బసవపురాణము/తృతీయాశ్వాసము
తృతీయాశ్వాసము
శ్రీ రుద్రభక్తాంఘ్రి శేఖర! శుద్ధ - వీరమాహేశ్వరాచార! సంగాఖ్య!
దండియై మఱియొక్క మిండజంగమము - వెండియు బసవనదండనాయకుఁడు
మంత్రులుఁ దానును మహిపతి వనుపఁ - దంత్రంబునకు జీవితము వెట్టునెడను
“వచ్చి యీ యర్థంబు వలయు నింతయు - నిచ్చినఁగాని యొం డేనొల్ల” ననుచు
ధట్టించి యడుగుడుఁ బెట్టెలమాడ - లట్టున్నభంగి నాయయ్యకు నొసఁగఁ
దంత్రసమేతులై ధరణీశుకడకు - మంత్రివర్గం బేఁగి మఱి యిట్టు లనిరి
చెప్పినఁ గొండెమౌఁ జెప్పకయున్నఁ - దప్పగు నటుగాన చెప్పఁగవలసెఁ
బనిసేయ వెఱతుము బసవయ్యతోడ - ధనమెల్ల నొక్కమిండని కిచ్చె” ననుచుఁ
గొండెంబు సెప్పినఁ గోపించి రాజు - బండారి బసవనదండనాయకుని
రప్పించి “మాయర్థ మొప్పించి పొమ్ము - దప్పేమి? సాలుఁబ్రధానితనంబు
'దండింపరా' దనుతలఁపున నిట్లు - బండార [1]మంతయుఁ బాడు సేసితివి
పరధనం బపహరింపనిబాస యండ్రు - పరధనం [2]బెట్లోకో బసవ! కైకొంటి
వేయుమాటలు నేల వెఱతుము నీకు - మాయర్థ మొప్పించి నీయంత నుండు”
మనవుడుఁ గించిత్ప్రహసితాస్యుఁ డగుచు - జననాథునకు బసవనమంత్రి యనియె
“పరమేశుభక్తి యన్ సురతరు వుండ - హరుభక్తి యన్ కనకాచలం బుండఁ
గామారిభక్తి చింతామణి యుండ - సోమార్ధధరుభక్తి సురధేను వుండ
బగుతుఁ డాసించునే పరధనంబునకు - మృగపతి యెద్దెస మేయునే [3]పుల్లు?
[4]క్షీరాబ్ధిలోపలఁ గ్రీడించుహంస - గోరునే పడియలనీరు ద్రావంగఁ?
జూతఫలంబులు సుంబించు చిలుక - [5]భాతి బూరుగుమ్రానిపండ్లు గన్గొనునె?
రాకామలజ్యోత్స్నఁ ద్రావు చకోర - మాకాంక్ష [6]సేయునే చీకటిఁ ద్రావ?
విరిదమ్మివాసన విహరించుతేఁటి - పరిగొని [7]సుడియునే బబ్బిలివిరుల?
నెఱుఁగునే యలదిగ్గజేంద్రంబుకొదమ - యెఱపంది [8]చను సీక? నెఱుఁగవుగాక
యరుదగు లింగ [9]సదర్థులయిండ్ల - వర(రు?)వుడ నా కొకసరకె యర్థంబు
పుడమీశ మీ ధనంబునకుఁ జే సాఁప - నొడయల కిచ్చితి నొడయలధనము
[10]పాదిగ దఱిఁగిన భక్తుండఁగాను - గాదేని ముడుపు [11]లెక్కలుసూడు” మనుచు
ధట్టుఁడు బసవనదండనాయఁకుఁడు - పెట్టెలు ముందటఁ బెట్టి తాళములు
పుచ్చుడు మాడ లుప్పొంగుచుఁ జూడ - నచ్చెరువై లెక్క కగ్గలంబున్న
నక్కలు గుఱ్ఱములైన కథ
“మధుర[12]పాండ్యుడు దన మంత్రిచే నిట్టు - లధికమర్థం బిచ్చి హయముల [13]విలువఁ
బనుచుడు నతఁడు సద్భక్తిపెక్కువను - [14]జనిచని జంగమార్చ[15]న సేయఁ జేయ
నర్థమంతయుఁ బోవ హయముల విలువ - నర్థంబు లేకున్న ననుమాన ముడిగి
పొలమునక్కలనెల్లఁ బిలిచి తెప్పించి - నలిఁ బాండ్యభూనాథునకుఁ [16]బొడసూపఁ
జొక్క నైనారుల మిక్కిలికరుణ - నక్కజం బంద నానక్క లన్నియును
నిలఁ గంకణములతేజలు నయ్యెఁ గాదె - మలహరుభక్తులమహిమ దలంప
నిది సోద్యమే” యంచు నెల్లభక్తులును - సదమలచిత్తులై సంతసం బంద
నతివిస్మయాక్రాంతుఁడై బిజ్జలుఁడు - "ఇతఁ డీశ్వరుఁడకాక యితరుండె?” యనుచు
వర[17]వస్త్ర[18]భూషణావళి సమర్పించి - పరమానురాగుఁడై నరులెల్ల వినఁగ
“బండారిమీఁద నెవ్వండేని [19]యింకఁ - గొండెంబు [20]సెప్పు నా కుక్కలఁ జెండి
నాలుకల్గోసి సున్నము సాలఁబూసి - పోల వేఁచినయిస్ము వోయింతు నోళ్ల”
ననుచు నబ్బసవసింహము వీడుకొల్పఁ - జనుదెంచె నగరికి జనులు నుతింప.
బసవఁడు తన భార్యచీర విప్పించి యొక జంగమున కిచ్చినకథ
వెండియు నొక్కయ్య వేశ్యాలయమున - నుండి బాని[21]సఁ బిల్చి “బండారినగర
[22]మన [23]నిత్యపడి వేఁడికొని వేగరమ్ము" - అనవుడు "నట్లకా” కని పోయి యచటఁ
బడఁతి యబ్బసవయ్య పట్టంపుదేవిఁ - బొడగని కట్టినపుట్టంబు సూచి
యసలారఁ బడి [24]వేఁడుడంతఁ జాలించి - మసలక బానిస [25]మగిడి యేతెంచి
అక్క [26]యేమందు నీయాన నేనిప్పు - డొక్కసోద్యముఁ గంటి నక్కడి కేఁగి
యట్టి దివ్యాంబరం బఖిలలోకములఁ - బుట్టదు బసవయ్యపట్టంపుదేవి
కట్టినపటవలిపుట్టంబు సూచి - నెట్టణ వచ్చితి నీ కెఱిఁగింప
[27]భావ వేఁడినఁజాలు బసవయ్య యిపుడ - యావస్త్ర మొసఁగెడు [28]నరగలిగొనఁడు
పరగు మహాదేవుభక్తులచేత - నరుదరు దనఁగ [29]గణారాధనములఁ
గొనివచ్చి జంగమకోటి సస్నేహ - మున నిచ్చినట్టి యమూల్యవస్త్రములు
[30]వెంజావళియు జయరంజియు మంచు - పుంజంబు [31]మణిపట్టు భూతిలకంబు
శ్రీ వన్నియయు మహాచీని చీనియును - భావజతిలకంబు పచ్చనిపట్టు
రాయశేఖరమును రాజవల్లభము - [32]వాయుమేఘము గజవాళంబు గండ
[33]వడము గావులు సరిపట్టును హంస - [34]పడియు వీణావళి పల్లడదట్టి
వారణాసియు జీకు వాయుఁ [35]గెందొగరు - గౌరిగనయమును క్షీరోదకంబు
పట్టును రత్నంబుపట్టును సంకు - పట్టును మరకతపట్టు పొంబట్టు
నెఱపట్టు వెలిపట్టు నేత్రంబుపట్టు - మఱి తవరాజంబు మాందోళిరవియుఁ
జంద్రాతపంబును సాంధ్యరాగంబు - నింద్రనీలంబు మహేంద్రభూషణము
సన్ననడంచును శరధియు మేఘ - వన్నెయు రుద్రాక్షవన్నె కాంభోజి
పులిగోరుపట్టును భూపతి రుద్ర - తిలకంబు సరిపట్టు మలయజసిరియు
గొలనిమేఘము గజావళి హయావళియు - వలిపంబు సరి [36]గమ్మితెలుపు దివ్యాంబ
రంబును నుదయరాగంబు దేవాంబ - రంబు పొత్తియు గుజరాష్ట్రంబుపట్టు
మొదలుగా నెఱుఁగమే మును దరతరమ - పదపడి [37]మనవారు వడసినయట్టి
మానితవస్త్రవితానముల్ గలవు - గాని యావస్త్రసమానముల్ గావు
తథ్య మిట్టిద” యని దాసి సెప్పుడును - మిథ్య సేయక వేశ్య మిండనిఁ జూచి
“నలి దలిర్పఁగ [38]నీవు నా[39]తోడి వలపు - గలవేని బసవయ్యకాంత గంగాంబ
కట్టన [40]పుట్టంబుఁ గ్రక్కునఁ దెచ్చి - నెట్టణ నా కిమ్ము నేర్పు దలిర్ప”
ననవుడు "నట్లకా” కనుచు మిండండు - సని కాంచి! బసవ “నీవనిత గంగాంబ
కట్టిన [41]పటవలిపుట్టంబు [42]మాకు - నిట్టున్నభంగిన యిప్పింపవలయు”
ననవుడుఁ దనసతి నాస్థానసదన - మునకుఁ బిల్వఁగఁబంచి ముద్దియఁ గదిసి
“పుట్టు సా వెఱుఁగనియట్టిమహాత్ముఁ - డిట్టలంబుగ నీదు పుట్టమడ్గెడిని
పుట్టమీ వేగ మీపుట్ట మిచ్చినను - బుట్టము మన” మనియట్టిచందమున
లజ్జయు సిగ్గు దలంపక బసవఁ - డజ్జలజాక్షి వల్వఱిముఱిఁ బట్టి
యొలువంగ నొలువంగ నొక్కవస్త్రంబు - దళితాంబుజానన మొలఁబాయకున్నఁ
గనుఁగొని యద్భుతాక్రాంతాత్ములైన - జనములఁ గనుఁగొని జంగమంబనియె
“గహనమే చూడ జగద్ధితసూత్ర - సహజవాహనులగు శంభుభక్తులకు
నలి నిడిగుడినయనారను భక్తుఁ డిల [43]నాలిచీరలొ [44]ల్బీడె భక్తులకుఁ
బండ్రెండువర్షముల్ వాయక నేని - పండ్రెండుమూరల [45]పసిఁడిపుట్టంబు
విపరీతగతిఁదన్ను [46]వేఁడుడు నొక్క - దపసికిఁ దేడరదాసయ్య యీఁడె
అదిగాక బల్లహుం డఖిలంబు నెఱుఁగ - సదమలచిత్తుఁడై సతిని మున్నీఁడె?
యఱలేక రూపించి యడుగంగఁదడవ - మఱిమొన్న యధరుండు మాణిక్య మీఁడె?
[47]దండియై మొన్న యధరుఁ డిమ్మడించి - మిండభక్తునకు నర్మిలి నర్థమీఁడె?
మహి నిడుగుడిని బెర్మాణి యన్ గణము - గహనంపుదుర్భిక్షకాలంబునందుఁ
జాటించి సకలార్థ[48]సంపదల్ సంద్ర - జూటుభక్తుల [49]కిలు చూఱవెట్టండె?
తనయపెండిలిసేయుతత్ప్రస్తవమునఁ - జనుదెంచి యొకతపోధనుఁడు వేఁడినను
నక్కాంత వెండ్రుక లప్పుడ కోసి - చక్కన మానకం [50]జారుఁ డీఁ డెట్టు?”
లనుచు గీటునఁ బుచ్చుచును మిండగీఁడు - కినియునో [51]తడవైనఁ దనవేశ్య యనుచు
బసవని వారించి వసుధఁ బ్రోవైనఁ - బసిఁడిచెఱంగుల పట్టువస్త్రములు
మోపిడి తనమోవనోపి [52]నన్నియును - నేపారఁ గొని [53]వచ్చి యిచ్చె లంజియకు
“నిక్కంబు బసవని నిజభక్తిమహిమఁ - దక్కువ [54]గాదయ్యెఁ దరుణిమానంబు”
అని భక్తమండలి వినుతింపుచుండ - వనిత యంతర్వాసమున కేఁగె నంత.
సూర్యాస్తమయ వర్ణనము
బసవనిభక్తి ప్రభాపటలంబు - దెసల వసుంధర దివి [55]దీటుకొనఁగ
దినకరుఁ డాత్మీయతేజంబు దఱుఁగు - డును మది లజ్జించి చని యపరాబ్ధిఁ
బడియెనో యన్నట్లు భానుండు గ్రుంకెఁ- జెడిమిత్రుఁడరుగ రాజీవముల్ మొగిచె
భేరులు శంఖముల్ భోరనఁ జెలఁగె - మార[56]సంహారు నాగారాంతరముల
నలరుచుఁబంచమహా[57]శబ్దరావ - ములు మ్రోసె భక్తసమూహాలయముల
ఘనధూపధూమసంజనితమేఘములు - సెనసి కప్పినమాడ్కిఁ జీకటుల్ వర్వె
వరముక్తిసతి బసవని[58]కి నారతులు - పరువడినెత్తు దీపంబులో యనఁగ
నక్షత్రచయ మంతరిక్షంబు నిండి - యక్షీణతరకాంతి యసలార వెలిఁగె
చంద్రునిచేటు దైత్యేంద్రునిపాటు - నింద్రునిభంగంబు నెఱిఁగి యెఱింగి
గొఱియ [59]మ్రుచ్చిలి శూద్రకుండను రాజు - నఱకు వడుటతొల్లి యెఱిఁగి యెఱింగి
[60]జారులఁ జోరులఁ జర్చించుకవుల - భూరివివేకంబుఁబొగడం[61]గనేల?
యనఁగ సంధ్యావేళయందు సద్భక్త - జనులు లింగార్చనల్ [62]సలుపంగ నంత
మిండజంగమకోటి నిండారుభక్తి - దండనాయకుఁడంప దండతండములు
ఘనసారతాంబూలగంధప్రసూన - వినుతాభరణవస్త్రవితతులు గొనుచుఁ
గరమర్ధి [63]లంజెఱికంబు సేయంగ - నరిగెద మేమంచు ననురక్తి నరుగ
ముగ్ధ సంగయ్యకథ
లింగసర్వేంద్రియలీనుండు ముగ్ధ - సంగయ్య నానొక్క శరణుఁ డీక్షించి
భక్తిననుచువాఁడు బసవబండారి - వ్యక్తమిట్లేఁగెడు [64]వార్జంగమములు
కొనిపోవునవి గంధకుసుమకర్పూర - వినుత తాంబూలాదివితతులట్లయ్యుఁ
జను నిది లింగావసరవేళ [65]యున్న - పనులకు నేఁగెడు పగిది గా” దనుచు
నదియును నొక్కలింగార్చన గాఁగ - మది నిశ్చయించి సమ్మదము [66]దుల్కాడఁ
గలనైన లంజెఱికం బనునట్టి - పలు కెఱుంగమిఁ జేసి బసవయ్యఁ జూచి
“యేనును బోదునా యీయయ్యగాండ్ర - తోన లంజెఱికంబు మానుగాఁ జేయ”
ననవుడుఁ గించిత్ప్రహసితాస్యుఁడగుచుఁ - "జనుజియ్య! నా ముగ్ధసంగయ్యదేవ!”
యని గారవింపుచు నాయయ్య కపుడుఁ - గనుఁగొన సహజశృంగారంబు సేసిఁ
పరిచారకులఁబిల్చి పటుభక్తి గల్గు - తరుణియింటికిఁ బంపఁ దత్సతిఁజూచి
“గణుతింపఁ బ్రమథలోకంబుకన్యకయొ? - గణిక సాక్షాద్రుద్రగణికయో? తలఁప
జిత్తరురూపమో? [67]చెలువయో పసిఁడి - పుత్తడియో” నాఁగఁ బొలఁతి యేతెంచి
ముగ్ధమిండనిపాదములమీఁదఁ బడివి - దగ్ధ [68]మిండెత సముద్యద్భక్తి మెఱసి
పడిగంబు వెట్టించి పాదముల్ గడిగి - కడువేడ్కఁ బాదోదకంబు సేవించి
ప్రీతియెలర్ప విభూతి వీడియము - లాతన్వి దాన సమర్పణ సేసి
యనుపవచ్చినవారలరుగ మిండనికిఁ - దనహస్త మిచ్చి తోడ్కొని పోవునెడను
స్ఫాటికసోపానసంక్తి నొప్పారు - హాటకకుట్టిమహర్మ్యస్థలమునఁ
గలయంగఁ గస్తూరికలయంపి [69]మీఁద - వెలుఁగు ముక్తాఫలంబుల మ్రుగ్గులమరఁ
గంభకట్లను మేలుకట్లను బొలుచు - గంభీరపుష్పకాగారంబునందు
మహితలంబితరత్నమాలికానిచయ - బహుమణిదీపవిభ్రమకాంతి వర్వ
మించి వెల్గెడుపట్టెమంచంబు పుష్ప - సంచితంబగు నండజముపాన్పు దనర
వివిధసౌరభసుఖాన్విత మగుమంద - పవనంబు జాలకపంక్తిఁ [70]దన్పార
శ్రీరుద్రవరదివ్య సింహాసనంబొ? - గౌరీమనోహరు చారుపుష్పకమొ?
గంగావతంసుని శృంగారగృహమొ? - అంగజవిజయుని యనుఁగుమంటపమొ?
