హలో...డాక్టర్/ఉబ్బస (Bronchial Asthma)
14. ఉబ్బస (Bronchial Asthma) శ్వాసక్రియ :
శరీరకణజాలపు జీవప్రక్రియలో ప్రాణవాయువు (Oxygen) గ్రహించబడి బొగ్గుపులుసువాయువు (Carbon dioxide) విడుదల అవుతుంది. వివిధ అవయవముల కణజాలమునకు రక్తముద్వారా ప్రాణవాయువు అందించబడుతుంది. ఆయా కణజాలమునుంచి బొగ్గుపులుసువాయువు రక్తములోనికి చేరుతుంది. ఊపిరితిత్తులు ప్రాణవాయువును రక్తమునకు అందించి రక్తమునుంచి బొగ్గుపులుసువాయువును గ్రహించి బయటకు విసర్జిస్తాయి. నిరంతరము ప్రాణవాయువును రక్తమునకు చేర్చుటకు, బొగ్గుపులుసువాయువును విసర్జించుటకు ఉచ్ఛ్వాస నిశ్వాసాల శ్వాసక్రియ, ఊపిరితిత్తులుకు రక్తప్రసరణ అవసరము. వాతావరణములో ఉన్న గాలి ముక్కు, గొంతుక, స్వరపేటికల ద్వారా శ్వాసనాళమునకు (Trachea) చేరుతుంది. శ్వాసనాళము రెండు పుపుసనాళములుగా (Bronchi) చీలి రెండు ఊపిరితిత్తుల వాయుప్రసరణకు సహాయపడుతుంది. ప్రతి ఊపిరితిత్తిలో పుపుసనాళము ద్వితీయ, తృతీయ, అంతిమ పుపుసనాళములుగా (secondary tertiary and terminal bronchi) శాఖలై పిదప శ్వాసనాళికలు (Respiratory bronchioles), పుపుసగోళనాళికలుగా (Alveolar ducts) చీలి చిట్టచివర పుపుసగోళములను (Alveoli) ధరిస్తాయి. ఈ పుపుసగోళములు, వాని దరిని ఉండు రక్తకేశనాళికల (Capillaries) మధ్య వాయువుల మార్పిడి జరుగుతుంది
- 159 :: శ్వాసనాళము, పుపుసనాళముల గోడలలో ఉన్న మృదులాస్థి (Cartilage), పుపుసనాళికల, శ్వాసనాళికల గోడలలో ఉండు అనిచ్ఛా
మృదుకండరములు (Smooth muscles) ఆ నాళములను, నాళికలను నిత్యము తెఱిచి ఉంచుతాయి. పుపుసగోళముల బయట ఉండు సాగుకణజాలము (Elastic tissue) పుపుసగోళములు పూర్తిగా అణిగిపోవుటను అరికడుతాయి. ఉచ్ఛ్వాస నిశ్వాసముల వలన శ్వాసవృక్షములో (Bronchial tree) వాయుచలనము జరుగుతుంది. ఈ వాయుచలనానికి అవరోధము ఏర్పడినప్పుడు రక్తమునకు ప్రాణవాయువు చేరుటకు, రక్తమునుంచి బొగ్గుపులుసువాయువు తొలగించబడుటకు అంతరాయము ఏర్పడుతుంది. శ్వాసవృక్షములో వాయుచలనమునకు అవరోధము కలిగించే రుగ్మతలలో ఉబ్బసవ్యాధి (Bronchial Asthma) ఒకటి.
- 160 :: ఉబ్బస :
ఉబ్బసవ్యాధి దీర్ఘకాలిక వ్యాధి. ఈ వ్యాధివలన శ్వాసపథములో దీర్ఘకాలిక తాపప్రక్రియ (inflammation) కలిగి మధ్య మధ్యలో వ్యాధి ముమ్మరిస్తుంటుంది. సూక్ష్మాంగజీవులు (bacteria), విషజీవాంశములు (Viruses) ఊపిరితిత్తులపై దాడి జరిపినపుడు, పడని పదార్థములు (allergens), వృత్తులలోను యితరత్రా తాపజనకముల (irritants) బారికి దేహము గుఱి అయినప్పుడు ఊపిరితిత్తుల విపరీత స్పందన వలన ఉబ్బస వ్యాధి లక్షణములు ప్రకోపిస్తాయి.
