సుందరకాండము - సర్గము 54

సర్గ – 54

వీక్షమాణస్తతో లఞ్కాంకపిః కృత మనోరథః | వర్ధమాన సముత్సాహః కార్య శేషమచిన్తయత్ || 5.54.1

కింను ఖల్వవశిష్టంమే కర్తవ్యమిహ సాంప్రతం| యదేషాంరక్షసాంభూయః సన్తాప జననంభవేత్ || 5.54.2

వనం తావత్ ప్రమథితం ప్రకృష్టా రాక్షసా హతాః | బలైక దేశః క్షపితశ్శేషం దుర్గ వినాశనం|| 5.54.3

దుర్గే వినాశితే కర్మ భవేత్సుఖ పరిశ్రమం| అల్ప యత్నేన కార్యే స్మిన్ మమ స్యాత్సఫలశ్శ్రమః || 5.54.4

యో హ్యయంమమ లాఞ్గూలే దీప్యతే హవ్య వాహనః | అస్య సన్తర్పణంన్యాయ్యంకర్తుమేభిర్గృహోత్తమైః || 5.54.5

తతః ప్రదీప్త లాఞ్గూలస్సవిద్యుదివ తోయదః | భవనాగ్రేషు లఞ్కాయా విచచార మహాకపిః || 5.54.6

గృహాద్గృహం రాక్షసానాముద్యానాని చ వానరః | వీక్షమాణో హ్యసన్త్రస్తః ప్రాసాదాంశ్చ చచార సః || 5.54.7

అవప్లుత్య మహావేగః ప్రహస్తస్య నివేశనం| అగ్నింతత్ర స నిక్షిప్య శ్వసనేన సమో బలీ || 5.54.8

తతో న్యత్పుప్లువే వేశ్మ మహాపార్శ్వస్య వీర్యవాన్ | ముమోచ హనుమానగ్నింకాలానల శిఖోపమం|| 5.54.9

వజ్రదంష్ట్ర స్య చ తదా పుప్లువే స మహాకపిః | శుకస్య చ మహాతేజాస్సారణస్య చ ధీమతః || 5.54.10

తథా చేన్ద్రజితో వేశ్మ దదాహ హరియూథపః | జమ్బుమాలేస్సుమాలేశ్చ దదాహ భవనంతతః || 5.54.11

రశ్మికేతోశ్చ భవనంసూర్యశత్రోస్తథైవ చ | హ్రస్వకర్ణస్య దంష్ట్రస్య రోమశస్య చ రక్షసః || 5.54.12

యుద్ధోన్మత్తస్య మత్తస్య ధ్వజగ్రీవస్య రక్షసః | విద్యుజ్జిహ్వస్య ఘోరస్య తథా హస్తిముఖస్య చ || 5.54.13

కరాళస్య పిశాచస్య శోణితాక్షస్య చైవ హి | కుమ్భకర్ణస్య భవనంమకరాక్షస్య చైవ హి || 5.54.14

యజ్ఞశత్రోశ్చ భవనంబ్రహ్మశత్రోస్తథైవ చ| నరాన్తకస్య కుమ్భస్య నికుమ్భస్య దురాత్మనః || 5.54.15

వర్జయిత్వా మహాతేజా విభీషణగృహంప్రతి | క్రమమాణః క్రమేణైవ దదాహ హరిపుఞ్గవః || 5.54.16

తేషు తేషు మహార్హేషు భవనేషు మహాయశాః | గృహేష్వృద్ధిమతామృద్ధిందదాహ స మహాకపిః || 5.54.17

సర్వేషాంసమతిక్రమ్య రాక్షసేన్ద్రస్య వీర్యవాన్ | ఆససాదాథ లక్ష్మీవాన్ రావణస్య నివేశనం|| 5.54.18

తతస్తస్మిన్ గృహే ముఖ్యే నానారత్నవిభూషితే | మేరుమన్దరసంకాశే సర్వమఞ్గళశోభితే || 5.54.19

