ఉద్యోగ పర్వము - అధ్యాయము - 34
| ←ముందరి అధ్యాయము | వ్యాస మహాభారతము (ఉద్యోగ పర్వము - అధ్యాయము - 34) వేద వ్యాసుడు |
తరువాతి అధ్యాయము→ |
| వ్యాస మహాభారతము | |||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| |||||||||||||||||||||
1 [ధృ]
జాగ్రతొ థహ్యమానస్య యత కార్యమ అనుపశ్యసి
తథ బరూహి తవం హి నస తాత ధర్మార్దకుశలః శుచిః
2 తవం మాం యదావథ విథుర పరశాధి; పరజ్ఞా పూర్వం సర్వమ అజాతశత్రొః
యన మన్యసే పద్యమ అథీనసత్త్వ; శరేయః కరం బరూహి తథ వై కురూణామ
3 పాపాశఙ్గీ పాపమ ఏవ నౌపశ్యన; పృచ్ఛామి తవాం వయాకులేనాత్మనాహమ
కవే తన మే బరూహి సర్వం యదావన; మనీషితం సర్వమ అజాతశత్రొః
4 శుభం వా యథి వా పాపం థవేష్యం వా యథి వా పరియమ
అపృష్టస తస్య తథ బరూయాథ యస్య నేచ్ఛేత పరాభవమ
5 తస్మాథ వక్ష్యామి తే రాజన భవమ ఇచ్ఛన కురూన పరతి
వచః శరేయః కరం ధర్మ్యం బరువతస తన నిబొధ మే
6 మిద్యొపేతాని కర్మాణి సిధ్యేయుర యాని భారత
అనుపాయ పరయుక్తాని మా సమ తేషు మనః కృదాః
7 తదైవ యొగవిహితం న సిధ్యేత కర్మ యన నృప
ఉపాయయుక్తం మేధావీ న తత్ర గలపయేన మనః
8 అనుబన్ధాన అవేక్షేత సానుబన్ధేషు కర్మసు
సంప్రధార్య చ కుర్వీత న వేగేన సమాచరేత
9 అనుబన్ధం చ సంప్రేక్ష్య విపాకాంశ చైవ కర్మణామ
ఉత్దానమ ఆత్మనశ చైవ ధీరః కుర్వీత వా న వా
10 యః పరమాణం న జానాతి సదానే వృథ్ధౌ తదా కషయే
కొశే జనపథే థణ్డే న స రాజ్యావతిష్ఠతే
11 యస తవ ఏతాని పరమాణాని యదొక్తాన్య అనుపశ్యతి
యుక్తొ ధర్మార్దయొర జఞానే స రాజ్యమ అధిగచ్ఛతి
12 న రాజ్యం పరాప్తమ ఇత్య ఏవ వర్తితవ్యమ అసాంప్రతమ
శరియం హయ అవినయొ హన్తి జరా రూపమ ఇవొత్తమమ
13 భక్ష్యొత్తమ పరతిచ్ఛన్నం మత్స్యొ బడిశమ ఆయసమ
రూపాభిపాతీ గరసతే నానుబన్ధమ అవేక్షతే
14 యచ ఛక్యం గరసితుం గరస్యం గరస్తం పరిణమేచ చ యత
హితం చ పరిణామే యత తథ అథ్యం భూతిమ ఇచ్ఛతా
15 వనస్పతేర అపక్వాని ఫలాని పరచినొతి యః
స నాప్నొతి రసం తేభ్యొ బీజం చాస్య వినశ్యతి
16 యస తు పక్వమ ఉపాథత్తే కాలే పరిణతం ఫలమ
ఫలాథ రసం స లభతే బీజాచ చైవ ఫలం పునః
17 యదా మధు సమాథత్తే రక్షన పుష్పాణి షట్పథః
తథ్వథ అర్దాన మనుష్యేభ్య ఆథథ్యాథ అవిహింసయా
18 పుష్పం పుష్పం విచిన్వీత మూలచ్ఛేథం న కారయేత
మాలా కార ఇవారామే న యదాఙ్గార కారకః
19 కిం ను మే సయాథ ఇథం కృత్వా కిం ను మే సయాథ అకుర్వతః
