సుందరకాండము - సర్గము 1

సర్గ – 1

తతో రావణనీతాయాః సీతాయాః శత్రుకర్శనః |

ఇయేష పదమన్వేష్టుం చారణాచరితే పథి || 5.1.1

దుష్కరం నిష్ప్రతిద్వన్ద్వం చికీర్షన్ కర్మ వానరః |

సముదగ్రశిరోగ్రీవో గవాంపతిరివాబభౌ || 5.1.2

అథ వైడూర్యవర్ణేషు శాద్వలేషు మహాబలః |

ధీరః సలిలకల్పేషు విచచార యథాసుఖమ్ || 5.1.3

ద్విజాన్విత్రాసయన్ధీమానురసా పాదపాన్హరన్ |

మృగాంశ్చ సుబహూన్నిఘ్నన్ప్రవృద్ధ ఇవ కేసరీ|| 5.1.4

నీలలోహితమఞ్జిష్ఠ పద్మవర్ణైః సితాసితైః |

స్వభావవిహితైశ్చిత్రైర్ధాతుభిః సమలంకృతమ్ || 5.1.5

కామరూపిభిరావిష్టమభీక్ష్ణం సపరిచ్ఛదైః |

యక్ష కిన్నర గన్ధర్వైర్దేవకల్పైశ్చ పన్నగైః || 5.1.6

స తస్య గిరివర్యస్య తలే నాగవరాయుతే |

తిష్ఠన్కపివరస్తత్ర హ్రదే నాగ ఇవా బభౌ || 5.1.7

స సూర్యాయ మహేన్ద్రాయ పవనాయ స్వయంభువే |

భూతేభ్యశ్చాఙ్జలిం కృత్వా చకార గమనే మతిమ్ || 5.1.8

అఙ్జలిం ప్రాణ్ముఖః కృత్వా పవనాయాత్మయోనయే |

తతో హి వవృధే గన్తుం దక్షిణో దక్షిణాం దిశమ్ || 5.1.9

ప్లవఞ్గప్రవరైర్దృష్టః ప్లవనే కృతనిశ్చయః |

వవృధే రామవృధ్ధ్యర్థమ్ సముద్ర ఇవ పర్వసు || 5.1.10

నిష్ప్రమాణశరీరః సంలిలఞ్ఘయిషురర్ణవమ్ |

బాహుభ్యాం పీడయామాస చరణాభ్యాం చ పర్వతమ్ || 5.1.11

స చచాలాచలశ్చాపి ముహూర్తం కపిపీడితః |

తరూణాం పుష్పితాగ్రాణాం సర్వం పుష్పమశాతయత్ || 5.1.12

తేన పాదపముక్తేన పుష్పౌఘేణ సుగన్దినా |

సర్వతః సంవృతః శైలో బభౌ పుష్పమయో యథా || 5.1.13

తేన చోత్తమవీర్యేణ పీడ్యమానః స పర్వతః |

సలిలం సమ్ప్రసుస్రావ మదం మత్త ఇవ ద్విపః || 5.1.14

పీడ్యమానస్తు బలినా మహేన్ద్రస్తేన పర్వతః |

రీతిర్నిర్వర్తయామాస కాఙ్చనాఙ్జనరాజతీః || 5.1.15

ముమోచ చ శిలాః శైలో విశాలాః సమనఃశిలాః |

మద్యమేనార్చిషా జుష్టా ధూమరాజీరివానలః || 5.1.16

గిరిణా పీడ్యమానేన పీడ్యమానాని సర్వతః |

గుహావిష్టాని భూతాని వినేదుర్వికృతైః స్వరైః|| 5.1.17

స మహాసత్త్వసంనాదః శైలపీడానిమిత్తజః |

పృథివీం పూరయామాస దిశశ్చోపవనాని చ || 5.1.18

శిరోభిః పృథుభిః సర్పా వ్యక్తస్వస్తికలక్షణైః |

వమన్తః పావకం ఘోరం దదంశుర్దశనైః శిలాః || 5.1.19

తాస్తదా సవిషైర్దష్టాః కుపితైస్తైర్మహాశిలాః|

