సుందరకాండము - సర్గము 13

సర్గ – 13

విమానాత్తు సుసంక్రమ్య ప్రాకారం హరి యూథపః | హనుమాన్వేగవానాసీద్ యథా విద్యుద్ఘనాన్తరే || 5.13.1

సంపరిక్రమ్య హనుమాన్ రావణస్య నివేశనాన్ | అదృష్ట్వా జానకీం సీతామబ్రవీద్వచనం కపిః || 5.13.2

భూయిష్ఠం లోలితా లఞ్కా రామస్య చరతా ప్రియమ్ | న హి పశ్యామి వైదేహీం సీతాం సర్వాఞ్గ శోభనామ్ || 5.13.3

పల్వలాని తటాకాని సరాంసి సరితస్తథా | నద్యో నూపవనాన్తాశ్చ దుర్గాశ్చ ధరణీ ధరాః || 5.13.4

లోలితా వసుధా సర్వా న తు పశ్యామి జానకీమ్ | ఇహ సంపాతినా సీతా రావణస్య నివేశనే || 5.13.5

ఆఖ్యాతా గృధ్ర రాజేన న చ పశ్యామి తామహమ్ | కిం ను సీతా థ వైదేహీ మైథిలీ జనకాత్మజా || 5.13.6

ఉపతిష్ఠేత వివశా రావణం దుష్ట చారిణమ్ | క్షిప్రముత్పతతో మన్యే సీతామాదాయ రక్షసః || 5.13.7

బిభ్యతో రామ బాణానామన్తరా పతితా భవేత్ | అథవా హ్రియమాణాయాః పథి సిద్ధ నిషేవితే || 5.13.8

మన్యే పతితమార్యాయా హృదయం ప్రేక్ష్య సాగరమ్ | రావణస్యోరు వేగేన భుజాభ్యాం పీడితేన చ || 5.13.9

తయా మన్యే విశాలాక్ష్యా త్యక్తం జీవితమార్యయా | ఉపర్యోపరి వా నూనం సాగరం క్రమతస్తదా || 5.13.10

వివేష్టమానా పతితా సాగరే జనకాత్మజా | ఆహో క్షుద్రేణ వా నేన రక్షన్తీ శీలామాత్మనః || 5.13.11

అబన్ధుర్భక్షితా సీతా రావణేన తపస్వినీ | అథవా రాక్షసేన్ద్రస్య పత్నీభిరసితేక్షణా || 5.13.12

అదుష్టా దుష్ట భావాభిర్భక్షితా సా భవిష్యతి | సంపూర్ణ చన్ద్ర ప్రతిమం పద్మ పత్ర నిభేక్షణమ్ || 5.13.13

రామస్య ధ్యాయతీ వక్త్రం పఙ్చత్వం కృపణా గతా | హా రామ లక్ష్మణేత్యేవం హా 2యోధ్యేచేతి మైథిలీ || 5.13.14

విలప్య బహు వైదేహీ న్యస్త దేహా భవిష్యతి | అథవా నిహితా మన్యే రావణస్య నివేశనే || 5.13.15

నూనం లాలప్యతే సీతా పఙ్జరస్థేవ శారికా | జనకస్య సుతా సీతా రామ పత్నీ సుమధ్యమా || 5.13.16

కథముత్పలపత్రాక్షీ రావణస్య వశం వ్రజేత్ | వినష్టా వా ప్రనష్టా వా మృతా వా జనకాత్మజా || 5.13.17

రామస్య ప్రియ భార్యస్య న నివేదయితుం క్షమమ్ | నివేద్యమానే దోషస్స్యాద్దోషస్స్యాదనివేదనే || 5.13.18

కథం ను ఖలు కర్తవ్యం విషమం ప్రతిభాతి మే | అస్మిన్నేవంగతే కార్యే ప్రాప్త కాలం క్షమం చ కిమ్ || 5.13.19

భవేదితి మతం భూయో హనుమాన్ ప్రవిచారయత్ | యది సీతామదృష్ట్వా హం వానరేన్ద్రపురీమితః || 5.13.20

గమిష్యామి తతః కో మే పురుషార్థో భవిష్యతి | మమేదం లఞ్ఘనం వ్యర్థం సాగరస్య భవిష్యతి || 5.13.21

ప్రవేశశ్చైవ లఞ్కాయాః రాక్షసానాం చ దర్శనమ్ | కిం మాం వక్ష్యతి సుగ్రీవో హరయో వా సమాగతాః || 5.13.22

కిష్కిన్ధాం సమనుప్రాప్తం తౌ వా దశరథాత్మజౌ | గత్వా తు యది కాకుత్స్థం వక్ష్యామి పరమప్రియమ్ || 5.13.23

న దృష్టేతి మయా సీతా తతస్త్యక్ష్యతి జీవితమ్ | పరుషం దారుణం క్రూరం తీక్ష్ణమిన్ద్రియ తాపనమ్ || 5.13.24