ఉబ్బస పొడచూపినపుడు పరంపరలుగా దగ్గు, ఆయాసము, ఛాతిబిగువు, ఊపిరి వదిలేటప్పుడు పిల్లికూతలు (wheezings) కలుగుతాయి. వ్యాధి విపరీతమయితే శ్వాసవైఫల్యము కలిగి, తీవ్రత హెచ్చయితే మరణము కూడా సంభవించవచ్చును. వ్యాధి దానంతట అది కాని, చికిత్సతో గాని కొన్ని నిముషముల నుంచి కొన్ని గంటలలో ఉపశమించవచ్చు. ఉబ్బసకు కారణములు :
ఉబ్బసవ్యాధి ప్రంపంచమంతటా ఉన్నా అభివృద్ధి చెందిన దేశాలలో అధికముగా కనిపిస్తుంది. కొన్ని జాతులలో ఉబ్బసవ్యాధి అధికముగా కనిపించినా ఆర్ధిక, సామాజిక, పరిసరముల ప్రభావము దానికి కారణము కావచ్చును. జన్యువులు, క్రోమోజోములు యీ వ్యాధి కలుగుటకు కారణమయినా వాతావరణ, పరిసర ప్రభావములు యీ వ్యాధిపై హెచ్చుగా కలిగి ఉంటాయి, రెస్పిరేటరీ సిన్సిషియల్ వైరస్ (Respiratory Syncytial Virus RSV), రైనోవైరస్ (Rhinovirus) వంటి విషజీవాంశములు (viruses), పొగాకు పొగ, యితర పొగలు, స్వచ్ఛత కొఱకు వాడే సబ్బులు వంటి రసాయనములు, యితర రసాయనములు, తాపకారులు (Irritants), పుప్పొడి, ధూళిక్రిములు, బొద్దింకల విసర్జ న ములు, పెంపకపు జంతువుల బొచ్చు, సుగంధ పరిమళములు, బూజులు వంటి అసహన పదార్థములు (Allergens), శీతలవాయువులు శ్వాసపథములో తాపము కలుగజేసి వ్యాధి పొడచూపుటకు కారణము అవుతాయి. వ్యాయామము, ఆటలు, మానసిక ఆందోళనలు
- 161 :: కూడా ఉబ్బసవ్యాధి ఉద్రేకించుటకు కారణము కాగలవు.
బీటా 2-ఎడ్రినలిన్ గ్రాహక అవరోధకములు (Beta 2- adrenergic receptor blockers), ఏస్పిరిన్, స్టీరాయిడులు కాని-తాప హరములు (Non Steroidal Anti Inflammatory Drugs) ఉబ్బసవ్యాధిని ప్రకోపించవచ్చును. వ్యాధి విధానము :
ఉబ్బసవ్యాధి కలిగినవారి శ్వాసపథములో గాలి చలనమునకు అవరోధము కలుగుతుంది. ఈ అవరోధము ముఖ్యముగా నిశ్వాసమునకు ఏర్పడుతుంది. అందువలన ఊపిరితిత్తులు గాలితో ఉబ్బి ఉంటాయి. శ్వాసనాళముల, పుపుసనాళముల, పుపుసనాళికల గోడలలోను, శ్లేష్మపు పొరలలోను (mucosa), ఆమ్లాకర్షణకణములు (Eosinophils - ఇవి శ్వేతకణములలో ఒక రకము), స్తంభకణములు (mast cells), భక్షకకణములు (macrophages), రసికణములు (T- lymphocytes) చేరి తాపము (inflammation) కలుగజేస్తాయి. తాపకణములనుంచి, నాళముల లోపొర నుంచి వెలువడు జీవరసాయనక పదార్థముల వలనను, నాడీ ప్రసారిణుల (Neuro transmitters) ప్రభావము వలనను శ్వాస, పుపుస నాళికలలోఉన్న మృదుకండరములు సంకోచిస్తాయి. అందుచే ఆ నాళికల ప్రమాణములు తగ్గుతాయి. ఈ మృదుకండరముల పరిమాణము కూడా పెరుగుతుంది. శ్వాసనాళికల లోపొర భాగములు తాపము వలన విచ్ఛేదమయి నాళములలో బిరడాలుగా ఏర్పడి గాలి ప్రసరించుటకు అవరోధము కలిగిస్తాయి.
