకొని చంద్రుఁ డదే వచ్చె
గ్రీష్మసమయ భానురీతి మెజయఁ
దనకు నేల యమృత ధామాఖ్య గోముఖ
వ్యాఘ్ర మనఁగ నిట్టివాఁడు సుమ్ము.269
క.చిలుక చదు వనుట చదివిన
ములుచకు దృష్టాంత మట్టిమూఢ పుదుర్జా
తుల చిలుకఁ దెలిచినం దయ
గలదే మది బెదర వదరుఁగాక నీ జేచ్చన్.270
క. కోకిలములు తెలిచినఁ బు
గాకులబొబిఁ బొదలినట్టి కష్ట పుఁబులుఁగుల్
నాకు నసహ్యము లని యా
హా కూతలు మానఁగలవె యవి ప్రార్థనలన్271
ఉ. కొవుసఁ జంద్రు గింద్రుఁ జిలుకం గిలుకం బికముం గికంబు న
నావు మటంచు వేఁడకుఁడు నా బ్రతు కిరిపుజాతికి, బియం
బే వివరింప మీకుబలెఁ బెంచినవారికి ముగుగాక 'పై
నా వురుఁబిల్లి కింగలుగునా మొగమోటయొకింతచిల్క సిన్.
గీ. వేయు నేటికి శీఘంబ విభునిపొందు
సంఘటింపఁగఁ గలవేని జలజవద
స యాస నొక్కింత ప్రాణంబు లాఁపవచ్చు
నన్యథాచింత లెల్ల నిరరకములు.273
చ, అన విని నీకు నీవిభుసమాగమ మెంతయు శీఘ్రవృత్తినో
వనజదళాయ తేక్షణ యవశ్యము గల్గుట కేరు బూఁట నా
కు నవల మాటుపూఁట యవికుంఠిత లీలఁ దసర్చు నాదయై
క నిరతుదీనవత్సలత గావున నెమ్మది నమ్ము మెంతయున్ .
క. అని పలికెడు చెలిపలుకులు
తన కమృతమువోలె హృదయ తాపము నడఁషన్
వనజాక్షి, సేద దేఱుచుఁ
జనియెన్ని జభవనమునకు సఖులు, దానున్,275
ఉ. లోలవిలోచనాహృదయలు ఈ సళూరత కావిలాస ను
ద్యాల పురీనివాస సత తాత్మవికాస సృస్వీహమే. ఆ నీ
సాలు ప్రపొత్త. నార విభుపౌత్త నృసింహుని పుత్త , సర్వధ
ర్మాలయనిత్య వైభవముహత్త మ కృష్ణ నృపాలస త్తమా,
క. సంగీ తా క ళారస
రంగ న్మానస మహాతురంగమమదమా
తంగా గోహణచతురిమ
సంగతవని తామనోజ సమధిక తేజా.277
తర. కుకుకూశవిదేహకోసలకు తలాగకళ్ళగబ
ర్బర పుళిందక మత్స్యమాళవపాండ్య కేళ చోళఘా
ఘరశకాదిసమస్తదేశధి రాత లేశ స భారం
తర విభాసురకీ న న ధర్మనిర్మలవర్తనా.278
గద్య. ఇది నిఖిలసూరి, కాంగీ కారతరంగితక విశ్వ వైభవపి.గళి
యమరి నార్యతనూభవ సౌజన్య జేయసూరయ నామ
ధేయప్రణీతం బైనక ళాపూర్ణోదయం బను
మహాకావ్యంబునందు
షష్ఠాశ్వాసము.