జజ్జ్వలుః పావకోద్దీప్తా విభిదుశ్చ సహస్రధా || 5.1.20

యాని చౌషధజాలాని తస్మిన్ జాతాని పర్వతే |

విషఘ్నాన్యపి నాగానాం న శేకుః శమితుం విషమ్|| 5.1.21

భిద్యతే యం గిరిర్భూతైరితి మత్త్వా తపస్వినః |

త్రస్తా విద్యాధరాస్తస్మాదుత్పేతుః స్త్రీగణైః సహ|| 5.1.22

పానభూమిగతం హిత్వా హైమమాసనభాజనమ్ |

పాత్రణి చ మహార్హాణి కరకాంశ్చ హిరణ్మయాన్ || 5.1.23

లేహ్యానుచ్చావచాన్ భక్ష్యాన్ మాంసాని వివిదాని చ |

ఆర్షభాణి చ చర్మాణి ఖఢ్గాంశ్చ కనకత్సరూన్ || 5.1.24

కృతకణ్ఠగుణాః క్షీబా రక్తమాల్యానులేపనాః |

రక్తాక్షాః పుష్కరాక్షాశ్చ గగనం ప్రతిపేదిరే || 5.1.25

హారనూపురకేయూరపారిహార్యధరాః స్త్రియః |

విస్మితాః సస్మితాస్తస్థురాకాశే రమణైః సహ || 5.1.26

దర్శయన్తో మహావిద్యాం విద్యాధరమహర్షయః |

సహితాస్తస్థురాకాశే వీక్షాం చక్రుశ్చ పర్వతమ్|| 5.1.27

శుశ్రువుశ్చ తదా శబ్దమృషీణాం భావితాత్మనామ్|

చారణానాం చ సిద్ధానాం స్థితానాంవిమలేమ్బరే|| 5.1.28

ఏష పర్వతసంకాశో హనూమాన్మారుతాత్మజః |

తితీర్షతి మహావేగం సముద్రం మకరాలయమ్ || 5.1.29

రామార్థం వానరార్థం చ చికీర్షన్కర్మదుష్కరమ్ |

సముద్రస్య పరం పారం దుష్ప్రాపం ప్రాప్తుమిచ్ఛతి|| 5.1.30

ఇతి విద్యాధరాః శ్రుత్వా వచస్తేషాం మహాత్మనామ్ |

తమప్రమేయం దదృశుః పర్వతే వానరర్షభమ్ || 5.1.31

దుధువే చ స రోమాణి చకమ్పే చాచలోపమః |

ననాద సుమహానాదం సుమహానివ తోయదః || 5.1.32

ఆనుపూర్వ్యేణ వృత్తం చ లాఞ్గూలం లోమభిశ్చితమ్ |

ఉత్పతిష్యన్విచిక్షేప పక్షిరాజ ఇవోరగమ్ || 5.1.33

తస్య లాఞ్గూలమావిద్ధమత్త వేగస్య పృష్ఠతః |

దదృశే గరుడేనేవ హ్రియమాణో మహోరగః || 5.1.34

బాహూ సంస్తంభయామాస మహాపరిఘసంనిభౌ |

ససాద చ కపిః కట్యాం చరణౌ సఙ్చుకోచ చ || 5.1.35

సంహృత్య చ భుజౌ శ్రీమాంస్తథైవ చ శిరోధరామ్ |

తేజః సత్త్వం తతా వీర్యమావివేశ స వీర్యవాన్ || 5.1.36

మార్గమాలోకయన్దూరాదూర్ధ్వం ప్రణిహితేక్షణః |

రురోధ హృదయే ప్రాణానాకాశమవలోకయన్ || 5.1.37

పద్భ్యాం దృఢమవస్థానం కృత్వా స కపికుఙ్జరః |

నికుఙ్చ్య కర్ణౌ హనుమానుత్పతిష్యన్మహాబలః | వానరాన్వానరశ్రేష్థ ఇదం వచనమబ్రవీత్ || 5.1.38

