భీష్మ పర్వము - అధ్యాయము - 114
| ←ముందరి అధ్యాయము | వ్యాస మహాభారతము (భీష్మ పర్వము - అధ్యాయము - 114) వేద వ్యాసుడు |
తరువాతి అధ్యాయము→ |
| వ్యాస మహాభారతము | |||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| |||||||||||||||||||||
1 సంజయ ఉవాచ
ఏవం తే పణ్డవాః సర్వే పురస్కృత్య శిఖణ్డినమ
వివ్యధుః సమరే భీష్మం పరివార్య సమన్తతః
2 శతఘ్నీభిః సుఘొరాభిః పట్టిశైః సపరశ్వధైః
ముథ్గరైర ముసలైః పరాసైః కషేపణీభిశ చ సర్వశః
3 శరైః కనకపుఙ్ఖైశ చ శక్తితొమరకమ్పనైః
నారాచైర వత్సథన్తైశ చ భుశుణ్డీభిశ చ భారత
అతాడయన రణే భీష్మే సహితాః సర్వసృఞ్జయాః
4 స విశీర్ణాతనుత్రాణః పీడితొ బహుభిస తథా
వివ్యదే నైవ గాఙ్గేయొ భిథ్యమానేషు మర్మసు
5 స థీప్తశరచాపార్చిర అస్త్రప్రసృతమారుతః
నేమినిర్హ్రాథసంనాథొ మహాస్త్రొథయపావకః
6 చిత్రచాపమహాజ్వాలొ వీరక్షయమహేన్ధనః
యుగాన్తాగ్నిసమొ భీష్మః పరేషాం సమపథ్యత
7 నిపత్య రదసంఘానామ అన్తరేణ వినిఃసృతః
థృశ్యతే సమ నరేన్థ్రాణాం పునర మధ్యగతశ చరన
8 తతః పాఞ్చాలరాజం చ ధృష్టకేతుమ అతీత్య చ
పాణ్డవానీకినీమధ్యమ ఆససాథ స వేగితః
9 తతః సాత్యకిభీమౌ చ పాణ్డవం చ ధనంజయమ
థరుపథం చ విరాటం చ ధృష్టథ్యుమ్నం చ పార్షతమ
10 భీమఘొషైర మహావేగైర వైరివారణభేథిభిః
షడ ఏతాన షడ్భిర ఆనర్ఛథ భాస్కరప్రతిమైః శరైః
11 తస్య తే నిశితాన బాణాన సంనివార్య మహారదాః
థశభిర థశభిర భీష్మమ అర్థయామ ఆసుర ఓజసా
12 శిఖణ్డీ తు రణే బాణాన యాన ముమొచ మహావ్రతే
తే భీష్మం వివిశుస తూర్ణం సవర్ణపుఙ్ఖాః శిలాశితాః
13 తతః కిరీటీ సంరబ్ధొ భీష్మమ ఏవాభ్యవర్తత
శిఖణ్డినం పురస్కృత్య ధనుశ చాస్య సమాచ్ఛినత
14 భీష్మస్య ధనుషశ ఛేథం నామృష్యన్త మహారదాః
థరొణశ చ కృతవర్మా చ సైన్ధవశ చ జయథ్రదః
15 భూరిశ్రవాః శలః శల్యొ భగథత్తస తదైవ చ
సప్తైతే పరమక్రుథ్ధాః కిరీటినమ అభిథ్రుతాః
16 ఉత్తమాస్త్రాణి థివ్యాని థర్శయన్తొ మహారదాః
అభిపేతుర భృశం కరుథ్ధాశ ఛాథయన్త సమ పాణ్డవాన
17 తేషామ ఆపతతాం శబ్థః శుశ్రువే ఫల్గునం పరతి
ఉథ్వృత్తానాం యదా శబ్థః సముథ్రాణాం యుగక్షయే
18 హతానయత గృహ్ణీత యుధ్యతాపి చ కృన్తత
