అరణ్య పర్వము - అధ్యాయము - 2
| ←ముందరి అధ్యాయము | వ్యాస మహాభారతము (అరణ్య పర్వము - అధ్యాయము - 2) వేద వ్యాసుడు |
తరువాతి అధ్యాయము→ |
| వ్యాస మహాభారతము | |||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| |||||||||||||||||||||
1 [వ]
పరభాతాయాం తు శర్వర్యాం తేషామ అక్లిష్టకర్మణామ
వనం యియాసతాం విప్రాస తస్దుర భిక్షా భుజొ ఽగరతః
తాన ఉవాచ తతొ రాజా కున్తీపుత్రొ యుధిష్ఠిరః
2 వయం హి హృతసర్వస్వా హృతరాజ్యా హృతశ్రియః
ఫలమూలామిషాహారా వనం యాస్యామ థుఃఖితాః
3 వనం చ థొషబహులం బహు వయాలసరీసృపమ
పరిక్లేశశ చ వొ మన్యే ధరువం తత్ర భవిష్యతి
4 బరాహ్మణానాం పరిక్లేశొ థైవతాన్య అపి సాథయేత
కిం పునర మామ ఇతొ విప్రా నివర్తధ్వం యదేష్టతః
5 [బర]
గతిర యా భవతాం రాజంస తాం వయం గన్తుమ ఉథ్యతాః
నార్హదాస్మాన పరిత్యక్తుం భక్తాన సథ ధర్మథర్శినః
6 అనుకమ్పాం హి భక్తేషు థైవతాన్య అపి కుర్వతే
విశేషతొ బరాహ్మణేషు సథ ఆచారావలమ్బిషు
7 [య]
మమాపి పరమా భక్తిర బరాహ్మణేషు సథా థవిజాః
సహాయవిపరిభ్రంశస తవ అయం సాథయతీవ మామ
8 ఆహరేయుర హి మే యే ఽపి ఫలమూలమృగాంస తదా
త ఇమే శొకజైర థుఃఖైర భరాతరొ మే విమొహితాః
9 థరౌపథ్యా విప్రకర్షేణ రాజ్యాపహరణేన చ
థుఃఖాన్వితాన ఇమాన కలేశైర నాహం యొక్తుమ ఇహొత్సహే
10 [బర]
అస్మత పొషణజా చిన్తా మా భూత తే హృథి పార్దివ
సవయమ ఆహృత్య వన్యాని అనుయాస్యామహే వయమ
11 అనుధ్యానేన జప్యేన విధాస్యామః శివం తవ
కదాభిశ చానుకూలాభిః సహ రంస్యామహే వనే
12 [య]
ఏవమ ఏతన న సంథేహొ రమేయం బరాహ్మణైః సహ
నయూన భావాత తు పశ్యామి పరత్యాథేశమ ఇవాత్మనః
13 కదం థరక్ష్యామి వః సర్వాన సవయమ ఆహృత భొజనాన
మథ్భక్త్యా కలిశ్యతొ ఽనర్హాన ధిక పాపాన ధృతరాష్ట్రజాన
14 [వ]
ఇత్య ఉక్త్వా స నృపః శొచన నిషసాథ మహీతలే
తమ అధ్యాత్మరతిర విథ్వాఞ శౌనకొ నామ వై థవిజః
యొగే సాంఖ్యే చ కుశలొ రాజానమ ఇథమ అబ్రవీత
15 శొకస్దాన సహస్రాణి భయస్దాన శతాని చ
థివసే థివసే మూఢమ ఆవిశన్తి న పణ్డితమ
16 న హి జఞానవిరుథ్ధేషు బహుథొషేషు కర్మసు
శరేయొ ఘాతిషు సజ్జన్తే బుథ్ధిమన్తొ భవథ్విధాః
17 అష్టాఙ్గాం బుథ్ధిమ ఆహుర యాం సర్వాశ్రేయొ విఘాతినీమ
శరుతిస్మృతిసమాయుక్తాం సా రాజంస తవయ్య అవస్దితా