యథా రాఘవనిర్ముక్తః శరః శ్వసనవిక్రమః |

గచ్ఛేత్తద్వద్గమిష్యామి లఙ్కాం రావణపాలితామ్ || 5.1.39

న హి ద్రక్ష్యామి యది తాం లఙ్కాయాం జనకాత్మజామ్ |

అనేనైవ హి వేగేన గమిష్యామి సురాలయమ్ || 5.1.40

యది వా త్రిదివే సీతాం న ద్రక్ష్యామ్యకృతశ్రమః |

బద్ధవా రాక్షసరాజానమానయిష్యామి రావణమ్ || 5.1.41

సర్వతా కృతకార్యో2హమేష్యామి సహ సీతయా |

ఆనయిష్యామి వా లఙ్కాం సముత్పాట్య సరావణామ్ || 5.1.42

ఏవముక్త్వా తు హనుమాన్వానరాన్వానరోత్తమః || 5.1.43

ఉత్పపాతాథ వేగేన వేగవానవిచారయన్ | సుపర్ణమివ చాత్మానం మేనే స కపికుఙ్జరః || 5.1.44

సముత్పతతి తస్మింస్తు వేగాత్తే నగరోహిణః |

సంహృత్య విటపాన్సర్వాన్సముత్పేతుః సమన్తతః || 5.1.45

స మత్తకోయష్టిమకాన్పాదపాన్పుష్పశాలినః |

ఉద్వహన్నూరువేగేన జగామ విమలేమ్బరే || 5.1.46

ఊరువేగోద్ధతా వృక్షా ముహూర్తం కపిమన్వయుః |

ప్రస్తితం దీర్ఘమధ్వానం స్వబన్ధుమివ బాన్ధవాః || 5.1.47

తమూరువేగోన్మథితాఃసాలాశ్చన్యే నగోత్తమాః|

అనుజగ్ముర్హనూమన్తం సైన్యా ఇవ మహీపతిమ్ || 5.1.48

సుపుష్పితాగ్రైర్బహుభిః పాదపైరన్వితః కపిః |

హనుమాన్పర్వతాకారో బభూవాద్భుతదర్శనః || 5.1.49

సారవన్తోథ యే వృక్షా న్యమజ్జం లవణామ్భసి |

భయాదివ మహేన్ద్రస్య పర్వతా వరుణాలయే || 5.1.50

స నానాకుసుమైః కీర్ణః కపిః సాఞ్కురకోరకైః |

శుశుభే మేఘసఞ్కాశః ఖద్యోతైరివ పర్వతః || 5.1.51

విముక్తాస్తస్య వేగేన ముక్త్వా పుష్పాణి తే ద్రుమాః |

అవశీర్యన్త సలిలే నివృత్తాః సుహృదో యథా || 5.1.52

లఘుత్వేనోపపన్నం తద్విచిత్రం సాగరే2పతత్ |

ద్రుమాణాం వివిధం పుష్పం కపివాయుసమీరితమ్ || 5.1.53

తారాచితమివాకాశం ప్రబభౌ స మహార్ణవః |

పుష్పౌఘేనానుబద్ధేన నానావర్ణేన వానరః |

బభౌ మేఘ ఇవాకాశే విద్యుద్గణవిభూషితః || 5.1.54

తస్య వేగసముద్భూతైః పుష్పైస్తోయమదృశ్యత || 5.1.55

తారాభిరభిరామాభిరుదితాభిరివామ్బరమ్ |

తస్యామ్బరగతౌ బాహూ దదృశాతే ప్రసారితౌ || 5.1.56

పర్వతాగ్రాద్వినిష్క్రాన్తౌ పఙ్చాస్యావివ పన్నగౌ |

పిబన్నివ బభౌ చాపి సోర్మిమాలం మహార్ణవమ్ || 5.1.57

పిపాసురివ చాకాశం దదృశే స మహాకపిః ||

తస్య విద్యుత్ప్రభాకారే వాయుమార్గానుసారిణః || 5.1.58

నయనే విప్రకాశేతే పర్వతస్థావివానలౌ |

పిఞ్గే పిఞ్గాక్షముఖ్యస్య బృహతీ పరిమణ్డలే || 5.1.59

చక్షుషీ సంప్రకాశేతే చన్ద్రసూర్యావివ స్థితౌ |

ముఖం నాసికయా తస్య తామ్రయా తామ్రమాబభౌ || 5.1.60

సన్ధ్యయా సమభిస్పృష్టం యథా తత్సూర్యమణ్డలమ్ |

లాఞ్గూలం చ సమావిద్ధం ప్లవమానస్య శోభతే || 5.1.61

అమ్బరే వాయుపుత్రస్య శక్రధ్వజ ఇవోచ్ఛ్రితమ్ |

లాఞ్గూలచక్రేణ మహాఙ్శుక్లదంష్ఠ్రో2నిలాత్మజః | 5.1.62

వ్యరోచత మహాప్రాజ్ఞః పరివేషీవ భాస్కరః |

స్ఫిగ్దేశేనాభితామ్రేణ రరాజ స మహాకపిః || 5.1.63

మహతా దారితేనేవ గిరిర్గైరికధాతునా |

తస్య వానరసింహస్య ప్లవమానస్య సాగరమ్ || 5.1.64

కక్షాన్తరగతో వాయుర్జీమూత ఇవ గర్జతి |

ఖే యథా నిపతత్యుల్కా హ్యుత్తరాన్తాద్వినిఃసృతా || 5.1.65

దృశ్యతే సానుబన్ధా చ తథా స కపికుఙ్జరః |

పతత్పతఞ్గసంకాశో వ్యాయతః శుశుభే కపిః || 5.1.66

ప్రవృద్ధ ఇవ మాతఞ్గః కక్ష్యయా బధ్యమానయా |