అన నతిరమణీయమగు సజ్జపట్టుఁ - గని మిండఁ డద్భుతాక్రాంతాత్ముఁ డగుచు
[71]నదియును నాతి లింగార్చన సేయు - [72]సదనంబుగాఁ దన మదిలోనఁ దలఁచి
యుత్తుంగసింహాసనోపమంబైన - యత్తన్విచారు పర్యంకంబు దిగువ
నవనిపైఁ [73]గంబళి యాసనంబుగను - శివసమారాధన సేయఁ గూర్చుండి
భూతి సర్వాంగముల్ పూయుచో నతఁడు - "భూతివూయవదేవి వొలఁతి నీ”వనిన
“నిచ్చఁబార్వతి వూయు పచ్చవిభూతి - యిచ్చె నొక్కయ్య నా కీ[74]మునిమాపు
పూసితి సర్వాంగములఁ జూడు” మనుచు - భాసురంబగు మేని [75]పసుపుఁజూపుడును
వలయుచో రుద్రాక్షములు ధరింపుచును - "లలన! రుద్రాక్షముల్ దాల్పవే”మనిన
“కడుఁ గందు లవణసాగరతీరమునను - బొడమిన రుద్రాక్షములు [76]సహింపమిని
దెల్లంబు క్షీరాబ్ధితీరమందుండు - తెల్లరుద్రాక్షముల్ దెచ్చె నొక్కయ్య
యెప్పుడుఁ దాల్ప నున్ఫెక్కిన” వనుచు - నప్పొల్తి ముత్యాలహారముల్ సూప
నక్కజుండగుచు ముత్యాలసూసకము - ముక్కునఁ దాల్చిన ముత్యంబుఁ జూచి
“యుత్తమాగంబున నువిద! రుద్రాక్ష - లుత్తమంబయ్యెఁ బో క్రొత్త మాకిదియు
నెక్కడ వినఁబడ [77]దిట్లు రుద్రాక్ష - ముక్కునఁ [78]దాల్చిన ముఖ్యమే?”మనిన
“దేవ! యేమనిచెప్ప? దేవుఁడే యెఱుఁగు - నా విశేషంబు వేదాతీత” మనుఁడు
నురుజటావలి విచ్చి యొత్తిచుట్టుచును - "దరళాక్షి! జడలేల తాల్ప వీ” వనిన
సగముప్రసాదపుష్పములకు [79]నునిచి - [80]సగమునఁదాల్చితి సన్నంపుజడలు
సన్నుతతద్భస్మసమ్మిశ్ర మగుచు - వెన్నున [81]నిదె చూడు వ్రేలెడి” ననుచు
పటుగళాభరణసంఘటితమై యొప్పు - పటవలికుచ్చులు వడఁతి సూపుడును
“భువి నిట్టిభక్తురాలవు గచ్చడంబు - ధవళాక్షి! మఱి యేల తాల్ప వీ” వనిన
"లింగవంతులు గాని లెంగుల దృష్టి - భంగిగా నాపయిఁబాఱకయుండఁ
గట్టితి సర్వాంగకచ్చడం” బనుచుఁ - గట్టిన సమకట్టుఁగాంత సూపుడును
వనిత యపూర్వలాంఛనధారిగాఁగ - మనమునఁ దలపోసి మహిఁజాఁగిమ్రొక్కి
“యిట్టిలాంఛనమున కెవ్వ రాచార్యు? - లెట్టివి నియమంబు? లెట్టిది సపర్య?
తరుణి! మీ గురుసంప్రదాయంబు వారు - ధరణి నే ఠావునఁ దపము సేయుదురు?
సంతతంబును [82]నేరి సద్గోష్ఠి [83]నుందు - రింతయుఁజెప్పు మాకేర్పడ” ననిన
“నాగమనిగమోక్తి నవ్వామదేవ - యోగిచే శివదీక్ష యొప్పంగఁబడసి
కైలాసమునఁ దపోవేళ మెప్పించి - శూలిచేఁ బడసె మున్నీలాంఛనంబు
అది గారణముగఁ బూర్వాచార్యురాలు - సదమలాత్మక హిమశైలతనూజ
శ్రీనందనుని గెల్చి శివుని మెప్పించి - మేన నర్ధము గొన్న మెలఁతవర్గంబు;
జగములన్నియుఁ దన శక్తిఁబాలించు - జగదేకసుందరి సంతతిమేము;
శివరహస్యాది ప్రసిద్ధశాస్త్రములు - శివునిచేఁబడసిన చెలువశిష్యలము;
ఆకాంక్షతోడ జన్నావులపాలు - సేకొని యష్టావశేషంబు సేసి
చెఱకుకట్టెలపొడి సేరెఁడు సల్లి - మఱి యిష్టలింగసమర్పణ సేసి
తప్పక యీ ప్రసాదంబింతగొందు - మెప్పాటఁగలనైన నెఱుఁగమోగిరము
[84]గలిగెనే వెండియుఁ గందమూలాది - ఫలపత్త్రశాకముల్ భక్తులిచ్చినను
స్వామికర్పించి ప్రసాదంబు గొందు - మేమని చెప్పుదు [85]మీ తపశ్చరణ?
తనువును, మనమును, ధనమును విడిచి - మనికులై రసికులై, మగ్నులై గోష్ఠి
తవులంబు [86]గలిగినతజ్జంగమాను - భవమందు నెప్పుడుఁ బాయకుండుదుము.
అనఘ! త్రికాలలింగార్చన మీఁది [87]పనులు దక్కఁగ లేవు [88]బగళులు రేలు
గతి మాకు వేఱొండు గలదె జంగమమ - గతి మనోవాక్కాయకర్మంబులందు
ఇట్టిది గురుమార్గమిది నిజవ్రతము - ఇట్టిది సారిత్రమిది లాంఛనంబు
తలఁప మా గురుసంప్రదాయంబువారు - గలరు శ్రీగిరి యాదిగా నెల్లయెడల
నధిపసాక్షాజ్జగదంబాసమాన - లధికంబు గలరు దాక్షారామమునను”
అని సమంచితవిదగ్ధాలాపములను - వినుపింప నాయయ్య విస్మితుండగుచుఁ
జెలువ పర్యంకంబు సింహాసనముగఁ - దలఁచి గంధద్రవ్యతాంబూలవితతి
యొడఁబడ నంత నొండొండు శోధించి - [89]“పడఁతర్ఘ్యపణ్యముల్ వట్టు” నావుడును
“దనరఁగ నీయయ్య మనసు వచ్చుటయుఁ - గనుఁగొన నా నేర్పుకలిమిగా” కనుచు
హసనంబు దళుకొత్త నర్ఘ్యపణ్యములు - పసిఁడిబిందెలఁ [90]బట్టి పడిగముల్వెట్టి
గ్రక్కున సకలోపకరణంబులోలి - జక్కొల్పి యమ్ముగ్ధసంగయ్య కలరఁ
గరమొప్ప గంటలుఁ గాంస్యతాళములు - నరుదొంద మ్రోయ ధూ[91]పానంతరంబు
దెఱవ యుదంచిత [92]దృగ్దీధితులను - నఱితిహారంబుల యంశుజాలములఁ
బొలుపగు కంకణస్ఫురితరోచులను - మిళితమై కన్నులు మిఱుమిట్లు [93]గొనఁగ
వెలుఁగు నీ రాజసంబులపల్లెరముల - నలర నందిచ్చునయ్యవసరంబునను
చంద్రోదయ వర్ణనము
“మలసంహరుఁడు జటామకుటంబుమీఁద - నిలిపియు నా కందు నెఱిఁబుచ్చలేఁడు
భక్తులపాదసంస్పర్శనంబునను - వ్యక్తిగా నిర్మలత్వంబుఁబొందుదును”
అని యాత్మఁ దలపోసి యరుదెంచుమాడ్కి - వనజారి ప్రాఙ్ముఖంబున నుదయించె
బసవని సితకీర్తి వర్వెనా, శివుని - భసితాగరాగప్రభలు వర్వె నాఁగ,
నా రుద్రునట్టహాసాంశులు దనరె - నా, రజతాచలచారుదీధితులు
విలసిల్లెనా, నభోవీథి నెల్లెడల - నెలకొని యచ్చవెన్నెల వెల్లి [94]విరియ
నక్కాంత ముగ్ధసంగయ్యకుఁ బ్రీతి - నెక్కొని యాత్మలో నివ్వటిలంగ
ననయంబు లింగపూజనల నటించు - తనదు విలాసినీజనుల రావించి[95]
“యక్కమహాదేవి! యల్ల మద్దెలలు - జక్కొల్పి వేగంబ సంధించుకొనుఁడు (ము)
[96]స్వరమానమున బసవప్రమథవ్వ! - కరమర్థిఁ బట్టఁడు(ము?) కాహళ లోలి;
సకళవ్వ! నీవును సంగళవ్వయును - [97]నొకరీతి నిలువుఁడు సుకరంబుగాఁగ;
బాలరుద్రమ! యెత్తుపట్టఁగ [98]వాళ(సె?) - గ్రోలు వాయింపుము! గుడ్డవ్వ! నీవు
సిట్టితాళము వట్టు శివదేవి! నీవు - సట్టన నృత్యంబు సరసంబెఱింగి;
సంగుదాసమ! మహేశ్వరి! వీర[99]భద్ర - లింగవ్వ! మీరు గేళికలు [100]సేయుండు;
రమణదుకూలాంబరమును [101]గంచుకము - నమరించికొని [102]చల్లడము బిగియించి
యేతెమ్ము నీవు పురాత్మ! శీఘ్ర - మాతతమ్ముగ నృత్యమాడుదు గాని
తాళముల్వట్టుఁడు దాళగింపుండు - నాళతివేళకు నందఱు ననుచు
నవిరళంబుగ [103]నంత నార్భటం బిచ్చి - జవనిక [104]రప్పించి సరసమై నిలిచి
పొలుపగు ముఖరసంబును సౌష్ఠవమ్ము - లలియు భావంబు ధూకళియు [105]ఝంకళియు
మఱియు ఠేవము విభ్రమమును రేఖయును - నెఱయంగ నీ రీతి నృత్యంబు సలుప
లింగార్చనంబు సల్లీలఁ జేయుచును - మంగళారవములు [106]సంగడి నులియ
[107]వెల్ల వేగుడు స్వచిత్తోల్లాస [108]మమర - సల్లీల [109]నమ్ముగ్ధసంగయ్యకిట్టు
లంగన పరిచర్య లాచరింపగ - లింగావసరము సెల్లించు [110]నంతటను
నొగి మనోహరుని పాదోదకసేవ - నగణితలీల దివ్యాంగుండనైతి
నఖిలమాహేశసమగ్రప్రసాద - సుఖసేవ నా కింకఁజొప్పుడునేని
నిలుకాల నిలువంగనేరక తిరుగు - నలమట వాయుఁబొమ్మని తలపోసి
వచ్చినమాడ్కి దివాకరుండంతఁ - జెచ్చెర నుదయాద్రిశిఖరమెక్కుడును
బసవనియాత్మ కింపెసఁగ మిండండు - వెస నేఁగుదెంచి తా వెండి యిట్లనియె
“బసవ! యేమని చెప్ప భర్గుఁడే యెఱుఁగు - నెసఁగ లంజెఱిక మే నీ రాత్రిసేఁత
నీవును మా తోడ రావైతిగాని - వేవునంతకు నొక్క విధమైన సుఖము
ఐనను లంజెర్క మచ్చోటఁ జేయు - చో నిన్నుఁ దలఁచితిఁజుమ్మయ్య బసవ!
పుట్టితిఁగాని మున్నిట్టి సుఖంబు - నిట్టిలంజెఱికంబు నెఱుఁగ నెన్నఁడును
మలహరుకృపలేని మత్తికాండ్రకును - గలుగునే లంజెఱికం [111]15బిట్లు నేయఁ
బగలు రాత్రియు నెడఁ[112]బడక లంజెఱిక - మొగినెన్నియుగము [113]లిట్లొప్పుగఁ జేసి
పడసితి చెప్పుమా పరమేశుచేతఁ - గడునొప్పు లింగజంగమసంపదలను
సడిసన్న శివభక్తి సౌభాగ్యమహిమ - లొడఁగూడునే వెండి యొండుమార్గమున
నాకును నీ కారణమునఁ గాఁజేసి - చేకూరెనిట్టి లంజెఱిక మీ రాత్రి
బండారి! నీయాన [114]పసిబిడ్డనాఁట - నుండియు శ్రీగిరి నుండుదునచట
ననుపమకదళీవనాంతరబిల్వ - వనముల నేకాంతవాసంబునందుఁ
బన్నుగా నఱకాలఁగన్నును నొసలఁ - గన్నును గలమహాగణములు గలరు
చూతుము గాని యెచ్చోట మున్నిట్టి - భూతిశాసనధారిఁ బొడగాన మేము
పొలుపగు పచ్చవిభూతిపూఁతయును - దెలుపగు రుద్రాక్షములు నెఱ్ఱజడలు
నంతకుఁదగిన సర్వాంగకచ్చడము - వింతయై యున్నది యింతి [115]వేషంబు
నిట్టిలాంఛనదారి నిట్టివిరాగి - నిట్టి [116]నిష్ఠాశాలి నేమనవచ్చు?
ఇంతి నొక్కతెఁజెప్పనేల తత్సతికి - సంతతంబును బరిచర్యలు సేయు
లలనలందఱు నట్టిలాంఛనధరులు - చెలువలమహి[117]మంబు శివుఁడె యెఱుఁగు”
ననుచుఁ దత్సతుల లాంఛనములు నచటి - తన మిండతనమును దప్పకచెప్పఁ
బలుమాఱు నడుగుచు నలి జంగమములు - సెలఁగుచు నొండొరుఁ [118]జేవ్రేసి నవ్వ
బసవం డసమసముల్లసనుఁడై చెన్న - బసవని దెసఁజూచి పసరింపఁదొడఁగె
"ఇట్టి నెట్టణభక్తి యిట్టి ముగ్ధత్వ - మిట్టిమహత్త్వంబు నెందును గలదె?
నిక్క మీశ్వరుఁగాని నిజ మెఱుంగమిని - ముక్కంటి భక్తులు ముగ్ధలు గారె?”
అని ప్రశంసింపంగ నా చెన్నబసవఁ - డనురక్తి ముకుళితహస్తుఁడై మ్రొక్కి
“పరగు నీ నూతన ప్రాక్తనభక్త - వరగణంబులలోన వచియింపఁజూప
నిల నిట్టి ముగ్ధలు గలరొకో?” యనుచు - నలి దీటుకొనఁగ విన్నపము సేయుడును
బరమానురాగసంపదఁ దేలి సోలి - కరమర్థి మఱి ముగ్ధగణముల కథలు
పసరింపఁ దలఁచి సద్భక్తి బండారి - బసవయ్య యా చెన్నబసవనికనియె
రుద్రపశుపతి కథ
వ్యక్తంబెఱుంగవే యయ్యళయూర - భక్తుండు మును రుద్రపశుపతి నాఁగఁ
ప్రథితమౌ నాదిపురాణమందబ్ధి - మథనావసర మొక్కకథికుండు సదువఁ
గమలజ కమలాక్షు లమితదైత్యాదు - లమరులు సెడి పాఱ నందుద్భవించి
పొరి నజాండములెల్ల దరికొని కాల్చు - గరళంబు మ్రింగె శ్రీకఱకంఠుఁడనిన
నా రుద్రపశుపతి యాలించి భర్గుఁ - డారగించుట నిక్కమా విషం? బనుడు
'ననుమానమా! త్రావె హరుఁడు విషంబు - బనుగొన నటమీఁదిపను లెఱుంగమన
విని యుల్కిపడి వీపువి[119]ఱిగి “హా! చెడితి' - ననినేలఁబడి [120]పొర్లి యక్కటా! నిన్ను
వెఱ్ఱిఁ జేసిరిగాక! విశ్వేశ [121]యెట్టి - వెఱ్ఱివారైనను విషముఁ ద్రావుదురె?
బ్రదుకుదురె? విషమ్ముపాలైనవార? - లిది యెట్లు వినవచ్చు; నేమి సేయుదును?
నిక్క మెవ్విధమున నిన్నె కానె(కె?)ఱుఁగ - ముక్కంటి! నాకింక దిక్కెవ్వరయ్య?
నా కొఱకైనఁబినాకి! యివ్విషము - చేకొన కుమియవే నీకు మ్రొక్కెదను
కటకటా! మేన సగంబున నుండి - యెట [122]వోయితవ్వ! నీ వెఱుఁగవే గౌరి!
ప్రమథగణములార! పరమాప్తులార! - సమసిన వెండి మీ శక్యమే కాన?
శతరుద్రులార! యసంఖ్యాతులార! - క్షితిధరకన్యకాపతిఁ గావరయ్య!
వీరభద్రయ్యరో! విషముఁ బ్రాణేశుఁ - డారగించె [123]నిఁ కెట్టులవునోకదయ్య!
ఓ పురాతనులార! యొడయండు బ్రదుక - నోపు[124]నొకో! విషంబొగి నారగించెఁ
జావు దప్పింపరే సద్గురు [125]నాథు - దీవన [126]లీయరే కావరే శివునిఁ
దల్లి లేని ప్రజలఁ దలఁతురే యొరులు - తల్లి యున్న విషముఁ ద్రావనేలిచ్చు!
పరమేశుఁడీ బారి బ్రదికెనేనియును - మరణంబు లేదువో మఱి యెన్నఁటికిని!