ఇత్య ఆసీత తుములః శబ్థః ఫల్గునస్య రదం పరతి
19 తం శబ్థం తుములం శరుత్వా పాణ్డవానాం మహారదాః
అభ్యధావన పరీప్సన్తః ఫల్గునం భరతర్షభ
20 సాత్యకిర భీమసేనశ చ ధృష్టథ్యుమ్నశ చ పార్షతః
విరాటథ్రుపథౌ చొభౌ రాక్షసశ చ ఘటొత్కచః
21 అభిమన్యుశ చ సంక్రుథ్ధః సప్తైతే కరొధమూర్ఛితాః
సమభ్యధావంస తవరితాశ చిత్రకార్ముకధారిణః
22 తేషాం సమభవథ యుథ్ధం తుములం లొమహర్షణమ
సంగ్రామే భరతశ్రేష్ఠ థేవానాం థానవైర ఇవ
23 శిఖణ్డీ తు రదశ్రేష్ఠొ రక్ష్యమాణః కిరీటినా
అవిధ్యథ థశభిర భీష్మం ఛిన్నధన్వానమ ఆహవే
సారదిం థశభిశ చాస్య ధవజం చైకేన చిచ్ఛిథే
24 సొ ఽనయత కార్ముకమ ఆథాయ గాఙ్గేయొ వేగవత్తరమ
తథ అప్య అస్య శితైర భల్లైస తరిభిశ చిచ్ఛేథ ఫల్గునః
25 ఏవం స పాణ్డవః కరుథ్ధ ఆత్తమ ఆత్తం పునః పునః
ధనుర భీష్మస్య చిచ్ఛేథ సవ్యసాచీ పరంతపః
26 స చఛిన్నధన్వా సంక్రుథ్ధః సృక్కిణీ పరిసంలిహన
శక్తిం జగ్రాహ సంక్రుథ్ధొ గిరీణామ అపి థారణీమ
తాం చ చిక్షేప సంక్రుథ్ధః ఫల్గునస్య రదం పరతి
27 తామ ఆపతన్తీం సంప్రేక్ష్య జవలన్తీమ అశనీమ ఇవ
సమాథత్త శితాన భల్లాన పఞ్చ పాణ్డవనన్థనః
28 తస్య చిచ్ఛేథ తాం శక్తిం పఞ్చధా పఞ్చభిః శరైః
సంక్రుథ్ధొ భరతశ్రేష్ఠ భీష్మబాహుబలేరితామ
29 సా పపాత పరిచ్ఛిన్నా సంక్రుథ్ధేన కిరీటినా
మేఘవృన్థపరిభ్రష్టా విచ్ఛిన్నేవ శతహ్రథా
30 ఛిన్నాం తాం శక్తిమ ఆలొక్య భీష్మః కరొధసమన్వితః
అచిన్తయథ రణే వీరొ బుథ్ధ్యా పరపురంజయః
31 శక్తొ ఽహం ధనుషైకేన నిహన్తుం సర్వపాణ్డవాన
యథ్య ఏషాం న భవేథ గొప్తా విష్వక్సేనొ మహాబలః
32 కారణథ్వయమ ఆస్దాయ నాహం యొత్స్యామి పాణ్డవైః
అవధ్యత్వాచ చ పాణ్డూనాం సత్రీభావాచ చ శిఖణ్డినః
33 పిత్రా తుష్టేన మే పూర్వం యథా కాలీమ ఉథావహత
సవచ్ఛన్థమరణం థత్తమ అవధ్యత్వం రణే తదా
తస్మాన మృత్యుమ అహం మన్యే పరాప్తకాలమ ఇవాత్మనః
34 ఏవం జఞాత్వా వయవసితం భీష్మస్యామితతేజసః
ఋషయొ వసవశ చైవ వియత్స్దా భీష్మమ అబ్రువన
35 యత తే వయవసితం వీర అస్మాకం సుమహత పరియమ
తత కురుష్వ మహేష్వాస యుథ్ధాథ బుథ్ధిం నివర్తయ
36 తస్య వాక్యస్య నిధనే పరాథుర ఆసీచ ఛివొ ఽనిలః