ఉపరిష్టాచ్ఛరీరేణ ఛాయయా చావగాఢయా || 5.1.67

సాగరే మారుతావిష్టా నౌరివాసీత్తదా కపిః |

యం యం దేశం సముద్రస్య జగామ స మహాకపిః |

స స తస్యోరువేగేన సోన్మాద ఇవ లక్ష్యతే || 1.5.68

సాగరస్యోర్మిజాలానామురసా శైలవర్ష్మణామ్ |

అభిఘ్నంస్తు మహావేగః పుప్లువే స మహాకపిః || 1.5.69

కపివాతశ్చ బలవాన్ మేఘవాతశ్చ నిఃసృతః |

సాగరం భీమనిర్ఘోషం కమ్పయామాసతుర్భృశమ్ || 1.5.70

వికర్షన్నూర్మిజాలాని బృహన్తి లవణామ్భసి |

పుప్లువే కపిశార్దూలో వికిరన్నివ రోదసీ || 5.1.71

మేరుమన్దరసంకాశానుద్ధతాన్ స మహార్ణవే |

అత్యక్రామన్మహావేగస్తరఞ్గాన్గణయన్నివ || 5.1.71

తస్య వేగసముద్ధూతం జలం సజలదం తదా |

అమ్బరస్థం విబభ్రాజ శారదాభ్రమివాతతమ్ ||

తిమినక్రఝషాః కూర్మా దృశ్యన్తే వివృతాస్తదా |

వస్త్రాపకర్షణేనేవ శరీరాణి శరీరిణామ్ || 5.1.74

ప్లవమానం సమీక్ష్యాథ భుజఞ్గాః సాగరాలయాః |

వ్యోమ్ని తం కపిశార్దూలం సుపర్ణ ఇతి మేనిరే || 5.1.75

దశయోజనవిస్తీర్ణా త్రింశద్యోజనమాయతా |

ఛాయా వానరసింహస్య జలే చారుతరాభవత్ || 5.1.76

శ్వేతాభ్రఘనరాజీవ వాయుపుత్రానుగామినీ |

తస్య సా శుశుభే ఛాయా వితతా లవణామ్భసి || 5.1.77

శుశుభే స మహాతేజా మహాకాయో మహాకపిః |

వాయుమార్గే నిరాలమ్బే పక్షవానివ పర్వతః || 5.1.78

యేనాసౌ యాతి బలవాన్వేగేన కపికుఙ్జరః |

తేన మార్గేణ సహసా ద్రోణీకృత ఇవార్ణవః || 5.1.79

ఆపాతే పక్షిసంఘానాం పక్షిరాజ ఇవ వ్రజన్ |

హనుమాన్మేఘజాలాని ప్రకర్షన్మారుతో యథా || 5.1.80

పాణ్డురారుణవర్ణాని నీలమాఙ్జిష్ఠకాని చ |

కపినాకృష్యమాణాని మహాభ్రాణి చకాశిరే ||

ప్రవిశన్నభ్రజాలానినిష్పతంశ్చ పునః పునః |

ప్రచ్ఛన్నశ్చ ప్రకాశశ్చ చన్ద్రమా ఇవ లక్ష్యతే || 5.1.82

ప్లవమానం తు తం దృష్ట్వా ప్లవఞ్గం త్వరితం తదా |

వవృషుః పుష్పవర్షాణి దేవగన్ధర్వదానవాః || 5.1.83

తతాప న హి తం సూర్యః ప్లవన్తం వానరోత్తమమ్ |

సిషేవే చ తదా వాయూ రామకార్యార్ధసిద్ధయే || 5.1.84

ఋషయస్తుష్టువుశ్చైనం ప్లవమానం విహాయసా |

జగుశ్చ దేవగన్ధర్వాః ప్రశంసన్తో మహౌజసమ్ || 5.1.85

నాగాశ్చ తుష్టువుర్యక్షా రక్షాంసి విబుధాః ఖగాః |

ప్రేక్ష్య సర్వే కపివరం సహసా విగతక్లమమ్ || 5.1.86

తస్మిన్ ప్లవగశార్దూలే ప్లవమానే హనూమతి |

ఇక్ష్వాకుకులమానార్థీ చిన్తయామాస సాగరః || 5.1.87

సాహాయ్యం వానరేన్ద్రస్య యది నాహం హనూమతః |

కరిష్యామి భవిష్యామి సర్వవాచ్యో వివక్షతామ్ || 5.1.88

అహమిక్ష్వాకునాథేన సగరేణ వివర్ధతః |

ఇక్ష్వాకుసచివశ్చాయం నావసీదితుమర్హతి || 5.1.89

తథా మయా విధాతవ్యం విశ్రమేత యథా కపిః || 5.1.90

శేషం చ మయి విశ్రాన్తః సుఖేనాతిపతిష్యతి |

ఇతి కృత్వా మతిం సాధ్వీం సముద్రశ్ఛన్నమమ్భసి || 5.1.91

హిరణ్యనాభం మైనాకమువాచ గిరిసత్తమమ్ |

త్వమిహాసురసంఘానాం పాతాళతలవాసినాం |

దేవరాజ్ఞా గిరిశ్రేష్ఠ పరిఘః సంనివేశితః |

త్వమేషాం జ్ఞాతవీర్యాణాం పునరేవోత్పతిష్యతామ్ || 5.1.93

పాతాళస్యాప్రమేయస్య ద్వారమావృత్య తిష్ఠసి |

తిర్యగూర్ధ్వమధశ్చైవ శక్తిస్తే శైల వర్ధితుమ్ || 5.1.94

తస్మాత్సఙ్చోదయామి త్వాముత్తిష్ఠ నగసత్తమ |

న ఏష కపిశార్దూలస్త్వముపర్యేతి వీర్యవాన్ || 5.1.95

