శాంతి పర్వము - అధ్యాయము - 136
| ←ముందరి అధ్యాయము | వ్యాస మహాభారతము (శాంతి పర్వము - అధ్యాయము - 136) వేద వ్యాసుడు |
తరువాతి అధ్యాయము→ |
| వ్యాస మహాభారతము | |||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| |||||||||||||||||||||
1 [య]
సర్వత్ర బుథ్ధిః కదితా శరేష్ఠా తే భరతర్షభ
అనాగతా తదొత్పన్నా థీర్ఘసూత్రా వినాశినీ
2 తథ ఇచ్ఛామి పరాం బుథ్ధిం శరొతుం భరతసత్తమ
యదా రాజన న ముహ్యేత శత్రుభిః పరివారితః
3 ధర్మార్దకుశలప్రాజ్ఞ సర్వశాస్త్రవిశారథ
పృచ్ఛామి తవా కురు కశ్రేష్ఠ తన మే వయాఖ్యాతుమ అర్హసి
4 శత్రుభిర బహుభిర గరస్తొ యదా వర్తేత పార్దివః
ఏతథ ఇచ్ఛామ్య అహం శరొతుం సర్వమ ఏవ యదావిధి
5 విషమస్దం హి రాజానం శత్రవః పరిపన్దినః
బహవొ ఽపయ ఏకమ ఉథ్ధర్తుం యతన్తే పూర్వతాపితాః
6 సర్వతః పరార్ద్యమానేన థుర్బలేన మహాబలైః
ఏకేనైవాసహాయేన శక్యం సదాతుం కదం భవేత
7 కదం మిత్రమ అరిం చైవ విన్థేత భరతర్షభ
చేష్టితవ్యం కదం చాద శత్రొర మిత్రస్య చాన్తరే
8 పరజ్ఞాత లక్షణే రాజన్న అమిత్రే మిత్రతాం గతే
కదం ను పురుషః కుర్యాత కిం వా కృత్వా సుఖీ భవేత
9 విగ్రహం కేన వా కుర్యాత సంధిం వా కేన యొజయేత
కదం వా శత్రుమధ్యస్దొ వర్తేతాబలవాన ఇతి
10 ఏతథ వై సర్వకృత్యానాం పరం కృత్యం పరంతప
నైతస్య కశ చిథ వక్తాస్తి శరొతా చాపి సుథుర్లభః
11 ఋతే శాంతనవాథ భీష్మాత సత్యసంధాజ జితేన్థ్రియాత
తథ అన్విష్య మహాబాహొ సర్వమ ఏతథ వథస్వ మే
12 [భ]
తవథ యుక్తొ ఽయమ అనుప్రశ్నొ యుధిష్ఠిర గుణొథయః
శృణు మే పుత్ర కార్త్స్న్యేన గుహ్యమ ఆపత్సు భారత
13 అమిత్రొ మిత్రతాం యాతి మిత్రం చాపి పరథుష్యతి
సామర్ద్య యొగాత కార్యాణాం తథ్గత్యా హి సథాగతిః
14 తస్మాథ విశ్వసితవ్యం చ విగ్రహం చ సమాచరేత
థేశం కాలం చ విజ్ఞాయ కార్యాకార్యవినిశ్చయే
15 సంధాతవ్యం బుధైర నిత్యం వయవస్యం చ హితార్దిభిః
అమిత్రైర అపి సంధేయం పరాణా రక్ష్యాశ చ భారత
16 యొ హయ అమిత్రైర నరొ నిత్యం న సంథధ్యాథ అపణ్డితః
న సొ ఽరదమ ఆప్నుయాత కిం చిత ఫలాన్య అపి చ భారత
17 యస తవ అమిత్రేణ సంధత్తే మిత్రేణ చ విరుధ్యతే
అర్దయుక్తిం సమాలొక్య సుమహథ విన్థతే ఫలమ
18 అత్రాప్య ఉథాహరన్తీమమ ఇతిహాసం పురాతనమ
మార్జారస్య చ సంవాథం నయగ్రొధే మూషకస్య చ
19 వనే మహతి కస్మింశ చిన నయగ్రొధః సుమహాన అభూత
లతా జాలపరిచ్ఛన్నొ నానాథ్విజ గణాయుతః
20 సకన్ధవాన మేఘసంకాశః శీతచ ఛాయొ మనొరమః
వైరన్త్యమ అభితొ జాతస తరుర వయాలమృగాకులః
21 తస్య మూలం సమాశ్రిత్య కృత్వా శతముఖం బిలమ
వసతి సమ మహాప్రాజ్ఞః పలితొ నామ మూషకః
22 శాఖాశ చ తస్య సంశ్రిత్య వసతి సమ సుఖం పురః
లొమశొ నామ మార్జారః పక్షిసత్త్వావసాథకః
23 తత్ర చాగత్య చాణ్డాలొ వైరన్త్య కృతకేతనః
అయొజయత తమ ఉన్మాదం నిత్యమ అస్తం గతే రవౌ
24 తత్ర సనాయుమయాన పాశాన యదావత సంనిధాయ సః
గృహం గత్వా సుఖం శేతే పరభాతామ ఏతి శర్వరీమ
25 తత్ర సమ నిత్యం బధ్యన్తే నక్తం బహువిధా మృగాః