అనులొమః సుగన్ధీ చ పృషతైశ చ సమన్వితః
37 థేవథున్థుభయశ చైవ సంప్రణేథుర మహాస్వనాః
పపాత పుష్పవృష్టిశ చ భీష్మస్యొపరి పార్దివ
38 న చ తచ ఛుశ్రువే కశ చిత తేషాం సంవథతాం నృప
ఋతే భీష్మం మహాబాహుం మాం చాపి మునితేజసా
39 సంభ్రమశ చ మహాన ఆసీత తరిథశానాం విశాం పతే
పతిష్యతి రదాథ భీష్మే సర్వలొకప్రియే తథా
40 ఇతి థేవగణానాం చ శరుత్వా వాక్యం మహామనాః
తతః శాంతనవొ భీష్మొ బీభత్సుం నాభ్యవర్తత
భిథ్యమానః శితైర బాణైః సర్వావరణభేథిభిః
41 శిఖణ్డీ తు మహారాజ భరతానాం పితామహమ
ఆజఘానొరసి కరుథ్ధొ నవభిర నిశితైః శరైః
42 స తేనాభిహతః సంఖ్యే భీష్మః కురుపితామహః
నాకమ్పత మహారాజ కషితికమ్పే యదాచలః
43 తతః పరహస్య బీభత్సుర వయాక్షిపన గాణ్డివం ధనుః
గాఙ్గేయం పఞ్చవింశత్యా కషుథ్రకాణాం సమర్పయత
44 పునః శరశతేనైవం తవరమాణొ ధనంజయః
సర్వగాత్రేషు సంక్రుథ్ధః సర్వమర్మస్వ అతాడయత
45 ఏవమ అన్యైర అపి భృశం వధ్యమానొ మహారణే
న చక్రుస తే రుజం తస్య రుక్మపుఙ్ఖాః శిలాశితాః
46 తతః కిరీటీ సంరబ్ధొ భీష్మమ ఏవాభ్యవర్తత
శిఖణ్డినం పురస్కృత్య ధనుశ చాస్య సమాచ్ఛినత
47 అదైనం థశభిర విథ్ధ్వా ధవజమ ఏకేన చిచ్ఛిథే
సారదిం విశిఖైశ చాస్య థశభిః సమకమ్పయత
48 సొ ఽనయత కార్ముకమ ఆథత్త గాఙ్గేయొ బలవత్తరమ
తథ అప్య అస్య శితైర భల్లైస తరిధా తరిభిర ఉపానుథత
నిమేషాన్తరమాత్రేణ ఆత్తమ ఆత్తం మహారణే
49 ఏవమ అస్య ధనూంష్య ఆజౌ చిచ్ఛేథ సుబహూన్య అపి
తతః శాంతనవొ భీష్మొ బీభత్సుం నాభ్యవర్తత
50 అదైనం పఞ్చవింశత్యా కషుథ్రకాణాం సమర్థయత
సొ ఽతివిథ్ధొ మహేష్వాసొ థుఃశాసనమ అభాషత
51 ఏష పార్దొ రణే కరుథ్ధః పాణ్డవానాం మహారదః
శరైర అనేకసాహస్రైర మామ ఏవాభ్యసతే రణే
52 న చైష శక్యః సమరే జేతుం వజ్రభృతా అపి
న చాపి సహితా వీరా థేవథానవరాక్షసాః
మాం చైవ శక్తా నిర్జేతుం కిమ ఉ మర్త్యాః సుథుర్బలాః
53 ఏవం తయొః సంవథతొః ఫల్గునొ నిశితైః శరైః
శిఖణ్డినం పురస్కృత్య భీష్మం వివ్యాధ సంయుగే
54 తతొ థుఃశాసనం భూయః సమయమానొ ఽభయభాషత
అతివిథ్ధః శితైర బాణైర భృశం గాణ్డీవధన్వనా
55 వజ్రాశనిసమస్పర్శాః శితాగ్రాః సంప్రవేశితాః