ఇతి కర్మాణి సంచిన్త్య కుర్యాథ వా పురుషొ న వా
20 అనారభ్యా భవన్త్య అర్దాః కే చిన నిత్యం తదాగతాః
కృతః పురుషకారొ ఽపి భవేథ యేషు నిరర్దకః
21 కాంశ చిథ అర్దాన నరః పరాజ్ఞొ లభు మూలాన మహాఫలాన
కషిప్రమ ఆరభతే కర్తుం న విఘ్నయతి తాథృశాన
22 ఋజు పశ్యతి యః సర్వం చక్షుషానుపిబన్న ఇవ
ఆసీనమ అపి తూష్ణీకమ అనురజ్యన్తి తం పరజాః
23 చక్షుషా మనసా వాచా కర్మణా చ చతుర్విధమ
పరసాథయతి లొకం యస తం లొకొ ఽనుప్రసీథతి
24 యస్మాత తరస్యన్తి భూతాని మృగవ్యాధాన మృగా ఇవ
సాగరాన్తామ అపి మహీం లబ్ధ్వా స పరిహీయతే
25 పితృపైతామహం రాజ్యం పరాప్తవాన సవేన తేజసా
వాయుర అభ్రమ ఇవాసాథ్య భరంశయత్య అనయే సదితః
26 ధర్మమ ఆచరతొ రాజ్ఞః సథ్భిశ చరితమ ఆథితః
వసుధా వసుసంపూర్ణా వర్ధతే భూతివర్ధనీ
27 అద సంత్యజతొ ధర్మమ అధర్మం చానుతిష్ఠతః
పరతిసంవేష్టతే భూమిర అగ్నౌ చర్మాహితం యదా
28 య ఏవ యత్నః కరియతే పరర రాష్ట్రావమర్థనే
స ఏవ యత్నః కర్తవ్యః సవరాష్ట్ర పరిపాలనే
29 ధర్మేణ రాజ్యం విన్థేత ధర్మేణ పరిపాలయేత
ధర్మమూలాం శరియం పరాప్య న జహాతి న హీయతే
30 అప్య ఉన్మత్తాత పరలపతొ బాలాచ చ పరిసర్పతః
సర్వతః సారమ ఆథథ్యాథ అశ్మభ్య ఇవ కాఞ్చనమ
31 సువ్యాహృతాని సుధియాం సుకృతాని తతస తతః
సంచిన్వన ధీర ఆసీత శిలా హారీ శిలం యదా
32 గన్ధేన గావః పశ్యన్తి వేథైః పశ్యన్తి బరాహ్మణాః
చారైః పశ్యన్తి రాజానశ చక్షుర్భ్యామ ఇతరే జనాః
33 భూయాంసం లభతే కలేశం యా గౌర భవతి థుర్థుహా
అద యా సుథుహా రాజన నైవ తాం వినయన్త్య అపి
34 యథ అతప్తం పరణమతి న తత సంతాపయన్త్య అపి
యచ చ సవయం నతం థారు న తత సంనామయన్త్య అపి
35 ఏతయొపమయా ధీరః సంనమేత బలీయసే
ఇన్థ్రాయ స పరణమతే నమతే యొ బలీయసే
36 పర్జన్యనాదాః పశవొ రాజానొ మిత్ర బాన్ధవాః
పతయొ బాన్ధవాః సత్రీణాం బరాహ్మణా వేథ బాన్ధవాః
37 సత్యేన రక్ష్యతే ధర్మొ వియా యొగేన రక్ష్యతే
మృజయా రక్ష్యతే రూపం కులం వృత్తేన రక్ష్యతే
38 మానేన రక్ష్యతే ధాన్యమ అశ్వాన రక్ష్యత్య అనుక్రమః
అభీక్ష్ణథర్శనాథ గావః సత్రియొ రక్ష్యాః కుచేలతః
39 న కులం వృత్తి హీనస్య పరమాణమ ఇతి మే మతిః
అన్త్యేష్వ అపి హి జాతానాం వృత్తమ ఏవ విశిష్యతే
40 య ఈర్ష్యుః పరవిత్తేషు రూపే వీర్యే కులాన్వయే
సుఖే సౌభాగ్యసత్కారే తస్య వయాధిర అనన్తకః
41 అకార్య కరణాథ భీతః కార్యాణాం చ వివర్జనాత