నని ప్రలాపింపుచుఁ [127]బనవుచు నొండు - వినఁజాలఁ బ్రాణము ల్విడుతు నే ననుచుఁ
దడయక ఘనజలాంతరమున నుఱుకఁ - బడకుండ నా రుద్రపశుపతిఁ బట్టి
పార్వతీసహితుఁడై ప్రమథరుద్రాది - సర్వసురాసురసంఘంబు గొలువ
హరుఁడు ప్రత్యక్షమై “యడుగుము నీకు - వరమిత్తు నెయ్యది వాంఛింతం” బనుడుఁ
గడుసంభ్రమంబున మృడుపదాబ్జములఁ - బడి రుద్రపశుపతి భట్టారకుండు
“ఏమియు నే నొల్ల నీ విషసేవ - [128]నేమేమి వుట్టునో యే వినఁజాల
గ్రక్కున నుమియవే కాలకూటంబు - నిక్కంబు [129]నాకెక్కె నీయీవి” యనిన
దశనకాంతులు దశదిశలఁ బర్వంగఁ - బశుపతి యా రుద్రపశుపతి కనియె
“ఇట లోకములలోన నెన్ననే కాక - యట మ్రింగ నుమియంగ నది యెంతవెద్ద
యణుమాత్ర [130]నా కంఠమందుఁ జిక్కినది - గణుతింప నున్నదే కాలకూటంబు
యింత సంతాపింప నేల నీ” కనుచు - వింతన వ్వొలయంగ [131]సంతరించుడును
“నమ్మంగఁ జాలఁ బినాకి యివ్విషము - గ్రమ్మన నొక్కింత గడుపు సొచ్చినను
[132]బెద్దయుఁ బుట్టునో పిమ్మటివార్త - దద్దయు విన [133]నోపఁ దా [134]మున్న చత్తు
సమయనిమ్మొండేనిఁ జావనీవేని - యుమియు మివ్విషమొండె నొండు సెప్పకుము
తక్కిన [135]మాటలు దనకింప” వనుచు - నిక్కంబు తెగువమై నిష్ఠించి పలుక
‘నుమియకుండినఁజచ్చునో ముగ్ధ’ యనుచు - నుమ [136]బోటి యాత్మలో నుత్తలపడగ
“నుమిసినఁ [137]గొని కాల్చునోతమ్ము” ననుచుఁ - గమలాక్షముఖ్యులు గడగడ వడఁకఁ
బ్రమథు లాతని ముగ్ధభక్తికి మెచ్చి - యమితమహోత్సవులై చూచుచుండ
నొక్కింత నవ్వుచు నుడురాజధరుఁడు - గ్రక్కున లేనెత్తి కౌఁగిటఁ జేర్చి
ప్రమథులయాన నీ పాదంబులాన - సమయ నివ్విషమున సత్యమిట్లనిన
నమ్మవే వలపలి నా తొడ యెక్కి - నెమ్మిఁ జూచుచునుండు నీలకంఠంబు”
నని యూరుపీఠంబునందు ధరించె - మును గుఱియున్నదే ముగ్ధత్వమునకు
నదిగాక కుత్తుక హాలాహలంబు - కదలినంతటనె చచ్చెదఁగాక! యనుచుఁ
దన కరవాలు ఱొమ్మున దూసి మోపి - కొని కుత్తుకయ చూచుచును ఱెప్పలిడక
పశుపతి తొడమీఁదఁ బాయక రుద్ర - పశుపతి నేఁడును బరగుచున్నాఁడు
నక్కనైనారు కథ
ఇల నొప్పు చోళమండలమున మఱియు - నలి నీలనక్కనైనారనుగణము
ఉవిదయుఁ దానును శివలింగపూజ - సవినయప్రీతిమైఁ జలుపు చున్నెడను
శివదేవుపై నొక్క సెలఁది వ్రాకుడును “శివశివ! ప్రేలు శివునకు” ననుచు
[138]నా పొల్తి యప్పుడ తూపొడ్వఁ దడవ - కోపించి యాతఁడు గొంతి కిట్లనియె
“పాపికా! బ్రమసితే ప్రాణవల్లభునిఁ - దూపొడ్వఁగూడునే [139]తుంపురు ల్నిండ
నిటుగాని నీ భక్తి యెఱుఁగంగరాదె! - యెటయేనిఁ బొమ్ము ని న్నే నొల్ల” ననుచు
వెడలంగ నడిచి యవ్విభుఁ[140]డు దా రాత్రి - మృడునర్చనము సేయునెడ లింగమందు
[141]నక్కాంత దూపొడ్చు చక్కటిఁ దక్కఁ - దక్కెల్లఁ [142]బ్రేలిన నక్కజంబంది
పతి వేగ సతి [143]వెంటఁ బాఱి పాదముల - కతిభక్తియుక్తి సాష్టాంగుఁడై మ్రొక్కి
“పాపి! పొ”మ్మని నిన్నుఁబఱపినయట్టి - పాపంబు సైరింపు పటుభక్తినిరత
నీవు దూపొడిచినఠావు దక్కంగ - దేవుని మేనెల్లఁ జూవె ప్రేలినది
ఈ దిక్కు దూపొడ్చి యీ సంకటంబు - నా దేవునకు మాన్పవే దయతోడ”
ననుచు వెండియు మ్రొక్క నంగన వచ్చి - తనపతి ప్రాణేశుతనువున నున్న
పొక్కులు వొడఁగని పురపురఁబొక్కి - అక్కటా! యీ పొక్కు లణఁగునే యింకఁ
బెనిమిటి దన్నుఁ జంపినఁ జంపనిమ్ము - అనుచుఁ దూపొడువ కే నరిగితినపుడు
కాన, నా తప్పునఁ గాఁజేసి శివుని - మేనఁ బొక్కులు గడు [144]ఇక్కుటంబయ్యె
పోనవే మున్ను దూపొడిచినచోట - నీవలిపొక్కు [145]లింకెన్నియు నేల?
నా నిమిత్తమునఁ బినాకి కిట్లయ్యె - నీ నిరోధం బింక నేఁ జూడఁజాల
ననుచుఁ బరిచ్ఛేదియై భక్తురాలు - దన శిరంబున కల్గఁ దత్ప్రస్తవమునఁ
దెఱవ ముగ్ధత్వంబు దేట[146]తెల్లముగ - మెఱయింతుఁ బొమ్మని మెచ్చి [147]యక్షణమ
భవరోగవైద్యుఁడు వార్వతీకాంతుఁ - డవినాశుఁ డజుఁడు ప్రత్యక్షమై నిలిచి
ప్రమథులు రుద్రులు బ్రహ్మాచ్యు[148]తేంద్రు - లమరసంఘము యథాక్రమమునఁ గొలువఁ
గరు[149]ణానిరీక్షణస్ఫురితసుధాబ్ధి - నిరువుర నోలార్చి యీప్సితార్థములు
[150]వేడుఁ డిచ్చెద” నన వెలఁదియుఁ బతియుఁ - బోఁడిగా సర్వాంగములుఁ బొదమ్రొక్కి
'దేవ! దేవాధీశ దివ్యలింగాంగ! - నీవు ప్రత్యక్షమై నిలిచిన మీఁద
వెండియు మఱియొండు వేఁడెద మనుట - యొండేమి? యది[151]యు నిన్నొల్లమిగాదె!
కావున, మీ పాదకమలాంతరంగ - భావసంపూర్ణసంపద గృపసేయు'
మని విన్నవించుడు నతివకుఁ బతికి - ననుపమపరమవరానందమూర్తి
ముఖ్యాపవర్గసముదితోపభోగ - సౌఖ్యత్వ మపుడు ప్రసాదించె శివుఁడు.
బెజ్జమహాదేవి కథ
మఱియును [152]విను బెజ్జమహాదేవి యనఁగఁ - గఱకంఠ శ్రీపాదకమలాంతరంగ
“యెల్లనియోగంబు లెల్ల బాంధవులు - నెల్లవారలు గల్గ నిట్లు భర్గునకుఁ
దల్లి లేకుండుట దా విచిత్రంబు - దల్లి [153]లే కది యెట్లు దా నుదయించె?
దల్లి సచ్చెనొ కాక త్రైలోక్యపతికిఁ - జెల్లఁబో! యిట్లేమి సేయంగవచ్చుఁ?
దల్లి సచ్చినఁగాదె తాను [154]డస్సితిని - ఎల్లవారికి దుఃఖ మిట్టిదకాదె
తల్లి గల్గిననేల తపసి గానిచ్చుఁ - దల్లి గల్గిననేల తల జడల్గట్టు?
దల్లి యున్న విషంబుఁ ద్రావ నేలిచ్చుఁ? - దల్లి యుండినఁ దోళ్లు దాల్ప నేలిచ్చుఁ?
దల్లి పాముల నేల ధరియింప నిచ్చుఁ? - దల్లి బూడిద [155]యేల తాఁ [156]బూయనిచ్చుఁ?
దల్లి వుచ్చునె భువిఁ దనయునిఁ దిరియఁ? - దల్ల వుచ్చునె సుతు వల్లకాటికిని
దల్లి లేకుండినతనయుండు గాన - ప్రల్లదుఁడై యిన్నివాట్లకు వచ్చెఁ
జన్నిచ్చి పలుమాఱు వెన్నయుఁ బెట్టి - పన్నుగా నిన్నియుఁబాలును బోసి
[157]యాఁకొనఁగాఁ గడు పరసి పాలిచ్చి- సాఁకించి పెనుపదే జనని గల్గినను
దా నింతవాఁడయ్యెఁ దల్లి లేకయును - దానెంత వెరుఁగునో తల్లి గల్గినను?
బెండిండ్ల నోములఁ [158]బేరంటములను - బండువుదినములఁ బాటిజాతరలఁ
దగినపోఁడిమి సేయుతల్లి లేకున్న - వగవరే మఱి యెట్టిమగబిడ్డలైన
నూర కుపేక్షించి [159]యుండంగఁ దగునె? - [160]ఆరంగఁ దల్లి[161]నై హరిని నేనైన
నరసెదఁగాక; యిట్లఱేక పెనుచు తరుణియ కాదెట్లు దల్లి దా” ననుచు
ననయంబు బెజ్జమహాదేవి దాన - జననియై [162]పరమేశుఁ దనయుఁ గావించి
[163]తొంగిళ్లపై నిడి లింగమూర్తికిని - నంగన గావించు నభ్యంజనంబు
ముక్కొత్తుఁ జెక్కొత్తు ముక్కన్నుఁ బులుము - నక్కొత్తుఁ గడుపొత్తునట వీపు నివురుఁ
బెరుఁగంగవలె నని తరుణి వీడ్వడఁగఁ జరణము ల్కరములుఁ జాఁగంగఁదిగుచు
నలుఁగులు నలుచు నర్మిలి గట్టిపెట్టి - జలములు వీపునఁ జఱచు [164]నంతంత
వెగచి బెగడకుండ వెన్ను వ్రేయుచును - నొగి మస్తకమున నీరొత్తు దోయిటను
వదనంబు సొచ్చునో యుదకంబు లనుచు - నదుముఁ [165]బొట్టను నోరికడ్డంబు వట్టుఁ
జెన్నుగాఁ [166]బసుపార్చి చేయు మజ్జనము - గన్నులుఁ జెవులును గాఁడంగనూఁడు
నంగిటముల్లొత్తు నందంద [167]వ్రేల - దొంగిళ్లఁ గార్నీరు దోనెత్తి మిడుచు
బడఁతిచే నీరఁ దూపొడిచి బొట్టడును – [168]మడఁది యంగుష్ఠంబు మన్నింత [169]మెదిచి
[170]కడవ నంటినయట్టి పిడుకవిభూతి - యడరఁ బుత్త్రుని నొసలారంగఁ బూయు
[171]నెత్తుగ్రుంగెడు నని యెత్తంగ వెఱచి - యత్తన్వి ఱొమ్మున నక్కున నదుము
కాటుక [172] యిడునంత గన్నగు ననుచుఁ - గాటుకయిడు మూఁడుగన్నులఁ గలయఁ
జన్నిచ్చుఁ బక్షులఁ జననీదు మీఁద - నన్నాతి గొందిన వెన్నయుఁబెట్టుఁ
జెక్కిలి గీఁటుడుఁ జెలఁగి యేడ్వంగ - నొక్కవేలిడి పోయు నొకకొన్నివాలు
ఉగ్గులు [173]వోసియు నువిద సంప్రీతి - నగ్గించు నొగియించు నట బుజ్జగించు
ముద్దాడు నగియించు ముద్దులువేఁడు - నద్దికొన్ వీరెవ్వరయ్యరో యనుచుఁ
బన్నుగా నుదరంబుఁ బాన్పుగాఁజేసి - [174]కున్న జోసఱచుచు సన్నుతిఁబాడుఁ”
గొడుకని [175]యిబ్బంగిఁ గొనియాడుచుండఁ - బడఁతి నిశ్చలముగ్ధభావంబునకును
శివుఁడును మెచ్చి తాఁ జేకొనియుండె - నువిద గావించు బాల్యోపచారములు
శ్రుతి “యేకయేవహి రూపేణ”యనియు - స్మృతి “సాధకస్సంస్మరేత్సదా” యనియు
ధర “తస్య తన్మయతాంయాతి” యనియు - హరునివాక్యము గాన యది యేలతప్పు
భక్తుఁ డెబ్భందిగా భావించు శివుఁడు - వ్యక్తిగాఁ దద్రూపుఁడై యుండు టరుదె?
యని భక్తమండలి [176]వినుతింపఁ గొన్ని - దినములు సనఁగ నద్దేవదేవుండు
వెండి యమ్మకుఁ బ్రసన్నుండు గాఁదలఁచి - దండిరోగంబైన [177]తఱుచంటిక్రియను
జన్నును గుడువక సంధిల్ల నోరు - వెన్నకుఁ దెఱవకయున్న యక్షణమ
బిట్టుల్కిపడి [178]తల్లి బిమ్మిటి నొడలుఁ - బట్టలే కాపద గిట్టి “నాయన్న!
నాకున్న! నా పట్టి! నా [179]చిన్నవడుగ! - నా కుఱ్ఱ! చన్నేలరా కుడ్వవైతి
నీ చెమటయుఁ జూచి నెత్తురు [180]నవుదు(?) - నో చెల్ల! [181]యెటు సూడనోపుదునన్న!
తల్లిఁగదన్న! యింతటి కోర్తునన్న! ఎల్లెడ నొరుల నే నెఱుఁగఁగదన్న!
[182]కలిగితి లేక యొక్కఁడవు గదన్న! - తలరక యే నెట్లు ధరియింతునన్న!
నేలపై [183]నా కాళ్లు నిలువవురన్న! - ఏల పల్కవు సెప్పవే యన్న! నీకు
నఱిమియో? [184]కోవయో? [185]యంగిటిముల్లొ! - ఎఱుఁగను మందుమ్రా కేమియు” ననుచు
[186]బనవుఁ బలవరించుఁ బయిబడి పొరలుఁ - గనుఁగొను మైవుడ్కుఁ గౌఁగిటఁ జేర్చుఁ
గప్పుఁ దెఱుచుఁ గప్పుఁ గ్రమ్మఱఁ దెఱుచుఁ - దప్పక వీక్షించుఁ దల్లడంబందుఁ
బొంగెడుఁగడుపుముప్పునను 'బొప్పనికి - నంగిటిముల్లయ్యె'నని నరులనఁగ
నడలుచుఁ గడుశోకజడధిఁ దేలుచును - బడఁతి పుత్త్రుండున్నభావంబుఁ జూచి
కడుపు వెలితియైన నొడయనంబికిని - నెడవోయి [187]యచ్చటఁ గుడువ లేకున్నఁ
గునియుచుఁ గుమ్మరగుండయ్య వాద్య - మున కాడి యచ్చటఁగొనఁదిన లేక
వచ్చి చేరమ చక్రవర్తి వాయింప - నచ్చెరువుగ నాడి యాఁకట [188]బడలి
'వెడయాట లివి [189]యెల్ల వేగి యాడినను - గడుపు నిండునె' య[190]ని గ్రక్కునవచ్చి
పిట్టవ్వకై రాచవెట్టికిఁ బోయి - యెట్టకేలకు నింత పిట్టారగించి
సామవేదులయింటఁ జచ్చినపెయ్యఁ - బ్రేమం[191]బుతో వండి పెట్టంగఁ గుడిచి
[192]కామింపఁగాఁ గరికాళవ్వయింట - మామిడిపండులు మఱుఁగున నమలి
పోయి చెన్నయయింటిఁబులియంబకళముఁ - జేయుఁ దీయక జుఱ్ఱి చిఱుతొండనంబి
కొడుకు [193]మాంసము వేఁడికొని [194]విందుసేసి - యెడపక నిమ్మవ్వయింట భుజించి
యారగింపఁగఁ జవియైనఁ జోడవ్వ - కోరతో నిచ్చినఁ గొని యారగించి
యాసక్తి సురియచౌడ[195]య్య చేకళ్ల - కాసించి తట వెండి యంతటఁబోక
నిన్న నింతయు నొక్క నొలఁతుక సెప్పెఁ - గున్న! యాఱడి [196]వుచ్చఁగూడునే నన్ను
మలమల మఱుఁగుచు నిలనాడనేల - కొలఁదిదప్పినకుడ్పు గుడువంగనేల?
బ్రదుకున్నదే యిట్లు వైకుడ్పులందు - నది యేల కడుపూఁదదయ్యెడుఁ జెపుమ
చన్నిత్తుఁ బలుమాఱు వెన్నయుఁ బాలు - నెన్నఁడుఁ దప్పింప నెందైనఁ దెత్తుఁ
[197]గుడుపు నీ కెయిదదే కొడుక యిట్లేల? - అడిగి కుడువఁబోయి తాదట [198]లేక
యిన్ని దినంబులు [199]నేరీతిఁ జాలె - నిన్న నీ కడు పేల నిండదు సెపుమ
యేయెడ వంచింప 'రేయును బగలుఁ - జేయి దిగం డిట్టిసితగుండు గలఁడె?”
యని యొండె వేసర నాసరఁగన్న - జననిగదా యని [200]చనవునఁ బలుకఁ
దెల్ల మిప్పుడు మీఁదఁ దొల్లి నా యట్టి - తల్లులు గలరె యీ ముల్లోకములను
బనుగొన నీవు నా ప్రాణంబు [201]గాఁగ - [202]ననురక్తి గొనియాటకది నీవె సాక్షి
[203]యెట్టేని మాయుంచినట్టుల యుండి - బెట్టినంత గుడిచి యట్టుండితేని
యెప్పాట నినుఁ బొందునే తెవుల్నొప్పి? - నిప్పునఁ జెదలంటునే నీకు నీవ
చేసికొనఁగఁ దెవుల్సిద్ధించెఁగాక - యీ సంకటంబు నీ కేల [204]తావచ్చుఁ
బనియేమి? మాటలఁ బాయునే తెవులు - నినుఁ [205]గొంత వీఱిఁడితనమడ్గనేల?
[206]చాలఁ జూడంగ నీ సంకటం బింక - బాలుండ! నీ మీఁదఁ బ్రాణము ల్విడుతు”
నని తనశిరమున కలు[207]గ నున్నంతఁ - దన తల్లి కపుడు ప్రత్యక్షమై నిలిచి
యడుగు మిచ్చెద నీకు నభిమతం బనుడుఁ - గొడుక! నా కొకకోర్కికొఱఁతయుఁ గలదె?
నీవు నిరోగివై నిత్యుండవై సు - ఖావాప్తి [208] నుండు నాకంతియె చాలు
కన్న మోహంబునకంటె నగ్గలము - ఎన్నఁ బెంచినమోహమెందు నటండ్రు
అటుగాన నినుఁ గన్నులారం జూచుచును - నిట యుండుటయె నాకు నీప్సితంబనిన
మందస్మితముఖారవిందుఁడై తల్లి - నందంద కౌఁగిట నప్పళింపుచును
'ముల్లోకములకెల్ల ముత్తవ(త్తోవునా?) నాకుఁ - దల్లివిగాన నా తల్లి! నీయట్టి
తల్లి[209]వి గలుగంగఁ దనకు రోగంబు - లెల్లెడఁబొందఁగ నెట్లుండవచ్చు'
ననుచు నిత్యత్వ మాయమ్మకు నొసఁగె - ననుపమ పరమ పరానందమూర్తి
యమ్మయై శివుఁ గొనియాడుటఁ జేసి - యమ్మవ్వ యను నామమయ్యె వెండియును
గొడగూచి కథ
“శివుదేవుఁడన నొక్క శివభక్తి[210]యుతుఁడు - నువిదయుఁ [211]దానుఁ బొర్గూరి కేఁగుచును
రూపించి [212]కడగొట్టు పాపఁదారింటి - కాపిడి 'యటయిట కదలకుమమ్మ!