విముక్తా అవ్యవచ్ఛిన్నా నేమే బాణాః శిఖణ్డినః
56 నికృన్తమానా మర్మాణి థృఢావరణభేథినః
ముసలానీవ మే ఘనన్తి నేమే బాణాః శిఖణ్డినః
57 బరహ్మథణ్డసమస్పర్శా వజ్రవేగా థురాసథాః
మమ పరాణాన ఆరుజన్తి నేమే బాణాః శిఖణ్డినః
58 భుజగా ఇవ సంక్రుథ్ధా లేలిహానా విషొల్బణాః
మమావిశన్తి మర్మాణి నేమే బాణాః శిఖణ్డినః
59 నాశయన్తీవ మే పరాణాన యమథూతా ఇవాహితాః
గథాపరిఘసంస్పర్శా నేమే బాణాః శిఖణ్డినః
60 కృన్తన్తి మమ గాత్రాణి మాఘమాసే గవామ ఇవ
అర్జునస్య ఇమే బాణా నేమే బాణాః శిఖణ్డినః
61 సర్వే హయ అపి న మే థుఃఖం కుర్యుర అన్యే నరాధిపాః
వీరం గణ్డీవధన్వానమ ఋతే జిష్ణుం కపిధ్వజమ
62 ఇతి బరువఞ శాంతనవొ థిధక్షుర ఇవ పాణ్డవమ
సవిష్ఫులిఙ్గాం థీప్తాగ్రాం శక్తిం చిక్షేప భారత
63 తామ అస్య విశిఖైశ ఛిత్త్వా తరిధా తరిభిర అపాతయత
పశ్యతాం కురువీరాణాం సర్వేషాం తత్ర భారత
64 చర్మాదాథత్త గాఙ్గేయొ జాతరూపపరిష్కృతమ
ఖడ్గం చాన్యతరం పరేప్సుర మృత్యొర అగ్రే జయాయ వా
65 తస్య తచ ఛతధా చర్మ వయధమథ థంశితాత్మనః
రదాథ అనవరూఢస్య తథ అథ్భుతమ ఇవాభవత
66 వినథ్యొచ్చైః సింహ ఇవ సవాన్య అనీకాన్య అచొథయత
అభిథ్రవత గాఙ్గేయం మాం వొ ఽసతు భయమ అణ్వ అపి
67 అద తే తొమరైః పరాసైర బాణౌఘైశ చ సమన్తతః
పట్టిశైశ చ సనిస్త్రింశైర నానాప్రహరణైస తదా
68 వత్సథన్తైశ చ భల్లైశ చ తమ ఏకమ అభిథుథ్రువుః
సింహనాథస తతొ ఘొరః పాణ్డవానామ అజాయత
69 తదైవ తవ పుత్రాశ చ రాజన భీష్మజయైషిణః
తమ ఏకమ అభ్యవర్తన్త సింహనాథాంశ చ నేథిరే
70 తత్రాసీత తుములం యుథ్ధం తావకానాం పరైః సహ
థశమే ఽహని రాజేన్థ్ర భీష్మార్జునసమాగమే
71 ఆసీథ గాఙ్గ ఇవావర్తొ ముహూర్తమ ఉథధేర ఇవ
సైన్యానాం యుధ్యమానానాం నిఘ్నతామ ఇతరేతరమ
72 అగమ్యరూపా పృదివీ శొణితాక్తా తథాభవత
సమం చ విషమం చైవ న పరాజ్ఞాయత కిం చన
73 యొధానామ అయుతం హత్వా తస్మిన స థశమే ఽహని
అతిష్ఠథ ఆహవే భీష్మొ భిథ్యమానేషు మర్మసు
74 తతః సేనాముఖే తస్మిన సదితః పార్దొ ధనంజయః
మధ్యేన కురుసైన్యానాం థరావయామ ఆస వాహినీమ
75 వయం శవేతహయాథ భీతాః కున్తీపుత్రాథ ధనంజయాత
పీడ్యమానాః శితైః శస్త్రైః పరథ్రవామ మహారణాత
