బాలకాండము - సర్గము 5
ఐదవసర్గము
అయోధ్యానగరవర్ణనము
| వాల్మీకి రామాయణము | ||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| ||||||||||
సర్వా పూర్వం ఇయం యేషాం ఆసీత్ కృత్స్నా వసుంధరా |
ప్రజపతిం ఉపాదాయ నృపాణం జయ శాలినాం |1-5-1|
యేషాం స సగరో నామ సాగరో యేన ఖానితః |
షష్టిః పుత్ర సహస్రాణి యం యాంతం పర్యవారయన్ |1-5-2|
ఇక్ష్వాకూణాం ఇదం తేషాం రాజ్ఞాం వంశే మహాత్మనాం |
మహద్ ఉత్పన్నం ఆఖ్యనం రామాయణం ఇతి శ్రుతం |1-5-3|
తదిదం వర్తయిష్యావః సర్వం నిఖిలం ఆదితః |
ధర్మ కామ అర్థ సహితం శ్రోతవ్యం అనసూయతా |1-5-4|
సప్తద్వీపములతోగూడిన ఈ సమస్త భూమండలమున మనుప్రజాపతి మొదలుకొని జయశీలురైన పెక్కుమంది రాజులు పరిపాలించిరి. ఈవంశమున సగరుడనువాడు సుప్రసిద్ధుడు. ఈ సగరునిఆఱువేలమంది కుమారులును యజ్ఞాశ్వనిమిత్తమై సముద్రమును త్రవ్విరి. కావునదానికి సాగరము అని పేరు వచ్చెను. ఈ ఇక్ష్వాకువంశమున మహానుభావులైన ఎందఱో రాజులు జన్మించి, వంశమునకు వన్నెదెచ్చిరి. అట్టి మహావంశమున జన్మించిన శ్రీరాముని చరితమే రామాయణము. బ్రహ్మానుగ్రహప్రభావమున రూపుదిద్దుకొనిన ఈ రామాయణమును లోకమున ప్రవర్తింపజేయుదును. ఇది ధర్మాకామార్థములను ప్రతిపాదించును. దీనిని ఎట్టి దోషదృష్టియు లేకుండ వినవలసినది, పఠించవలసినది. [1 - 4]
కోసలో నామ ముదితః స్ఫీతో జనపదో మహాన్ |
నివిష్ట సరయూ తీరే ప్రభూత ధన ధాన్యవాన్ |1-5-5|
సరయూనదీతీరమున "కోసల" అను సుప్రసిద్ధదేశము గలదు. అది ధనధాన్యసంపదలతో తులతూగుచున్నది. కనుక అచటిజనులు మిక్కిలి సంతుష్టులైయుండిరి. [5]
అయోధ్యా నామ నగరీ తత్ర ఆసీత్ లోక విశ్రుతా |
మనునా మానవ ఇంద్రేణ యా పురీ నిర్మితా స్వయం |1-5-6|
ఆయతా దశ చ ద్వే చ యోజనాని మహాపురీ |
శ్రీమతీ త్రీణి విస్తీర్ణా సు విభక్తా మహాపథా |1-5-7|
రాజ మార్గేణ మహతా సువిభక్తేన శోభితా |
ముక్తా పుష్ప అవకీర్ణేన జల సిక్తేన నిత్యశః |1-5-8|
ఆ కోసలదేశమున "అయోధ్య" అను పేరుగల ఒక మహానగరము గలదు. ఆ పురమును మానవేంద్రుడైన మనువు స్వయముగా నిర్మింపజేసెను. ఆ కారణముగా అది లోకప్రసిద్ధి వహించెను. ఆ మహానగరము పండ్రెండు యోజనముల పొడవును, మూడుయోజనముల వెడల్పును గలిగి మిక్కిలి విశాలమై అపుర్వశోభలతొ విలసిల్లుచున్నది. అచటివీధులు ఇరువైపుల వృక్షములతో విరాజిల్లుచు విశాలములై యున్నవి. ఆ పురియందలి రాజమార్గము సువిశాలమై ఇరువంకల పూలవృక్షములతో శోభిల్లుచున్నది. జలములచే తడుపబడిన ఆ రాజమార్గము చెట్లనుండి రాలిన పుష్పములతో నిండి, చూడముచ్చటగానున్నది. [6 - 8]
