సుందరకాండము - సర్గము 9

సర్గ – 9

తస్యాలయ వరిష్ఠస్య మధ్యే విపులమాయతమ్ | దదర్శ భవన శ్రేష్ఠం హనుమాన్మారుతాత్మజః || 5.9.1

అర్ధ యోజన విస్తీర్ణమాయతం యోజనం హి తత్ | భవనం రాక్షసేన్ద్రస్య బహు ప్రాసాద సఞ్కులమ్ || 5.9.2

మార్గమాణస్తు వైదేహీం సీతామాయతలోచనామ్ | సర్వతః పరిచక్రామ హనుమానరి సూదనః || 5.9.3

ఉత్తమం రాక్షసావాసం హనుమానవలోకయన్ | ఆససాదాథ లక్ష్మీవాన్ రాక్షసేన్ద్రనివేశనమ్ || 5.9.4

చతుర్విషాణైర్ద్విరదైస్త్రివిషాణైస్తథైవ చ | పరిక్షిప్తమసమ్బాధం రక్ష్యమాణముదాయుధైః || 5.9.5

రాక్షసీభిస్చ పత్నీభీ రావణస్య నివేశనమ్ | ఆహృతాభిస్చ విక్రమ్య రాజ కన్యాభిరావృతమ్ || 5.9.6

తన్నక్ర మకరాకీర్ణం తిమిఞ్గిల ఝషాకులమ్ | వాయు వేగ సమాధూతం పన్నగైరివ సాగరమ్ || 5.9.7

యా హి వైశ్వరణే లక్ష్మీర్యా చేన్ద్రే హరి వాహనే | సా రావణ గృహే సర్వా నిత్యమేవానపాయినీ || 5.9.8

యా చ రాజ్ఞః కుబేరస్య యమస్య వరుణస్య చ | తాదృశీ తద్విశిష్టా వా ఋద్ధీ రక్షో గృహేష్విహ || 5.9.9

తస్య హర్మ్యస్య మధ్యస్థం వేశ్మ చాన్యత్సునిర్మితం | బహునిర్యూహ సఞ్కీర్ణం దదర్శ పవనాత్మజః || 5.9.10

బ్రహ్మణోర్థే కృతం దివ్యం దివి యద్విశ్వ కర్మణా | విమానం పుష్పకం నామ సర్వ రత్న విభూషితమ్ ||5.9.11

పరేణ తపసా లేభే యత్కుబేరః పితామహాత్ | కుబేరమోజసా జిత్వా లేభే తద్రాక్షసేశ్వరః || 5.9.12

ఈహా మృగ సమాయుక్తైః కార్త స్వర హిరణ్మయైః | సుకృతైరాచితం స్తమ్భైః ప్రదీప్తమివ చ శ్రియా || 5.9.13

మేరు మన్దర సఞ్కాశైరుల్లిఖద్భిరివామ్బరమ్ | కూటాగారైశ్శుభాకారైస్సర్వతస్సమలఞ్కృతమ్ || 5.9.14

జ్వలనార్క ప్రతీకాశం సుకృతం విశ్వ కర్మణా | హేమ సోపాన సమ్యుక్తం చారు ప్రవర వేదికమ్ || 5.9.15

జాల వాతాయనైర్యుక్తం కాన్చనైః స్ఫాటికైరపి | ఇన్ద్ర నీల మహా నీల మణి ప్రవరవేదికమ్ || 5.9.16

విద్రుమేణ విచిత్రేణ మణిభిశ్చ మహాధనైః | నిస్తులాభిశ్చ ముక్తాభిస్తలేనాభివిరాజితమ్ || 5.9.17

చన్దనేన చ రక్తేన తపనీయనిభేన చ | సుపుణ్యగన్ధినా యుక్తమాదిత్యతరుణోపమమ్ || 5.9.18

కూటాగారైర్వరాకారైర్వివిధైః సమలఞ్కృతమ్ | విమానమ్ పుష్పకమ్ దివ్యమారురోహ మహా కపిః || 5.9.19