పడుచులతో నాడఁ బఱవకు మమ్మ! - నొడివిన మా వ్రతం బెడపకుమమ్మ!
గుడి కేఁగి నిత్యంబుఁ గుంచెఁడుపాలు - బడరున కారగింపఁగఁ బెట్టుమమ్మ!
నమ్మిపోయెదము సుమ్మమ్మ! మఱాకు - మమ్మ! మా యమ్మ! మాయక్క! మా తల్లి
కొమ్మ! నీకొక [213]మంచిబొమ్మయు లెస్స - బొమ్మపొత్తికలును బోయి తెచ్చెదము”
అని యప్పగించుచు నరిగిన, వారి - తనయ గాళ్లు మొగంబు దాఁ గడిగికొని
మంచిగంగులపాలు [214]మరగంగఁ గాఁచి - కుంచెఁడు గోరతోఁ గొలిచి చేపట్టి
కోరయు [215]బొత్తిస(?) కొంగునఁ గప్పి - భోరునఁ జని శివాగారంబుఁ జొచ్చి
కోర ముందఱఁ బెట్టి ధారుణిమ్రొక్కి - "యారగింపవె దేవ!” యని విన్నవించి యా
పిఱుసని యొక్కింత మఱువున నిలిచి - మతి వచ్చి చూచుడు గఱిగంటి గామి
బాల దల్లడమంది భయమునఁబొంది - పాలేల యారగింపవు లింగమూర్తి?
కాఁచుట సాలదో కమ్మ వల్వమినొ- ప్రాఁచియో విఱిగెనో పడుచ నేననియొ?
ప్రొద్దెక్కెనో [216]యొంద [217]బొగయువల్చెడినొ? బుద్ధివుట్టదొ నెయ్యివోయకుండితినొ?
కడువేఁడియో నీరు గలసినవనియొ? - ఎడ వాద్యములు లేక యేనె తెచ్చిననొ?
చాలవో యివి యాలపాలు గావనియొ? - పాలపైఁ జిత్త మేఁబఱపితి ననియొ?
కోర బెడంగనో [218]కుంచెఁడు లేవొ? - ఆరగింపఁగఁ బెట్ట నేరకుండితినో?
మీఁదువో [219]యినవనో మీఁగడ లేదొ? - దెచ్చునెడ నెవ్వరేఁజూచిరనియొ?
యూరకేమిటికిఁ బాలొల్లవు ద్రావఁ - గారణంబేమేనిఁ గలదేనిఁ జెపుమ
నిక్కంపుటాఁకలి నీకు లేదేని - గుక్కెఁడైనను గొని [220]చిక్కించు నాకుఁ
[221]గుడుపునకియ్యెడ [222]గుడగుడ లేల - కుడికెఁడు దెత్తు నా గుజ్జునోగిరము
మూలపన్నారుల యాలోవిలోనఁ - బోలె లున్నవి వంపు వోయి తెచ్చెదను
ఉట్టిపై బానలో నున్నది నెయ్యి - యిట్టున్నఁ దెచ్చెద నిష్టమే చెపుమ
కుండెఁడున్నది వోయి కొనివత్తుఁ బుల్ల - [223]కండంబు వలెనేని గ్రక్కునఁజెపుమ
[224]అచ్చన యెల్లి మాయయగారినగరఁ - జెచ్చెరఁ బిల్వవచ్చెద నారగింపు
మా శివసోదరిమఠమునఁగలదు - పాసెంబు దెచ్చెదఁబాలు మున్త్రావు
షోడశపండువు సూడఁబోదండు(?) - పోఁడిగా నీ పాలు పురహర! కొనుము
వీరభద్రుని జాత్రవేళ [225]నిన్బండి - యే రొప్పఁ బనిచెద నీ పాలు ద్రావు
మెడమడు గేమిటి కీ పాలలోని - కడుకులు దెచ్చెద నల్లైనఁ జెపుమ
యిత్తఱి శిశువుండ నెట్టులంటేని - పొత్తుననైనను నెత్తి త్రావుదము
పిన్నపన్నారులు సిన్నిబొమ్మలును - నిన్ని గూడడుకులు నెన్నేనిఁబండ్లు
నా కెల్లి మా వారు నలిఁ దెత్తురపుడు - నీకు నిచ్చెదఁగాని నీ యాన! త్రావు
పాలును జల్లారెఁ బలుకవు దోడ - నేల యాలింగ! నన్నేఁచెద వనుచుఁ
బాప యీశ్వరునకుఁ బలుమాఱు మ్రొక్కుఁ - గోపించు భంగించుఁ గుప్పించు నఱచుఁ
గటకట వాపోవుఁగరము[226]లు విఱుచుఁ - దటతట నేలతోఁదాఁకించుఁగాళ్లు
ధారుణిఁబడి బయల్దన్నుచు నేడ్చుఁ - గోరదిక్కును జూచు మారారిఁజూచు
బుజ్జగించును [227]వెడ్లు బుడ్లును బెట్టు - నిర్జీవిక్రియఁబడు నివ్వెఱఁగందు
నెప్పటి య ట్లేడ్చు నెలుఁగెత్తి పిలుచుఁ - దొప్పనఁ బడుఁ గోరఁ దొలఁగంగ [228]నూకు
వెఱచి ముందఱఁబెట్టు మఱి పలుమాఱు - నెఱఁగుఁ [229]బాదంబుల కెట్లుఁ ద్రావమిని
[230]నిట్టైనఁగాని పాలేఁ ద్రావ ననవు - ముట్టవు మూర్కొనవట్టె యున్నవియు
నీవారగింపమి మా వారు విన్నఁ - జావనడ్తురు నన్ను సంశయంబేల
తనకు నెప్పుడుఁ జావు దప్పదు[231] మగిడి - చన నిచ్చటనె చత్తు సరివోదు” ననుచుఁ
దనతల శివునితోఁ దాఁకించుకొనఁగఁ - జనునంతలోనన [232]చక్కనఁబట్టి
యా రుద్రుఁడతిదయాహసితాస్యుఁ డగుచుఁ - గోరతోఁ బాలెత్తుకొని యారగింప
“నన్నింత యేఁచితి పిన్నగాఁ[233]జేసి - మిన్నకపోదు మాయన్నకుఁజెప్పి
మఱికదా యున్నది మాట[234]లింకేల - కఱకంఠ! యింతయు మఱవకు”మనుచుఁ
గుడుక దెమ్మని పుచ్చుకొనుచు నబ్బాల - వడిగొని యింటికి వచ్చి నిత్యమ్ము
నిట్ల కొంపోయి తానిచ్చుచునుండ - నట్ల శివుండుఁబాలారగింపంగ
నూరికిఁబోయిన వారెదుర్గాఁగఁ - దా రేఁగుదెంచు నత్తఱిఁదొంటియట్ల
మృడుఁడు వాలారగిం[235]చుడు బాల రిత్త - కుడుకఁ [236]జేతను బట్టికొని యేఁగుదేరఁ
బొడగన 'యిట యెందుఁ [237]బోయెదు రిత్త - కుడుక యెచ్చటనుండి కొనివచ్చె'దనిన
'మీరు సెప్పినయట్ల మృడునకుఁబాలు - కోరతోఁ గుంచెఁడు గొలిచి కొంపోవ
నారగింపఁగ మ్రొక్కి యనయంబు నిట్లు - కోర యిమ్మన పుచ్చికొని వత్తు'ననిన
“నేనాఁటఁ ద్రావుఁ బాలీశుండు వడుచ - కానీవ త్రావితో కాదేని తోడ
నాడెడు పడుచుల కచటఁ[238] బోసితివొ? - యేడఁ [239]జల్లితివొ [240]మైయెఱుఁగవు గాక
తన్నుమహాభక్తతతి [241]యుద్దెసించి - పన్నుగా 'నారగింపవె దేవ!' యనుచు
నతిభక్తిఁ బ్రార్ధింప నారగించుటయు - క్షితి దుర్లభంబన్న నితరులతరమె?
యెట్టు నమ్మెడి దంచుఁబట్టిఁదిట్టుచును - 'నట్టెనఁజూత'మం చామఱునాఁడు
బాలచేతనె తండ్రి వట్టించుకొనుచు - లీలతోఁగుడికేఁగి పాలతోఁ గోర
ముంద[242]ఱిక్రమమున ముంద[243]ఱనఁ బెట్ట - నందికొనండయ్యె నా లింగమూర్తి
బాలముగ్ధత్వంబు ప్రవిమలభక్తి - [244]యీలోకమున వెలయింపంగఁ దలఁచి
యా శివదేవుఁడు నంతఁ గోపించి - [245]యోసి! నేఁడేల పాలొల్లండు ద్రావ
ముక్కంటిముట్టెనే [246]మూర్కొన్నె చెపుమ - పెక్కులు వ్రేలితి [247]వక్కజంబుగను
శివునకు నని యుద్దెసించినపాలు - దవిలి నిత్యంబును ద్రావినద్రోహి!
పొట్టవ్రచ్చెద[248] నెందుఁ బోయెద'వనుచు - గట్టుగ్రమునఁగూడ [249]ముట్టుడు మున్న
బాల వాపోవుచు బలువిడినేఁగి - [250]హాలింగ! హాలింగ! హాలింగ! యనుచు
జేతికోరకు మున్ను [251]సేయిసాఁచుచును - నాతని కొదుఁగుడు నంతలోపలను
హరుఁ డోడకోడకు మనుచు నక్షణమ - వరదయామతిఁ దనవక్షంబుఁ దెఱవ
జగదభినుతకరడిగ భోగనాథు - నగణిత [252]దివ్యలింగాంగంబు సొరఁగ
నమ్మాత్రలో [253]నహహా! పోయె ననుచుఁ - గ్రమ్మనఁ దండ్రి [254]గూఁకటి వట్టుటయును
వెలుపలఁ [255]గూఁకటి వెండ్రుకల్ సిక్కె - వెలయ లింగంబులోపలఁ జిక్కెబాల
యిల నేఁడు నాఱునెలల కొక్కమాఱు - నలరి [256]కూఁకటివెండ్రుకలు [257]గత్తిరింప
'బాల నిశ్చలముగ్ధభావ సంపదకు - నీ[258]లోకమున దృష్ట' మిది యని పొగడ
గొడగూచి యని చెప్పఁబడి మహామహిమ - నడరెఁ దా నాముగ్ధ యదియునుగాక
దీపదకళియారు కథ
ఏపార మఱియుఁ గాంచీపురంబునను - దీపదకళి యన దృఢభక్తియుతుఁడు
పొరుగూరి కొక్కనాఁడరుగ నొక్కెడను - హరుఁడు జీర్ణాలయంబందుండఁజూచి
"కటకటా!యీశుఁడొక్కఁడ యున్నవాఁడు - పటుతరాటవిలోనఁ బగయును బెద్ద
కచ్చడంబులు గూడఁ గట్టించె మునులఁ - జెచ్చెర ముక్తులఁజేసె దానవులఁ
గనుమూయ నెడయులే [259]దనఁగ మువ్వెట్టి - గొనియెనవ్వాసవాద్యనిమిష వరులఁ
దిరముగా ద్వాదశాదిత్యుల నొక్క - [260]దెరువునఁ బోకుండఁదిరువుడుకొలిపె
వెలయ ననంగుఁ గావించె నంగజుని - వెలుఁగనిపురములు వెలిఁ[261]గించెఁ బేర్చి
చెనసి దామోదరుఁజేసె దామోద - రుని విధిపాలు సేసెను విధిఁబట్టి
కరుణాకరుండని గారవింపంగ - నరుదగు సర్వసంహారంబు చేసెఁ
గావునఁబగ వెద్ద దేవదేవునకు - నీ విపినంబులో నెట్లుండవచ్చు
గుడియును[262]వ్రస్సియుఁ [263]గూలిపోయినది - యడరుమంటపమును నరివియైనయది
కోటయుఁబడ్డది గూడ నయ్యైక - వాటంబు [264]లును జివ్కి వసుధఁ ద్రెళ్లినవి
ఒడల నర్ధము గొన్న యుమబోటి వుట్టు - పొడ లేదు శివునంద యడఁగెనో [265]కాక
భయమందియొంటిగోడయు[266] మీఁదఁగసువు - వయిచుకొన్నదియును వనరుచు నెదుర
మును శివుఁడిచటఁబుట్టిననాఁటనుండి - చెనసి తమ్మళి భజించిన చొప్పు లేదు
ఇది యేల వేయును నిచ్చట నునికి - యది ప్రమాదమ యసహాయంబుగాన
నిక్క మీశుండపో యెక్కటి [267]వీరుఁ - డొక్కఁడు నిక్కడ నున్న యప్పటికి
నూరక వట్టివిచారంబులెల్లఁ - దా రక్షయగునె సంహారరుద్రునకు”
నని నిశ్చయించి తానచ్చోన యుండి - తనయింటి [268]యావత్తుధనమును మున్ను
సంచితంబగు వస్తుసమితియుఁ జిల్ల - పెంచాదిగా [269]మట్టగించి తెప్పించి
గుడియు మంటపమును గ్రొత్త గావించి - కడునొప్పఁ జట్టు నగడ్తఁ ద్రవ్వించి
కోటయుఁ గొమ్మలుఁ గొత్తడంబులుఁ గ - వాటంబులును దగువంకదారలును
బెట్టించి [270]వంపుడుగట్ట యగడ్త - చుట్టును బోయించి యట్టళ్లు దీర్చి
పొలుపొందఁ [271]డెంకణంబులు వెక్కువన్ని - నలిఁబడగలుఁదోరణంబులు గట్టి
కొత్తడంబులఁగోటకొమ్ముల [272]గొడుగు - లెత్తించి బలుమగలెందఱో యనఁగ
[273]వ్రాలినకుసులును వసులుదూలములు - ఱాలుగుండ్లును నిస్ము సాలఁదెప్పించి
కోటకొమ్ములఁ దగుచోటఁ బంచించి - కోట యీ క్రమమునఁ బాటించి యంత
లోఁతుగా నడబావిలోనఁ గట్టించి - [274]పాఁతర్లఁ గొలుచు నేర్పడ సంగ్రహించి
యగ్గుడిచుట్టు బిల్వాశోకసురభి - గుగ్గులు క్రముకాదికుజములు వెట్టి
మరువంబు దవనంబు మాచిపత్తిరియు - వరుసను బహుపుష్పవాటికల్ నాఁటి
[275]జాలవారిని దివ్వటీలను బల్ల - గోలలవారిని గుడిపూజరులను
నొడిసెలకాండ్రను నోజులవారి - బడిపని [276]జనులను బంతంబుబంట్ల
ద్వారపాలుర సువిధానుల విండ్ల - వారిఁ దలారుల వారక యేలి
వారును దాను నవారితశక్తి - [277]గోరంతప్రొద్దు మేకొనికట్టు బిగిచి
యాయత పంచమహావాద్యరవము - పాయక రేయును బగలును మ్రోయఁ
బోటరులగు నజాంభోజనాభులకుఁ - గోట సాధింప నగోచరంబనుచు
మనుజులక్కజమంది వినుతింపుచుండ - ఘనకీర్తి నటు గొంతగాలంబు సనఁగ
ధనమెల్లఁ దన్నిమిత్తమునను సమయ - మునుకొని పరివారమునకు జీవితముఁ
బెట్టలేకున్నను [278]బెగడక జగతి - చుట్టును జాల రాచుచుఁ దిరుగుచును
అంతంతఁ గవదివియల నాఁటఁ బొడిచి - యంతఁ దొల్లిటికంటె నగ్గలికముగ
మొలనున్నగంటలు మ్రోయఁ దాళంబు - లులియ నొడ్డణము గుబ్బలు గజ్జియలును
ధ్వనియింప నల్లన తాటన వుచ్చు - చును సువిధానంబు సువిధాన మనుచుఁ
[279]గుడిని మానిసి గొమ్మకొమ్మ దప్పకయ - [280]యడువరిపై నున్నయట్లొక్కరుండు
వేయుముఖంబుల వేనవేల్విధులఁ - బాయక యట్టుల బలము సేయుచును
నీ విధంబున రాత్రులెల్ల వేగింపఁ- గా వెండి నూనియ గవదివియలకు
నొక్కింతయును లేకయున్న నూహించి - గ్రక్కున మాఁకుల కణికలు వేర్చి
కవదివియలభాతిఁ గాల్చుచు మంట - లవిరళంబుగఁ బెట్టి యట్లు వేగింప
నొక్కకొఱడు గొట్ర యొక [281]మ్రానుమట్ర - యొక్కబడియ బట్రయొక కట్టెగిట్టె
మందునకైనను మ్రాఁకనుపేరు - నెందును లేకుండ నేఁగుడు నంత
[282]కసువునఁబిరు(పిరి?)వెంట్లుగాఁ దాల్చిచేత - నసలారఁ గవదివియలభాతిఁ బట్టి
యిలఁ[283] దీగదీపంబుపొలుపు వట్రిల్ల - నలి మనోవేగంబున జగతిచుట్టుఁ
దిరుగుచు మఱి కొన్ని దినములు [284]నడవఁ - బొరిఁ బల్లు [285]గుట్టెడుపూరియఁ బుడుక
సదసట్ర నలి నట్ర సరి [286]గస్వుగట్ర - వెదకియుఁ గానక మది విచారించి
కచ్చడంబాదిగాఁ గలచీరె లెల్లఁ - జెచ్చెర వెంట్లుగాఁ జేసి ముట్టించి