తాం తు రాజా దశరథో మహారాష్ట్ర వివర్ధనః |
పురీం ఆవాసయామాస దివి దేవపతిః యథా |1-5-9|
కోసలదేశమును ధర్మమార్గమున పరిపాలించుచున్న దశరథమహారాజు దేవేంద్రుడు అమరావతినివలె అయోధ్యాపుర వైభవమును ఇనుమడింపజేసెను. [9]
కపాట తోరణవర్తీ సు విభక్త అంతరాపణాం |
సర్వ యంత్ర అయుధవతీం ఉషితాం సర్వ శిల్పిభిః |1-5-10|
సూత మాగధ సంబాధాం శ్రీమతీం అతుల ప్రభాం |
ఉచ్చాట్టాల ధ్వజవతీం శతఘ్నీ శత సంకులాం |1-5-11|
ఆ పురము ప్రశస్తమైన ద్వారములతోడను, ద్వారబంధములతోడను అలరారుచుండెను, నగర మధ్యభాగమున వరుసలు దీరియున్న అంగళ్ళతో అది మనోహరముగానుండెను. అచ్చట వివిధములగు యంత్రములు, ఆయుధములు అమర్చబడి యుండెను. అన్ని కళలయందును నిపుణులైన శిల్పులు ఆ నగరమున ఉండిరి. అందు వాసిగాంచిన స్తుతిపాఠకులు, వందిమాగధులు గలరు, అది ధనధాన్య సంపదలతో శోభిల్లుచుండెను. ఎత్తైన కోటబురుజులతోను, ధ్వజములతోను, వందలకొలది శతఘ్నులతోను ఆ పురి రాజిల్లుచుండెను. [10 - 11]
వధూ నాటక సంఘైః చ సంయుక్తాం సర్వతః పురీం |
ఉద్యాన ఆమ్ర వణోపేతాం మహతీం సాల మేఖలాం |1-5-12|
దుర్గ గంభీర పరిఖాం దుర్గాం అన్యైః దురాసదం |
వాజీవారణ సంపూర్ణాం గోభిః ఉష్ట్రైః ఖరైః తథా |1-5-13|
ఆ పురి నృత్యకళాకుశలురైన నటీనటులతో శోభిల్లుచుండెను. అందు చూడముచ్చటైన మామిడి తోపులు గలవు. చుట్టునుగల విశాలమైన ప్రాకారము ఆ పురికి ఒడ్డాణమువలె మనోజ్ఞముగానుండెను.దాని చుట్టును విశాలమైన లోతైన అగడ్తయు, శత్రువులకు దుర్భేద్యమైన కోటయు గలవు. అందు మేలుజాతికి చెందిన గుఱ్ఱములు, వేగముగాసాగిపోగల ఏనుగులు, వృషభములు, ఒంటెలు, అసంఖ్యాకముగా గలవు. [12 - 13]
సామంత రాజ సంఘైః చ బలి కర్మభిః ఆవృతం |
నానా దేశ నివాసైః చ వణిగ్భిః ఉపశోభితాం |1-5-14|
ప్రాసాదై రత్న వికృతైః పర్వతైః ఇవ శోభితాం |
కూటాగారైః చ సంపూర్ణాం ఇంద్రస్య ఇవ అమరావతీం |1-5-15|
కప్పములను చెల్లించుటకై వచ్చెడి సామంతరాజులసందడితో ఆ నగరము కలకలలాడుచుండెను. క్రయవిక్రయములకై ఏతెంచెడి వివిధదేశవాసులైన వ్యాపారులతో అది క్రిక్కిరిసి యుండెను. రత్నములు పొదిగిన రాజగృహములతోడను, క్రీడాపర్వతములతోడను, అంతస్తులతోగూడిన మేడలతోను ఒప్పుచు అది ఇంద్రుని అమరావతినగరమువలె విరాజిల్లుచుండెను. [14 - 15]
చిత్రం అష్టాపద ఆకారాం వర నారీ గణైర్ యుతాం |
సర్వ రత్న సమాకీర్ణాం విమాన గృహ శోభితాం |1-5-16|
గృహ గాఢాం అవిచ్ఛిద్రాం సమ భూమౌ నివేశితాం |
శాలి తణ్డుల సంపూర్ణాం ఇక్షు కాణ్డ రసః ఉదకాం |1-5-17|