సీతా నిమిత్తం దుర్వాక్యం శ్రుత్వా స న భవిష్యతి | తం తు కృచ్చ్ర గతం దృష్ట్వా పఙ్చత్వ గత మానసమ్ || 5.13.25

భృశానురక్తో మేధావీ న భవిష్యతి లక్ష్మణః | వినష్టౌ భ్రాతరౌ శ్రుత్వా భరతో పి మరిష్యతి || 5.13.26

భరతం చ మృతం దృష్ట్వా శత్రుఘ్నో న భవిష్యతి | పుత్రాన్ మృతాన్ సమీక్ష్యాథ న భవిష్యన్తి మాతరః || 5.13.27

కౌసల్యా చ సుమిత్రా చ కైకేయీ చ న సంశయః | కృతజ్ఞస్సత్యసన్ధశ్చ సుగ్రీవః ప్లవగాధిపః || 5.13.28

రామం తథా గతం దృష్ట్వా తతస్త్యక్ష్యతి జీవితమ్ | దుర్మనా వ్యథితా దీనా నిరానన్దా తపస్వినీ || 5.13.29

పీడితా భర్తృ శోకేన రుమా త్యక్ష్యతి జీవితమ్ | వాలిజేన తు దుఃఖేన పీడితా శోక కర్శితా || 5.13.30

పఙ్చత్వం చ గతే రాజ్ఞి తారా పి న భవిష్యతి | మాతా పిత్రోర్వినాశేన సుగ్రీవ వ్యసనేన చ || 5.13.31

కుమారో ప్యఞ్గదః కస్మాద్ధారయిష్యతి జీవితమ్ | భర్తృజేన తు దుఃఖేన హ్యభిభూతా వనౌకసః || 5.13.32

శిరాంస్యభిహనిష్యన్తి తలైర్ముష్టిభిరేవ చ | సాన్త్వేనానుప్రదానేన మానేన చ యశస్వినా || 5.13.33

లాలితాః కపి రాజేన ప్రాణాంస్త్యక్ష్యన్తి వానరాః | న వనేషు న శైలేషు న నిరోధేషు వా పునః || 5.13.34

క్రీడామనుభవిష్యన్తి సమేత్య కపి కుఙ్జరాః | సపుత్ర దారాస్సామాత్యా భర్తృ వ్యసన పీడితాః || 5.13.35

శైలాగ్రేభ్యః పతిష్యన్తి సమేషు విషమేషు చ | విషముద్బన్ధనం వాపి ప్రవేశం జ్వలనస్య వా || 5.13.36

ఉపవాసమథో శస్త్రం ప్రచరిష్యన్తి వానరాః | ఘోరమారోదనం మన్యే గతే మయి భవిష్యతి || 5.13.37

ఇక్ష్వాకు కుల నాశశ్చ నాశశ్చైవ వనౌకసామ్ | సో హం నైవ గమిష్యామి కిష్కిన్ధాం నగరీమితః || 5.13.38

న హి శక్ష్యామ్యహం ద్రష్టుం సుగ్రీవం మైథిలీం వినా | మయ్యగచ్ఛతి చేహస్థే ధర్మాత్మానౌ మహా రథౌ || 5.13.39

ఆశయా తౌ ధరిష్యేతే వనరాశ్చ మనస్వినః | హస్తాదానో ముఖాదానో నియతో వృక్ష మూలికః || 5.13.40

వానప్రస్థో భవిష్యామి హ్యదృష్ట్వా జనకాత్మజామ్ | సాగరానూపజే దేశే బహు మూల ఫలోదకే || 5.13.41

చితాం కృత్వా ప్రవేక్ష్యామి సమిద్ధమరణీ సుతమ్ | ఉపవిష్టస్య వా సమ్యగ్లిఞ్గినీం సాధయిష్యతః || 5.13.42

శరీరం భక్షయిష్యన్తి వాయసాః శ్వాపదాని చ | ఇదం మహర్షిభిర్దృష్టమ్ నిర్యాణమితి మే మతిః || 5.13.43

సమ్యగాపః ప్రవేక్ష్యామి న చేత్పశ్యామి జానకీమ్ | సుజాత మూలా సుభగా కీర్తి మాలా యశస్వినీ || 5.13.44

ప్రభగ్నా చిర రాత్రీయం మమ సీతామపశ్యతః | తాపసో వా భవిష్యామి నియతో వృక్ష మూలికః || 5.13.45

నేతః ప్రతిగమిష్యామి తామదృష్ట్వాసితేక్షణామ్ | యదీతః ప్రతిగచ్చామి సీతామనధిగమ్య తామ్ || 5.13.46

అఞ్గదస్సహితైస్సర్వైర్వానరైర్న భవిష్యతి | వినాశే బహవో దోషా జీవన్ భద్రాణి పశ్యతి || 5.13.47

తస్మాత్ ప్రాణాన్ ధరిష్యామి ధ్రువో జీవిత సఞ్గమః | ఏవం బహువిధం దుఃఖం మనసా ధారయన్ముహుః || 5.13.48

