వాత్స్యాయన కామ సూత్రములు/సామాన్యాధికరణం/త్రివర్గ ప్రతిపత్తి
త్రివర్గ ప్రతిపత్తి
1. శతాయు ర్వై పురుషో విభజ్యకాల మన్యోన్యాను బద్ధం పరస్పర స్యానుపఘాతకం త్రివర్గం సేవేత.
2. బాల్యే విద్యాగ్రహణాదీ నర్థాన్.
3. కామంచ యౌవనే.
4. స్థావిరే ధర్మం మోక్షం చ.
5. అనిత్యత్వా దాయుషో యథోపాదం వా సేవేత.
6. బ్రహ్మచర్యమేవ త్వా విద్యా గ్రహణాత్.
7. అలౌకికత్వా దదృష్టార్థత్వా దప్రవృత్తానాం యజ్ఞాదీనాం శాస్త్రా త్ప్రవర్తనం లౌకికత్వా దదృష్టార్థత్వా చ్చ ప్రవృత్తేభ్యశ్చ మాంసభక్షణాదిభ్యః శాస్త్రాదేవ నివారణం ధర్మః.
8. తం శృతే ర్ధర్మజ్ఞసమవాయాచ్చ ప్రతిపద్యేత.
9. విద్యా భూమి హిరణ్యం పశు ధాన్య భాండోపస్కర మిత్రాదినా మార్జనం ఆర్జితస్య వివర్ధనం అర్థః.
10. తం అధ్యక్ష ప్రచారాత్ వార్తా సమయవిద్భ్యో వణిగ్భ్యశ్చేతి.
11. శ్రోత్ర త్వక్చక్షుర్జిహ్వాఘ్రాణానాం ఆత్మసంయుక్తేన మనసా అధిష్ఠితానాం స్వేషు స్వేషు విషయే ష్వానుకూలతః ప్రవృత్తిః కామః.
12. స్పర్శవిశేషవిషయే త్వస్యాభిమానిక సుఖానువిద్ధా ఫలవత్యర్థ ప్రతీతి ప్రాధాన్యా త్కామః.
13. తం కామసూత్రా నాగరక జనసమవాయా చ్చ ప్రతిపద్యేత.
14. తేషు సమవాయే పూర్వః పూర్వో గరీయాన్.
15. అర్థశ్చరాజ్ఞ, తన్మూలకత్వా ల్లోకయాత్రాయాః, వేశ్యాయాశ్చ, ఇతి త్రివర్గప్రతిపత్తి.
16. ధర్మస్యాలౌకికత్వా త్తదభిధాయకం, శాస్త్రం యుక్తం, ఉపాయపూర్వకత్వా దర్థసిద్ధేః, ఉపాయప్రతిపత్తి శ్శాస్త్రాత్.
17. తిర్యగ్యోనిష్యపి తు స్వయం ప్రవృత్తత్వాత్ కామస్య నిత్యత్వా చ్చ న శాస్త్రేణ కృత్య మస్తీత్యాచార్యాః.
18. సంప్రయోగ పరాధీనత్వాత్ స్త్రీపుంసయో రుపాయ మపేక్షతే.
19. సా చోపాయప్రతిపత్తిః కామసూత్రా దితి వాత్స్యాయనః.
20. తిర్యగ్యోనిషు పున రనావృతత్వాత్ స్త్రీజాతేశ్చ, ఋతౌ యావదర్థం ప్రవృత్తే రబుద్ధిపూర్వకత్వా చ్చ ప్రవృత్తీనా మనుపాయః ప్రత్యయః.
21. న ధర్మా శ్చరేత్, ఏష్యత్ఫలత్వాత్, సాంశయికత్వా చ్చ.
22. కో హ్యాబాలిశో హస్తగతం పరగతం కుర్యాత్.
23. వర మధ్య కపోతశ్శ్వో మయూరాత్.
24. వరం సాంశయికా న్నిశ్కాద సాంశయికః కార్షాపణ ఇతి లోకాయతికాః.
25. శాస్త్రస్యానభిశంక్యత్వా దభిచారానువ్యాహారయో శ్చ క్వచిత్ఫలదర్శనా న్నక్షత్ర చంద్ర సూర్యతారాగ్రహచక్రస్య లోకార్థం బుద్ధి పూర్వక మివ ప్రవృత్తే ద్దర్శనా ద్వర్ణాశ్రమాచారస్థితిలక్షణర్థత్వా చ్చ లోకయాత్రాయాః హస్తగతస్య చ బీజస్య భవిష్యత స్సస్యార్థే త్యాగదర్శనా చ్చరేద్ధర్మా నితి వాత్స్యాయనః.
26. నార్థాం శ్చరేత్, ప్రయత్నతో పిహ్యేతే నుష్ఠీయ మానా నైవకదాచి త్స్యుః అననుష్ఠీయమానా అపి యదృచ్చయా భవేయుః.
27. తత్సర్వం కాలకారిత మితి.
28. కాల ఏవ హి పురుషానర్థానర్థయోః జయపరాజయయోః సుఖదుఃఖయో శ్చ స్థాపయతి.
29. కాలేన బలి రింద్రః కృతః, కాలేన వ్యవరోపితః కాల ఏవ పునర ప్యేనం కర్తేతి కాలకారణికాః.
30. పురుషకారపూర్వకత్వా త్సర్వప్రవృత్తీనాం ఉపాయ ప్రత్యయః.
31. అవశ్యం భావినోప్యర్థస్య ఉపాయపూర్వకత్వా దేవ, న నిష్కర్మణో భద్ర మస్తీతి వాత్స్యాయనః.
32. న కామాం శ్చరేత్, ధర్మార్థయోః ప్రధానయో రేవ మన్యేషాం చ సతాం ప్రత్యనీకత్వాదనర్థజనన సంసర్గ మసద్వ్యవసాయ మశౌచ మనాయతిం చైతే పురుషస్య జనయంతి.
33. తథా ప్రమాదం లాఘవ మప్రత్యయ గ్రాహ్యాతాం చ.
34. బహవశ్చ కామవశగా స్సగణా ఏవ వినష్టా శ్రూయంతే.
35. యథా దాండక్యోనామ భోజః కామా ద్బ్రాహ్మణకన్యా మభిగమ్యమానః సంబంధురాష్ట్రో విననాశ.
36. దేవరాజ శ్చాహల్యా, మతిబలశ్చ కీచకో ద్రౌపదీం, రావణశ్చ సీతా, మపరే చాన్యేచ బహనో దృశ్యంతే కామవశగా వినష్టా ఇత్యర్థ చింతకాః.
37. శరీరస్థితి హేతుత్వా దాహారసధర్మాణోహి కామః ఫలభూతాశ్చ ధర్మార్థయోః.
38. బోద్ధవ్యం తు దోషేష్వివ, నహి భిక్షుకా స్సంతీతి స్థాల్యో నాది శ్రీయంతే, నహి మృగాస్సంతీతి యవానోవ్యంతే ఇతి వాత్స్యాయనః.
39. ఏవ మర్థం చ కామంచ, ధర్మం చోపాచర న్నరః; ఇహాముత్ర చ నిశ్శల్య మత్యంతం సుఖ మశ్నుతే.
40. కిం స్యాత్పరత్రేత్యాశంకాకార్యే యస్మి న్న జాయతే; న చార్థఘ్నం సుఖం చేతి శిష్టా స్తత్ర వ్యవస్థితాః.
41. త్రివర్గ సాధకం యత్స్యాత్ ద్వయోరేకస్య వా పునః; కార్యం తదపి కుర్వీత నత్యేకార్థం ద్విబాధకమ్‌.