తత్రస్థస్స తదా గన్ధం పాన భక్ష్యాన్నసమ్భవమ్ | దివ్యం సమ్మూర్ఛితమ్ జిఘ్రద్రూపవన్తమివానిలమ్ || 5.9.20

స గన్ధస్తం మహా సత్త్వం బన్ధుర్బన్ధుమివోత్తమమ్ | ఇత ఏహీత్యువాచేన తత్ర యత్ర స రావణః || 5.9.21

తతస్తాం ప్రస్థితశ్శాలాం దదర్శ మహతీం శుభామ్ | రావణస్య మనః కాన్తాం కాన్తామివ వర స్త్రియమ్ || 5.9.22

మణి సోపాన వికృతాం హేమ జాల విభూషితామ్ | స్ఫాటికైరావృతతలాం దన్తాన్తరిత రూపికామ్ || 5.9.23

ముక్తాభిశ్చ ప్రవాలైః చ రూప్య చామీ కరైరపి | విభూషితాం మణి స్తమ్భైస్సుబహుస్తమ్భ భూషితామ్ || 5.9.24

నమ్రైరృజుభిరత్యుచ్చైస్సమన్తాత్సువిభూషితైః | స్తమ్భైః పక్షైరివాత్యుచ్చైర్దివం సంప్రస్థితామివ || 5.9.25

మహత్యా కుథయాస్తీర్ణాం పృథివీ లక్షణాఞ్కయా | పృథివీమివ విస్తీర్ణాం సరాష్ఠ్ర గృహ మాలినీమ్ || 5.9.26

నాదితాం మత్త విహగైర్దివ్య గన్ధాధివాసితామ్ | పరార్ధ్యాస్తరణోపేతాం రక్షోధిప నిషేవితామ్ || 5.9.27

ధూమ్రామగరు ధూపేన విమలాం హంస పాణ్ఢురామ్ | చిత్రాం పుష్పోపహారేణ కల్మాషీమివ సుప్రభామ్ || 5.9.28

మనస్సంహ్లాద జననీం వర్ణస్యాపి ప్రసాదినీమ్ | తాం శోక నాశినీం దివ్యాం శ్రియః సఙ్జననీమివ || 5.9.29

ఇన్ద్రియాణీన్ద్రియార్థైస్తు పఙ్చ పఙ్చభిరుత్తమైః | తర్పయామాస మాతేవ తదా రావణ పాలితా || 5.9.30

స్వర్గో యం దేవ లోకో యమిన్ద్రస్యేయం పురీ భవేత్ | సిద్ధిర్వేయం పరా హి స్యాదిత్యమన్యత మారుతిః || 5.9.31

ప్రధ్యాయతేవాపశ్యత్ప్రదీపాంస్తత్ర కాఙ్చనాన్ | ధూర్తానివ మహా ధూర్తైర్దేవనేన పరాజితాన్ || 5.9.32

దీపానాం చ ప్రకాశేన తేజసా రావణస్య చ | అర్చిర్భిర్భూషణానాం చ ప్రదీప్తేత్యభ్యమన్యత || 5.9.33

తతో పశ్యత్కుథా సీనం నానా వర్ణామ్బర స్రజమ్ | సహస్రం వర నారీణాం నానా వేష విభూషితమ్ || 5.9.34

పరివృత్తే ర్ధ రాత్రే తు పాన నిద్రా వశం గతమ్ | క్రీడిత్వోపరతం రాత్రౌ సుష్వాప బలవత్తదా || 5.9.35

తత్ప్రసుప్తం విరురుచే నిశ్శబ్దాన్తర భూషణమ్ | నిఃశబ్ద హంస భ్రమరం యథా పద్మ వనం మహత్ || 5.9.36

తాసాంసంవృత దన్తాని మీలితాక్షాణి మారుతిః | అపశ్యత్పద్మ గన్ధీని వదనాని సుయోషితామ్ || 5.9.37

ప్రబుద్ధానీవ పద్మాని తాసాంభూత్వా క్షపా క్షయే | పునస్సంవృత పత్రాణి రాత్రావివ బభుస్తదా || 5.9.38