ప్రదీప్తమగ్నిముత్సృజ్య లాఞ్గూలాగ్రే ప్రతిష్ఠితం| ననాద హనుమాన్ వీరో యుగాన్తజలదో యథా || 5.54.20

శ్వసనేన చ సమ్యోగాదతివేగో మహాబలః | కాలాగ్నిరివ జజ్వాల ప్రావర్ధత హుతాశనః || 5.54.21

ప్రదీప్తమగ్నింపవనస్తేషు వేశ్మస్వచారయత్ | అభూచ్ఛ్వసనసంయోగాదతివేగో హుతాశనః || 5.54.22

తాని కాఙ్చన జాలాని ముక్తా మణిమయాని చ | భవనాన్యవశీర్యన్త రత్నవన్తి మహాన్తి చ || 5.54.23

సంజజ్ఞే తుములశ్శబ్దో రాక్షసానాంప్రధావతాం| స్వగృహస్య పరిత్రాణే భగ్నోత్సాహోర్జితాశ్రియాం|| 5.54.24

నూనేమేషా గ్నిరాయాతః కపిరూపేణ హా ఇతి | క్రన్దన్త్యస్సహసా పేతుః స్తనంధయధరాః స్త్రియః || 5.54.25

కాశ్చిదగ్నిపరీతేభ్యో హర్మ్యేభ్యో ముక్తమూర్ధజాః | పతన్త్యో రేజిరే భ్రేభ్యస్సౌదామన్య ఇవామ్బరాత్ || 5.54.26

వజ్ర విద్రుమ వైడూర్య ముక్తా రజత సంహితాన్ | విచిత్రాన్ భవనాద్ధాతూన్ స్యన్దమానాన్ దదర్శ సః || 5.54.27

నాగ్నిస్తృప్యతి కాష్ఠానాం తృణానాంచ యథా తథా | హనూమాన్ రాక్షసేన్ద్రాణాం విశస్తానాం న తృప్యతి || 5.54.28

న హనూమద్విశస్తానాంరాక్షసానాంవసున్ధరా | క్వచిత్కింశుకసఞ్కాశాః క్వచిచ్ఛాల్మలిసన్నిభాః || 5.54.29 క్వచిత్కుఞ్కుమసఞ్కాశాశ్శిఖా వహ్నేశ్చకాశిరే |

హనూమతా వేగవతా వానరేణ మహాత్మనా | లఞ్కాపురంప్రదగ్ధంతద్రుద్రేణ త్రిపురంయథా || 5.54.30

తతస్తు లఞ్కాపురపర్వతాగ్రే | స్ముత్థితో భీమపరాక్రమో గ్నిః | ప్రసార్య చూడావలయంప్రదీప్తో | హనూమతా వేగవతా విసృష్టః || 5.54.31

యుగాన్తకాలానలతుల్యవేగః | సమారుతో గ్నిర్వవృధే దివస్పృక్ | విధూమరశ్మిర్భవనేషు సక్తో | రక్షశ్శరీరాజ్యసమర్పితార్చిః || 5.54.32

ఆదిత్యకోటీ సదృశస్సుతేజా | లఞ్కాంసమస్తాంపరివార్య తిష్ఠన్ | శబ్దైరనేకైరశనిప్రరూఢైః | భిన్దన్నివాణ్డం ప్రబభౌ మహాగ్నిః || 5.54.33

తత్రామ్బరాదగ్నిరతిప్రవృద్ధో | రూక్షప్రభః కింశుకపుష్పచూడః | నిర్వాణధూమాకులరాజయశ్చ | నీలోత్పలాభాః ప్రచకాశిరే 2భ్రాః || 5.54.34

వజ్రీ మహేన్ద్రస్త్రిదశేశ్వరో వా | సాక్షాద్యమో వా వరుణో 2నిలో వా | రుద్రో గ్నిరర్కో ధనదశ్చ సోమో | న వానరో యం స్వయమేవ కాలః | 5.54.35

కింబ్రహ్మణ స్సర్వపితామహస్య | సర్వస్య ధాతుశ్చతురాననస్య | ఇహా గతో వానరరూపధారీ | రక్షోపసంహారకరః ప్రకోపః 5.54.36