కథా చిత తత్ర మార్జారస తవ అప్రమత్తొ ఽపయ అబధ్యత
26 తస్మిన బథ్ధే మహాప్రాజ్ఞః శత్రౌ నిత్యాతతాయిని
తం కాలం పలితొ జఞాత్వా విచచార సునిర్భయః
27 తేనానుచరతా తస్మిన వనే విశ్వస్తచారిణా
భక్షం విచరమాణేన నచిరాథ థృష్టమ ఆమిషమ
28 స తమ ఉన్మాదమ ఆరుహ్య తథ ఆమిషమ అభక్షయత
తస్యొపరి సపత్నస్య బథ్ధస్య మనసా హసన
29 ఆమిషే తు పరసక్తః స కథా చిథ అవలొకయన
అపశ్యథ అపరం ఘొరమ ఆత్మనః శత్రుమ ఆగతమ
30 శరప్రసూన సంకాశం మహీ వివర శాయినమ
నకులం హరికం నామ చపలం తామ్రలొచనమ
31 తేన మూషక గన్ధేన తవరమాణమ ఉపాగతమ
భక్షార్దం లేలిహథ వక్త్రం భూమావ ఊర్ధ్వముఖం సదితమ
32 శఖా గతమ అరిం చాన్యథ అపశ్యత కొటరాలయమ
ఉలూకం చన్థ్రకం నామ తీక్ష్ణతుణ్డం కషపాచరమ
33 గతస్య విషయం తస్య నకులొలూకయొస తథా
అదాస్యాసీథ ఇయం చిన్తా తత పరాప్య సుమహథ భయమ
34 ఆపథ్య అస్యాం సుకష్టాయాం మరణే సముపస్దితే
సమన్తాథ భయ ఉత్పన్నే కదం కార్యం హితైషిణా
35 స తదా సర్వతొ రుథ్ధః సర్వత్ర సమథర్శనః
అభవథ భయసంతప్తశ చక్రే చేమాం పరాం గతిమ
36 ఆపథ వినాశభూయిష్ఠా శతైకీయం చ జీవితమ
సమన్త సంశయా చేయమ అస్మాన ఆపథ ఉపస్దితా
37 గతం హి సహసా భూమిం నకులొ మాం సమాప్నుయాత
ఉలూకశ చేహ తిష్ఠన్తం మార్జారః పాశసంక్షయాత
38 న తవ ఏవాస్మథ విధః పరాజ్ఞః సంమొహం గన్తుమ అర్హతి
కరిష్యే జీవితే యత్నం యావథ ఉచ్ఛ్వాసనిగ్రహమ
39 న హి బుథ్ధ్యాన్వితాః పరాజ్ఞా నీతిశాస్త్రవిశారథాః
సంభ్రమన్త్య ఆపథం పరాప్య మహతొ ఽరదాన అవాప్య చ
40 న తవ అన్యామ ఇహ మార్జారాథ గతిం పశ్యామి సాంప్రతమ
విషమస్దొ హయ అయం జన్తుః కృత్యం చాస్య మహన మయా
41 జీవితార్దీ కదం తవ అథ్య పరార్దితః శత్రుభిస తరిభిః
తస్మాథ ఇమమ అహం శత్రుం మార్జారం సంశ్రయామి వై
42 కషత్రవిథ్యాం సమాశ్రిత్య హితమ అస్యొపధారయే
యేనేమం శత్రుసంఘాతం మతిపూర్వేణ వఞ్చయే
43 అయమ అత్యన్తశత్రుర మే వైషమ్యం పరమం గతః
మూఢొ గరాహయితుం సవార్దం సంగత్యా యథి శక్యతే
44 కథా చిథ వయసనం పరాప్య సంధిం కుర్యాన మయా సహ
బలినా సంనివిష్టస్య శత్రొర అపి పరిగ్రహః
కార్య ఇత్య ఆహుర ఆచార్యా విషమే జీవితార్దినా
45 శరేయాన హి పణ్డితః శత్రుర న చ మిత్రమ అపణ్డితమ
మమ హయ అమిత్రే మార్జారే జీవితం సంప్రతిష్ఠితమ
46 హన్తైనం సంప్రవక్ష్యామి హేతుమ ఆత్మాభిరక్షణే
అపీథానీమ అయం శత్రుః సంగత్యా పణ్డితొ భవేత
47 తతొ ఽరదగతితత్త్వజ్ఞః సంధివిగ్రహకాలవిత
సాన్త్వపూర్వమ ఇథం వాక్యం మార్జారం మూషకొ ఽబరవీత
48 సౌహృథేన భిభాషే తవా కచ చిన మార్జారజీవసి
జీవితం హి తవేచ్ఛామి శరేయః సాధారణం హి నౌ
49 న తే సౌమ్య విషత్తవ్యం జీవిష్యసి యదా పురా
అహం తవామ ఉథ్ధరిష్యామి పరాణాఞ జహ్యాం హి తే కృతే
50 అస్తి కశ చిథ ఉపాయొ ఽతర పుష్కలః పరతిభాతి మామ
యేన శక్యస తవయా మొక్షః పరాప్తుం శరేయొ యదా మయా
51 మయా హయ ఉపాయొ థృష్టొ ఽయం విచార్య మతిమ ఆత్మనః
ఆత్మార్దం చ తవథర్దం చ శరేయః సాధారణం హి నౌ
52 ఇథం హి నకులొలూకం పాపబుథ్ధ్య అభితః సదితమ