అకాలే మన్త్రభేథాచ చ యేన మాథ్యేన న తత పిబేత
42 విథ్యామథొ ధనమథస తృతీయొ ఽభిజనొ మథః
ఏతే మథావలిప్తానామ ఏత ఏవ సతాం థమాః
43 అసన్తొ ఽభయర్దితాః సథ్భిః కిం చిత కార్యం కథా చన
మన్యన్తే సన్తమ ఆత్మానమ అసన్తమ అపి విశ్రుతమ
44 గతిర ఆత్మవతాం సన్తః సన్త ఏవ సతాం గతిః
అసతాం చ గతిః సన్తొ న తవ అసన్తః సతాం గతిః
45 జితా సభా వస్త్రవతా సమాశా గొమతా జితా
అధ్వా జితొ యానవతా సర్వం శీలవతా జితమ
46 శీలం పరధానం పురుషే తథ యస్యేహ పరణశ్యతి
న తస్య జీవితేనార్దొ న ధనేన న బన్ధుభిః
47 ఆఢ్యానాం మాంసపరమం మధ్యానాం గొరసొత్తరమ
లవణొత్తరం థరిథ్రాణాం భొజనం భరతర్షభ
48 సంపన్నతరమ ఏవాన్నం థరిథ్రా భుఞ్జతే సథా
కషుత సవాథుతాం జనయతి సా చాఢ్యేషు సుథుర్లభా
49 పరాయేణ శరీమతాం లొకే భొక్తుం శక్తిర న విథ్యతే
థరిథ్రాణాం తు రాజేన్థ్ర అపి కాష్ఠం హి జీర్యతే
50 అవృత్తిర భయమ అన్త్యానాం మధ్యానాం మరణాథ భయమ
ఉత్తమానాం తు మర్త్యానామ అవమానాత పరం భయమ
51 ఐశ్వర్యమథపాపిష్ఠా మథాః పానమథాథయః
ఐశ్వర్యమథమత్తొ హి నాపతిత్వా విబుధ్యతే
52 ఇన్థ్రియౌర ఇన్థ్రియార్దేషు వర్తమానైర అనిగ్రహైః
తైర అయం తాప్యతే లొకొ నక్షత్రాణి గరహైర ఇవ
53 యొ జితః పఞ్చవర్గేణ సహజేనాత్మ కర్శినా
ఆపథస తస్య వర్ధన్తే శుక్లపక్ష ఇవొడురాడ
54 అవిజిత్య య ఆత్మానమ అమాత్యాన విజిగీషతే
అమిత్రాన వాజితామాత్యః సొ ఽవశః పరిహీయతే
55 ఆత్మానమ ఏవ పరదమం థేశరూపేణ యొ జయేత
తతొ ఽమాత్యాన అమిత్రాంశ చ న మొఘం విజిగీషతే
56 వశ్యేన్థ్రియం జితామాత్యం ధృతథణ్డం వికారిషు
పరీక్ష్య కారిణం ధీరమ అత్యన్తం శరీర నిషేవతే
57 రదః శరీరం పురుషస్య రాజన; నాత్మా నియన్తేన్థ్రియాణ్య అస్య చాశ్వాః
తైర అప్రమత్తః కుశలః సథశ్వైర; థాన్తైః సుఖం యాతి రదీవ ధీరః
58 ఏతాన్య అనిగృహీతాని వయాపాథయితుమ అప్య అలమ
అవిధేయా ఇవాథాన్తా హయాః పది కుసారదిమ
59 అనర్దమ అర్దతః పశ్యన్న అర్తం చైవాప్య అనర్దతః
ఇన్థ్రియైః పరసృతొ బాలః సుథుఃఖం మన్యతే సుఖమ
60 ధర్మార్దౌ యః పరిత్యజ్య సయాథ ఇన్థ్రియవశానుగః
శరీప్రాణధనథారేభ్య కషిప్రం స పరిహీయతే
61 అర్దానామ ఈశ్వరొ యః సయాథ ఇన్థ్రియాణామ అనీశ్వరః
ఇన్థ్రియాణామ అనైశ్వర్యాథ ఐశ్వర్యాథ భరశ్యతే హి సః
62 ఆత్మనాత్మానమ అన్విచ్ఛేన మనొ బుథ్ధీన్థ్రియైర యతైః
ఆత్మైవ హయ ఆత్మనొ బన్ధుర ఆత్మైవ రిపుర ఆత్మనః
