సుందరకాండము - సర్గము 16
సర్గ – 16
ప్రశస్య తు ప్రశస్తవ్యాం సీతాం తాం హరిపుఞ్గవః | గుణాభిరామం రామం చ పునశ్చిన్తాపరో భవత్ || 5.16.1
స ముహూర్తమివ ధ్యాత్వా బాష్పపర్యాకులేక్షణః | సీతామాశ్రిత్య తేజస్వీ హనుమాన్ విలలాప హ || 5.16.2
మాన్యా గురు వినీతస్య లక్ష్మణస్య గురుప్రియా | యది సీతా పి దుఃఖార్తా కాలో హి దురతిక్రమః || 5.16.3
రామస్య వ్యవసాయజ్ఞా లక్ష్మణస్య చ ధీమతః | నాత్యర్థం క్షుభ్యతే దేవీ గఞ్గేవ జలదాగమే || 5.16.4
తుల్య శీల వయో వృత్తాం తుల్యాభిజన లక్షణామ్ | రాఘవో ర్హతి వైదేహీం తం చేయమసితేక్షణా || 5.16.5
తాం దృష్ట్వా నవ హేమాభాం లోక కాన్తామివ శ్రియమ్ | జగామ మనసా రామం వచనం చేదమబ్రవీత్ || 5.16.6
అస్యా హేతోర్విశాలాక్ష్యా హతో వాలీ మహా బలః | రావణ ప్రతిమో వీర్యే కబన్ధశ్చ నిపాతితః || 5.16.7
విరాధశ్చ హతః సఞ్ఖ్యే రాక్షసో భీమ విక్రమః | వనే రామేణ విక్రమ్య మహేన్ద్రేణేవ శమ్బరః || 5.16.8
చతుర్దశ సహస్రాణి రక్షసాం భీమకర్మణామ్ | నిహతాని జనస్థానే శరైరగ్నిశిఖోపమైః || 5.16.9
ఖరశ్చ నిహతస్సఞ్ఖ్యే త్రిశిరాశ్చ నిపాతితః | దూషణశ్చ మహా తేజా రామేణ విదితాత్మనా || 5.16.10
ఐశ్వర్యం వానరాణాం చ దుర్లభం వాలి పాలితమ్ | అస్యా నిమిత్తే సుగ్రీవః ప్రాప్తవాన్ లోక సత్కృతమ్ || 5.16.11
సాగరశ్చ మయా క్రాన్తః శ్రీమాన్ నద నదీ పతిః | అస్యా హేతోర్విశాలాక్ష్యాః పురీ చేయమవేక్షితా || 5.16.12
యది రామః సముద్రాన్తాం మేదినీం పరివర్తయేత్ | అస్యాః కృతే జగచ్చాపి యుక్తమిత్యేవ మే మతిః || 5.16.13
రాజ్యం వా త్రిషు లోకేషు సీతా వా జనకాత్మజా | త్రైలోక్య రాజ్యం సకలం సీతాయా నాప్నుయాత్కలామ్ || 5.16.14
ఇయం సా ధర్మశీలస్య మైథిలస్య మహాత్మనః | సుతా జనకరాజస్య సీతా భర్తృదృఢ వ్రతా || 5.16.15
ఉత్థితా మేదినీం భిత్త్వా క్షేత్రే హల ముఖ క్షతే | పద్మ రేణు నిభైః కీర్ణా శుభైః కేదార పామ్సుభిః || 5.16.16
విక్రాన్తస్యార్య శీలస్య సంయుగేష్వనివర్తినః | స్నుషా దశరథస్యేషా జ్యేష్ఠా రాజ్ఞో యశస్వినీ || 5.16.17
ధర్మజ్ఞస్య కృతజ్ఞస్య రామస్య విదితాత్మనః | ఇయం సా దయితా భార్యా రాక్షసీ వశమాగతా || 5.16.18
సర్వాన్ భోగాన్పరిత్యజ్య భర్తృ స్నేహ బలాత్కృతా | అచిన్తయిత్వా దుఃఖాని ప్రవిష్టా నిర్జనం వనమ్ || 5.16.19
సంతుష్టా ఫల మూలేన భర్తృ శుశ్రూషణే రతా | యా పరాం భజతే ప్రీతిం వనే పి భవనే యథా || 5.16.20
సేయం కనక వర్ణాఞ్గీ నిత్యం సుస్మిత భాషిణీ | సహతే యాతనామేతామనర్థానామభాగినీ || 5.16.21
సేయం కనక వర్ణాఞ్గీ నిత్యం సుస్మిత భాషిణీ | సహతే యాతనామేతామనర్థానామభాగినీ || 5.16.21
ఇమాం తు శీల సమ్పన్నాం ద్రష్టుమిచ్చతి రాఘవః | రావణేన ప్రమథితాం ప్రపామివ పిపాసితః || 5.16.22
అస్యా నూనం పునర్లాభాద్రాఘవః ప్రీతిమేష్యతి | రాజా రాజ్య పరిభ్రష్టః పునః ప్రాప్యేవ మేదినీమ్ || 5.16.23
కామ భోగైః పరిత్యక్తా హీనా బన్ధు జనేన చ | ధారయత్యాత్మనో దేహం తత్సమాగమ కాంక్షిణీ || 5.16.24
నైషా పశ్యతి రాక్షస్యో నేమాన్పుష్ప ఫల ద్రుమాన్ | ఏకస్థ హృదయా నూనం రామమేవానుపశ్యతి || 5.16.25
భర్తా నామ పరం నార్యా భూషణం భూషణాదపి | ఏషా హి రహితా తేన భూషణార్హా న శోభతే || 5.16.26
దుష్కరం కురుతే రామో హీనో యదనయా ప్రభుః | ధారయత్యాత్మనో దేహం న దుఃఖేనావసీదతి || 5.16.27
ఇమామసిత కేశాన్తాం శతపత్ర నిభేక్షణామ్ | సుఖార్హాం దుఃఖితాం దృష్ట్వా మమాపి వ్యథితం మనః || 5.16.28
క్షితి క్షమా పుష్కర సన్నిభాక్షీ | యా రక్షితా రాఘవ లక్ష్మణాభ్యామ్ | సా రాక్షసీభిర్వికృతేక్షణాభిః | సంరక్ష్యతే సంప్రతి వృక్షమూలే || 5.16.29
హిమ హత నలినీవ నష్ఠ శోభా | వ్యసన పరంపరయా నిపీడ్యమానా | సహ చర రహితేవ చక్రవాకీ | జనకసుతా కృపణాం దశాం ప్రపన్నా || 5.16.30
అస్యా హి పుష్పావనతాగ్ర శాఖాః | శోకం దృఢం వై జనయత్యశోకాః | హిమ వ్యపాయేన చ శీతరశ్మిః | అభ్యుత్థితో నైక సహస్ర రశ్మిః || 5.16.31
ఇత్యేవమర్థం కపిరన్వవేక్ష్య | సీతేయమిత్యేవ నివిష్ట బుద్ధిః | సంశ్రిత్య తస్మిన్నిషసాద వృక్షే | బలీ హరీణామృషభస్తరస్వీ || 5.16.32
ఇత్యార్షే శ్రీమద్రామాయణే వాల్మీకీయ ఆదికావ్యే సున్దరకాణ్డే షోఢశస్సర్గః