శ్వాసవృక్ష శ్లేష్మపుపొర క్రింద శ్లేష్మగ్రంథులు సంఖ్యా పరముగాను, పరిమాణములోను వృద్ధి చెంది శ్లేష్మమును ఎక్కువగా ఉత్పత్తి చేస్తాయి. అధిక శ్లేష్మము వాయుచలనమునకు అడ్డు పడుతుంది.
శ్వాసనాళికల తాపప్రక్రియలో భాగముగా కొత్త సూక్ష్మరక్తనాళికలు పుడతాయి. మాన్చు ప్రక్రియలో నాళికలలో లోపొర (అంతస్త్వక్తు) క్రింద తంతుకణములు (fibroblasts) పీచువంటి కొల్లజెన్ (Collagen) తంతువులను
- 162 :: ఉత్పత్తి చేయుట వలన తంతీకరణ (fibrosis) జరిగి నాళములు కుచించుకు
పోతాయి.
పై కారణములు అన్నిటి వలన శ్వాసవృక్షములో ఊపిరి బంధించ బడుతుంది. రక్తములో ప్రాణవాయువు చేరికకు, బొగ్గుపులుసు వాయువు విసర్జనకు భంగము ఏర్పడుతుంది. ఉబ్బస లక్షణములు :
ఉబ్బస కలిగినప్పుడు పరంపరలుగా దగ్గు, ఆయాసము, ఛాతిలో బిగుతు, శ్రమతో కూడిన నిశ్వాసములు, పిల్లికూతలు (wheezing) కలుగుతాయి. గుండెదడ, అధికస్వేదము కూడా పొడచూపవచ్చును. వ్యాధి తగ్గుతూ అప్పుడప్పుడు ముమ్మరించుట ఉబ్బస లక్షణము. అసహన చర్మతాపము (Atopic Dermatitis), వివిధ పదారము ్థ లకు వికట లక్షణములు కలుగుట, కుటుంబములో ఇతరులకు ఈ వ్యాధి ఉండుట వంటి లక్షణముల వలనను, ప్రత్యక్షముగా వ్యాధిగ్రస్థులను పరీక్షించుట వలనను వైద్యులు రోగనిర్ణయము చేయగలుగుతారు. వైద్యులు వినికిడిగొట్టముతో ఛాతిపై విన్నపుడు నిశ్వాస సమయము హెచ్చుగా ఉండుట గమనిస్తారు. చాల మందిలో నిశ్వాసములో పిల్లికూతలు కూడా వినగలరు. కొందఱిలో పిల్లికూతలు వినిపించక పోవచ్చును. ఆయాసము ఊపిరితిత్తుల తాపము వలన (Pneumonitis), వాయు పుపుసవేష్టనము వలన (Pneumothorax; ఊపిరితిత్తిని ఆవరించు ఉండు పుపుస వేష్టనపు రెండు పొరల మధ్య గాలి చేరుట), ఇతర ఊపిరితిత్తుల వ్యాధుల వలన, హృదయవైఫల్యము (Congestive heart failure) వంటి గుండెజబ్బుల వలన, పుపుస ధమనిలో రక్తపుగడ్డలు వలన (Pulmonary embolism), రక్తహీనత వలన, అనేక యితర కారణముల వలన కలుగవచ్చును. వ్యాధి నిర్ణయము :
వ్యాధి లక్షణములతో వైద్యులు వ్యాధిని నిర్ణయించగలుగుతారు. వాయు పుపుసవేష్ట న ము (Pneumothorax), హృదయవైఫల్యము వలన ఊపిరితిత్తులలో నీరుపట్టుట (Congestive heart failure), ఊపిరితిత్తుల
- 163 :: తాపముల (Pneumonitis) సంశయము ఉంటే ఛాతికి ఎక్స్ రే (chest
x-ray) అవసరము. ఆ సంశయము లేకపోతే ఎక్స్ రేల అవసరము లేదు.
చికిత్సతో తగ్గనపుడు, ఆయాసము ఎక్కువగా ఉన్నపుడు, ఎక్స్ రే వ్యత్యాస పదార్థములతో ఛాతికి గణనయంత్ర చిత్రీకరణము (CAT Scan) చేస్తే పుపుసధమనులలో అవరోధకములు (Pulmonary embolism) కనుగొనుటకు లేక, లేవని నిర్ధారించుటకు ఉపయోగపడుతుంది.