దివి[287] వెలింగెడు మెర్గుదీగెలో నాఁగఁ - గవదివియల [288]భాతిఁ గరములఁబట్టి
వెసఁగొని తిరుగ న [289]వ్వెంట్లుఁ జెల్లుడును - మసలక చీకటి మఱువునఁజేసి
పగవారు సొత్తురో పరికింపరామి - నగుఁ బ్రమాదం [290]బంచు నాత్మలోఁదలఁచి
గ్రక్కునఁదలవెండ్రుకల జడయల్లి - చక్కన దీపంబు సంధించిపట్టి
యింతట వేగుఁబోయిం[291] కఁబ్రొద్దనుచు - నెంతయు రయమున నెప్పటియట్ల
[292]జగతిచుట్టుఁ దిరుగ జడ యెల్లఁగాలి - బగబగయనఁగ దీపదకళియారి
తలగూడ దరికొనఁ దడవ శంభుండు - జలజాక్ష జలజజ శతమఖార్చితుఁడు
కంతుసంహరుఁడంత కాంతకుఁడతిని - తాంతసదానందుఁ డంబికాధవుఁడు
త్రిభువనారాధ్యుండు దివ్యశరీరుఁ - డభవుండు శివుఁడు ప్రత్యక్షమై నిలిచి
దీరు మహోదారు దీపదకళియ - నారును గారుణ్యవారాశిఁ దేల్చి
“యిచ్చ యెయ్యది నీకు మెచ్చితి [293]వేఁడు మిచ్చెద” నావుడు నిలఁజాఁగిమ్రొక్కి
“మెచ్చులు వేయును వచ్చె నొండొల్ల - నిచ్చమై విన్నపంబేర్పడ వినుము
ఈవిపినంబులో నెక్కడి బడుగు - దేవరో యనఁగ శ్రీదివ్యలింగాంగ
లోకాశ్రితుఁడ! భక్తలోకకుటుంబి! - యేకాకివై యుండు టిది నీతిగాదు
అనయంబు రజితాద్రి[294]యట్టిదుర్గంబు - మనకుఁ గల్గఁగ వేఱె మన్నెముల్ సేసి
కొనియుండనేల యీ వనదుర్గ మందుఁ" - [295]జనుసనుమనుచుఁ బుష్పకవిమానంబుఁ
జక్కన నద్దేవు నెక్కించి తాను - నెక్కి దీపదకళి యెంతయునొప్పు
గుడియు మంటపమును గోటయుఁగూడఁ - గడునర్థిఁ గొనిపోయెఁ గైలాసమునకుఁ
బురహరు మెప్పించి బొందులతోన - యరుగుభక్తులు గలరన్నిలోకముల
గుడితోన లింగంబుఁ గొనిపోవుభక్తుఁ - డడరఁగఁ గలఁడయ్య! యఖిల లోకములఁ
గడుఁగడుఁ జోద్యంబుగాదె తలంపఁ - బుడమిఁ బుట్టనిభక్తిఁ బుట్టెఁదా ననుచు
దేవదానవమానవావలి వొగడఁ - గా వీరభక్తశిఖామణి యైన
యట్టిదీపదకళియారి ముగ్ధత్వ - మిట్టలంబైయొప్పె నిల” నట్టుఁగాక
నాట్యనమిత్తండి కథ
“కడునొప్పు వెండియుఁ గంచిలోపలను - మృడుమూర్తి నాట్యనమిత్తండి యనఁగఁ
బోఁడిగా శివభక్తపుంగవుఁడొక్క - నాఁడు శ్రీ యేకామ్రనాథుని గుడికి
నాయతభక్తిమై నరిగి కూత్తాడి - నాయనారిని సదానందస్వరూపిఁ
దాండవమూర్తి నత్యద్భుతాకారు - దండిగజాసురదళనావతారు
బాలేందు శేఖరు ఫాలలోచనుని - గాలకంధరు శూలఖట్వాంగధరునిఁ
బొడగని పూజారి నడిగె “నీశ్వరుని - [296]నడుమటు వీఁగియున్నది యొక్కదెసకు
వారక కొంకరవంకరల్వోయి - గౌరీశుచేతులు పూరించి[297]నవియు
ముక్కొంకులును బోయి మోచియు మోవ - కొక్కవాదంబట్టులున్నది శివున
కున్నపాదంబును నూరుమధ్యమున - నున్నది [298]యీచవో యున్న భావమున
నిలువులువడి శివునేత్రత్రయంబు - నొలుపుగా ఱెప్పలు వొందకున్నవియు
మలహరుశిరమును [299]నిలువక యొక్క - వలనిక యంతయు వ్రాలియున్నదియు
మృడదేవు కెంజడ [300]ముడివీడినదియుఁ - గడుఁజోద్యమిదియేమి గారణం?"బనుడు
నా శివబ్రాహ్మణుఁడల్లన నగుచు - “నీ శివునకు రోగమిట్టులైనదియు
వాయు [301]దోషము దీని వారింపకున్నఁ - గాయజహరునకుఁ గడుఁ బ్రమాదంబు
దడసిన నింకొండు దలఁచిన శివుని - యెడలెల్లఁ గూడ నిప్పుడ కొంకు [302]వోవు
దీనికి నౌషధంబే నెఱుంగుదును - బూని చేయింపుమా మానెడు” నంచు
నాలిసేయుచుఁ బల్క నది దథ్యగాఁగ - నా లింగవంతుఁ డట్లాత్మఁదలంచి
తనయింటఁగల పదార్థమ్ములు ధనము - [303]మునుకొని కొనివచ్చి ముంద[304]టఁబెట్టి
"కోరియింతయును జేకొనియైననిపుడు - మారారిరోగంబు మాన్చి తేనియును
నా సతియును నేను నా సుతుల్నీకు - దాసులమయ్యెద మాసక్తితోడ
నెట్టైన నీ వింతవట్టు పుణ్యంబు - గట్టికోవే” యనఁ గల ధనంబెల్లఁ
గొని"వాయుతైలంబుఁగూర్చి యౌషధము - లెనయంగవండితి” ననుచు నాముదము
నూనియ నొక్కింత నులివెచ్చఁ జేసి- చేనిచ్చెఁదత్క్రియ సెప్పుచు నతఁడు
వాయుతైలముఁ గొనివచ్చి యక్షణమ - మాయాపహరుమేన మర్దనసేసి
తవిలి యా వావిలిచివుళులుమ్మెత్త - చివుళులు [305]దక్కెడిచివుళు [306]లాముదము
చివుళులు పండినజిల్లెడాకులును - నివి యాదిగా మందులిన్నియుఁగూర్చి
చెచ్చెరఁ దనువెల్ల సేకంబుసేసి - పొచ్చెంబు లే కిస్ముపొట్లాలఁ గాఁచి
పుచ్చుచు నరచేత వెచ్చఁ జూపుచును - నిచ్చ యెఱిఁగి కాఁక లిచ్చును వలయు
పథ్యంబులారగింపంగఁ బెట్టుచును - [307]దథ్యంబుగా వెండి తగుక్రియ ల్సేయఁ
గొన్నిదినంబులు సన్నఁ దద్భక్తుఁ - డన్నీలగళుఁ జూచి "యిన్ని నాళ్లయ్యె
నాపోవ నొక్కింతయైనను గుణము - సూపదు వార్వతీశుశరీర మందు
నననేల! నిక్కము నట్టిద కాదె; - పనుగొన నేనెంత భ్రాంతిఁ బొందినను
నారంగ నడవులయాకులు నలము - వేరు వెల్లంకియు మారసంహరుని
యొడలిరోగము మాన్ప నోపునే యింక - నెడసేయనేటికి నేఁగాక శివుని
వాయుదోషమునకు వైద్యుండ”ననుచు - నాయయ్య గడునిశ్చితాత్ముఁడై యంతఁ
దలఁ కించుకయు లేక తన ప్రాణమునకు - నలుగంగఁ బ్రత్యక్షమై నిల్చి శివుడుఁ
పార్వతీకాంతుఁడు భక్తవత్సలుఁడు - శర్వుఁడర్వాచీన సౌమ్యస్వరూపి
గీర్వాణవంద్యుండు [308]సర్వేశ్వరుండు - సర్వజ్ఞుఁడజహరిశతమఖార్చితుఁడు
నాట్యలోలుండు బినాకహస్తుండు - నాట్య [309]నమిత్తండి నలిఁగౌఁగిలించి
“మేదురకీర్తి! నిన్ మెచ్చితి వేఁడు - మాదట నిచ్చెద నభిమతార్ధములు”
ననుడు "నేమియు నొల్లనభవ! మీ దివ్య - తనువు వేఱొండుసందంబైన యదియు
వెండి వంకలువోయి వెడరూపుగాక - యొండేమి గడుఁజూడ నొప్పియున్నదియు
రోగమో! సహజమో! యోగీంద్రవంద్య! - ఈ గరిమంబు నా కెఱిఁగింపు” మనిన
“నిది దాండవాకార[310]మెట్టులంటేని - ముదమున నాట్యాభిముఖుఁడనై నిల్చి
'హో'యని డమరుగంబొగినొక్కమాటు-వాయింపఁదడవసర్వములయ[311]బొందుఁ (ద)?
జరణంబు దొంగలి చలనగాఁ జేసి - పరగంగ నక్షత్రపంక్తులు డుల్ల;
వినుతమహోద్రేకవీక్షణాటోప - మున నజాచ్యుతదేవముఖ్యులడంగ
మూవలగంటల మ్రోఁతకు వెఱచి - దేవి యున్న సగంబు ధృతిఁదన్నుఁగలయ
ఖ్యాత మహోద్ధత కరతాడనముల - నాతతదిక్తతి [312]యవలఁజనంగ
వడి మహోచ్ఛ్వాసనిశ్శ్వాసోపనిహతి - బడబాలనం బాఱ జడనిధు లింక
గతిని మెట్టెడుపాదఘట్టనచేత - నతులధాత్రీతలంబది ధూళి గాఁగ
నురవడిమై జిఱ్ఱఁదిరిగి నిల్చుడును - బొర[313]మాలి దిగ్గజంబులు వొడవడఁగ
[314]గ్రక్కున జాఱి టంకారంబుచేత - నెక్కొన్న కులగిరుల్ నెఱిఁబొడిగాఁగ
నొందంగఁ బాదాగ్ర మూఁది నటింపఁ - - గ్రిందటికూర్మంబు [315]గిజగిజగాఁగ
మహితజటాచ్ఛటా విహతి నజాండ - బహులకటాహంబు వఱియలుగాఁగ
నురుకిరీటవిఘాతనోద్వృత్తిఁజేసి - పొరిఁదత్త్వ సందోహములు వెల్లగిలఁగఁ
దాండవోద్ధతిఁజేసి ధరియింపఁబడిన - దండిఫణీంద్రుండు దలరి రోఁజంగ
నిటురోఁజుచున్న ఫణీంద్రు నూర్పులకు - స్ఫుటఫాలనేత్రాగ్ని భుగులన నెగయ
వడి నెగసెడినేత్రవహ్నిరోచులకు - జడలపైఁ జంద్రుఁడాసగమును గరఁగఁ
గలయ సుధాసూతి గరఁగినకతన - బలువిడి నమృతంబు దల డిగి పఱవఁ
దలడిగి పఱతెంచు తత్సుధాపూర - మలరి ముంచుడు జీవములు వచ్చి యంత
నురమున శిరమున నొగి గళంబునను - గరముల భూషణోత్కరములై వెలిఁగి
పరగుసురాసుబ్రహ్మాచ్యుతాది - వరకపాలావళుల్ శరణు వేఁడుచును
బొబ్బలు వొడువంగఁ బొంగి యార్వంగ - నుబ్బి యాళతిసేయ నొగిఁ దాళగింప
గ్రీడ వట్రిల జతిగీతముల్ వాడ - నాడుదుఁ బ్రమథులు సూడఁదాండవము
కావునఁ దాండవాకార మత్యర్థి - భావించి కొలుతురు[316]భక్తు లెప్పుడును”
ననుచు నానతియిచ్చి యద్దేవదేవుఁ - డనురాగలీలమై నతుల మౌగ్థ్యమున
మించిన నాట్య నమిత్తండి మహిమ - నంచితకనక దివ్యవిమానమునను
గొనిపోయెఁ గైలాసమునకు సద్భక్త - [317]జనులు సజ్జనులును వినుతింప” మఱియు:
ఉడుమూరి కన్నప్ప కథ
"శ్రీకాళహస్తిగిరి ప్రదేశమున - శ్రీకంఠభక్తుండు లోకైకసుతుఁడు
ఉడుమూరి కన్నప్పఁ డొక్కనాఁడర్థి - నడవికి వేఁటమై నరిగి యొక్కెడను
దోడెఱుకులుఁ దాను దోఁపున నుండి - యాడ నొక్కింత నిద్రావస్థ దోఁపఁ
గలయఁగ రుద్ర చిహ్నలతోడ నీశుఁ - డలరుచుఁ దపసియై యరుదెంచి తన్ను
జవుకమందునిచి నొసల భూతివెట్టి - శివతీర్థకలశాభిషిక్తుఁ గావించి
“చనఁజన ముందట ఘనలింగమూర్తిఁ - గనియెదు; ప్రాణలింగంబు నీకదియు'
నని యుపదేశించినట్లు స్వప్నమునఁ - గని మేలుకాంచి నల్గడలు వీక్షింప
మును లేని దొకద్రోవ ముందటనున్నఁ - 'బొనరనిక్కలయయ్యెఁబోకల'యనుచు
దన తోడి యెఱుకుల నునిచి యొక్కండ - చనఁజన ముందట ఘనలింగమూర్తి
యున్న సంతోషించి కన్నప్పదేవుఁ - డున్నత భక్తి సంయుక్తుఁడై మ్రొక్కి
"కలగన్న చోటికి గంపఁ గొంపోవ - ఫలసిద్ధి యగుటెల్ల భాగ్యంబుగాదె?
మును దపోమూర్తి సెప్పిన లింగ మిదియ - తన ప్రాణనాథుఁడౌ” నని నిశ్చయించి
“బాస గాదింక నీ ప్రాణలింగంబుఁ - బాసి పోఁదగదు మా [318]పల్లియ కితని
గ్రక్కునఁ గొనిపోయి కట్టుదుఁ బాక - నిక్కడ నునుపరాదెండఁగాలంగ
బుద్ధులు సెప్పియు బుజ్జగించియును - దద్దయుఁగీడ్పడఁదగ వెడ్డు వెట్టి
వలసిన వస్తువు లిలఁ దెచ్చియిచ్చి - వలపించి కొని పోవవలె” నని తలఁచి
పరమహర్షమున విస్ఫా[319]రాంగుఁడగుచు - వరముగ్ధభావన హరునకిట్లనియె
“అక్కటా!యిదియేమి హరుఁడ యొక్కరుఁడ - విక్కడనుండుట[320] యేమి గారణమొ?
తల సూప కేయూరి తమ్మళ్ళతోడ - నలగి వచ్చితి సెప్పు మలుక దీర్చెదను
గొరగ లుమ్మెత్తపత్తిరిఁ బూజసేయ - మరులెత్తి వచ్చితో యురుతరాటవికి;
[321]పరసలత్రొక్కునఁ బడఁ జాలకీవు - సిరిగిరి నుండక సురిఁగి వచ్చితివొ?
జడలకు నొడలికి సవతులువోర - నుడుపఁ జాలక వచ్చి యడవిఁ జొచ్చితివొ?
చెన్నయ్య గలసినఁ జెడెఁగులంబనుచు - నిన్ను లోకులు వెలియన్న వచ్చితివొ?
పలుమాఱు నంబికి బడిపనుల్సేయ - సొలసి వచ్చితివొ యిచ్చోట డాఁగంగ
నాఁటి బ్రహ్మయు నేఁడు నాయంబు దప్ప - వేఁటాడ వచ్చితో వేయును నేల
నా తోడి మోహంబునన నన్నుఁబ్రోవ - నేతెంచితో వేడ్క యెసఁగ నిచ్చటికి!
యెట నుం(యుం? )డి వేంచేసి తెట్లు నీ బ్రదుకు? - ఇట నుం(యుం? )డ! [322]జొచ్చి
నీవెంతగాలంబు?
ఎక్కుడుగోద నిన్నిక్కడ వైచి - యెక్కడవోయె నే నేఁగెదఁ జెపుమ?
ఒడల నర్ధము గొన్న యుమబోటి యెద్ది? - యెడరైన నవ్వరే యెక్కడివారు?
కట్టిన గోచి యెక్కడ [323]నొల్వువడితి? వట్టేల వచ్చితి వడవి కొక్కఁడవ?
చంక బొక్కసమును సడలియున్నదియు - శంకింప కొంటెట్టు సరియించెదయ్య!
కొండలలోన నొక్కండ వీవిట్టు - లుండంగ వెఱవవా ఖండేందుమౌళి?
మృగములు నురగము ల్మితి మేరలేవు - నగవు గాదిచటనున్నను బ్రమాదంబు
ఎఱుకుఁ బన్నలు గన్న నేఁతురు నిన్నుఁ - గఱకంఠ! మా పల్లెఁ గలదెల్ల సుఖము
అడవుల మనుబిళ్ళ కడు మంచిపాలు - నొడిపిలి పాసెంబు నుడుప నేతులును
నిప్పపూవును దేనెలెల్ల ఫలాదు - లొప్పెడు వెదురుఁబ్రాలోగిరంబులును
మఱి యట్లుఁగాక నీ మనసు వచ్చినను - నెఱచులుఁ గఱకుట్టు లెన్నేనిఁగలవు
రావయ్య! మ్రొక్కెద దేవదేవుండ! - ప్రేవులు మాడంగఁ జావఁదప్పినదె?”