న ధర్షయతి మార్జారతేన మే సవస్తి సాంప్రతమ
53 కూజంశ చపల నేత్రొ ఽయం కౌశికొ మాం నిరీక్షతే
నగశాఖా గరహస తిష్ఠంస తస్యాహం భృశమ ఉథ్విజే
54 సతాం సాప్తపథం సఖ్యం స వాసొ మే ఽసి పణ్డితః
సాంవాస్యకం కరిష్యామి నాస్తి తే మృత్యుతొ భయమ
55 న హి శక్నొషి మార్జారపాశం ఛేత్తుం వినా మయా
అహం ఛేత్స్యామి తే పాశం యథి మాం తవం న హింససి
56 తవమ ఆశ్రితొ నగస్యాగ్రం మూలం తవ అహమ ఉపాశ్రితః
చిరొషితావ ఇహావాం వై వృక్షే ఽసమిన విథితం హి తే
57 యస్మిన్న ఆశ్వసతే కశ చిథ యశ చ నాశ్వసతే కవ చిత
న తౌ ధీరాః పరశంసన్తి నిత్యమ ఉథ్విగ్నచేతసౌ
58 తస్మాథ వివర్ధతాం పరీతిః సత్యా సంగతిర అస్తు నౌ
కాలాతీతమ అపార్దం హి న పరశంసన్తి పణ్డితాః
59 అర్దయుక్తిమ ఇమాం తావథ యదా భూతాం నిశామయ
తవ జీవితమ ఇచ్ఛామి తవం మమేచ్ఛసి జీవితమ
60 కశ చిత తరతి కాష్ఠేన సుగమ్భీరాం మహానథీమ
స తారయతి తత కాష్ఠం స చ కాష్ఠేన తార్యతే
61 ఈథృశొ నౌ సమాయొగొ భవిష్యతి సునిస్తరమ
అహం తవాం తారయిష్యామి తవం చ మాం తారయిష్యసి
62 ఏవమ ఉక్త్వా తు పలితస తథర్దమ ఉభయొర హితమ
హేతుమథ గరహణీయం చ కాలాకాఙ్క్షీ వయపైక్షత
63 అద సువ్యాహృతం తస్య శరుత్వా శత్రుర విచక్షణః
హేతుమథ గరహణీయార్దం మార్జారొ వాక్యమ అబ్రవీత
64 బుథ్ధిమాన వాక్యసంపన్నస తథ వాక్యమ అనువర్ణయన
తామ అవస్దామ అవేక్ష్యాన్త్యాం సామ్నైవ పరత్యపూజయత
65 తతస తీక్ష్ణాగ్రథశనొ వైడూర్యమణిలొచనః
మూషకం మన్థమ ఉథ్వీక్ష్య మార్జారొ లొమశొ ఽబరవీత
66 నన్థామి సౌమ్య భథ్రం తే యొ మాం జీవన్తమ ఇచ్ఛసి
శరేయశ చ యథి జానీషే కరియతాం మా విచారయ
67 అహం హి థృఢమ ఆపన్నస తవమ ఆపన్నతరొ మయా
థవయొర ఆపన్నయొః సంధిః కరియతాం మా విచారయ
68 విధత్స్వ పరాప్తకాలం యత కార్యం సిధ్యతు చావయొః
మయి కృచ్ఛ్రాథ వినిర్ముక్తే న వినఙ్క్ష్యతి తే కృతమ
69 నయస్తమానొ ఽసమి భక్తొ ఽసమి శిష్యస తవథ్ధితకృత తదా
నిథేశవశవర్తీ చ భవన్తం శరణం గతః
70 ఇత్య ఏవమ ఉక్తః పలితొ మార్జారం వశమ ఆగతమ
వాక్యం హితమ ఉవాచేథమ అభినీతార్దమ అర్దవత
71 ఉథారం యథ భవాన ఆహ నైతచ చిత్రం భవథ్విధే
విథితొ యస తు మార్గొ మే హితార్దం శృణు తం మమ
72 అహం తవానుప్రవేక్ష్యామి నకులాన మే మహథ భయమ
తరాయస్వ మాం మా వధీశ చ శక్తొ ఽసమి తవ మొక్షణే
73 ఉలూకాచ చైవ మాం రక్ష కషుథ్రః పరార్దయతే హి మామ
అహం ఛేత్స్యామి తే పాశాన సఖే సత్యేన తే శపే
74 తథ వచః సంగతం శరుత్వా లొమశొ యుక్తమ అర్దవత
హర్షాథ ఉథ్వీక్ష్య పలితం సవాగతేనాభ్యపూజయత
75 స తం సంపూజ్య పలితం మార్జారః సౌహృథే సదితః
సువిచిన్త్యాబ్రవీథ ధీరః పరీతస తవరిత ఏవ హి
76 కషిప్రమ ఆగచ్ఛ భథ్రం తే తవం మే పరాణసమః సఖా
తవ పరాజ్ఞ పరసాథాథ ధి కషిప్రం పరాప్స్యామి జీవితమ
77 యథ యథ ఏవంగతేనాథ్య శక్యం కర్తుం మయా తవ
తథ ఆజ్ఞాపయ కర్తాహం సంధిర ఏవాస్తు నౌ సఖే
78 అస్మాత తే సంశయాన ముక్తః స మిత్ర గణబాన్ధవః
సర్వకార్యాణి కర్తాహం పరియాణి చ హితాని చ
79 ముక్తశ చ వయసనాథ అస్మాత సౌమ్యాహమ అపి నామ తే