63 కషుథ్రాక్షేణేవ జాలేన ఝషావ అపిహితావ ఉభౌ
కామశ చ రాజన కరొధశ చ తౌ పరాజ్ఞానం విలుమ్పతః
64 సమవేక్ష్యేహ ధర్మార్దౌ సంభారాన యొ ఽధిగచ్ఛతి
స వై సంభృత సంభారః సతతం సుఖమ ఏధతే
65 యః పఞ్చాభ్యన్తరాఞ శత్రూన అవిజిత్య మతిక్షయాన
జిగీషతి రిపూన అన్యాన రిపవొ ఽభిభవన్తి తమ
66 థృశ్యన్తే హి థురాత్మానొ వధ్యమానాః సవకర్మ భిః
ఇన్థ్రియాణామ అనీశత్వాథ రాజానొ రాజ్యవిభ్రమైః
67 అసంత్యాగాత పాపకృతామ అపాపాంస; తుల్యొ థణ్డః సపృశతే మిశ్రభావాత
శుష్కేణార్థ్రం థహ్యతే మిశ్రభావాత; తస్మాత పాపైః సహ సంధిం న కుర్యాత
68 నిజాన ఉత్పతతః శత్రూన పఞ్చ పఞ్చ పరయొజనాన
యొ మొహాన న నిఘృహ్ణాతి తమ ఆపథ గరసతే నరమ
69 అనసూయార్జవం శౌచం సంతొషః పరియవాథితా
థమః సత్యమ అనాయాసొ న భవన్తి థురాత్మనామ
70 ఆత్మజ్ఞానమ అనాయాసస తితిక్షా ధర్మనిత్యతా
వాక చైవ గుప్తా థానం చ నైతాన్య అన్త్యేషు భారత
71 ఆక్రొశ పరివాథాభ్యాం విహింసన్త్య అబుధా బుధాన
వక్తా పాపమ ఉపాథత్తే కషమమాణొ విముచ్యతే
72 హింసా బలమ అసాధూనాం రాజ్ఞాం థణ్డవిధిర బలమ
శుశ్రూషా తు బలం సత్రీణాం కషమాగుణవతాం బలమ
73 వాక సంయమొ హి నృపతే సుథుష్కరతమొ మతః
అర్దవచ చ విచిత్రం చ న శక్యం బహుభాషితుమ
74 అభ్యావహతి కల్యాణం వివిధా వాక సుభాషితా
సైవ థుర్భాషితా రాజన్న అనర్దాయొపపథ్యతే
75 సంరొహతి శరైర విథ్ధం వనం పరశునా హతమ
వాచా థురుక్తం బీభత్సం న సంరొహతి వాక కషతమ
76 కర్ణినాలీకనారాచా నిర్హరన్తి శరీరతః
వాక్శల్యస తు న నిర్హర్తుం శక్యొ హృథి శయొ హి సః
77 వాక సాయకా వథనాన నిష్పతన్తి; యైర ఆహతః శొచతి రత్ర్య అహాని
పరస్య నామర్మసు తే పతన్తి; తాన పణ్డితొ నావసృజేత పరేషు
78 యస్మై థేవాః పరయచ్ఛన్తి పురుషాయ పరాభవమ
బుథ్ధిం తస్యాపకర్షన్తి సొ ఽపాచీనాని పశ్యతి
79 బుథ్ధౌ కలుష భూతాయాం వినాశే పరత్యుపస్దితే
అనయొ నయసంకాశొ హృథయాన నాపసర్పతి
80 సేయం బుథ్ధిః పరీతా తే పుత్రాణాం తవ భారత
పాణ్డవానాం విరొధేన న చైనామ అవబుధ్యసే
81 రాజా లక్షణసంపన్నస తరైలొక్యస్యాపి యొ భవేత
శిష్యస తే శాసితా సొ ఽసతు ధృతరాష్ట్ర యుధిష్ఠిరః
82 అతీవ సర్వాన పుత్రాంస తే భాగధేయ పురస్కృతః
తేజసా పరజ్ఞయా చైవ యుక్తొ ధర్మార్దతత్త్వవిత
83 ఆనృశంస్యాథ అనుక్రొశాథ యొ ఽసౌ ధర్మభృతాం వరః
గౌరవాత తవ రాజేన్థ్ర బహూన కలేశాంస తితిక్షతి