యనుచుఁ బాదాక్రాంతుఁడైన నీశ్వరుఁడు - దన తోడఁ బలుకీమి మనసులోపలను
“నింత[324]గాలము నుండి యిట గుడువండొ? - కంతునిర్దళను డాఁకటఁ బల్కలేఁడు
చెవులు సిల్లులు వోవఁ జీరంగనేల - శివునకేమేనిఁ దెచ్చెదఁ గాక”యనుచుఁ
జని కందమూలాదిశాకముల్ మృగము - లును దృష్టి మాత్రలోనన పరీక్షింప
మునుకొని “యంతకుమున్నధరిత్రిఁ - జనిన జీమూతవాహనుఁడును శిబియుఁ
గీర్తిముఖుండును గీర్తింప నాది - కర్తకు నర్పింపఁగా నెఱుంగమిని
దమ శరీరము లొండుగ్రమమున సమసి - యమిత సాహసవంతులనఁగ నిబ్బువిని
సవిశేషకీర్తిభాజను లైరిగాని - ప్రవిమలమతి లింగభాజను ల్గార”
యనుచు సౌందర్య మహాకాయులనఁగ - దనుజేశులతిఘోర తపమాచరింప
నెంతయుఁబరితోష హృదయుఁడై భర్గుఁ - డంత దైత్యులకుఁ బ్రత్యక్షమైనిలిచి
“యా యధోక్షజ కమలాసనవాస - వాయతస్వర్గ మోక్షాది భోగములు
చెచ్చెర వేఁడుఁడిచ్చెద" నని యాన - తిచ్చుడు సాష్టాంగమెఱఁగి దానవులు
“మా జలంధరుఁడభిమానంబుగొన్న - యాజనార్దనుపదమరిదియే మాకు
మా గజాసురునిచే మడిసినయట్టి - వాగీశ్వరత్వంబు వలెనె నిన్నడుగ
మా తారకునిచే విధూతమై చెడ్డ - యాతని యింద్రత్వమది యేల చెప్ప
నటుగాక వ్యాఘ్రాంధకాది దానవులు - నిటలాక్షు పగతులై నీ చేతఁదొల్లి
వడసన మోక్షంబు భక్తిమైతగిలి - పడయుట సోద్దెమే పానలొండేల
దేవ! నిత్యానంద! దివ్యలింగాంగ! - దేవ! మహాదేవ! దేవాధిదేవ!
ఎల్ల దైవత్వంబులెల్ల భోగంబు - లెల్లవి యెఱుఁగుదు మొల్ల మేమియును
నీ రమ్యమగు మా శరీరము ల్మీకు - నారగింపంగ నాహారము ల్గాఁగఁ
గరుణింపుఁ”డనుడు శ్రీకంఠుఁడిట్లనియె - "ధరఁగాళహస్తి భూధరసమీపమున
మృగములై పుట్టుఁడు మిమ్ము వధించి - బగుతుఁడొక్కఁడు పరిపక్వంబుసేసి
యర్పింపనేర్చుఁ గన్నప్పఁడనంగ - [325]నర్పింప నపుడు మిమ్మారగించెదను”
అని యానతిచ్చుడు నసురు లక్షణమ - చనుదెంచి ప్రజలును వనితలుఁదారు
మృగములై లింగసమీపంబునందుఁ - దగిలి జన్మించి యెంతయుఁబ్రీతిఁదమ్ము
నొరులకుఁ గానరాకుండ వర్తింప - వరమృగావలి సేరవచ్చిన నుబ్బి
యొక్కొక్కకోలన యొక్కొక్క మృగము - నుక్కడఁగింపుచు నుత్సవంబలరఁ
జెచ్చరఁగోలలు దెచ్చియక్షణమ - త్రచ్చి మెల్లన మంట దరికొల్పి కాల్చి
మంచి మాంసముగ శోధించి [326]శోధించి - పంచిన మాడ్కి ఖండించి ఖండించి
కాల్చుచుఁ బక్వంబుగాఁ ద్రిప్పి త్రిప్పి - ప్రేల్చుచు వెండియుఁగ్రియకొల్పికొల్పి
తవిలి ఖండింపుచుఁ దాఁజవిసూచి - చవి[327] యున్న లెస్స మాంసము దొప్పఁబెట్టి
చిఱుతయుఁగఠినంబు ఛిద్రంబుమొఱకు - కఱకును గారాకు గాకుండఁజూచి
యింపారి నునుపారి కంపు సొంపారి - పెంపారి చాల నొప్పెడు బిల్వపత్రి
నలి దీటుకొనఁగోసి తలసజ్జఁజేసి - యలరు జుంజుఱు వెండ్రుకలమీఁదఁదాల్చి
చక్కనమొగలేటి సదమలోదకము - లక్కజంబుగ రెండువుక్కిళ్లఁబట్టి
దావలికరమునఁ జాపంబు శరము - లేపార వలచేత నిట మాంసమున్న
దొప్పయుఁబట్టి కన్నప్పఁడేతెంచి - చెప్పుఁగాలనుదొంటి శివుమీఁది పూజ
పోనూకి తెచ్చిన పుక్కిటినీట - మానుగా శివునకు మజ్జనంబార్చి
పఱికివెండ్రుకలపైఁబత్తిరి రాల్చి - మఱి దొప్పఁ దెచ్చిన మాంసమర్పించి
యనయంబు నిట్లు గన్నప్పదేవుండు - ననురాగమునఁ గొల్వ, మునుగొల్చుతపసి
యేతెంచి యప్పరమేశ్వరు మ్రోల - నీ తెఱంగంతయు నేర్పడఁజూచి
యెక్కడి మ్లేచ్చుఁడో యెన్నఁటఁగోలె - నిక్కడ నన్యాయ్య మిట్లుసేసెడిని
నేమిసేయుదు నంచు నేవగింపుచును - నా మాంస ఖండంబు లటు [328]వాఱనూకి
యపవిత్రమయ్యె శివా[329]గారమనుచుఁ - దపసి పంచామృత స్నపనంబుసేసి
పాదోదకములు దత్ప్రాంతంబునందు - వేదోక్తముగఁ జల్లివెండి పూజించి
వేగుండి యాతని [330]విధమెల్ల నరసి - వేగినఁ దపసి యుద్వృత్తిమై వచ్చి
“అక్కటా! యెంగిలి యదియు మాంసంబు - పుక్కిటినీరును బూజ్యమే పూజ;
చెప్పుఁగాలను నూకు శివభక్తిగలదె? - యెప్పాట వినఁబడు [331]నే? [332]యెట్లుసైఁప
వసుధ మృగాదుండు వాఁడు; నేఁ దపసి - నసమానవిగ్రహంబన నెట్లువచ్చు?
[333]నిచ్చటఁ దొల్లియు నేనుంగుతోడఁ - జెచ్చెరఁబోరదే చెలఁది యెట్లనిన
హరుఁడెండఁగాలెడి ననుచు నచ్చెలఁది - పరువడిఁదన నూలు దెరచీరభాతిఁ
దిరిగివచ్చిన వృక్ష తృణగుల్మలతలఁ - బురికొల్పి మీఁదఁగపోతముల్ దీర్చి
కరువుఁ బ్రతిష్టించి గంటయు వేది - విరచించి శిఖరంబుఁగరమొప్ప నిలిపి
ద్వారబంధంబులు దగిన వాకిళ్లు - నారంగ గర్భగృహాదులు దీర్చి
యకలంక కరవీరముకుళప్రభాతి - ప్రకటించి దేహళీబంధంబునందు
రమణీయ శతసహస్రదళాబ్జపంక్తు - లమరు పూజాప్రబంధానేకరచన
గావించి చెలఁది ద్రికాలంబు భక్తి - భావనమై శివుఁబాయక కొలువ
హరుమీఁదఁ జెలఁది మున్నల్లిన నూలు - గరి యంత నేతెంచి కాంచి కోపించి
“పాయకశివుమీఁదఁ[334] బాదొట్రువెట్టి - పోయెడునిది[335] యేమివురు [336]వోకో”యనుచు
ఘనకర్ణ చలిత సంగత మారుతమునఁ - బొనరిన[337]పా దొట్రుఁబోవంగఁ [338]ద్రోచి
వెండి [339]తాఁదెచ్చిన తుండాంతరమున - నిండారుమొగలేటి నిర్మలాంబువుల
[340]నంబికాధవునకు నభిషేకమార్చి - [341]యింబులఁ గుంభస్థలంబుపైఁబెట్టి
తెచ్చినకలువల నచ్చఁ దామరల - నిచ్చలుఁ [342]బూన్చుచు నిటలలోచనునిఁ
గరియును [343]నిట్లు ద్రికాలంబుగొలువ - నరుదెంచి చెలఁది దా నాగ్రహంబంది
“కమనీయలీల నా కట్టినగుడియు - నమరుమదీయ[344] నిత్యార్చనావలియు
నెట్టికర్మియొ చెర్చి యేఁగెడు నింక - నిట్టి శివద్రోహ మెట్టుసైరింతు”
ననుచు నొక్కెడఁబొంచికొనియుండ గజము - సనుదెంచికోపించు చందంబుసూచి
యంతరాంతర మించుకైనఁ దలంప - కంతఁ బరిచ్చేది యై యుపాయమున
దుండాగ్రమునఁ జొచ్చి తొలుచుచుఁ జెలఁది” - దండిమదేభంబు తలకెక్కి చంపెఁ
గాన యిక్కడ నమార్గము సేయుధీర - మానసుఁడెంతవాఁడైనఁగానిమ్ము
అట్లు నేఁడును వాఁడు నరుదెంచెనేని - యెట్లైన జంపక యేఁ బోవననుచు”
వెనుకదిక్కునఁ బొంచికొని సమీపమునఁ - దన పొడసూపక తపసి యున్నెడను
గన్నప్ప దేవుని ఘనముగ్ధతయును - సన్నుతభక్తియు [345]సంస్పృహత్వంబుఁ
దపసికిఁ జూపఁగఁ దలఁచి [346]శంకరుఁడు - విపరీతగతిఁద్రినేత్రపరీతమైన
వదనంబు ధరియించి వలపలికంట - నుదకంబు గాఱంగ నున్నయత్తఱిని
అరుదొందఁ దొల్లిటియట్ల కన్నప్పఁ - డరుదెంచి యరుదెంచి హరుకంటినీరు
పొడఁగని బిట్టుల్కిపడి భయభ్రాంతిఁ - దొడరుచు నరుదారఁదొల్లింటిపూజ
గ్రక్కునఁదన చెప్పుఁగాలఁ బోనూకి - పుక్కిటి నీరు[347]ను బుగులున నుమిసి
తలవంచి పత్తిరి [348]డులిచి మాంసంబుఁ - దలరుచు [349]నర్పించు తదవసరమున
నా నేత్రజల పరిహారార్థముగను - దా నీశ్వరునకు నంతర్ధారయెత్తు
భంగి జలంబులుఁ బత్తిరిబ్రుంగి - మంగళంబై యొప్పె మఱియుట్లఁగాక
తలఁగంగ నతనిపాదహతిఁ దొలంకి - [350]యలరి పాదోదకంబై వెల్లివిరియఁ
బొలుపుగఁ గన్నప్పపుక్కిటనీరు - గలయఁ ప్రసాదోదకం[351]బయి తనర
నాలింగమూర్తి యపాంగోదకముల - పోలలింగోదకపూరమై తనరఁ
ద్రివిధోదకంబులుఁ ద్రినయనుమేనఁ - బ్రవిమలంబై యిట్లు భ్రాజిల్లె నంతఁ
దవిలి ప్రసాదికిఁ ద్రివిధోదకములు - ప్రవిమలమతిఁ [352]బొందఁబాడియ[353]నంగ
సర్వాంగములుగూడ జలములు వర్వ - సర్వేశుభక్తుఁ డాశ్చర్యంబు నొంది
యగ్గలంబయ్యె నపాంగాశ్రు లనుచు - బెగ్గిలి నేత్రమ్ము దగ్గఱి చూచి
“కటకటా! యిదియేమి గర్జంపుపుట్టె - నిటలాక్ష! నీకంట నీరుగాఱెడిని
నీ నింద విని గౌరి నీఱైననాఁడు - దానించు కేనియుఁదడి [354]గంటలేదు;
జనకుచేఁ దనయునిఁ దునిమించునపుడు - కనికరంబునఁగంటఁ గ్రమ్మదు నీరు
చీర సించుచువిప్రు [355]లార(ఱ?)డివైచి - కారించుతఱి నుదకము లేదు గంట
నాఱాల వాట్లు ఱివ్వనఁ దాఁకునొవ్విఁ - గాఱవకు నాఁడును గంటఁ బాష్పములు
పరసతికై పట్టువడ్డ భంగమునఁ - దొరుగవు నాఁడును దోయముల్ గంట
వెట్టికేఁగెడు [356]తట్టఁబట్టి యెత్తుడును - నట్టిచో వెడల వపాంగోదకములు
నేఁడు నీకడకంట నిర్నిమిత్తంబ - పోఁడిగా జలములు పూరించుటేమి?
ఆలుబిడ్డలఁబాసి యడవుల గిరుల - పాలైతినని [357]దుఃఖపడి యేడిచెదవొ?
ఏకాకినైతి నింకేక్రియఁ బ్రోతు - లోకంబులని ధృతిలేక యేడ్చెదవొ?
కడపుగాలంగ నాఁకటికోర్వలేక - తడవయ్యె రాడఁని తలఁచి యేడ్చదవొ?
అక్కడ దండిమృగాలిచే నాదు - చిక్కుట నూహించి నిక్కమేడ్చెదవొ?
పనిపాటుసేయనోపక యొంటివిడిచి - చనియెనో తమ పల్లెకనుచు నేడ్చెదవొ?
అఱిముఱినొక పువ్వుమఱిమూరుకొన్న - నెఱయఁబ్రాణమునకు వెఱచియేడ్చెదవొ?
కారణం బేమి? గన్గంటఁ బుట్టెండు - నీరు గాఱఁగ నేడ్వ నీకేమి వలసె?
చెప్పవేనా”కని చేర్చు గౌఁగిటను - నప్పళింపుచును 'నాయట్టి పుత్త్రుండు
గలుగ నీ కేల యప్పుల బ్రుంగ'ననిన - పొలుపునఁగంటి యప్పులు వాఱఁదుడిచి
“పాసియుఁ బాయదు వ్యాసంగ"మనుచు - నీసరి లింగముల్ నిను నరరయ్య!
[358]ఊరకోనాయన్న! [359]యూరకో తండ్రి! - [360]యూరకో నా స్వామి! [361]యూరకింతేల?
యుమ్మలికము తగ దుడుగవే” యనుచు - ఱొమ్మున నేత్రోదకమ్ములట్లొత్తు
'నెసఁగ నా ముగ్ధత కీకంటిలోని - [362]కసువ పొ'మ్మన్నట్లు గన్నుశోధించుఁ
గరతలాంగుళములఁ గనుఱెప్పలెత్తి - 'నెర సున్న'దని పాఱ[363]నిష్ఠించి యూఁదుఁ
బరగునాలుక గ్రుడ్డుపైఁ ద్రిప్పిత్రిప్పి - యెరయుచు నొరయుచు నొయ్యనఁజూచుఁ
జీరావిఁగొని కంటఁజేర్చి హత్తించి - చీరెల్లఁదడిసినఁజిక్కువెండియును
నీ కడకంట వ్రేలిడి యొత్తనొత్త - నా కడకంట ధారావలి వర్వె
నా కడకంట వ్రేలదుమ నట్లదుమ - నీ కడకంట నీరెంతయుఁ దొరిగెఁ
గొలుకులు రెండు నంగుళములనదుమఁ - గలయఁగఁగన్నెల్ల గొలుకులై కాఱె
నక్కన్నుఁగొలుకులు నరచేతమూయఁ - బక్కిళ్ళఁ బింజించి పాఱంగఁ దొడఁగె
నెట్టును నేత్రాశ్రులెడతెగకున్న - నెట్టణ దుఃఖించి బిట్టువాచఱచు
నడుగులఁబడి మ్రొక్కు నంజలియొగ్గు - నడలు నిల్చును నిల్వఁబడు లేచుఁజూచుఁ
'కటకటా!' యనుచు లింగముఁ జుట్టిచుట్టి - యటయిట యేఁగుచు నాత్మలోపలను
“నానంద బాష్పమ్ము లంద మేనియును - నాననంబునఁ దోఁప దానందచిహ్న”
సారకటాక్ష వీక్షణ జాలమైనఁ - గారుణ్య జలములు గావ యుష్ణములు
ఘర్మజలంబులక్రమ మందమేని - ఘర్మ జలంబులు గన్నులఁగలవె?
ఒండు దుఃఖం బేని యూహించి చూడ - రెండుగన్నులఁ గాఱ కుండునే నీరు?
తానొక్క గంటనె ధార వర్వెడిని - కానోపు [364]నక్షిరోగంబ యేమేని
చెప్పఁ జిత్రము! గోడిఱెప్ప వెర్గినదొ? - తప్పవోనోపునో? తడికంటివిధమొ?
నొవ్వియో పొరగప్పెనో? మాదతెవులొ? - పువ్వువట్రిల్ల నాపువుకంటి [365]పోటొ?
మయిలవడ్డదియొ దుర్మాంసదోషంబొ? - అయిరయో వెండియు నక్షిరోగంబొ?
కానోపు ని ట్లనుమానంబు లేదు - దీనికి[366]మందుమాఁకే నే మెఱుంగ
నాయన్న! నా తండ్రి! నాయిష్ట సఖుఁడ! - నా యయ్య! నా జియ్య! నా ప్రాణనాథ!
సర్వాంగసుందర! శంకర! యీవి - గు(గూ?)ర్వణంబెటు దొరకొనెనయ్య! నీకు
ముక్కంటి వాఁడని మూఁడు లోకముల - నిక్కంబు వెఱతురు నిటలలోచనుఁడ!
యెన్నఁడు నీ కొక్క భిన్నంబు లేదు - గన్నుఁ జూచిన నిట్టు గైకొండ్రె సురలు
కంటి చిచ్చున మున్ను గాలిన వారు - కంటివార్తకు నికఁ [367]గనలరే మగుడ;
వినుమెంత గన్ను గానని వలపైన - వనితలిట్లంగ హీనుననకుఁ జిక్కుదురె?
రూపింప నిట్లు కురూపివై యున్న - నేపార భక్తు'లిహీ' యని నగరె
నేఁడెందుఁ [368]బోయెనో నేత్రంబు హరికి - నాఁడిచ్చి నట్టి యనశ్వరమహిమ
పొలమున నాఁ [369]బోతుఁ బులి గొన్నయట్టి - పొలుపయ్యె నేనెట్లు నిలువంగనేర్తు
నెవ్వరి కెఱిఁగింతు? నెట్లు ధరింతు - నెవ్విధిఁబోవుదు? నేమి సేయుదును?