ఆయాసము తీవ్రముగా ఉండి శ్వాసవైఫల్యమునకు (Respiratory failure) అవకాశము ఉంటే, ఉబ్బసకు తక్షణ చికిత్సతో బాటు కృత్రిమశ్వాసలు (artificial respirations ) అందించుటకు కూడా వైద్యులు సన్నద్ధులు కావాలి. గరిష్ఠ వాయు ప్రవాహము (Peak flow) 25 శాతమునకు తగ్గినపుడు, రక్తములో ప్రాణవాయువు బాగా తగ్గినపుడు, బొగ్గుపులుసువాయువు బాగా పెరిగినపుడు, ఊపిరి మందగించి నపుడు వైద్యులు కృత్రిమ శ్వాసలు అందించాలి. శ్వాసవ్యాపార పరీక్షలు (Pulmonary function tests):
ఉబ్బసవ్యాధిని ధ్రువపఱచుటకు శ్వాసవ్యాపార పరీక్షలు (Pulmonary function tests) సహాయపడుతాయి. ఆ పరీక్షలకు శ్వాసమాపకము (Spirometer) అనే పరికరము ఉపయోగిస్తారు. సుదీర్ఘ సంపూర్ణ ఉచ్ఛ్వాసమును (forced inspiration), తదుపరి సత్వర సుదీర్ఘ నిశ్వాసమును (forced expiration) ఈ పరికరముతో కొలుస్తారు. బలమైన దీర్ఘ ఉచ్ఛ్వాసము తర్వాత బలమైన దీర్ఘ నిశ్వాసముతో వదిలే గాలి ఘనపరిమాణమును సంపూర్ణ శ్వాస ప్రమాణముగా (Total Vital Capacity TVC లేక Forced Vital Capacity FVC) పరిగణిస్తారు. బల నిశ్వాసముతో మొదటి సెకండులో వదిలే గాలి పరిమాణము (Forced Expiratory Volume first second; FEV 1), FEV 1/FVC నిష్పత్తులను ఉపయోగించి అవరోధక పుపుస వ్యాధులను (Obstructive lung diseases), నిర్బంధ పుపుస వ్యాధులను (Restrictive lung diseases) వేఱుపఱచవచ్చును. ఉబ్బస అవరోధక శ్వాసవ్యాధి. ఉబ్బస ఉన్నపుడు వారిలో మొదటి సెకండులో బలనిశ్వాస వాయుపరిమాణము (FEV 1) విశేషముగా తగ్గుతుంది. శ్వాసనాళికల వ్యాకోచ చికిత్స అనంతరము (Post
- 164 :: bronchodilator treatment) ఉబ్బసవ్యాధిగ్రస్థులలో శ్వాసవ్యాపారము
చాలా మెఱుగవుతుంది. మొదటి సెకండు నిశ్వాస వాయు పరిమాణము విశేషముగా వృద్ధి చెందుతుంది. ఉబ్బస లేనపుడు శ్వాస వ్యాపార పరీక్షలు సాధారణముగా ఉండవచ్చును. గరిష్ఠ ( వాయు ) ప్రవాహమానిక ( Peak flow meter ) :
గరిష్ఠ (వాయు) ప్రవాహ మానికతో (Peak flow meter) సంపూర్ణ దీర్ఘ ఉచ్ఛ్వాసము తర్వాత సత్వర దీర్ఘనిశ్వాసము చేయించి గరిష్ఠ ప్రవాహము (Peak flow) కొలిచి ఉబ్బసవ్యాధిని నిర్ధారించి, దాని తీవ్రతను అంచనా వేయవచ్చును. ఇవి సులభ పరికరములు, చౌకగా లభిస్తాయి. శ్వాసవ్యాపార పరీక్ష ఫలితములు సామాన్య పరిధులలో ఉంటే మెథాఖొలిన్ యిచ్చి శ్వాసనాళికల స్పందనను శ్వాసవ్యాపార పరీక్షలతో పరిశీలించి ఉబ్బస నిర్ధారణ చేయవచ్చును. ఉబ్బసవ్యాధి ఉన్నవారికి అసహన పదార్థములకై (Allergens) పరీక్షలు సలుపవచ్చును. చికిత్స :
ఉబ్బస ప్రకోపించినపుడు ఉబ్బస తీవ్రతను గరిష్ఠ ప్రవాహము (peak flow) బట్టి అంచనా కట్టాలి. వ్యాధి ఉపశమన చికిత్సలు తక్షణము మొదలు పెట్టాలి.