18 అర్దకృచ్ఛ్రేషు థుర్గేషు వయాపత్సు సవజనస్య చ
శారీర మానసైర థుఃఖైర న సీథన్తి భవథ్విధాః
19 శరూయతాం చాభిధాస్యామి జనకేన యదా పురా
ఆత్మవ్యవస్దాన కరా గీతాః శలొకా మహాత్మనా
20 మనొ థేహసముత్దాభ్యాం థుఃఖాభ్యామ అర్థితం జగత
తయొర వయాస సమాసాభ్యాం శమొపాయమ ఇమం శృణు
21 వయాధేర అనిష్ట సంస్పర్శాచ ఛరమాథ ఇష్టవివర్జనాత
థుఃఖం చతుర్భిర శారీరం కారణైః సంప్రవర్తతే
22 తథ ఆశు పరతికారాచ చ సతతం చావిచిన్తనాత
ఆధివ్యాధిప్రశమనం కరియాయొగథ్వయేన తు
23 మతిమన్తొ హయ అతొ వైథ్యాః శమం పరాగ ఏవ కుర్వతే
మానసస్య పరియాఖ్యానైః సంభొగొపనయైర నృణామ
24 మానసేన హి థుఃఖేన శరీరమ ఉపతప్యతే
అయః పిణ్డేన తప్తేన కుమ్బ్భ సంస్దామ ఇవొథకమ
25 మానసం శమయేత తస్మాజ జఞానేనాగిమ ఇవామ్బునా
పరశాన్తే మానసే థుఃఖే శారీరమ ఉపశామ్యతి
26 మనసొ థుఃఖమూలం తు సనేహ ఇత్య ఉపలభ్యతే
సనేహాత తు సజ్జతే జన్తుర థుఃఖయొగమ ఉపైతి చ
27 సనేహమూలాని థుఃఖాని సనేహజాని భయాని చ
శొకహర్షౌ తదాయాసః సర్వం సనేహాత పరవర్తతే
28 సనేహత కరణ రాగశ చ పరజజ్ఞే వైషయస తదా
అశ్రేయస్కావ ఉభావ ఏతౌ పూర్వస తత్ర గురుః సమృతః
29 కొటరాగ్నిర యదాశేషం సమూలం పాథపం థహేత
ధర్మార్దినం తదాల్పొ ఽపి రాగథొషొ వినాశయేత
30 విప్రయొగే న తు తయాగీ థొషథర్శీ సమాగమాత
విరాగం భజతే జన్తుర నిర్వైరొ నిష్పరిగ్రహః
31 తస్మాత సనేహం సవపక్షేభ్యొ మిత్రేభ్యొ ధనసంచయాత
సవశరీరసముత్దం తు జఞానేన వినివర్తయేత
32 జఞానాన్వితేషు ముఖ్యేషు శాస్త్రజ్ఞేషు కృతాత్మసు
న తేషు సజ్జతే సనేహః పథ్మపత్రేష్వ ఇవొథకమ
33 రాగాభిభూతః పురుషః కామేన పరికృష్యతే
ఇచ్ఛా సంజాయతే తస్య తతస తృష్ణా పరవర్తతే
34 తృష్ణా హి సర్వపాపిష్ఠా నిత్యొథ్వేగ కరీ నృణామ
అధర్మబహులా చైవ ఘొరా పాపానుబన్ధినీ
35 యా థుస్త్యజా థుర్మతిభిర యా న జీర్యతి జీర్యతః
యొ ఽసౌ పరాణాన్తికొ రొగస తాం తృష్ణాం తయజతః సుఖమ
36 అనాథ్య అన్తా తు సా తృష్ణా అన్తర థేహగతా నృణామ
వినాశయతి సంభూతా అయొనిజ ఇవానలః
37 యదైధః సవసముత్దేన వహ్నినా నాశమ ఋచ్ఛతి
తదాకృతాత్మా లొభేన సహజేన వినశ్యతి
38 రాజతః సలిలాథ అగ్నేశ చొరతః సవజనాథ అపి
భయమ అర్దవతాం నిత్యం మృత్యొః పరాణభృతామ ఇవ
39 యదా హయ ఆమిషమ ఆకాశే పక్షిభిః శవాపథైర భువి