పరీతిమ ఉత్పాథయేయం చ పరతికర్తుం చ శక్నుయామ
80 గరాహయిత్వా తు తం సవార్దం మార్జారం మూషకస తథా
పరవివేశ సువిస్రబ్ధః సమ్యగ అర్దాంశ చచార హ
81 ఏవమ ఆశ్వసితొ విథ్వాన మార్జారేణ స మూషకః
మార్జారొరసి విస్రబ్ధః సుష్వాప పితృమాతృవత
82 లీనం తు తస్య గాత్రేషు మార్జారస్యాద మూషకమ
తౌ థృష్ట్వా నకులొలూకౌ నిరాశౌ జగ్మతుర గృహాన
83 లీనస తు తస్య గాత్రేషు పలితొ థేశకాలవిత
చిచ్ఛేథ పాశాన నృపతే కాలాకాఙ్క్షీ శనైః శనైః
84 అద బన్ధపరిక్లిష్టొ మార్జారొ వీక్ష్య మూషకమ
ఛిన్థన్తం వై తథా పాశాన అత్వరన్తం తవరాన్వితః
85 తమ అత్వరన్తం పలితం పాశానాం ఛేథనే తథా
సంచొథయితుమ ఆరేభే మార్జారొ మూషకం తథా
86 కిం సౌమ్య నాభిత్వరసే కిం కృతార్దొ ఽవమన్యసే
ఛిన్ధి పాశాన అమిత్రఘ్న పురా శవపచ ఏతి సః
87 ఇత్య ఉక్తస తవరతా తేన మతిమాన పలితొ ఽబరవీత
మార్జారమ అకృతప్రజ్ఞం వశ్యమ ఆత్మహితం వచః
88 తూష్ణీం భవ న తే సౌమ్య తవరా కార్యా న సంభ్రమః
వయమ ఏవాత్ర కాలజ్ఞా న కాలః పరిహాస్యతే
89 అకాలే కృత్యమ ఆరబ్ధం కర్తుం నార్దాయ కల్పతే
తథ ఏవ కాల ఆరబ్ధం మహతే ఽరదాయ కల్పతే
90 అకాలవిప్రముక్తాన మే తవత్త ఏవ భయం భవేత
తస్మాత కాలం పరతీక్షస్వ కిమ ఇతి తవరసే సఖే
91 యావత పశ్యామి చణ్డాలమ ఆయాన్తం శస్త్రపాణినమ
తతశ ఛేత్స్యామి తే పాశం పరాప్తే సాధారణే భయే
92 తస్మిన కాలే పరముక్తస తవం తరుమ ఏవాధిరొహసి
న హి తే జీవితాథ అన్యత కిం చిత కృత్యం భవిష్యతి
93 తతొ భవత్య అతిక్రాన్తే తరస్తే భీతే చ లొమశ
అహం బిలం పరవేక్ష్యామి భవాట శాఖాం గమిష్యతి
94 ఏవమ ఉక్తస తు మార్జారొ మూషకేణాత్మనొ హితమ
వచనం వాక్యతత్త్వజ్ఞొ జీవితార్దీ మహామతిః
95 అదాత్మకృత్య తవరితః సమ్యక పరశ్రయమ ఆచరన
ఉవాచ లొమశొ వాక్యం మూషకం చిరకారిణమ
96 న హయ ఏవం మిత్రకార్యాణి పరీత్యా కుర్వన్తి సాధవః
యదా తవం మొక్షితః కృచ్ఛ్రాత తవరమాణేన వై మయా
97 తాదైవ తవరమాణేన తవయా కార్యం హితం మమ
యత్నం కురు మహాప్రాజ్ఞ యదా సవస్త్య ఆవయొర భవేత
98 అద వా పూర్వవైరం తవం సమరన కాలం వికర్షసి
పశ్య థుష్కృతకర్మత్వం వయక్తమ ఆయుః కషయొ మమ
99 యచ చ కిం చిన మయాజ్ఞానాత పురస్తాథ విప్రియం కృతమ
న తన మనసి కర్తవ్యం కషమయే తవాం పరసీథ మే
100 తమ ఏవం వాథినం పరాజ్ఞః శాస్త్రవిథ బుథ్ధిసంమతః
ఉవాచేథం వచః శరేష్ఠం మార్జారం మూషకస తథా
101 శరుతం మే తవ మార్జారస్వమ అర్దం పరిగృహ్ణతః
మమాపి తవం విజానీహి సవమ అర్దం పరిగృహ్ణతః
102 యన మిత్రం భీతవత సాధ్యం యన మిత్ర భయసంహితమ
సురక్షితం తతః కార్యం పాణిః సర్పముఖాథ ఇవ
103 కృత్వా బలవతా సంధిమ ఆత్మానం యొ న రక్షతి
అపద్యమ ఇవ తథ భుక్తం తస్యానర్దాయ కల్పతే
104 న కశ చిత కస్య చిన మిత్రం న కశ చిత కస్య చిత సుహృత
అర్దైర అర్దా నిబధ్యన్తే గజైర వనగజా ఇవ
105 న హి కశ చిత కృతే కార్యే కర్తారం సమవేక్షతే
తస్మాత సర్వాణి కార్యాణి సావశేషాణి కారయేత
106 తస్మిన కాలే ఽపి చ భవాన థివా కీర్తిభయాన్వితః