హనూమాన్రామకార్యార్థం భీమకర్మా ఖమాప్లుతః |

అస్య సాహ్యం మయా కార్యమిక్ష్వాకుకులవర్తినః ||5.1.96

మమ హీక్ష్వాకవః పూజ్యాః పరం పూజ్యతమాస్తవ |

కురు సాచివ్యమస్మాకం న నః కార్యమతిక్రమేత్ | |5.1.97

కర్తవ్యమకృతం కార్యం సతాం మన్యుముదీరయేత్ |

సలిలాదూర్ధ్వముత్తిష్ఠ తిష్ఠత్వేష కపిస్త్వయి || 5.1.98

అస్మాకమతిథిశ్చైవ పూజ్యశ్చ ప్లవతాం వరః |

చామీకరమహానాభ దేవగన్ధర్వ సేవిత || 5.1.99

హనుమాంస్త్వయి విశ్రాన్తస్తతః శేషం గమిష్యతి |

కాకుత్థ్సస్యానృశంస్యం చ మైథిల్యాశ్చ వివాసనమ్ || 5.1.100

శ్రమం చ ప్లవగేన్ద్రస్య సమీక్ష్యోత్థాతుమర్హసి |

హిరణ్య నాభో మైనాకో నిశమ్య లవణామ్భసః|| 5.1.101

ఉత్పపాత జలాత్తూర్ణం మహాద్రుమలతాయుతః |

స సాగరజలం భిత్త్వా బభూవాభ్యుత్థితస్తదా || 5.1.102

యథా జలధరం భిత్త్వా దీప్తరశ్మిర్దివాకరః |

స మహాత్మా ముహూర్తేన సర్వతః సలిలావృతః || 5.1.103

దర్శయామాస శృఞ్గాణి సాగరేణ నియోజితః |

ఆదిత్యోదయసంకాశైరాలిఖద్భిరివామ్బరమ్ |

శాతకుమ్భమయైః శృఞ్గైః సకిన్నరమహోరగైః || 5.1.104

తప్తజామ్బూనదైః శృఞ్గైః పర్వతస్య సముత్థితైః || 5.1.105

ఆకాశం శస్త్రసంకాశమభవత్కాఙ్చనప్రభమ్ |

జాతరూపమయైః శృఞ్గైర్భ్రాజమానైః స్వయంప్రభైః || 5.1.106

ఆదిత్యశతసంకాశః సో2భవద్గిరిసత్తమః |

తముత్థితమసంగేన హనుమానగ్రతః స్థితమ్ || 5.1.107

మధ్యే లవణతోయస్య విఘ్నోయమితి నిశ్చితః |

స తముచ్ఛ్రిత మత్యర్థం మహావేగో మహాకపిః || 5.1.108

ఉరసా పాతయామాస జీమూతమివ మారుతః |

స తదా పాతితస్తేన కపినా పర్వతోత్తమః || 5.1.109

బుద్ధ్వా తస్య కపేర్వేగం జహర్ష చ ననన్ద చ |

తమాకాశగతం వీరమాకాశే సముపస్థితః || 5.1.110

ప్రీతో హృష్టమనా వాక్యమబ్రవీత్పర్వతః కపిమ్ |

మానుషం ధారయన్రూపమాత్మనః శిఖరే స్థితః || 5.1.111

దుష్కరం కృతావన్కర్మ త్వమిదం వానరోత్తమ |

నిపత్య మమ శృఞ్గేషు విశ్రమస్వ యథాసుఖమ్ || 5.1.112

రాఘవస్య కులే జాతైరుదధిః పరివర్ధితః |

స త్వాం రామహితే యుక్తం ప్రత్యర్చయతి సాగరః || 5.1.113

కృతే చ ప్రతికర్తవ్యమేష ధర్మః సనాతనః |

సో2యం తత్ప్రతికారార్థీ త్వత్తః సంమానమర్హతి || 5.1.114

త్వన్నిమిత్తమనేనాహం బహుమానాత్ప్రచోదితః |

తిష్ఠ త్వం కపిశార్దూల మయి విశ్రమ్య గమ్యతామ్ || 5.1.115

తవ సానుషు విశ్రాన్తః శేషం ప్రక్రమతామితి |

యోజనానాం శతం చాపి కపిరేష సమాప్లుతః || 5.1.116

తదిదం గన్ధవత్స్వాదు కన్దమూలఫలం బహు |

తదాస్వాద్య హరిశ్రేష్థ విశ్రాన్తో2ను గమిష్యసి || 5.1.117

అస్మాకమపి సమ్బన్ధః కపిముఖ్య త్వయాస్తి వై |

ప్రఖ్యాతస్త్రిషు లోకేషు మహాగుణపరిగ్రహః || 5.1.118

వేగవన్తః ప్లవన్తో యే ప్లవగా మారుతాత్మజ |

తేషాం ముఖ్యతమం మన్యే త్వామహం కపికుఙ్జర || 5.1.119

అతిథిః కిలపూజార్హః ప్రాకృతోపి విజానతా |

ధర్మం జిజ్ఙాసమానేన కిం పునస్త్వాదృశో మహాన్ || 5.1.120

త్వం హి దేవవరిష్ఠస్య మారుతస్య మహాత్మనః |

పుత్రస్తస్యైవ వేగేన సదృశః కపికుఙ్జర || 5.1.121

పూజితే త్వయి ధర్మజ్ఙ పూజాం ప్రాప్నోతి మారుతః |

తస్మాత్త్వం పూజనీయో మే శృణు చాప్యత్ర కారణమ్ || 5.1.122

పూర్వం కృతయుగే తాత పర్వతాః పక్షిణో2భవన్ |