భక్ష్యతే సలిలే మత్స్యైస తదా సర్వేణ విత్తవాన
40 అర్ద ఏవ హి కేషాం చిథ అనర్దొ భవితా నృణామ
అర్దశ్రేయసి చాసక్తొ న శరేయొ విన్థతే నరః
తస్మాథ అర్దాగమాః సర్వే మనొ మొహవివర్ధనాః
41 కార్పణ్యం థర్పమానౌ చ భయమ ఉథ్వేగ ఏవ చ
అర్దజాని విథుః పరాజ్ఞా థుఃఖాన్య ఏతాని థేహినామ
42 అర్దస్యొపార్జనే థుఃఖం పాలనే చ కషయే తదా
నాశే థుఃఖం వయయే థుఃఖం ఘనన్తి చైవార్ద కారణాత
43 అర్దా థుఃఖం పరిత్యక్తుం పాలితాశ చాపి తే ఽసుఖాః
థుఃఖేన చాధిగమ్యన్తే తేషాం నాశం న చిన్తయేత
44 అసంతొష పరా మూఢాః సంతొషం యాన్తి పణ్డితాః
అన్తొ నాస్తి పిపాసాయాః సంతొషః పరమం సుఖమ
45 తస్మాత సంతొషమ ఏవేహ ధనం పశ్యన్తి పణ్డితాః
అనిత్యం యౌవనం రూపం జీవితం థరవ్యసంచయః
ఐశ్వర్యం పరియ సంవాసొ గృధ్యేథ ఏషు న పణ్డితః
46 తయజేత సంచయాంస తస్మాత తజ్జం కలేశం సహేత కః
న హి సంచయవాన కశ చిథ థృశ్యతే నిరుపథ్రవః
47 అతశ చ ధర్మిభిః పుమ్భిర అనీహార్దః పరశస్యతే
పరక్షాలనాథ ధి పఙ్కస్య థూరాథ అస్పర్శనం వరమ
48 యుధిష్ఠిరైవమ అర్దేషు న సపృహాం కర్తుమ అర్హసి
ధర్మేణ యథి తే కార్యం విముక్తేచ్ఛొ భవార్దతః
49 [య]
నార్దొపభొగ లిప్సార్దమ ఇయమ అర్దేప్సుతా మమ
భరణార్దం తు విప్రాణాం బరహ్మన కాఙ్క్షే న లొభతః
50 కదం హయ అస్మథ్విధొ బరహ్మన వర్తమానొ గృహాశ్రమే
భరణం పాలనం చాపి న కుర్యాథ అనుయాయినామ
51 సంవిభాగొ హి భూతానాం సర్వేషామ ఏవ శిష్యతే
తదైవొపచమానేభ్యః పరథేయం గృహమేధినా
52 తృణాని భూమిర ఉథకం వాక చతుర్దీ చ సూనృతా
సతామ ఏతాని గేహేషు నొచ్ఛిథ్యన్తే కథా చన
53 థేయమ ఆర్తస్య శయనం సదితశ్రాన్తస్య చాసనమ
తృషితస్య చ పానీయం కషుధితస్య చ భొజనమ
54 చక్షుర అథ్యాన మనొ థథ్యాథ వాచం థథ్యాచ చ సూనృతామ
పరత్యుథ్గమ్యాభిగమనం కుర్యాన నయాయేన చార్చనమ
55 అఘి హొత్రమ అనడ్వాంశ చ జఞాతయొ ఽతిదిబాన్ధవాః
పుత్రథారభృతాశ చైవ నిర్థహేయుర అపూజితాః
56 నాత్మార్దం పాచయేథ అన్నం న వృదా ఘాతయేత పశూన
న చ తత సవయమ అశ్నీయాథ విధివథ యన న నిర్వపేత
57 శవభ్యశ చ శవపచేభ్యశ చ వయొభ్యశ చావపేథ భువి
వైశ్వథేవం హి నామైతత సాయంప్రాతర విధీయతే
58 విఘసాశీ భవేత తస్మాన నిత్యం చామృతభొజనః
విఘసం భృత్యశేషం తు యజ్ఞశేషం తదామృతమ
59 ఏతాం యొ వర్తతే వృత్తిం వర్తమానొ గృహాశ్రమే