మమ న గరహణే శక్తః పలాయనపరాయణః
107 ఛిన్నం తు తన్తు బాహుల్యం తన్తుర ఏకొ ఽవశేషితః
ఛేత్స్యామ్య అహం తథ అప్య ఆశు నిర్వృతొ భవ లొమశ
108 తయొః సంవథతొర ఏవం తదైవాపన్నయొర థవయొః
కషయం జగామ సా రాత్రిర లొమశం చావిశథ భయమ
109 తతః పరభాతసమయే వికృతః కృష్ణపిఙ్గలః
సదూలస్ఫిగ వికచొ రూక్షః శవచక్రపరివారితః
110 శఙ్కుకర్ణొ మహావక్త్రః పలితొ ఘొరథర్శనః
పరిఘొ నామ చణ్డాలః శస్త్రపాణిర అథృశ్యత
111 తం థృష్ట్వా యమథూతాభం మార్జారస తరస్తచేతనః
ఉవాచ పలితం భీతః కిమ ఇథానీం కరిష్యసి
112 అద చాపి సుసంత్రస్తౌ తం థృష్ట్వా ఘొరథర్శనమ
కషణేన నకులొలూకౌ నైరాశ్యం జగ్మతుస తథా
113 బలినౌ మతిమన్తౌ చ సంఘాతం చాప్య ఉపాగతౌ
అశక్యౌ సునయాత తస్మాత సంప్రధర్షయితుం బలాత
114 కార్యార్దం కృతసంధీ తౌ థృష్ట్వా మార్జారమూషకౌ
ఉలూక నకులౌ తూర్ణం జగ్మతుః సవం సవమ ఆలయమ
115 తతశ చిచ్ఛేథ తం తన్తుం మార్జారస్య స మూషకః
విప్రముక్తొ ఽద మార్జారస తమ ఏవాభ్యపతథ థరుమమ
116 స చ తస్మాథ భయాన ముక్తొ ముక్తొ ఘొరేణ శత్రుణా
బిలం వివేశ పలితః శాఖాం భేజే చ లొమశః
117 ఉన్మాదమ అప్య అదాథాయ చణ్డాలొ వీక్ష్య సర్వశః
విహతాశః కషణేనాద తస్మాథ థేశాథ అపాక్రమత
జగామ చ సవభవనం చణ్డాలొ భరతర్షభ
118 తతస తస్మాథ భయాన ముక్తొ థుర్లభం పరాప్య జీవితమ
బిలస్దం పాథపాగ్రస్దః పలితం లొమశొ ఽబరవీత
119 అకృత్వా సంవిథం కాం చిత సహసాహమ ఉపప్లుతః
కృతజ్ఞం కృతకల్యాణం కచ చిన మాం నాభిశఙ్కసే
120 గత్వా చ మమ విశ్వాసం థత్త్వా చ మమ జీవితమ
మిత్రొపభొగ సమయే కిం తవం నైవొపసర్పసి
121 కృత్వా హి పూర్వం మిత్రాణి యః పశ్చాన నానుతిష్ఠతి
న స మిత్రాణి లభతే కృచ్ఛ్రాస్వ ఆపత్సు థుర్మతిః
122 తత కృతొ ఽహం తవయా మిత్రం సామర్ద్యాథ ఆత్మనః సఖే
స మాం మిత్రత్వమ ఆపన్నమ ఉపభొక్తుం తవమ అర్హసి
123 యాని మే సన్తి మిత్రాణి యే చ మే సన్తి బాన్ధవాః
సర్వే తవాం పూజయిష్యన్తి శిష్యా గురుమ ఇవ పరియమ
124 అహం చ పూజయిష్యే తవాం సమిత్రగణబాన్ధవమ
జీవితస్య పరథాతారం కృతజ్ఞః కొ న పూజయేత
125 ఈశ్రవొ మే భవాన అస్తు శరీరస్య గృహస్య చ
అర్దానాం చైవ సర్వేషామ అనుశాస్తా చ మే భవ
126 అమాత్యొ మే భవ పరాజ్ఞ పితేవ హి పరశాధి మామ
న తే ఽసతి భయమ అస్మత్తొ జీవితేనాత్మనః శపే
127 బుథ్ధ్యా తవమ ఉశనాః సాక్షాథ బలే తవ అధికృతా వయమ
తవన్మన్త్రబలయుక్తొ హి విన్థేత జయమ ఏవ హ
128 ఏవమ ఉక్తః పరం సాన్త్వం మార్జారేణ స మూషకః
ఉవాచ పరమార్దజ్ఞః శలక్ష్ణమ ఆత్మహితం వచః
129 యథ భవాన ఆహ తత సర్వం మయా తే లొమశ శరుతమ
మమాపి తావథ బరువతః శృణు యత పరతిభాతి మామ
130 వేథితవ్యాని మిత్రాణి బొథ్ధవ్యాశ చాపి శత్రవః
ఏతత సుసూక్ష్మం లొకే ఽసమిన థృశ్యతే పరాజ్ఞసంమతమ
131 శత్రురూపాశ చ సుహృథొ మిత్రరూపాశ చ శత్రవః
సాన్త్వితాస తే న బుధ్యన్తే రాగలొభ వశంగతాః
132 నాస్తి జాత్యా రిపుర నామ మిత్రం నామ న విథ్యతే
సామర్ద్య యొగాజ జాయన్తే మిత్రాణి రిపవస తదా
133 యొ యస్మిఞ జీవతి సవార్దం పశ్యేత తావత స జీవతి