నాధ్యగచ్ఛత్తదా పారం శోకస్య కపి కుఙ్జరః | రావణం వా వధిష్యామి దశగ్రీవం మహాబలమ్ || 5.13.49

కామమస్తు హృతా సీతా ప్రత్యాచీర్ణం భవిష్యతి | అథవైనం సముత్ క్షిప్య ఉపర్యుపరి సాగరం || 5.13.50

రామాయోపహరిష్యామి పశుం పశు పతేరివ | అథవైనం సముత్ క్షిప్య ఉపర్యుపరి సాగరం || 5.13.50

రామాయోపహరిష్యామి పశుం పశుపతేరివ | ఇతి చిన్తాం సమాపన్నః సీతామనధిగమ్య తామ్ || 5.13.51

ధ్యాన శోక పరీతాత్మా చిన్తయామాస వానరః | యావత్సీతాం హి పశ్యామి రామ పత్నీం యశస్వినీమ్ || 5.13.52

తావదేతాం పురీం లఞ్కాం విచినోమి పునః పునః | సమ్పాతి వచనాచ్చాపి రామం యద్యానయామ్యహమ్ || 5.13.53

అపశ్యన్ రాఘవో భార్యాం నిర్దహేత్సర్వ వానరాన్ | ఇహైవ నియతాహారో వత్స్యామి నియతేన్ద్రియః || 5.13.54

న మత్కృతే వినశ్యేయుః సర్వే తే నరవానరాః | అశోక వనికా చేయం దృశ్యతే యా మహా ద్రుమా || 5.13.55

ఇమామధిగమిష్యామి న హీయం విచితా మయా | వసూన్రుద్రామః తథా దిత్యానశ్వినౌ మరుతో 2పి చ || 5.13.56

నమస్కృత్వా గమిష్యామి రక్షసాం శోక వర్ధనః | జిత్వా తు రాక్షసాన్ సర్వానిక్ష్వాకు కుల నన్దినీమ్ || 5.13.57

సంప్రదాస్యామి రామాయా యథా సిద్ధిం తపస్వినే | సః ముహూర్తమివ ధ్యాత్వా చిన్తా వగ్రథితేన్ద్రియః || 5.13.58

ఉదతిష్ఠన్మహా తేజా హనూమాన్ మారుతాత్మజః |

నమో స్తు రామాయ సలక్ష్మణాయ | దేవ్యై చ తస్యై జనకాత్మజాయై | నమో స్తు రుద్రేన్ద్ర యమానిలేభ్యో | నమో స్తు చన్ద్రార్క మరుద్గణేభ్యః || 5.13.59

స తేభ్యస్తు నమస్కృత్వా సుగ్రీవాయ చ మారుతిః | దిశస్సర్వాస్సమాలోక్యా హ్యశోక వనికాం ప్రతి || 5.13.60

స గత్వా మనసా పూర్వమశోక వనికాం శుభామ్ | ఉత్తరం చిన్తయామాస వానరో మారుతాత్మజః || 5.13.61

ధ్రువం తు రక్షో బహులా భవిష్యతి వనాకులా | అశోక వనికా పుణ్యా సర్వ సంస్కార సంస్కృతా || 5.13.62

రక్షిణశ్చాత్ర విహితా నూనం రక్షన్తి పాదపాన్ | భగవానపి సర్వాత్మా నాతిక్షోభం ప్రవాతి వై || 5.13.63

సంక్షిప్తో యం మయా త్మా చ రామార్థే రావణస్య చ | సిద్ధిం మే సంవిధాస్యన్తి దేవాః సర్షి గణాస్త్విహ || 5.13.64

బ్రహ్మా స్వయమ్భూర్భగవాన్ దేవాశ్చైవ దిశన్తు మే | సిద్ధిమగ్నిశ్చ వాయుశ్చ పురుహూతశ్చ వజ్రభృత్ || 5.13.65

వరుణః పాశ హస్తశ్చ సోమాదిత్యౌ తథైవ చ | అశ్వినౌ చ మహాత్మానౌ మరుతః సర్వ ఏవ చ || 5.13.66

సిద్ధిం సర్వాణి భూతాని భూతానాం చైవ యః ప్రభుః | దాస్యన్తి మమ యే చాన్యే హ్యదృష్టాః పథి గోచరాః || 5.13.67

తదున్నసం పాణ్డుర దన్తమవ్రణం | శుచి స్మితం పద్మ పలాశ లోచనమ్ | ద్రక్ష్యే తదార్యా వదనం కదాన్వహం | ప్రసన్న తారాధిప తుల్య దర్శనమ్ || 5.13.68

క్షుద్రేణ పాపేన నృశంస కర్మణా | సుదారుణాలాఞ్కృత వేష ధారిణా| బలాభిభూతా హ్యబలా తపస్వినీ | కథం ను మే దృష్ట పథే ద్య సా భవేత్ || 5.13.69

ఇత్యార్షే శ్రీమద్రామాయణే వాల్మీకీయ ఆదికావ్యే సున్దరకాణ్డే త్రయోదశస్సర్గః