తస్య ధర్మం పరం పరాహుః కదం వా విప్ర మన్యసే
60 [ష]
అహొ బత మహత కష్టం విపరీతమ ఇథం జగత
యేనాపత్రపతే సాధుర అసాధుస తేన తుష్యతి
61 శిశ్నొథర కృతే ఽపరాజ్ఞః కరొతి విఘసం బహు
మొహరాగసమాక్రాన్త ఇన్థ్రియార్ద వశానుగః
62 హరియతే బుధ్యమానొ ఽపి నరొ హారిభిర ఇన్థ్రియైః
విమూఢసంజ్ఞొ థుష్టాశ్వైర ఉథ్భ్రాన్తైర ఇవ సారదిః
63 షడిన్థ్రియాణి విషయం సమాగచ్ఛన్తి వై యథా
తథా పరాథుర్భవత్య ఏషాం పూర్వసంకల్పజం మనః
64 మనొ యస్యేన్థ్రియ గరామవిషయం పరతి చొథితమ
తస్యౌత్సుక్యం సంభవతి పరవృత్తిశ చొపజాయతే
65 తతః సంకల్పవీర్యేణ కామేన విషయేషుభిః
విథ్ధః పతతి లొభాగ్నౌ జయొతిర లొభాత పతంగవత
66 తతొ విహారైర ఆహారైర మొహితశ చ విశాం పతే
మహామొహముఖే మగ్నే నాత్మానమ అవబుధ్యతే
67 ఏవం పతతి సంసారే తాసు తాస్వ ఇహ యొనిషు
అవిథ్యా కర్మ తృష్ణాభిర భరామ్యమాణొ ఽద చక్రవత
68 బరహ్మాథిషు తృణాన్తేషు హూతేషు పరివర్తతే
జలే భువి తదాకాశే జాయమానః పునః పునః
69 అబుధానాం గతిస తవ ఏషా బుధానామ అపి మే శృణు
యే ధర్మే శరేయసి రతా విమొక్షరతయొ జనాః
70 యథ ఇథం వేథ వచనం కురు కర్మ తయజేతి చ
తస్మాథ ధర్మాన ఇమాన సర్వాన నాభిమానాత సమాచరేత
71 ఇజ్యాధ్యయన థానాని తపః సత్యం కషమా థమః
అలొభ ఇతి మార్గొ ఽయం ధర్మస్యాష్ట విధః సమృతః
72 తత్ర పూర్వశ చతుర్వర్గః పితృయానపదే సదితః
కర్తవ్యమ ఇతి యత కార్యం నాభిమానాత సమాచరేత
73 ఉత్తరొ థేవ యానస తు సథ్భిర ఆచరితః సథా
అష్టాఙ్గేనైవ మార్గేణ విశుథ్ధాత్మా సమాచరేత
74 సమ్యక సంకల్పసంబన్ధాత సమ్యక చేన్థ్రియనిగ్రహాత
సమ్యగ వరతవిశేషాచ చ సమ్యక చ గురు సేవనాత
75 సమ్యగ ఆహారయొగాచ చ సమ్యక చాధ్యయనాగమాత
సమ్యక కర్మొపసంన్యాసాత సమ్యక చిత్తనిరొధనాత
ఏవం కర్మాణి కుర్వన్తి సంసారవిజిగీషవః
76 రాగథ్వేషవినిర్ముక్తా ఐశ్వర్యం థేవతా గతాః
రుథ్రాః సాధ్యాస తదాథిత్యా వసవొ ఽదాశ్వినావ అపి
యొగైశ్వర్యేణ సంయుక్తా ధారయన్తి పరజా ఇమాః
77 తదా తవమ అపి కౌన్తేయ శమమ ఆస్దాయ పుష్కలమ
తపసా సిథ్ధిమ అన్విచ్ఛ యొగసిథ్ధిం చ భారత
78 పితృమాతృమయీ సిథ్ధిః పరాప్తా కర్మమయీ చ తే
తపసా సిథ్ధిమ అన్విచ్ఛ కుర్వతే తథ అనుగ్రహాత
79 సిథ్ధా హి యథ యథ ఇచ్ఛన్తి కుర్వతే తథ అనుగ్రహాత
తస్మాత తపః సమాస్దాయ కురుష్వాత్మ మనొరదమ