ఇమాని ముఖ పద్మాని నియతం మత్త షట్పదాః | అమ్బుజానీవ ఫుల్లాని ప్రార్థయన్తి పునః పునః || 5.9.39

ఇతి చామన్యత శ్రీమానుపపత్త్యా మహా కపిః | మేనే హి గుణతస్తాని సమాని సలిలోద్భవైః || 5.9.40

సా తస్య శుశుభే శాలా తాభిస్త్రీభిర్విరాజితా | శారదీవ ప్రసన్నా ద్యౌస్తారాభిరభిశోభితా || 5.9.41

స చ తాభిః పరివృతశ్శుశుభే రాక్షసాధిపః | యథా హ్యుడుపతిః శ్రీమాంస్తారాభిరభిసంవృతః || 5.9.42

యాశ్చ్యవన్తే మ్బరాత్తారాః పుణ్య శేష సమావృతాః | ఇమాస్తాస్సఞ్గతాః కృత్స్నా ఇతి మేనే హరిస్తదా || 5.9.43

తారాణామివ సువ్యక్తం మహతీనాం శుభార్చిషామ్ | ప్రభా వర్ణ ప్రసాదాశ్చ విరేజుస్తత్ర యోషితామ్ || 5.9.44

వ్యావృత్త గురు పీన స్రక్ప్రకీర్ణ వర భూషణాః | పాన వ్యాయామ కాలేషు నిద్రాపహృత చేతసః || 5.9.45

వ్యావృత్త తిలకాః కాశ్చిత్కాశ్చిదుద్భ్రాన్త నూపురాః | పార్శ్వే గలిత హారాశ్చ కాశ్చిత్పరమ యోషితః || 5.9.46

ముక్తా హారా వృతాస్చాన్యాః కాశ్చిద్విస్రస్తవాససః | వ్యావిద్ధ రశనా దామాః కిశోర్య ఇవ వాహితాః || 5.9.47

సుకుణ్ఢల ధరాస్చాన్యా విచ్ఛిన్న మృదిత స్రజః | గజేన్ద్ర మృదితాః ఫుల్లా లతా ఇవ మహా వనే || 5.9.48

చన్ద్రాంశు కిరణాభాశ్చ హారాః కాసాంచిదుత్కటాః | హంసా ఇవ బభుస్సుప్తాః స్తన మధ్యేషు యోషితామ్ || 5.9.49

అపరాసాం చ వైడూర్యాః కాదమ్బా ఇవ పక్షిణః | హేమ సూత్రాణి చాన్యాసాం చక్ర వాకా ఇవాభవన్ || 5.9.50

హంస కారణ్డవాకీర్ణాశ్చక్ర వాకోపశోభితాః | ఆపగా ఇవ తా రేజుర్జఘనైః పులినైరివ || 5.9.51

కిఞ్కిణీ జాల సఞ్కోశాస్తా హేమ విపులామ్బుజాః | భావ గ్రాహా యశస్తీరాః సుప్తా నద్య ఇవా 22బభుః || 5.9.52

మృదుష్వఞ్గేషు కాసాఙ్చిత్కుచాగ్రేషు చ సంస్థితాః | బభూర్వర్భూషణానీవ శుభా భూషణ రాజయః || 5.9.53

అంశుకాన్తాశ్చ కాసాఙ్చిన్ముఖ మారుత కమ్పితాః | ఉపర్యుపరి వక్త్రాణాం వ్యాధూయన్తే పునః పునః || 5.9.54

తాః పాతాకా ఇవోద్ధూతాః పత్నీనాం రుచిర ప్రభాః | నానా వర్ణ సువర్ణానాం వక్త్ర మూలేషు రేజిరే || 5.9.55

వవల్గుశ్చాత్ర కాసాంచిత్కుణ్డలాని శుభార్చిషామ్ | ముఖ మారుత సమ్సర్గాన్మన్దం మన్దం సుయోషితామ్ || 5.9.56