వ్యాధి లక్షణములు పొడచూపే తఱచుదనము, తీవ్రతల బట్టి అంతరిత (Intermittent), నిరంతర (Persistent): అల్ప, మధ్యమ, తీవ్ర వ్యాధులుగా పరిగణిస్తారు. శ్వాసనాళికా వ్యాకోచకములు: బీటా-2- ఎడ్రినలిన్ గ్రాహక ఉత్తేజకములు ( Beta 2 adrenergic agonists ) :
తక్షణ ఉపశమనమునకు సత్వరముగ పనిచేసే బీటా 2- ఎడ్రినలిన్ గ్రాహక ఉత్తేజకములను ( Short acting Beta2- adrenergic agonists SABA s) పీల్పువుల (Inhaler) ద్వారా వాడాలి.
- 165 :: ఎక్కువగా వాడబడే ఔషధము ఆల్బుటరాల్ పీల్పువు. ఉబ్బస
పొడచూపినపుడు దీనిని రెండు నుంచి ఆరు పీల్పులు ప్రతి ఇరవై నిమిషములు ఉబ్బస తగ్గే వఱకు వాడాలి. లీవాల్బుటెరాలు (Levalbuterol) మరో మందు. దీనిని రెండు నుంచి ఎనిమిది పీల్పులు వఱకు వాడవచ్చు. ఈ మందులను గాలి, లవణజలములతో మిశ్రీకరించి తుంపరులుగా శీకరయంత్రముతో (Nebulizer) కూడా వాడవచ్చును. ఇవి పుపుసనాళికల, శ్వాసనాళికల మృదుకండరాలను సడలించి వాటిని వ్యాకోచింపజేస్తాయి. అందుచే గాలి కదలిక మెఱుగవుతుంది.
ఇదివఱలో బీటా2 - ఎడ్రినలిన్ గ్రాహక ఉత్తేజకములు (Beta2 Receptor agonist s) ఎపినెఫ్రిన్, టెర్బుటలిన్ లను చర్మము క్రింద సూదిమందులుగా వాడేవారు. పీల్పువులు, శీకరయంత్రములతో ఔషధములను యివ్వగలిగినప్పుడు అట్టి అవసరము లేదు. గుండెవ్యాధులు ఉన్నవారికి ఆ సూదిమందులు యివ్వకూడదు. ఎసిటై ల్ ఖొలీన్ అవరోధకములు( Anticholenergics - Muscarine Antagonists ) :
ఇప్రట్రోపియమ్ బ్రోమైడును ( Ipratropium bromide ) పీల్పువు ద్వారా గాని, శీకరయంత్రము (Nebulizer) ద్వారా గాని ఆల్బుటరాల్ తోను, లేక లీవాల్బుటరాల్ తోను కలిపికాని, లేక ఒంటరిగాను ఊపిరితిత్తులకు అందించవచ్చును. ఇది పుపుస, శ్వాసనాళికల మృదుకండరములను సడలించి ఆ నాళికలను వ్యాకోచింపజేస్తుంది. ఇప్రట్రోపియమ్ మోతాదులు కొద్ది గంటలే పనిచేస్తాయి (Short acting Muscarine Antagonist SAMA) కాబట్టి దీనిని దినమునకు పలు పర్యాయములు వాడుకోవాలి. యుమిక్లిడినియమ్ (Umeclidinium) దీర్ఘకాలము పనిచేసే ఎసిటైల్ ఖొలీన్ అవరోధకము (Long Acting Muscarine Antagonist LAMA). దీనిని దినమునకు ఒక మోతాదు పీల్పువుగా వాడుకోవాలి. కార్టి కోస్టీరాయిడ్ పీల్పువులు :
ట్రయామ్సినలోన్ (Triamcinolone), బెక్లోమిథసోన్ (Beclo:: 166 :: methasone), బ్యుడినొసైడ్ (Budenoside), ఫ్లునిసొలైడ్ (Funisolide), ఫ్లుటికసోన్ (Futicasone), మొమెటసోన్ (Mometasone) వంటి కార్టికోస్టీరాయిడ్ ఔషధములు పీల్పువులుగా లభ్యమవుతున్నాయి. ఈ మందులు శ్వాసపథములో తాపమును (Inflammation) తగ్గించుటకు ఉపయోగపడుతాయి. వీటి వాడుకవలన శ్వాసపథములో వాపు తగ్గి వాయుచలనము మెఱుగవుతుంది. తక్కువ మోతాదులలో వాడినప్పుడు వాని ప్రభావము శ్వాసవృక్షమునకే పరిమితమైనా ఎక్కువ మోతాదులలో వాడినప్పుడు వాని ప్రభావము దేహములో పొడచూపవచ్చును. అందువలన ఉబ్బస అదుపులోనికి వచ్చిన పిదప క్రమేణ వాని మోతాదులను తగ్గించే ప్రయత్నము చెయ్యాలి. నిరంతరపు ఉబ్బసను (Persistent Asthma) అదుపులో ఉంచుటకు కార్టికోస్టీరాయిడ్ పీల్పుసాధనములు చాలా ప్రయోజనకరము. కార్టికోస్టీరాయిడులను పీల్చిన పిదప నోటిని మంచినీళ్ళతో పుక్కిలించు కోవాలి. లేకపోతే నోటిపూత కలిగే అవకాశము ఉన్నది.