కింవైష్ణవం వా కపిరూపమేత్య | రక్షోవినాశాయ పరం సుతేజః | అనన్తమవ్యక్తమచిన్త్యమేకం| స్వమాయయా సాంప్రతమాగతంవా 5.54.37

ఇత్యేవమూచుర్బహవో విశిష్టా | రక్షోగణాస్తత్ర సమేత్య సర్వే | సప్రాణిసఞ్ఘాం సగృహాం సవృక్షాం| దగ్ధాంపురీం తాం సహసా సమీక్ష్య || 5.54.38

తతస్తు లఞ్కా సహసా ప్రదగ్ధా | సరాక్షసా సాశ్వరథా సనాగా | సపక్షిసఞ్ఘా సమృగా సవృక్షా | రురోద దీనా తుములం సశబ్దం|| 5.54.39

హా తాత హా పుత్రక కాన్త మిత్ర | హా జీవితం భోగయుతం సుపుణ్యం| రక్షోభిరేవం బహుధా బ్రువద్భిః | శబ్దః కృతో ఘోరరవ స్సుభీమః || 5.54.40

హుతాశనజ్వాల సమావృతా సా | హతప్రవీరా పరివృత్తయోధా | హనూమతః క్రోధ బలాభిభూతా | బభూవ శాపోపహతేవ లఞ్కా || 5.54.41

స సంభ్రామత్రస్త విషణ్ణ రాక్షసాం | సముజ్జ్వలజ్జ్వాల హుతాశనాఞ్కితాం| దదర్శ లఞ్కాం హనుమాన్ మహామానాః | స్వయమ్భూకోపోపహతామివావనిం|| 5.54.42

భంక్త్వా వనంపాదపరత్నసఞ్కులం| హత్వా తు రక్షామ్సి మహాన్తి సంయుగే | దగ్ధ్వా పురీం తాం గృహరత్నమాలినీం| తస్థౌ హనూమాన్ పవనాత్మజః కపిః || 5.54.43

త్రికూట శృఞ్గాగ్రతలే విచిత్రే | ప్రతిష్ఠితో వానర రాజసింహః | ప్రదీప్త లాఞ్గూల కృతార్చిమాలీ | వ్యరాజతా దిత్య ఇవామ్శుమాలీ || 5.54.44

స రాక్షసాంస్తాన్ సుబహూంశ్చ హత్వా | వనం చ భంక్త్వా బహుపాదపం తత్ | విసృజ్య రక్షో భవనేషు చాగ్నిం| జగామ రామం మనసా మహాత్మా || 5.54.45

తతస్తు తం వానర వీరముఖ్యం| మహాబలం మారుత తుల్యవేగం| మహామతిం వాయుసుతం వరిష్ఠం| ప్రతుష్టువుర్దేవగణాశ్చ సర్వే || 5.54.46

భంక్త్వా వనం మహాతేజా హత్వా రక్షాంసి సంయుగే | దగ్ధ్వా లఞ్కాపురీం రమ్యాం రరాజ స మహాకపిః || 5.54.47

తత్ర దేవా స్సగన్ధర్వా స్సిద్ధాశ్చ పరమర్షయః | దృష్ట్వా లఞ్కాం ప్రదగ్ధాం తాం విస్మయం పరమం గతాః || 5.54.48

తం దృష్ట్వా వానరశ్రేష్ఠం హనుమన్తం మహాకపిం| కాలాగ్నిరితి సంచిన్త్య సర్వభూతాని తత్రసుః || 5.54.49

దేవాశ్చ సర్వే మునిపుఞ్గవాశ్చ | గన్ధర్వ విద్యాధర నాగ యక్షాః | భూతాని సర్వాణి మహాన్తి తత్ర | జగ్ముః పరాం ప్రీతిమతుల్య రూపాం|| 5.54.50

ఇత్యార్షే శ్రీమద్రామాయణే వాల్మీకీయ ఆదికావ్యే సున్దరకాణ్డే చతుఃపఙ్చాశస్సర్గః