తే పి జగ్ముర్దిశః సర్వా గరుడానిలవేగినః || 5.1.123

తతస్తేషు ప్రయాతేషు దేవసంఘాః సహర్షిభిః |

భూతాని చ భయం జగ్ముస్తేషాం పతనశఞ్కయా|| 5.1.124

తతః క్రుద్ధః సహస్రాక్షః పర్వతానాం శతక్రతుః |

పక్షాంశ్చిచ్ఛేద వజ్రేణ తత్ర తత్ర సహస్రశః || 5.1.125

స మాముపాగతః క్రుద్ధో వజ్రముద్యమ్య దేవరాట్ |

తతోహం సహసా క్షిప్తః శ్వసనేన మహాత్మనా || 5.1.126

అస్మిన్లవణతోయే చ ప్రక్షిప్తః ప్లవగోత్తమ |

గుప్తపక్షసమగ్రశ్చ తవ పిత్రాభిరక్షితః || 5.1.127

తతో2హం మానయామి త్వాం మాన్యో హి మమ మారుతః |

త్వయా మే హ్యేష సంబన్ధః కపిముఖ్య మహాగుణః || 5.1.128

అస్మిన్నేవంగతే కార్యే సాగరస్య మమైవ చ |

ప్రీతిం ప్రీతమనాః కర్తుం త్వమర్హసి మహాకపే || 5.1.129

శ్రమం మోక్షయ పూజాం చ గృహాణ కపిసత్తమ |

ప్రీతిం చ బహుమన్యస్వ ప్రీతో2స్మి తవ దర్శనాత్ || 5.1.130

ఏవముక్తః కపిశ్రేష్ఠస్తం నగోత్తమమబ్రవీత్ |

ప్రీతో2స్మి కృతమాతిథ్యం మన్యురేషో2పనీయతామ్ || 5.1.131

త్వరతే కార్యకాలో మే అహశ్చాప్యతివర్తతే |

ప్రతిజ్ఙా చ మయా దత్తా న స్థాతవ్యమిహాన్తరే || 5.1.132

ఇత్యుక్త్వా పాణినా శైలమాలభ్య హరిపుఞ్గవః |

జగామాకాశమావిశ్య వీర్యవాన్ ప్రహసన్నివ || 5.1.133

స పర్వతసముద్రాభ్యాం బహుమానాదవేక్షితః |

పూజితశ్చోపపన్నాభిరాశీర్భిరనిలాత్మజః || 5.1.134

అథోర్ధ్వం దూరముత్ప్లుత్య హిత్వా శైలమహార్ణవౌ |

పితుః పన్థానమాస్థాయ జగామ విమలే2మ్బరే || 5.1.135

భూయశ్చోర్ధ్వం గతిం ప్రాప్య గిరిం తమవలోకయన్ |

వాయుసూనుర్నిరాలమ్బే జగామ విమలే2మ్బరే || 5.1.136

తద్ద్వితీయం హనుమతో దృష్ట్వా కర్మ సుదుష్కరమ్ |

ప్రశశంసుః సురాః సర్వే సిద్ధాశ్చ పరమర్షయః || 5.1.137

దేవతాశ్చాభవన్ హృష్టాస్తత్రస్థాస్తస్య కర్మణా |

కాఙ్చనస్య సునాభస్య సహస్రాక్షశ్చ వాసవః || 5.1.138

ఉవాచ వచనం ధీమాన్ పరితోషాత్సగద్గదమ్ |

సునాభం పర్వతశ్రేష్ఠం స్వయమేవ శచీపతిః || 5.1.139

హిరణ్యనాభ శైలేన్ద్ర పరితుష్టోస్మి తే భృశమ్ |

అభయం తే ప్రయచ్ఛామి తిష్ఠ సౌమ్య యథాసుఖమ్ || 5.1.140

సాహ్యం కృతం తే సుమహద్విక్రాన్తస్య హనూమతః |

క్రమతో యోజనశతం నిర్భయస్య భయే సతి || 5.1.141

రామస్యైష హ దౌత్యేన యాతి దాశరథేర్హరిః |

సత్క్రియాం కుర్వతా శక్యా తోషితోస్మి దృఢం త్వయా || 5.1.142

తతః ప్రహర్షమలభద్విపులం పర్వతోత్తమః |

దేవతానాం పతిం దృష్ఠ్వా పరితుష్టం శతక్రతుమ్ || 5.1.143

స వై దత్తవరః శైలో బభూవావస్థితస్తదా |

హనుమాంశ్చ ముహూర్తేన వ్యతిచక్రామ సాగరమ్ || 5.1.144

తతో దేవాః సగన్ధర్వాః సిద్ధాశ్చ పరమర్షయః |

అబ్రువన్ సూర్యసంకాశాం సురసాం నాగమాతరమ్ || 5.1.145

అయం వాతాత్మజః శ్రీమాన్ప్లవతే సాగరోపరి |

హనుమాన్నామ తస్య త్వం ముహూర్తం విఘ్నమాచర || 5.1.146

రాక్షసం రూపమాస్థాయ సుఘోరం పర్వతోపమమ్ |

దంష్ట్రాకరాళం పిఞ్గాక్షం వక్త్రం కృత్వా నభఃస్పృశమ్ || 1.5.147

బలమిచ్చ్హామహే జ్ఞాతుం భూయశ్చాస్య పరాక్రమమ్ |

త్వాం విజేష్యత్యుపాయేన విషదం వా గమిష్యతి || 1.5.148

ఏవముక్తా తు సా దేవీ దైవతైరభిసత్కృతా |

సముద్రమధ్యే సురసా బిభ్రతీ రాక్షసం వపుః || 5.1.149

వికృతం చ విరూపం చ సర్వస్య చ భయావహమ్ |