దీర్ఘ కా లపు ఉబ్బసను అదుపులో ఉంచుటకు దీర్ఘ కా లిక బీటా ఉత్తేజకములు (Long Acting Beta Agonists LABAs), సాల్మెటరాల్ (Salmeterol) గాని, ఫార్మెటరాల్ (Formeterol) గాని, కార్టీకోస్టీ రాయిడులతో కలిపి పీల్పువులుగా ఉపయోగించవచ్చును. కార్టి కోష్టీ రాయిడులు ( Corticosteroids ):
ఉబ్బస తీవ్రముగా ఉన్నప్పుడు కార్టికోస్ టీ రా యిడులను నోటిద్వారా గాని, సిరలద్వారా గాని వైద్యులు వాడుతారు. ఇతర మందులు :
ఉబ్బస తీవ్రముగా ఉన్నప్పుడు సిరద్వారా మెగ్నీషియమ్ సల్ఫేట్ శ్వాసనాళికలను వ్యాకోచింపజేయుటకు ఉపయోగిస్తారు.
తాపప్రక్రియ తగ్గించే మాంటెలుకాస్ట్ (Montelukast), జఫిర్లుకాస్ట్ (Zafirlukast), స్తంభకణములను (Mast cells) సుస్థిరపఱచు క్రొమొలిన్ సోడియమ్ (Cromolyn sodium), IGE ప్రతిరక్షకము ఒమలిజుమాబ్
- 167 :: (Omalizumab), నెమ్మదిగా విడుదలయే థియాఫిలిన్ మందుబిళ్ళలను
కూడా దీర్ఘకాలపు ఉబ్బసను అదుపులో ఉంచుటకు వాడుతారు. నివారణ :
ఉబ్బస ఉన్నవారు అసహన పదారము ్థ లను (allergens), నివారించుకొనుటకు ప్రయత్నించాలి. ధూమపానము చేయరాదు. వ్యాయామములకు ఆటలకు ముందుగా శ్వాసనాళిక వ్యాకోచములు (Bronchodilators) పీల్చుకొని ఉబ్బసను అరికట్టుకోవాలి. ఉబ్బస పొడచూపినపుడు, ప్రాణవాయువు సంపృక్తత (Oxygen saturation) 92 శాతము కంటె తగ్గుతే ప్రాణవాయువు అందించాలి.
శ్వాసవైఫల్యము (Respiratory failure) కలుగుతే కృత్రిమశ్వాస (Mechanical ventilation) అందించుట అవసరము. ఉబ్బస ఉన్నవారికి నాసికాకుహర వ్యాధులు (Rhinosinusitis, nasal polyps ) ఉంటే వాటిని నివారించాలి.
జఠర అన్ననాళ తిరోగమన (Gastro esophageal reflux disease) వ్యాధి ఉంటే హిష్టమిన్ 2 గ్రాహక అవరోధకములు (H-2 Receptor blockers) గాని, ప్రోటాన్ యంత్రనిరోధములను (Proton pump inhibitors) గాని వాడి జఠరామ్లమును తగ్గించాలి. స్థూలకాయము ఉన్నవారు బరువు తగ్గించుకోవాలి.
నిద్రావరోధక శ్వాసభంగము (Obstructive sleep apnea) ఉన్నవారికి తగిన చికిత్స అవసరము.
- 168 ::