స తస్య తావన మిత్రం సయాథ యావన న సయాథ విపర్యయః
134 నాస్తి మైత్రీ సదిరా నామ న చ ధరువమ అసౌహృథమ
అర్దయుక్త్యా హి జాయన్తే మిత్రాణి రిపవస తదా
135 మిత్రం చ శత్రుతామ ఏతి కస్మింశ చిత కాలపర్యయే
శత్రుశ చ మిత్రతామ ఏతి సవార్దొ హి బలవత్తరః
136 యొ విశ్వసతి మిత్రేషు న చాశ్వసతి శత్రుషు
అర్దయుక్తిమ అవిజ్ఞాయ చలితం తస్య జీవితమ
137 అర్దయుక్తిమ అవిజ్ఞాయ యః శుభే కురుతే మతిమ
మిత్రే వా యథి వా శత్రౌ తస్యాపి చలితా మతిః
138 న విశ్వసేథ అవిశ్వస్తే విశ్వస్తే ఽపి న విశ్వసేత
విశ్వాసాథ భయమ ఉత్పన్నం మూలాన్య అపి నికృన్తతి
139 అర్దయుక్త్యా హి థేశ్యన్తే పితా మాతా సుతాస తదా
మాతులా భాగినేయాశ చ తదా సంబన్ధిబాన్ధవాః
140 పుత్రం హి మాతా పితరు తయజతః పతితం పరియమ
లొకొ రక్షతి చాత్మానం పశ్య సవార్దస్య సారతామ
141 తం మన్యే నికృతిప్రజ్ఞం యొ మొక్షం పరత్యనన్తరమ
కృత్యం మృగయసే కర్తుం సుఖొపాయమ అసంశయమ
142 అస్మిన నిలయ ఏవ తవం నయగ్రొధాథ అవతారితః
పూర్వం నివిష్టమ ఉన్మాదం చపలత్వాన న బుథ్ధివాన
143 ఆత్మనశ చపలొ నాస్తి కుతొ ఽనయేషాం భవిష్యతి
తస్మాత సర్వాణి కార్యాణి చపలొ హన్త్య అసంశయమ
144 బరవీతి మధురం కం చిత పరియొ మే హ భవాన ఇతి
తన మిద్యా కరణం సర్వం విస్తరేణాపి మే శృణు
145 కారణాత పరియతామ ఏతి థవేష్యొ భవతి కారణాత
అర్దార్దీ జీవలొకొ ఽయం న కశ చిత కస్య చిత పరియః
146 సఖ్యం సొథరయొర భరాత్రొర థమ్పత్యొర వా పరస్పరమ
కస్య చిన నాభిజానామి పరీతిం నిష్కారణామ ఇహ
147 యథ్య అపి భరాతరః కరుథ్ధా మార్యా వా కారణాన్తరే
సవభావతస తే పరీయన్తే నేతరః పరీయతే జనః
148 పరియొ భవతి థానేన పరియవాథేన చాపరః
మన్త్రహొమ జపైర అన్యః కార్యార్దం పరీయతే జనః
149 ఉత్పన్నే కారణే పరీతిర నాస్తి నౌ కారణాన్తరే
పరధ్వస్తే కారణస్దానే సా పరీతిర వినివర్తతే
150 కిం ను తత కారణం మన్యే యనాహం భవతః పరియః
అన్యత్రాభ్యవహారార్దాత తత్రాపి చ బుధా వయమ
151 కాలొ హేతుం వికురుతే సవార్దస తమ అనువర్తతే
సవార్దం పరాజ్ఞొ ఽభిజానాతి పరాజ్ఞం లొకొ ఽనువర్తతే
152 న తవ ఈథృశం తవయా వాచ్యం విథుషి సవార్దపణ్డితే
అకాలే ఽవిషమస్దస్య సవార్దహేతుర అయం తవ
153 తస్మాన నాహం చలే సవార్దాత సుస్దితః సంధివిగ్రహే
అభ్రాణామ ఇవ రూపాణి వికుర్వన్తి కషణే కషణే
154 అథ్యైవ హి రిపుర భూత్వా పునర అథ్యైవ సౌహృథమ
పునశ చ రిపుర అథ్యైవ యుక్తీనాం పశ్య చాపలమ
155 ఆసీత తావత తు మైత్రీ నౌ యావథ ధేతుర అభూత పురా
సా గతా సహ తేనైవ కాలయుక్తేన హేతునా
156 తవం హి మే ఽతయన్తతః శత్రుః సామర్ద్యాన మిత్రతాం గతః
తత కృత్యమ అభినిర్వృత్తం పరకృతిః శత్రుతాం గతా
157 సొ ఽహమ ఏవం పరణీతాని జఞాత్వా శాస్త్రాణి తత్త్వతః
పరవిశేయం కదం పాశం తవత్కృతం తథ వథస్వ మే
158 తవథ్వీర్యేణ విముక్తొ ఽహం మథ్వీర్యేణ తదా భవాన
అన్యొన్యానుగ్రహే వృత్తే నాస్తి భూయః సమాగమః
159 తవం హి సౌమ్య కృతార్దొ ఽథయ నిర్వృత్తార్దాస తదా వయమ