[370]చెప్పంగలేదొండు సేయ లేదొండు - నిప్పాటఁ జూచుచు నేనుండఁ జాల
నాకంటఁ బుట్టిన నాఁటను గోలె - శ్రీకంఠ రోగంబు సెంద దెన్నఁడును
యొప్పని కన్నులో నున్నట్లుగాఁగఁ - గప్పెద నా లెస్సకంట నీ కన్ను
నా కన్న చూ మందు నీ కంటి కనుచుఁ - జేకొని శరమున ఛేదించి పుచ్చి
కఱకంఠు కంటిపైఁ గన్నప్ప దేవుఁ - డఱిముఱిఁ దననేత్ర మర్పింపఁదడవ
అక్కంటఁ దొరుగు ధారావళి యడఁగి - గ్రక్కున డాపలికంట నుప్పొంగఁ
గించి త్ప్రహాస సంకీలితా ననస - మంచితాంభోజాతుఁడై తన నేత్ర
కమలంబుశివునేత్ర కమలమైయునికి - కమితమహోత్సాహ మాత్మఁదుల్కాడఁ
గ్రేకంట లింగంబు డాకన్నుఁ జూచి - యీ కంటికిని మందు నీ కన్నె కాక
యనుమానమింకేల యనుచుఁ దన్నేత్ర - జనిత నిర్మలజలధారదొరుగ
గందువ దన చెప్పుఁ గాలి యుంగుటము - వొందించి డాకన్నువుచ్చఁ గైకొనునడు
నంతలోపలన ప్రత్యక్షమైయప్పు - డంతకసంహారుఁ డనురాగ మెసఁగఁ
గన్నప్పదేవర కరయుగగ్రహణ - సన్నుతహస్తుఁడై చక్కన నిలువఁ
గలిత సమావలోకనమాత్ర యంద - యలరెఁగన్నప్పని వలపలి కన్ను
నాతనిచేఁ గొన్న యాకన్ను నిచ్చె - నో తన కన్నిచ్చెనో శివుఁడనఁగ
నంతకమున్ను వామాంబకజనిత - సంతతఘన బాష్పజలధారలుడిగి
కన్నప్ప దేవుని కన్నులు శివుని - కన్నులు[371] వోల నొక్కండైన యట్లు
కన్నప్ప దేవుని [372]నన్నుల నపుడు - సన్నుతానంద బాష్పంబులుదొరిగె
హరుకంటఁ దొల్లి ద్రిపుర వీక్షణమునఁ - దొరిగిన జలములు [373]దోడయ్యె ననఁగఁ
గరుణానిరీక్షణ[374]స్ఫురితాంబుధార - విరచింప నానందకరమగు టరుదె?
అంతటనిఖిలసురాసుర ప్రముఖు - లంతంత మ్రొక్కుచు నభయంబు వేఁడ
మస్తక విన్యస్తహస్తులై మునులు - ప్రస్తుతం బెఱుఁగుచుఁ బ్రస్తుతుల్ సేయ
శివదుందుభులు మ్రోయభువిఁబుష్పవృష్టి - [375]ప్రవిమలంబైకుర్యఁ బ్రమథులుప్పొంగ
గన్నప్ప శుద్ద ముగ్ధతయు మహాగు - ణోన్నతియును భక్తియోగ సంపదయు
నాపరాపరుడు ప్రత్యక్షమైయునికిఁ - గోపించి మును బొంచికొనియున్న తపసి
కనుఁగొనిసంభ్రమాక్రాంతాత్ముఁడగుచుఁ - జనుదెంచిభువిఁజక్కఁ జాఁగిలి మ్రొక్కి
“తలఁప నీ సహజ ముగ్దత్వ మెఱుఁగమిఁ - దలఁచితి నీకహితంబు సేయంగఁ
దప్పుసైరింపు గన్నప్ప! దయాత్మ! - చెప్ప నున్నదె నీవ శివుఁడవుగాక
యిట్టి ముగ్ధత్వంబు నిట్టి వీరత్వ - మిట్టి మహత్త్వంబు నెందును గలదె?
విందుమే యవికల వేదశాస్త్రములఁ - గందుమే మూఁడులోకంబులఁ దొల్లి?
బాపురే! కన్నప్ప! పరమ లింగంబ! - బాపురే! కన్నప్ప! ప్రమథవిలాస
నల్లవో! కన్నప్ప! నా లింగముగ్ధ - నల్లవో! కన్నప్ప! నల్లనైనార!”
అనుచు నిట్లా తపోధనుఁడతిభక్తి - వినుతింప నుమబోటి విస్మయంబొందఁ
గన్నప్ప! శివుఁడు నాకాంక్షనొండొరులఁ - గన్నులఁజూచుచు నున్న యత్తఱిని
దవిలి యొండొంటితోఁ దగునన దొరసి - నివిడ యొండొంటితో నిద్దమై బెరసి
చూపులు సూపుల లోపలఁజొచ్చి - యేపార నేకమై యెంతయు నొప్పి
కన్నప్పదేవుని కన్నుల సఖులొ! - అన్నీలకంధరు కన్నుల కవలొ?
తవిలి కన్నప్ప కన్గవ దర్పణములొ? - భవునయనంబుల ప్రతిబింబ యుగమొ?
నెమ్మిఁ గన్నప్ప నేత్రమ్ములపా[376]య - గొమ్ములో? శివునేత్రగుప్తాంకురములొ?
రమణఁగన్నప్ప నేత్రముల బీజములొ? అమృతాంశు శేఖరు నక్షఫలములొ?
అనఁగఁ గన్నప్ప దేవునిలోచనములు - మనసిజహరునిలోచనములై శివుని
కన్నులు గన్నప్ప కన్నులై యిట్లు - సన్నుతి గడచి సమున్నత స్ఫురణ
నాల్గుఁ గన్నప్ప నైనారినేత్రములొ? - నాల్గు నీశ్వరునయనంబులో యనఁగ
మృడుని మూఁడవ కంటిక్రింద నిర్గడల - నడర రెండును రెండునై మించి వెలుఁగఁ
జూపును జూచు తద్రూపును(పము)దారు - నేపారఁ ద్రివిధంబు నేకమై యునికిఁ
దమ నేత్రములఁ దమ్ముదార వీక్షించు - క్రమమయ్యె శివునికిఁ గన్నప్పనికిని
నెఱి నాల్గు గన్నుల నిజదీప్తినంత - పఱగప్పి నట్లుండె ఫాలలోచనము
కాలునే యింక నీ కంటఁ జూచినను - నోలిఁబురత్రయంబొండు గల్గినను
గాలునే యింక నీ కంట జూచినను - నా లక్ష్మి నందనుండంగంబుగొన్నఁ?
గాలునే యింక నీ కంటఁ జూచినను - గాలుఁడు వెండియుఁ గ్రమము దప్పినను?
గాలునే యింక నీ కంటఁ జూచిను - నే లోకమును నంత్యకాలంబునాఁడు?
కన్నప్ప సదయాంబకము మున్నుశివుని - కున్న నట్లునుగాక యుగ్రాక్షుఁడండ్రె?
[377]నాఁడ యీ కన్నప్ప నయనముండినను - వేఁడునే సిరియాలు విందారగింప?
నాఁడ యీ కన్నప్ప నయనముండినను - బోఁడిగా సైఁచెనే భ్రూణహత్యకును
ఈ చారునేత్రాబ్జ మీశునకున్నఁ - జూచునే నిమ్మవ్వసుతుచావు నాఁడు?
పంబి యీయమృతాంబకం బున్నశివుడు - నంబి కన్నులుసెడ నాఁడేల చూచు?
ఈ నేత్రమున్న మున్నీశుండుబాలుఁ - బోనిచ్చునే పాముపుట్టఁ దొడ్కంగ?
ఇతని నేత్రంబున్న నిన్నియు నేల? - యతి దయాపరుఁ డన నుతికి నెక్కండె?
ఇతని నేత్రంబు మున్నీశుకున్న - నతిభూమి సౌందర్యుఁడన భువిఁ జనఁడె?
ఇట్టి నేత్రంబు మున్నెప్పుడు నున్న - నెట్టి కాంతల మెచ్చునే హరుఁ" డనఁగఁ
గన్నప్ప నేత్రంబుకతమున నీశుఁ - డెన్నంగ సర్వసంపన్నుఁడై నెగడె
కన్నప్ప పాదరక్షాస్పర్శ శివుఁడు - సన్నుతభక్తవత్సలుఁడనఁబరగె
ఈ చెప్పు నాఁడు దన్నింత సోఁకుడును - నా చంద్రుఁ డభినంద్యుఁ డయ్యె లోకముల
ఈ చెప్పు నాఁడు దన్నింతసోఁకుడును - నేచిన తీర్థమై యిల నొప్పె గంగ
ఈ చెప్పుదానయ్యెనేఁ బద్మభవుఁడు- చూచున కాదె యీశునిమస్తకంబు
శ్రీపతి గానని శ్రీమహాదేవు - శ్రీపాదభక్తుల శ్రీపాదరక్ష
పరమేష్ఠి గానని యురులింగమూర్తి - శిరమున నొప్పు విశిష్టభూషణము
చెప్పెడిదేమి? గన్నప్పపాదంబు - చెప్పు మహత్త్వంబు సెప్పఁ జిత్రంబు
ఇతని పాదోదకాయత సిద్ధిఁగాదె - సితకరమౌళి ప్రసిద్ధుఁడై పరగె
ఇతని నిర్మాల్యసంగతిఁజేసికాదె - రతిపతిహరుఁడు నిర్మలదేహుఁడయ్యె
ఇతనిగండూషాంబు కృతసేవఁగాదె - జితపురత్రయదైత్యుఁడతిలోకుఁడయ్యె
ఇతనిప్రసాదవిహితభుక్తిగాదె - క్షితిధరకన్యకాపతి నిత్యుఁడయ్యె
ఈ దేవుఁడితని ప్రసాదంబుఁగుడిచి - వేదశాస్త్రముల వివేకంబు గడఁచె
శివుఁడు గన్నప్పయుచ్చిష్టంబుఁగుడిచి - యవికలవిధి నిషేధాతీతుఁడయ్యె
లింగంబు గన్నప్ప యెంగిలిగాన - యంగమంతయు నుత్తమాంగమై యొప్పె
గణనాథుచేత లింగసమేతుఁడయ్యె - గణుతింప నంబిచే ఘనభక్తుఁడయ్యె
సన్నుతికెక్కి మా కన్నప్పచేత - సన్నుతసర్వప్రసాదాంగుఁడయ్యె
ననుచు భక్తానీక మసమానలీల - వినుతింప జగములు విస్మయంబంద
నన్నగజా [378]ధీశుఁ డంత నందంద - కన్నప్ప దేవునిఁగౌఁగిటఁజేర్చి
పరగుచతుర్వర్గ[379]ఫలము లాదిగను - వరమిత్తు నడుగుము వాంఛితార్థమ్ము”
లనవుడుమందస్మితాననుండగుచు - [380]ననురక్తిముకుళితహస్తుఁడై మ్రొక్కి
"యెఱుఁగమోక్షములపేరెఱుఁగవాంఛితము - లెఱుఁగవేఁడెడుమార్గమెఱుఁగనేమియును
ఎఱుఁగుదు నెఱుఁగుదు నెఱుఁగుదు మఱియు - మఱియును మఱియు ముమ్మాటికినిన్ను
కావునఁ గోరిక కడమయుఁ[381] గలదె? - దేవ! మూలస్తంభ దివ్యలింగాంగ!
నీ యతులిత దయాన్వితదృష్టి - నా యందు నాఁటి కొనలు [382]వసరింప
నా దగు సంస్పృహాపాదితదృష్టి యిట్లు - నీ దృష్టిలోనన నెక్కొని పొదలఁ
గరుణింపు దక్కిన వరము లేనొల్లఁ - బరమాత్మ!” యని విన్నపంబాచరింప
నభిమతార్థప్రదుఁడట్ల కన్నప్ప - కభిముఖుఁడై నిల్వనంత నిద్దఱును
వెలయఁ దా రన్యోన్యవీక్షణానంద - కలితాత్ములై తిరుకాళ[383] త్తిపురిని
గన్నప్పదేవుఁడు గౌరీశ్వరుండు - సన్నిరీక్షణలీల నున్న వారిపుడు
నిక్కంబు గన్నప్ప పుక్కిటినీరు - ముక్కంటి కభిషేకమున కెల్లవ్రొద్దు
నేఁడును గన్నప్ప నిర్మాల్యమందుఁ - బోఁడిగా శివునకుఁ బూజసేయుదురు
మృడుఁడు గన్నప్ప కర్పించినఁగాని - యడరంగ నేఁడును నారగింపండు
కన్నర్పితము సేసెఁ గాన లోకములఁ - గన్నప్పఁ డనఁగ మహోన్నతి కెక్కె
నచ్చట నేఁడు గన్నప్పండు శివుఁడు - నచ్చెరువందంగ నట్లున్నవాఁడు
కావునఁ దొల్లి ముగ్ధస్వభావులకు - దేవుండు కృపసేయుఁదెల్ల మి”ట్లనుచు
బసవయ్య ముగ్ధగణసమూహి కథలు - పసరింప నా చెన్నబసవయ్య వినఁగఁ
బృథివి నీ ముగ్ధ(గ్ధు?)ల కథలు దాఁజెప్పఁ - గథలయ్యె' నని కథకథకు నవ్వుచును
నతులితానందసంగతి నున్న భక్త - వితతికి బసవఁడున్నతలీల మ్రొక్కి
“యిప్పురాతనులందు నెఱుఁగరే తొల్లి - యెప్పార నిత్యంబు నొక్క భక్తుండు
కళియంబనాయనారు కథ
నలిరేఁగి కళియంబనయనా[384]రనంగ - నిల మిమ్ము నగియించు నిదియె [385]నేమముగ
మెచ్చించె [386]శివదేవు మీరొక్క మాటి - కిచ్చ నవ్వుట సాలదే నన్ను మనుప”
ననుచు నవ్వించుచు నవిరళభక్తి - జనితసుఖామృతవనధిఁ దేలుచును
బసవఁడు జంగమప్రకరంబునిట్టు - లసలార నోలగంబై యుండిరంత
సకలేశ్వరు మాదిరాజయ్య కథ
“పెద్దలఱేఁడు వెన్నుద్దుల మొదలు - బుద్ధులప్రోక విబుధనిధానంబు
నమితవచోరాశి సుమనోనురాగుఁ - డమలినచిత్తుఁ డుద్యద్గుణాన్వితుఁడు
సకలవీణా ప్రవీణకళావిదుండు - నకలంకనాదవిద్యాపండితుండు
వేదవేదాంతసంపాదితతత్త్వ - వాది సంసారదుర్వ్యాప్తి సంహారి.
యమనియమాదివ్రతాచారవర్తి - శమదమసద్గుణాశ్రయచరిత్రుండు
ధీరమహోదారదిక్పూర్ణ కీర్తి - కారుణ్యమూర్తి నిర్గతసకలార్తి
మహితసజ్జనశిఖామణి నాఁగఁబరగు - మహి సకలేశ్వరమాదిరాజయ్య
గారి సద్భక్తి విఖ్యాపితమహిమ - ధారుణి నెట్లన్నఁ దా విస్మయంబు
నగణితకీర్తిమై నంబెయన్పురము - దగు రాజధానిగా ధరణి యేలుచును
శ్రుతి వీర్య వితరణ రూపవివేక - చతురతరూఢి రాజ్యంబు సేయుచును
జంగమలింగైక్యసద్భక్తియుక్తి - నంగీకరించుచు నర్చలిచ్చుచును
నొడఁబడ రాజవదుపచారములను - గడియగడియదప్పకెడ భజింపుచును
వివిధపుష్పదళ సద్భవనాంతరమున - శివదేవు సంస్తుతిసేయుచున్నంత
రమణ బత్తీసాదిరాగంబులకును - నమరనన్నియు దండియలు నియోగించి
యే రాగ[387]మున సకలేశునకర్థి - యా రాగ వీణ దా నలరి ధ్వనింప
రావణహస్తంబు బ్రహ్మవీణయునున - లావణ్యవీణ కైలాసవీణయును
నాకాశవీణ పినాకివీణయు వి - వేకింప సారంగవీణయుఁ గూర్మ
వీణయు స్వాయంభు వీణయు గౌరి - వీణయుఁగిన్నరవీణయు జనక
యనునివి మొదలుగానందులో మున్ను- ధ్వనియించినట్టి యాదండియల్ దివిచి
తనరుచు మొగచాళమును నవఠాణ - మును మఱి[388]సవఠాణమును దీపు బెరయఁ
దాళపట్టియయుఁ గత్తరి చోళవణియు - లీల సారణయుఁ దలిర్ప సంప్రీతి
నివుడంగ "సకలేశ నిత్యకల్యాణ! - అవధారు ప్రాణనాయక! నాదమూర్తి!