జూదపు పలకవలె "అష్టాపదాకారములోనున్న చిత్రచిచిత్రములైన రాజగృహములతో అదియొప్పుచుండెను. అది అందమైన సుందరీమణులతో అలరారుచుండెను. నానావిధరత్నశోభలతో కలకలలాడుచుండెను. ఆకాశమును తాకుచుండెడి ఎత్తైన భవనములతో శొభిల్లుచుండెను. అచటిగృహస్థుల ఇండ్లు ఎట్టి దోషములును లేకుండ సమతలముపై నిర్మింపబడి క్రిక్కిరిసియుండెను. ఆ పురము మేలైన వరిబియ్యముతో, చెఱకురసమువంటి మధురజలములతో సమృద్ధమై యుండెను. [16 - 17]
దుందుభీభిః మృదంగైః చ వీణాభిః పణవైః తథా |
నాదితాం భృశం అత్యర్థం పృథివ్యాం తాం అనుత్తమాం |1-5-18|
విమానం ఇవ సిద్ధానాం తపస అధిగతం దివి |
సు నివేశిత వేశ్మాంతాం నరోత్తమ సమావృతాం |1-5-19|
దుందుభులమ్రోతలతో, మృదంగధ్వనులతో, వీణానాదములతో, మద్దెలరవములతో ఆ మహానగరము అంతయు మాఱుమ్రోగుచుండెను. సిద్ధపురుషులకు తపఃఫలముగా లభించిన దివ్య భవనములవలె ఆ నగరమునందలి గృహములు బారులుదీఱి, విద్వాంసులతో నిండియుండెను. [18 - 19]
యే చ బాణైః న విధ్యంతి వివిక్తం అపరా పరం |
శబ్ద వేధ్యం చ వితతం లఘు హస్తా విశారదాః |1-5-20|
సింహ వ్యాఘ్ర వరాహాణాం మత్తానాం నదతాం వనే |
హంతారో నిశితైః శస్త్రైః బలాత్ బాహు బలైర్ అపి |1-5-21|
తాదృశానాం సహస్రైః తాం అభి పూర్ణాం మహారథైః |
పురీం ఆవసయమాస రాజా దశరథః తదా |1-5-22|
ఆ నగరమునందలి యోధులు, శస్త్రాస్త్రవిద్యలలో ఆరితేఱినవారు, సమర్థులు, శబ్దభేది విద్యానిపుణులు. కాని వారు సహాయపడువారులేక ఒంటరిగానున్నవారినిగాని, పాఱిపోవుచున్నవారినిగాని చంపెడువారు గారు. వనమునందు మత్తిల్లి గర్వముతో గర్జించెడి సింహములను, గాండ్రించు పెద్దపులులను, ఝర్ఘరించు అడవిపందులను ఆ యోధులు ధీరులై వాడియైన శస్త్రములతో, బాహుబలముతో సంహరించుచుండెడివారు. అట్టి వేలకొలది మహారథులతో నిండియున్న ఆ అయోధ్యానగరమును దశర్థమహారాజు పరిపాలించుచుండెను. [20 - 22]
తాం అగ్నిమద్భిః గుణవద్భిః ఆవృతాం
ద్విజోత్తమైః వేద షడఙ్గ పారగైః |
సహస్రదైః సత్య రతైః మహాత్మభిః
మహర్షి కల్పైః ఋషిభిః చ కేవలైః |1-5-23|
అచటి ద్విజోత్తములు అందఱును నిత్యాగ్నిహోత్రులు, శమదమాది గుణసంపన్నులు, వేదవేదాంగములయందు పారంగతులు, సత్యమును పల్కుటయందు నిరతులు, మిక్కిలి ప్రజ్ఞావంతులు, కొల్లలుగా దానములు చేయువారు, మహర్షులతో సమానులు. అంతేగాదు వారు సాక్షాత్తుగా మహర్షులే. అట్టి అయోధ్యానగరమును రాజధానిగా జేసికొని, దశరథమహారాజు కోసలదేశమును పరిపాలించుచుండెను. [23]
ఇత్యార్షే శ్రీమద్రామాయణే వాల్మీకీయే ఆదికావ్యే బాలకాండే పంచమస్సర్గః |1-5|
వాల్మీకి మహర్షి విరచితమై ఆదికావ్యమైన శ్రీమద్రామాయణమునందలి బాలకాండమునందు ఐదవసర్గము సమాప్తము