ప్లవమానం హనూమన్తమావృత్యేదమువాచ హ || 5.1.150

మమ భక్షః ప్రదిష్ఠస్త్వమీశ్వరైర్వానరర్షభ |

అహం త్వా భక్షయిష్యామి ప్రవిశేదం మమాననమ్ || 5.1.151

ఏవముక్తః సురసయా ప్రాఙ్జలిర్వానరర్షభః |

ప్రహృష్ఠవదనః శ్రీమానిదం వచనమబ్రవీత్ || 5.1.152

రామో దాశరథిర్నామ ప్రవిష్టో దణ్ఢకావనమ్ |

లక్ష్మణేన సహ భ్రాత్రా వైదేహ్యా చాపి భార్యయా || 5.1.153

అన్యకార్యవిషక్తస్య బద్ధవైరస్య రాక్షసైః |

తస్య సీతా హృతా భార్యా రావణేన యశస్వినీ || 5.1.154

తస్యాః సకాశం దూతోహం గమిష్యే రామశాసనాత్ |

కర్తుమర్హసి రామస్య సాహ్యం విషయవాసిని || 5.1.155

అథవా మైథిలీం దృష్ట్వా రామం చాక్లిష్టకారిణమ్ |

ఆగమిష్యామి తే వక్త్రం సత్యం ప్రతిశృణోమి తే || 5.1.156

ఏవముక్తా హనుమతా సురసా కామరూపిణీ |

అబ్రవీన్నాతివర్తేన కశ్చిదేష వరో మమ || 5.1.157

తద్దృష్ఠ్వా వ్యాదితం త్వాస్యం వాయుపుత్రః సు బుద్ధిమాన్ |

స సంక్షిప్యాత్మనః కాయం బభూవాఞ్గుష్ఠమాత్రకః || 5.1.158

సోభిపత్యాశు తద్వక్త్రం నిష్పత్య చ మహాజవః |

అన్తరిక్షే స్థితః శ్రీమానిదం వచనమబ్రవీత్ || 5.1.159

ప్రవిష్ఠోస్మి హి తే వక్త్రం దాక్షాయణి నమో2స్తు తే |

గమిష్యే యత్ర వైదేహీ సత్యం చాస్తు వచస్తవ || 5.1.160

తం దృష్ట్వా వదనాన్ముక్తం చన్ద్రం రాహుముఖాదివ |

అబ్రవీత్సురసా దేవీ స్వేన రూపేణ వానరమ్ || 5.1.161

అర్థసిద్ధ్యై హరిశ్రేష్ఠ గచ్ఛ సౌమ్య యథాసుఖమ్ |

సమానయ చ వైదేహీం రాఘవేణ మహాత్మనా || 5.1.162

తత్తృతీయం హనుమతో దృష్ట్వా కర్మ సుదుష్కరమ్ |

సాధు సాధ్వితి భూతాని ప్రశశంసుస్తదా హరిమ్ || 5.1.163

స సాగరమనాధృష్యమభ్యేత్య వరుణాలయమ్ |

జగామాకాశమావిశ్య వేగేన గరుణోపమః || 5.1.164

సేవితే వారిధారిభిః పతగైశ్చ నిషేవితే

చరితే కైశికాచార్యైరైరావతనిషేవితే || 5.1.165

సింహకుఙ్జరశార్దూలపతగోరగవాహనైః |

విమానైః సంపతద్భిశ్చ విమలైః సమలంకృతే || 5.1.166

వజ్రాశనిసమాఘాతైః పావకైరుపశోభితే |

కృతపుణ్యైర్మహాభాగైః స్వర్గజిద్భిరలంకృతే || 5.1.167

బహతా హవ్యమత్యర్థం సేవితే చిత్రభానునా |

గ్రహనక్షత్రచన్ద్రార్కతారాగణవిభూషితే || 5.1.168

మహర్షిగణగన్ధర్వనాగయక్షసమాకులే |

వివిక్తే విమలే విశ్వే విశ్వావసునిషేవితే || 5.1.169

దేవరాజగజాక్రాన్తే చన్ద్రసూర్యపథే శివే |

వితానే జీవలోకస్య వితతే బ్రహ్మనిర్మితే || 5.1.170

బహుశః సేవితే వీరైర్విద్యాధరగణైర్వరైః |

జగామ వాయుమార్గ తు గరుత్మానివ మారుతి।। 5.1.171

ప్రదృశ్యమానః సర్వత్ర హనుమాన్మారుతాత్మజః |

భేజే2మ్బరం నిరాలమ్బం లమ్బపక్ష ఇవాద్రిరాట్ || 5.1.172

ప్లవమానం తు తం దృష్ట్వా సింహికా నామ రాక్షసీ |

మనసా చిన్తయామాస ప్రవృద్ధా కామరూపిణీ || 5.1.173

అద్య దీర్ఘస్య కాలస్య భవిష్యామ్యహమాశితా |

ఇదం హి మే మహత్సత్త్వం చిరస్య వశమాగతమ్ || 5.1.174

ఇతి సఙ్చిన్త్య మనసా ఛాయామస్య సమక్షిపత్ |

ఛాయాయాం గృహ్యమాణాయాం చిన్తయామాస వానరః || 5.1.175

సమాక్షిప్తోస్మి సహసా పఙ్గూకృతపరాక్రమః |

ప్రతిలోమేన వాతేన మహానౌరివ సాగరే || 5.1.176

తిర్యగూర్ధ్వమధశ్చైవ వీక్షిమాణస్తతః కపిః |

దదర్శ స మహత్సత్త్వముత్థితం లవణామ్భసి || 5.1.177