న తే ఽసత్య అన్యన మయా కృత్యం కిం చిథ అన్యత్ర భక్షణాత
160 అహమ అన్నం భవాన భొక్తా థుర్బలొ ఽహం భవాన బలీ
నావయొర విథ్యతే సంధిర నియుక్తే విషమే బలే
161 సంమన్యే ఽహం తవ పరజ్ఞాం యన మొక్షాత పరత్యనన్తరమ
భక్ష్యం మృగయసే నూనం సుఖొపాయమ అసంశయమ
162 భక్ష్యార్దమ ఏవ బథ్ధస తవం స ముక్తః పరసృతః కషుధా
శాస్త్రజ్ఞమ అభిసంధాయ నూనం భక్షయితాథ్య మామ
163 జానామి కషుధితం హి తవామ ఆహారసమయశ చ తే
స తవం మామ అభిసంధాయ భక్ష్యం మృగయసే పునః
164 యచ చాపి పుత్రథారం సవం తత సంనిసృజసే మయి
శుశ్రూషాం నామ మే కర్తుం సఖే మమ న తత్క్షమమ
165 తవయా మాం సహితం థృష్ట్వా పరియా భార్యా సుతాశ చ యే
కస్మాన మాం తే న ఖాథేయుర హృష్టాః పరణయినస తవయి
166 నాహం తవయా సమేష్యామి వృత్తొ హేతుః సమాగమే
శివం ధయాయస్వ మే ఽతరస్దః సుకృతం సమర్యతే యథి
167 శత్రొర అన్నాథ్య భూతః సన కలిష్టస్య కషుధితస్య చ
భక్ష్యం మృగయమాణస్య కః పరాజ్ఞొ విషయం వరజేత
168 సవస్తి తే ఽసతు గమిష్యామి థూరాథ అపి తవొథ్విజే
నాహం తవయా సమేష్యామి నిర్వృతొ భవ లొమశ
169 బలవత సంనికర్షొ హి న కథా చిత పరశస్యతే
పరశాన్తాథ అపి మే పరాజ్ఞ భేతవ్యం బలినః సథా
170 యథి తవ అర్దేన మే కార్యం బరూహి కిం కరవాణి తే
కామం సర్వం పరథాస్యామి న తవ ఆత్మానం కథా చన
171 ఆత్మార్దే సంతతిస తయాజ్యా రాజ్యం రత్నం ధనం తదా
అపి సర్వస్వమ ఉత్సృజ్య రక్షేథ ఆత్మానమ ఆత్మనా
172 ఐశ్వర్యధనరత్నానాం పరత్యమిత్రే ఽపి తిష్ఠతామ
థృష్టా హి పునర ఆవృత్తిర జీవితామ ఇతి నః శరుతమ
173 న తవ ఆత్మనః సంప్రథానం ధనరత్నవథ ఇష్యతే
ఆత్మా తు సర్వతొ రక్ష్యొ థారైర అపి ధనైర అపి
174 ఆత్మరక్షిత తన్త్రాణాం సుపరీక్షిత కారిణామ
ఆపథొ నొపపథ్యన్తే పురుషాణాం సవథొషజాః
175 శత్రూన సమ్యగ విజానన్తి థుర్బలా యే బలీయసః
తేషాం న చాల్యతే బుథ్ధిర ఆత్మార్దం కృతనిశ్చయా
176 ఇత్య అభివ్యక్తమ ఏవాసౌ పలితేనావభర్త్సితః
మార్జారొ వరీడితొ భూత్వా మూషకం వాక్యమ అబ్రవీత
177 సంమన్యే ఽహం తవ పరజ్ఞాం యస తవం మమ హితే రతః
ఉక్తవాన అర్దతత్త్వేన మయా సంభిన్నథర్శనః
178 న తు మామ అన్యదా సాధొ తవం విజ్ఞాతుమ ఇహార్హసి
పరాణప్రథానజం తవత్తొ మమ సౌహృథమ ఆగతమ
179 ధర్మజ్ఞొ ఽసమి గుణజ్ఞొ ఽసమి కృతజ్ఞొ ఽసమి విశేషతః
మిత్రేషు వత్సలశ చాస్మి తవథ్విధేషు విశేషతః
180 తన మామ ఏవంగతే సాధొ న యావయితుమ అర్హసి
తవయా హి యావ్యమానొ ఽహం పరాణాఞ జహ్యాం సబాన్ధవః
181 ధిక శబ్థొ హి బుధైర థృష్టొ మథ్విధేషు మనస్విషు
మరణం ధర్మతత్త్వజ్ఞ న మాం శఙ్కితుమ అర్హసి
182 ఇతి సంస్తూయమానొ హి మార్జారేణ స మూషకః
మనసా భావగమ్భీరం మార్జారం వాక్యమ అబ్రవీత
183 సాధుర భవాఞ శరుతార్దొ ఽసమి పరీయతే న చ విశ్వసే
సంస్తవైర వా ధనౌఘైర వా నాహం శక్యః పునస తవయా
184 న హయ అమిత్రవశం యాన్తి పరాజ్ఞా నిష్కరణం సఖే
అస్మిన్న అర్దే చ గాదే థవే నిబొధొశనసా కృతే
185 శత్రుసాధారణే కృత్యే కృత్వా సంధిం బలీయసా
సమాహితశ చరేథ యుక్త్యా కృతార్దశ చ న విశ్వసేత