76 సౌవీరాః కితవాః పరాచ్యాః పరతీచ్యొథీచ్యమాలవాః
అభీషాహాః శూరసేనాః శిబయొ ఽద వసాతయః
77 శాల్వాశ్రయాస తరిగర్తాశ చ అమ్బష్ఠాః కేకయైః సహ
థవాథశైతే జనపథాః శరార్తా వరణపీడితాః
సంగ్రామే న జహుర భీష్మం యుధ్యమానం కిరీటినా
78 తతస తమ ఏకం బహవః పరివార్య సమన్తతః
పరికాల్య కురూన సర్వాఞ శరవర్షైర అవాకిరన
79 నిపాతయత గృహ్ణీత విధ్యతాద చ కర్షత
ఇత్య ఆసీత తుములః శబ్థొ రాజన భీష్మరదం పరతి
80 అభిహత్య శరౌఘైస తం శతశొ ఽద సహస్రశః
న తస్యాసీథ అనిర్భిన్నం గాత్రేష్వ అఙ్గులమాత్రకమ
81 ఏవంవిభొ తవ పితా శరైర విశకలీ కృతః
శితాగ్రైః ఫల్గునేనాజౌ పరాక్శిరాః పరాపతథ రదాత
కించిచ్ఛేషే థినకరే పుత్రాణాం తవ పశ్యతామ
82 హాహేతి థివి థేవానాం పార్దివానాం చ సర్వశః
పతమానే రదాథ భీష్మే బభూవ సుమహాన సవనః
83 తం పతన్తమ అభిప్రేక్ష్య మహాత్మానం పితామహమ
సహ భీష్మేణ సర్వేషాం పరాపతన హృథయాని నః
84 స పపాత మహాబాహుర వసుధామ అనునాథయన
ఇన్థ్రధ్వజ ఇవొత్సృష్టః కేతుః సర్వధనుష్మతామ
ధరణీం నాస్పృశచ చాపి శరసంఘైః సమాచితః
85 శరతల్పే మహేష్వాసం శయానం పురుషర్షభమ
రదాత పరపతితం చైనం థివ్యొ భావః సమావిశత
86 అభ్యవర్షత పర్జన్యః పరాకమ్పత చ మేథినీ
పతన స థథృశే చాపి ఖర్వితం చ థివాకరమ
87 సంజ్ఞాం చైవాలభథ వీరః కాలం సంచిన్త్య భారత
అన్తరిక్షే చ శుశ్రావ థివ్యాం వాచం సమన్తతః
88 కదం మహాత్మా గాఙ్గేయః సర్వశస్త్రభృతాం వరః
కాలం కర్తా నరవ్యాఘ్రః సంప్రాప్తే థక్షిణాయనే
89 సదితొ ఽసమీతి చ గాఙ్గేయస తచ ఛరుత్వా వాక్యమ అబ్రవీత
ధారయామ ఆస చ పరాణాన పతితొ ఽపి హి భూతలే
ఉత్తరాయణమ అన్విచ్ఛన భీష్మః కురుపితామహః
90 తస్య తన మతమ ఆజ్ఞాయ గఙ్గా హిమవతః సుతా
మహర్షీన హంసరూపేణ పరేషయామ ఆస తత్ర వై
91 తతః సంపాతినొ హంసాస తవరితా మానసౌకసః
ఆజగ్ముః సహితా థరష్టుం భీష్మం కురుపితామహమ
యత్ర శేతే నరశ్రేష్ఠః శరతల్పే పితామహః
92 తే తు భీష్మం సమాసాథ్య మునయొ హంసరూపిణః
అపశ్యఞ శరతల్పస్దం భీష్మం కురుపితామహమ
93 తే తం థృష్ట్వా మహాత్మానం కృత్వా చాపి పరథక్షిణమ
గాఙ్గేయం భరతశ్రేష్ఠం థక్షిణేన చ భాస్కరమ
94 ఇతరేతరమ ఆమన్త్ర్య పరాహుస తత్ర మనీషిణః