శర్కరా సవ గన్ధైశ్చ ప్రకృత్యా సురభిః సుఖః | తాసాం వదన నిశ్వాసస్సిషేవే రావణం తదా || 5.9.57

రావణానన శఞ్కాశ్చ కాశ్చిద్రావణ యోషితః | ముఖాని స్మ సపత్నీనాముపాజిఘ్రన్పునః పునః || 5.9.58

అత్యర్థం సక్త మనసో రావణే తా వర స్త్రియః | అస్వతన్త్రాః సపత్నీనాం ప్రియమేవా చరంస్తదా || 5.9.59

బాహూనుపనిధాయాన్యాః పారిహార్య విభూషితాన్ | అంశుకాని చ రమ్యాణి ప్రమదాస్తత్ర శిశ్యిరే || 5.9.60

అన్యా వక్షసి చాన్యస్యాస్తస్యాః కాచిత్పునర్భుజమ్ | అపరా త్వఞ్కమన్యస్యాస్తస్యాశ్చాప్యపరా భుజౌ || 5.9.61

ఊరు పార్శ్వ కటీ పృష్ఠమన్యోన్యస్య సమాశ్రితాః | పరస్పర నివిష్టాఞ్గ్యో మద స్నేహ వశానుగాః || 5.9.62

అన్యోన్య భుజ సూత్రేణ స్త్రీ మాలా గ్రథితా హి సా | మాలేవ గ్రథితా సూత్రే శుశుభే మత్త షట్పదా || 5.9.63

లతానాం మాధవే మాసి ఫుల్లానాం వాయు సేవనాత్ | అన్యోన్య మాలా గ్రథితం సంసక్త కుసుమోచ్చయమ్ || 5.9.64

వ్యతివేష్టిత సుస్కన్థమన్యోన్య భ్రమరాకులమ్ | ఆసీద్వనమివేద్ధూతం స్త్రీ వనం రావణస్య తత్ || 5.9.65

ఉచితేష్వపి సువ్యక్తం న తాసాం యోషితాం తదా | వివేకః శక్యాధాతుం భూషణాన్గామ్బర స్రజామ్ || 5.9.66

రావణే సుఖ సంవిష్టే తాస్త్రియో వివిధ ప్రభాః | జ్వలన్తః కాఙ్చనా దీపాః ప్రేక్షన్తానిమిషా ఇవ || 5.9.67

రాజర్షి పితృ దైత్యానాం గన్ధర్వాణాం చ యోషితః | రక్షసానాం చ యాః కన్యాస్తస్య కామ వశం గతాః || 5.9.68

యుద్ధకామేన తాః సర్వా రావణేన హృతాః స్త్రియః | సమదా మదనేనైవ మోహితాః కాశ్చిదాగతాః || 5.9.69

న తత్ర కాచిత్ప్రమదా ప్రసహ్య | వీర్యోపపన్నేన గుణేన లబ్ధా | న చాన్య కామాపి న చాన్య పూర్వా | వినా వరార్హాం జనకాత్మజాం తామ్ || 5.9.70

న చాకులీనా న చ హీన రూపా | నాదక్షిణా నానుపచార యుక్తా | భార్యాభవత్తస్య న హీన సత్త్వా | న చాపి కాన్తస్య న కామనీయా || 5.9.71

బభూవ బుద్ధిస్తు హరీశ్వరస్య | యదీదృశీ రాఘవ ధర్మ పత్నీ | ఇమా యథా రాక్షస రాజ భార్యాః | సుజాతమస్యేతి హి సాధుబుద్ధేః || 5.9.72

పునస్చ సో చిన్తయాదాత్త రూపో | ధృవం విశిష్టా గుణతో హి సీతా | అథాయమస్యాం కృతవాన్మహాత్మా | లఞ్కేశ్వరః కష్టమనార్య కర్మ || 5.9.73

ఇత్యార్షే శ్రీమద్రామాయణే వాల్మీకీయ ఆదికావ్యే సున్దరకాణ్డే నవమస్సర్గః