186 తస్మాత సర్వాస్వ అవస్దాసు రక్షేఞ జీవితమ ఆత్మనః
థరవ్యాణి సంతతిశ చైవ సర్వం భవతి జీవతః
187 సంక్షేపొ నీతిశాస్త్రాణామ అవిశ్వాసః పరొ మతః
నృషు తస్మాథ అవిశ్వాసః పుష్కలం హితమ ఆత్మనః
188 వధ్యన్తే న హయ అవిశ్వస్తాః శత్రుభిర థుర్బలా అపి
విశ్వస్తాస తవ ఆశు వధ్యన్తే బలవన్తొ ఽపి థుర్బలైః
189 తవథ్విధేభ్యొ మయా హయ ఆత్మా రక్ష్యొ మార్జారసర్వథా
రక్ష తవమ అపి చాత్మానం చణ్డాలాఞ జాతికిల్బిషాత
190 స తస్య బరువతస తవ ఏవం సంత్రాసాఞ జాతసాధ్వసః
సవబలిం హి జవేనాశు మార్జారః పరయయౌ తతః
191 తతః శాస్త్రార్దతత్త్వజ్ఞొ బుథ్ధిసామర్ద్యమ ఆత్మనః
విశ్రావ్య పలితః పరాజ్ఞొ బిలమ అన్యఞ జగామ హ
192 ఏవం పరజ్ఞావతా బుథ్ధ్యా థుర్బలేన మహాబలాః
ఏకేన బహవొ ఽమిత్రాః సంధిం కుర్వీత పణ్డితః
193 అరిణాపి సమర్దేన సంధిం కుర్వీత పణ్డితః
మూషకశ చ విడాలశ చ ముక్తావ అన్యొన్యసంశ్రయాత
194 ఇత్య ఏష కషత్రధర్మస్య మయా మార్గొ ఽనుథర్శితః
విస్తరేణ మహీపాల సంక్షేపేణ పునః శృణు
195 అన్యొన్యకృతవైరౌ తు చక్రతుః పరీతిమ ఉత్తమామ
అన్యొన్యమ అభిసంధాతుమ అభూచ చైవ తయొర మతిః
196 తత్ర పరాజ్ఞొ ఽభిసంధత్తే సమ్యగ బుథ్ధిబలాశ్రయాత
అభిసంధీయతే పరాజ్ఞః పరమాథాథ అపి చాబుధైః
197 తస్మాథ అభీతవథ భీతొ విశ్వస్తవథ అవిశ్వసన
న హయ అప్రమత్తశ చలతి చలితొ వా వినశ్యతి
198 కాలేన రిపుణా సంధిః కాలే మిత్రేణ విగ్రహః
కార్య ఇత్య ఏవ తత్త్వజ్ఞాః పరాజుర నిత్యం యుధిష్ఠిర
199 ఏవం మత్వా మహారాజ శాస్త్రార్దమ అభిగమ్య చ
అభియుక్తొ ఽపరమత్తశ చ పరాగ భయాథ భీతవచ చరేత
200 భీతవత సంవిధిః కార్యః పరతిసంధిస తదైవ చ
భయాథ ఉత్పథ్యతే బుథ్ధిర అప్రమత్తాభియొగజా
201 న భయం విథ్యతే రాజన భీతస్యానాగతే భయే
అభీతస్య తు విస్రమ్భాత సుమహాఞ జాయతే భయమ
202 న భీరుర ఇతి చాత్యన్తం మన్త్రొ ఽథేయః కదం చన
అవిజ్ఞానాథ ధి విజ్ఞాతే గచ్ఛేథ ఆస్పథ థర్శిషు
203 తస్మాథ అభీతవథ భీతొ విశ్వస్తవథ అవిశ్వసన
కార్యాణాం గురుతాం బుథ్ధ్వా నానృతం కిం చిథ ఆచరేత
204 ఏవమ ఏతన మయా పరొక్తమ ఇతిహాసం యుధిష్ఠిర
శరుత్వా తవం సుహృథాం మధ్యే యదావత సముపాచర
205 ఉపలభ్య మతిం చాగ్ర్యామ అరిమిత్రాన్తరం తదా
సంధివిగ్రహకాలం చ మొక్షొపాయం తదాపథి
206 శత్రుసాధారణే కృత్యే కృత్వా సంధిం బలీయసా
సమాగమం చరేథ యుక్త్యా కృతార్దొ న చ విశ్వసేత
207 అవిరుథ్ధాం తరివర్గేణ నీతిమ ఏతాం యుధిష్ఠిర
అభ్యుత్తిష్ఠ శరుతాథ అస్మాథ భూయస తవం రఞ్జయన పరజాః
208 బరాహ్మణైశ చాపి తే సార్ధం యాత్రా భవతు పాణ్డవ
బరాహ్మణా హి పరం శరేయొ థివి చేహ చ భారత
209 ఏతే ధర్మస్య వేత్తారః కృతజ్ఞాః సతతం పరభొ
పూజితాః శుభకర్మాణః పూర్వజిత్యా నరాధిప
210 రాజ్యం శరేయః పరం రాజన యశః కీర్తిం చ లప్స్యసే
కులస్య సంతతిం చైవ యదాన్యాయం యదాక్రమమ
211 థవయొర ఇమం భారత సంధివిగ్రహం; సుభాషితం బుథ్ధివిశేషకారితమ
తదాన్వవేక్ష్య కషితిపేన సర్వథా; నిషేవితవ్యం నృప శత్రుమణ్డలే