తద్ధృష్ట్వా చిన్తయామాస మారుతిర్వికృతాననమ్ |

కపిరాజేన కథితం సత్త్వమద్భుతదర్శనమ్ || 5.1.178

ఛయగ్రాహి మహావిర్య తదిదం నత్ర సంశయః |

స తాం బుద్ధ్వార్థతత్త్వేన సింహికాం మతిమాన్కపిః |

వ్యవర్ధత మహాకాయః ప్రవృషీవ బలాహకః || 5.1.179

తస్య సా కాయముద్వీక్ష్య వర్ధమానం మహాకపేః |

వక్త్రం ప్రసారయామాస పాతాళాన్తరసన్నిభమ్ || 5.1.180

ఘనరాజీవ గర్జన్తీ వానరం సమభిద్రవత్ || 5.1.181

స దదర్శ తతస్తస్యా వికృతం సుమహన్ముఖమ్ |

కాయమాత్రం చ మేధావీ మర్మాణి చ మహాకపిః || 5.1.182

స తస్యా వివృతే వక్త్రే వజ్రసంహననః కపిః |

సంక్షిప్య ముహురాత్మానం నిష్పపాత మహాబలః || 5.1.183

ఆస్యే తస్యా నిమజ్జన్తం దదృశుః సిద్ధచారణాః |

గ్రస్యమానం యథా చన్ద్రం పూర్ణం పర్వణి రాహుణా || 5.1.184

తతస్తస్య నఖైస్తీక్ణైర్మర్మాణ్యుత్కృత్య వానరః |

ఉత్పపాతాథ వేగేన మనః సంపాతవిక్రమః || 5.1.185

తాం తు దృష్ట్వా చ ధృత్యా చ దాక్షిణ్యేన నిపాత్య చ |

స కపిప్రవరో వేగాద్వవృధే పునరాత్మవాన్ || 5.1.186

హృతహృత్సా హనుమతా పపాత విధురా2మ్భసి

తాం హతాం వానరేణాశు పతితాం వీక్ష్య సింహికామ్ |

భూతాన్యాకాశచారీణి తమూచుః ప్లవగోత్తమమ్ || 5.1.187

భీమమద్య కృతం కర్మ మహత్సత్త్వం త్వయా హతమ్ |

సాధయార్థమభిప్రేతమరిష్ఠం ప్లవతాం వర || 5.1.188

యస్య త్వేతాని చత్వారి వానరేన్ద్ర చథా తవ |

ధృతిర్దృష్టిర్మతిర్దాక్ష్యం స కర్మసు న సీదతి || 5.1.189

స తైః సంభావితః పూజ్యః ప్రతిపన్నప్రయోజనః |

జగామాకాశమావిశ్య పన్నగాశనవత్కపిః || 5.1.190

ప్రాప్తభూయిష్ఠ పారస్తు సర్వతః ప్రతిలోకయన్ |

యోజనానాం శతస్యాన్తే వనరాజిం దదర్శ సః || 5.1.191

దదర్శ చ పతన్నేవ వివిధద్రుమభూషితమ్ |

ద్వీపం శాఖామృగశ్రేష్ఠో మలయోపవనాని చ || 5.1.192

సాగరం సాగరానూపం సాగరానూపజాన్ ద్రుమాన్ | సాగరస్య చ పత్నీనాం ముఖాన్యపి విలోకయన్ || 5.1.193

స మహామేఘసంకాశం సమీక్ష్యాత్మానమాత్మవాన్ | నిరున్ధన్తమివాకాశం చకార మతిమాన్ మతిమ్ || 5.1.194

కాయవృద్ధిం ప్రవేగం చ మమ దృష్ట్వైవ రాక్షసాః |

మయి కౌతూహలం కుర్యురితి మేనే మహాకపిః || 5.1.195

కాయవృద్ధిం ప్రవేగం చ మమ దృష్ట్వైవ రాక్షసాః |

మయి కౌతూహలం కుర్యురితి మేనే మహాకపిః ||

తతః శరీరం సంక్షిప్య తన్మహీధరసన్నిభమ్ |

పునః ప్రకృతిమాపేదే వీతమోహ ఇవాత్మవాన్ || 5.1.196

తద్రూపమతిసంక్షిప్య హనుమాన్ ప్రకృతౌ స్థితః

త్రీన్ క్రమానివ విక్రమ్య బలివీర్యహరో హరిః || 5.1.197

స చారునానావిధరూపధారీ |

పరం సమాసాద్య సముద్రతీరమ్ |

పరైరశక్యః ప్రతిపన్నరూపః |

సమీక్షితాత్మా సమవేక్షితార్థః || 5.1.198

తతః స లమ్బస్య గిరేః సమృద్ధే |

విచిత్రకూటే నిపపాత కూటే |

సకేతకోద్దాలకనాళికేరే |

మహాభ్రకూటప్రతిమో మహాత్మా || 5.1.199

తతస్తు సంప్రాప్య సముద్రతీరం |

సమీక్ష్య లఞ్కాం గిరివర్యమూర్ధ్ని |

కపిస్తు తస్మిన్నిపపాత పర్వతే |

విధూయ రూపం వ్యథయన్మగద్విజాన్ || 5.1.200

స సాగరం దానవపన్నగాయుతం |

బలేన విక్రమ్య మహోర్మిమాలినమ్ |

నిపత్య తీరే చ మహోదధేస్తదా |

దదర్శ లఞ్కామమరావతీమివ || 5.1.201

ఇత్యార్షే శ్రీ మద్రామాయణే ఆదికావ్యే సున్దరకాణ్డే ప్రథమః సర్గః ||