భీష్మ ఏవ మహాత్మా సన సంస్దాతా థక్షిణాయనే
95 ఇత్య ఉక్త్వా పరస్దితాన హంసాన థక్షిణామ అభితొ థిశమ
సంప్రేక్ష్య వై మహాబుథ్ధిశ చిన్తయిత్వా చ భారత
96 తాన అబ్రవీచ ఛాంతనవొ నాహం గన్తా కదం చన
థక్షిణావృత్త ఆథిత్య ఏతన మమ మనైః సదితమ
97 గమిష్యామి సవకం సదానమ ఆసీథ యన మే పురాతనమ
ఉథగావృత్త ఆథిత్యే హంసాః సత్యం బరవీమి వః
98 ధారయిష్యామ్య అహం పరాణాన ఉత్తరాయణకాఙ్క్షయా
ఐశ్వర్యభూతః పరాణానామ ఉత్సర్గే నియతొ హయ అహమ
తస్మాత పరాణాన ధారయిష్యే ముమూర్షుర ఉథగాయనే
99 యశ చ థత్తొ వరొ మహ్యం పిత్రా తేన మహాత్మనా
ఛన్థతొ మృత్యుర ఇత్య ఏవం తస్య చాస్తు వరస తదా
100 ధారయిష్యే తతః పరాణాన ఉత్సర్గే నియతే సతి
ఇత్య ఉక్త్వా తాంస తథా హంసాన అశేత శరతల్పగః
101 ఏవం కురూణాం పతితే శృఙ్గే భీష్మే మహౌజసి
పాణ్డవాః సృఞ్జయాశ చైవ సింహనాథం పరచక్రిరే
102 తస్మిన హతే మహాసత్త్వే భరతానామ అమధ్యమే
న కిం చిత పరత్యపథ్యన్త పుత్రాస తే భరతర్షభ
సంమొహశ చైవ తుములః కురూణామ అభవత తథా
103 నృపా థుర్యొధనముఖా నిఃశ్వస్య రురుథుస తతః
విషాథాచ చ చిరం కాలమ అతిష్ఠన విగతేన్థ్రియాః
104 థధ్యుశ చైవ మహారాజ న యుథ్ధే థధిరే మనః
ఊరుగ్రాహగృహీతాశ చ నాభ్యధావన్త పాణ్డవాన
105 అవధ్యే శంతనొః పుత్రే హతే భీష్మే మహౌజసి
అభావః సుమహాన రాజన కురూన ఆగాథ అతన్థ్రితః
106 హతప్రవీరాశ చ వయం నికృత్తాశ చ శితైః శరైః
కర్తవ్యం నాభిజానీమొ నిర్జితాః సవ్యసాచినా
107 పాణ్డవాస తు జయం లబ్ధ్వా పరత్ర చ పరాం గతిమ
సర్వే థధ్ముర మహాశఙ్ఖాఞ శూరాః పరిఘబాహవః
సొమకాశ చ సపఞ్చాలాః పరాహృష్యన్త జనేశ్వర
108 తతస తూర్యసహస్రేషు నథత్సు సుమహాబలః
ఆస్ఫొటయామ ఆస భృశం భీమసేనొ ననర్త చ
109 సేనయొర ఉభయొశ చాపి గాఙ్గేయే వినిపాతితే
సంన్యస్య వీరాః శస్త్రాణి పరాధ్యాయన్త సమన్తతః
110 పరాక్రొశన పరాపతంశ చాన్యే జగ్ముర మొహం తదాపరే
కషత్రం చాన్యే ఽభయనిన్థన్త భీష్మం చైకే ఽభయపూజయన
111 ఋషయః పితరశ చైవ పరశశంసుర మహావ్రతమ
భరతానాం చ యే పూర్వే తే చైనం పరశశంసిరే
112 మహొపనిషథం చైవ యొగమ ఆస్దాయ వీర్యవాన
జపఞ శాంతనవొ ధీమాన కాలాకాఙ్క్షీ సదితొ ఽభవత