యంచును [389]వాయించు నా రాగమంద - యంచితాళప్తికి నభిముఖుండగుచు
సదమలచిత్తుఁడై సప్తస్వరముల - నుదయించు శ్రుతులిరువది రెండుఁగూర్చి
ఘనతర నారాటకావుళం బనెడు - ధ్వనిగూడఁ [390]జౌదళంబను శారిరమున
[391]ననిబద్ద రూఢమై నాళతిఁ జేసి - తనరెడు గమకసప్తకము సంధిల్ల
మానితంబగు మంద్రమధ్యతారములు - దానొంద లయలంకితంబులు నిగుడ
లాలిత శుద్ధసాళగములు బెరయఁ - గ్రాలుచుఁ దేశిమార్గంబులు వెలయ
లలిద్రుతమధ్య విలంబితంబులను - నలిఁ దాళమాఠమానంబులు సూపి
ధాతులసంగతుల్ జాతులరీతి - భాతిగఁ గూర్చి నిబద్దరూపమున
లాలితంబుగను వైళంబుఁ దాళంబు - సాళి పెళ్ళాపెళ్లి జాయనుజాయి
యుచితమొయ్యారంబునోగిఁబంజళంబు - ఖచరంబు విషమంబు గ్రహమోక్షణంబు
భజవణి [392]రవణియు భరణి [393]మిఠాయి - [394]నిజవణి నివళంబు నిచయవైధసము
నిగితి సుధాయి [395]సన్నిగితంబు మిశ్ర - మగు గ్రహత్రితయంబు నంశుకలలిత
గాఢంబు లలి రాగ కాకును బొచ్చ - గాఢంబు మఱి దేశి కాకును సింధు
నలిఁగరుణాకాకు నఖకర్తరియును - హళువాయియును ధరహరసమవాయి
పరగ గుండాగుండి భ్రమరలీలయును - గురుడి మోడామోడి పొరిరవాళంబు
[396]తీఖ్ఖాయిహొయలును [397]రిఖ్ఖిలవిళగు - చొఖ్ఖాయియాదిగా సొగయు ఠాయములు
దళుకొత్త దేశాక్షి ధన్నాసి దేశి - మలహరి సకలరామక్రియ లలిత
సాళంగ నాట గుజ్జరి మేఘరంజి - వేళా[398]వుళియుఁ జిత్రవేళా[399]పుళియును
మాళవి సిరియు వరాళి కాంభోజి - గౌళపంచకము బంగాళంపు గురిజ
భైరవిద్వయమును బడపంజరంబు - నారంగ గుండక్రియయుఁ గౌశికయును
దేవక్రియయు మధ్యమావతి తోడి - యావసతంబును నాదిగాఁగలుగు
విరచిత స్త్రీ రాగపురుషరాగములు - సరసమై లక్ష్యలక్షణనిర్వికార
పూరితనాదగంభీరవినూత్న - సారోక్తిగీతంబు లారఁబాడుచును
దమతమ [400]కఖిలవాద్యంబులు మ్రోయఁ - గ్రమమొందఁ గేళికగతి నటింపుచును
వారివారికి హర్షపూరముల్గాఁగఁ - గోరి భక్తాలికింపార మ్రొక్కుచును
బాయక రేయును బవలు లింగార్చ - నాయతామృతవారియందోలలాడ
నఖిల సామ్రాజ్య సమంచిత సరస - సుఖముల కెమ్మెయి సొగయకున్నెడను
మల్లరసను నొక్క మండలేశ్వరుఁడు - దొల్లి యిట్టుల రాజ్యమొల్లక విడిచి
శ్రీగిరి కేఁగి [401]సచ్చింతాసమాధి - నాగిరి బిల్వవనాభ్యంతరమున
నున్నవారని వారియురుభక్తిగుణమ - హోన్నతికయు ధ్యానయోగసంపదయు
శివభక్తిత్త్వానుభవసమగ్రతయు - శివభక్తగణములచే వినఁబడుడు
నప్పుడు శ్రీగిరికరుదెంచి రర్థిఁ - బొప్పారు మల్లరసును జూచువేడ్క
రయ మందఁగా మాదిరాజయ్యగారు - క్రియ దులుకాడ నగ్గిరి శృంగములను
స్పాటికపర్వతబహుశృంగములను - హాటకరత్నమయాంచితాద్రులను
బాతాళగుహల నభ్రంకషశిలల - భూతలప్రచ్చన్నపురవరంబులను
స్పర్శవేదుల మణిపర్వతంబులను - దర్శనముక్తిప్రదస్థానములను
ఖగమృగనాగసంకరనివాసముల - నగణితోద్యానవనాంతరంబులను
బర్వతచూడానిపతితధారాంబు - నిర్వికల్పప్రవాహోర్వీస్థలముల
నంతంత నిలిచి యేకాంతదేశముల - సంతతలింగపూజనలు సల్పుచును
జనుదెంచి చనుదెంచి యనుపమబిల్వ - వనసమీపంబున ఘనతరంబైన
రుద్రాక్షశైలముల్ రుద్రాక్షతరులు - రుద్రాక్షగనులును రుద్రాక్షనదులు
భసితంపు గిరులును భసితంపుఁ దరులు - భసితంపు గనులును భసితంపు నదులు
లింగపర్వతములు లింగవృక్షములు - లింగాకరంబులు లింగతీర్థములు
జంగమశైలముల్ జంగమతరులు - జంగమగుల్మముల్ జంగమలతలు
సల్లాపశైలముల్ సల్లాపతరులు - సల్లాపగుల్మముల్ సల్లాపలతలు
గాయకశైలముల్ గాయకతరులు - గాయకగుల్మముల్ గాయకలతలు
గాయకమృగములు గాయకాలులును - గాయకపక్షులు గాయకఫణులు
నాట్యపర్వతములు నాట్యవృక్షములు - నాట్యగుల్మంబులు నాట్యవల్లరులు
నాట్యమృగంబులు నాట్యపక్షులును - నాట్యోరగంబులు నాట్యవానరులు
దనరు కాష్ఠజ్యోతులును దృణజ్యోతు - లును వాలుకాజ్యోతులును జ్యోతినదులు
జలపర్వతంబులు జలవృక్షములును - జలవిహంగంబులు జలమృగావలులు
బహువర్ణవృక్షముల్ బహువర్ణశిలలు - బహువర్ణగుల్మముల్ బహువర్ణలతలు
బహురూపవృక్షముల్ బహురూపశిలలు - బహురూపగుల్మముల్ బహురూపలతలు
ఖేచరవృక్షముల్ ఖేచరగిరులు - ఖేచరగుల్మముల్ ఖేచరలతలు
హర్మ్యపర్వతములు హర్మ్యవృక్షములు - హర్మ్యగుల్మంబులు హర్మ్యవల్లరులు
మృగరూపవృక్షముల్ మృగరూపశిలలు - మృగరూపగుల్మముల్ మృగరూపలతలు
ఖగరూపవృక్షముల్ ఖగరూపశిలలు - ఖగరూపగుల్మముల్ ఖగరూపలతలు
నరరూపవృక్షముల్ నరరూపశిలలు - నరరూపగుల్మముల్ నరరూపలతలు
సురరూపవృక్షముల్ సురరూపశిలలు - సురరూపగుల్మముల్ సురరూపలతలు
సూతవృక్షములు ప్రసూతవృక్షములు - సూతశైలములు ప్రసూతశైలములు
గంధర్వవృక్షముల్ గంధర్వశిలలు - గంధర్వగుల్మముల్ గంధర్వలతలు
నీడలు దిరుగని నిత్యశైలములు - నీడలు దిరుగని నిత్యవృక్షములు
నీడలు లేని సాన్నిధ్యశైలములు - నీడలు లేని సాన్నిధ్యవృక్షములు
దూరంబునను నీడ దోఁచు శైలములు - దూరంబునను నీడ దోఁచు వృక్షములు
ప్రొద్దొక్కపాయయై పొలుచు శైలములు - ప్రొద్దొక్కపాయయై పొలుచు వృక్షములు
తరులును గిరులును దగిలి రమింపఁ - బరగనప్పుడె పుట్టు బాలశైలములు
తరులును గిరులును దగిలి రమింపఁ - బరగ నప్పుడె పుట్టు బాల వృక్షములు
శైలముల్గొలువంగ శైలములెక్కి - లీలనేఁగెడు రాజశైల సంఘంబు
వృక్షముల్గొలువంగ వృక్షములెక్కి - యీ క్షితిఁ జనురాజవృక్ష సంఘంబు
ఎక్కి వీక్షింప నీ రేడులోకములు - నక్కజంబుగఁగాంచునట్టి శైలములు
ఎక్కి వీక్షింప నీ రేడులోకములు - నక్కజంబుగఁగాంచునట్టి వృక్షములు
ఎక్కి [402]యూఁగించిన నెక్కడికైనఁ - జక్కనఁ గొనిపోవఁజాలు శైలములు
ఎక్కి [403]యూఁగించిన నెక్కడికైనఁ - జక్కనఁగొనిపోవఁజాలు వృక్షములు
ఎక్కి తలంచిన నేరూపమైన - గ్రక్కున నప్పుడ కాఁజేయు గిరులు
ఎక్కి తలంచిన నేరూపమైన - గ్రక్కున నప్పుడ కాఁజేయు తరులు
సగము [404]వృక్షంబులు సగము శైలములు -సగము [405]మృగంబులు సగ మండజములు
పండువృక్షములట్ల ప్రబలుశైలములు - గొండలక్రియ గిరికొన్న వృక్షములు
ఒక్కొకగడియ కొక్కొకపండు రాలు - నక్కజంబగు గడియారవృక్షములు
ఒక్కొకగడియ కొక్కొకమాటు చెలఁగు - నక్కజంబగు గడియార శైలములు
మొదలికి నఱికిన నదికికొన్తరులు - మొదలికిఁ ద్రుంచిన నదికికొన్ లతలు
వైచినఁ గ్రమ్మఱవచ్చి యచ్చటన - పై చని నెలకొను పాషాణములును
రవితోన యుదయించి దివి దాఁకఁబెరిఁగి- రవితోన దిగ[406]జాఱి భువిఁగూడు గిరులు
నాలుగువాఁకిళ్లు నలిఁగానుపించు - నాలుగుచరుల యానడు మెక్కి చూడఁ
బురములు(ను) గాన్పించు భూరిమహత్త్వ - మరుదగు శ్రీగిరి గిరులన గిరులు
నాలుగువాఁకిళ్లు నలిఁ గానుపించు - నాలుగు [407]కొమ్ముల నడుమెక్కి చూడఁ
బురములు(ను) గాన్పించు భూరిమహత్వ - మరుదగు శ్రీగిరి తరులనఁ దరులు
సంగతంబుగ నెక్కుజనులఁబాతాళ - గంగ నాడించు గంగాశైలములును
సంగతంబుగ నెక్కుజనులఁబాతాళ - గంగ నాడించు గంగావృక్షములును
చని యెక్క నయ్యష్టషష్టితీర్థములు - సనక చూపెడు నష్టషష్టిశైలములు
చని యెక్క నయ్యష్టషష్టితీర్థములు - సనక చూపెడు నష్టషష్టి వృక్షములు
పొరిఁబొరిఁ దమలోన నొరయంగ నగ్ని - దరికొని కాలంగఁ దనరు శైలములు
పొరిఁబొరిఁ దమలోన నొరయంగ నగ్ని - దరికొని కాలంగఁ దనరు వృక్షములు
క్షీరపర్వతములు క్షీరవృక్షములు - క్షీరతటాకముల్ క్షీరదీర్ఘికలు
దధిపర్వతంబులు దధివృక్షములును - దధితటాకంబులు దధిదీర్ఘికలును
ఘృతపర్వతంబులు ఘృతవృక్షములును - ఘృతతటాకంబులు ఘృతదీర్ఘికలును
నమృతపర్వతంబులు నమృతవృక్షములు - నమృతతటాకంబు లమృతదీర్ఘికలు
రసపర్వతంబులు రసవృక్షములును - రసతటాకంబులు రసదీర్ఘికలును
కనకపర్వతములుఁ గనకవృక్షములు - గనకతటాకముల్ గనకదీర్ఘికలుఁ
గనకమృగంబులుఁ గనకోరగములుఁ - గనకభృంగంబులుఁ గనకపక్షులును
గనకంపుగుల్మముల్ గనకంపులతలుఁ - గనకంపురేణువుల్ గనకంపుటిసుముఁ
గనకంపుఁబురములుఁ గనకహర్మ్యములుఁ - గనకంపుఁగోటలుఁ గనకంపుగుళ్లు
మణిపర్వతములు మణివృక్షములును - మణిగుల్మవితతులు మణిలతావళులు
రత్నపర్వతములు రత్నవృక్షములు - రత్నగుల్మంబులు రత్నవల్లరులు
ఒకగొమ్మశోకంబు నొకగొమ్ముసురభి - యొకగొమ్మున్యగ్రోధ మొకగొమ్ముసింత
యొకకొమ్ముగురవంక మొక గొమ్ముగ్రముక - మొకగొమ్ముఘనసార మొకగొమ్మునెఱకు
నొకగొమ్ముసందనం బొకగొమ్ముదిలక - మొకగొమ్ముసంపకం బొకగొమ్ముగ్రోవి
యొకగొమ్ముమందార మొకగొమ్మువకుళ - మొకగొమ్ముమారేడు నొకగొమ్మువొన్న
యొకవువ్వువిరవాది యొకవువ్వుమల్లె - యొకవువ్వుసేవంతి యొకవువ్వుగోఁగు
నొకవువ్వుగరవీర మొకవువ్వుగలువ - యొకవువ్వుదామర యొకవువ్వుమొల్ల
యొకవువ్వుగోరంట యొవువ్వుజాజి - యొకవువ్వుసెంగల్వ యొకవువ్వుమొగలి
యొకవండుసహకార మొకవండునిమ్మ - యొకవండు[408]నారింజి యొక్కవండరఁటి
యొకవండు[409]నేరేడు నొకవండు[410]వెలఁగ - యొకవండుఖర్జూర మొక్కవండీడ
యొకవండుదాడిమం బొకవండు[411]మోవి - యొకవండుగంగరే గొకవండువనస
వ్యాపించి మొదలొక్కటై [412]యిట్లుగూడ - రూపితంబగు బహురూపవృక్షములు
ఒకదిక్కు మఱిశ్వేత మొకదిక్కు వీత - మొకదిక్కు మాంజిష్ఠ మొకదిక్కు రక్త
మొక్కదిక్కు గపోత మొకదిక్కు నీల - మొక్కటఁదోఁపంగఁ బెక్కువర్ణముల
వఱలి యొప్పెడు బహువర్ణశైలములు - వఱలి యొప్పెడు బహువర్ణవృక్షములు
కొంత విద్రుమమును గొంత ద్రాక్షయును- గొంత దారదవల్లి గొంత దాంబూలి
యేపార మొదలొక్కటే [413]యిట్లుగూడ - రూపితంబగు బహురూపవల్లరులు
నడర నేతెంచి లింగాంగణంబులను - సుడిగొని కసువులు దుడుచుమారుతము
లిమ్ముల [414]లింగాలయమ్ములఁ గలయ - సమ్మార్జనము సేయు స్వల్పవర్షములు
చట్టన నేతెంచి సర్వలింగముల - చుట్టును మ్రుగ్గులు వెట్టుసస్యములు
ఎలమి లింగము లున్నయెడల కేతెంచి - జలకంబు లార్చుచుఁ జనుతీర్థములును
నందంబుగఁ [415]దిగిచి యా లింగములకుఁ - జందనంబులు వూయు చందనతరులు
భ్రాజింప ముప్రొద్దు వటులింగములనుఁ - [416]బూజింప నేతెంచు పుష్పవాటికలు
వేడుక [417]నెపుడువివిధ లింగములకుఁ - గూడి ధూపములిచ్చు గుగ్గులుతరులు
దనర లింగములకుఁ దగ [418]నివాళులిడి - చనుతృణజ్యోతికాష్ఠజ్యోతిచయము
నలర లింగములకు ననయంబు వచ్చి - ఫలములర్పణ సేయు బహువిధతరులు
నమరలింగములకు ననయంబువీగి - యములునివేదించు [419]క్రముకాదితరులు
ధరణి వెండియుఁ దమతమపేళ్లమీఁదఁ - బరగ నీశ్వరనామ మరుదుగా నిలిపి
“వృక్షేశ శర” ణని వృక్షాలయముల - వృక్షలింగముల నర్చించు వృక్షములు
“గిరినాథ! శర”ణని గిరిగహ్వరముల - గిరిలింగములఁ గొల్చు గిరిసమూహంబు
“మృగనాథ శర” ణని మృగనివాసముల - మృగలింగములఁ గొల్చు మృగసమూహములు
"ఖగనాథ! శర” ణని ఖగమండలముల - ఖగలింగములఁగొల్చు ఖగసమూహంబు
“నురగేశ శర”ణని యురగాలయముల - నురగలింగములఁగొ(?)ల్చురగసంఘములు
“భృంగేశ శర”ణని భృంగాలయముల - భృంగలింగముల నర్చించు భృంగములు
“జలనాథ! శర”ణని జలజాకరముల - జలలింగములఁగొల్చు జలజాకరములు
"తీర్థేశ శర”ణని తీర్థాలయములఁ - దీర్థలింగముఁ బ్రార్థించుతీర్థములు
“మునినాథ శర"ణని మునిపల్లెలందు - మునిలింగములఁగొల్చు మునిసమూహంబు
“శబరేశ శర”ణని శబరాలయముల - శబరలింగము గొల్చు శబరసంఘములు
నుపమకు మిగిలిన యురువీరఘోర - [420]తపములాపాదించు తాపసవరులు
నిట్టలంబుగమీఁద బుట్టలు వెరిగి - మెట్టల క్రియ నున్న మేటి సన్మునులు
విరచితంబై మీఁద వృక్షముల్ మొలవ - నురువృక్షములభాతి నున్న సన్మునులు
శిలలతోడఁగూడఁ గలయఁగఁ బెరిగి - శిలరూపములభాతి నలరు సన్మునులు
క్తకేశములొడల్ముంచిపైఁ బెరుగ - వ్యక్తనీలాద్రులట్లలరు సన్మునులు
మేదిని దలమోపి [421]మీఁదికి నూర్ధ్వ - పాదులై తపములాపాదించు మునులు
నేకపాదాంగుష్ఠమిలమీఁద మోపి - ప్రాకట [422]తపములాపాదించు మునులు
పంచాగ్నినడుమను బయల దీర్ఘికలు - ముంచి పాఱఁగఁ దపములుసేయు మునులు
జలపత్రవాలుకానిలకందమూల - ఫలశిలాహారులై పరగుసన్మునులు
వృక్షముల్వెట్టంగ భిక్షముల్గుడిచి - యక్షయకాయులై యలరుసన్మునులు
పర్వతంబులు వెట్ట భైక్షముల్గుడిచి - నిర్వికల్పస్థితి నిల్చు సన్మునులు
నొనర జలక్రీడయును వనక్రీడఁ - దనరుచుఁ దనియు గంధర్వదంపతులు
నమితస్వయంభు లింగార్చనాసక్తి - నమరంగ నేతెంచ నమరవర్గములు
జలకన్యకలు నొప్పు బిలకన్యకలును - జలపురుషులు నొప్పు బిలపురుషులును
గరినివహంబులుఁ బురుషమృగములు - శరభశార్దూలాదివరమృగావలులు
గండమృగములు భేరుండ తండములుఁ - జండోరగములు శిఖండి యూథంబు
దొడరి యన్యోన్యశత్రుత్వంబులుడిగి - యడరుచుఁ దమలోన నాడుచు నెపుడుఁ
దనరి యొప్పెడు బిల్వవనమహత్త్వంబు - గని వినుతింపుచు వనమధ్యమందు
వినయస్థుఁడై తన్ను వెదకుచువచ్చు - "ననఘుని మాదిరాజయ్య మనంబుఁ
జూచెదఁగాక” యంచును మల్లికార్జు - నాచార్యుఁ డపరిమితాంగంబుఁ దాల్చి
తెరువున కడ్డమై దివియును భువియుఁ - బరిపూర్ణముగఁ జాఁగఁబడియున్నఁజూచి
పరమయోగీంద్రుఁడో? భసితంపుగిరియొ? - ధరఁబడ్డ రుద్రాక్షధరణీరుహంబొ?
సదమలజ్యోతియో శంభురూపంబొ? - విదిత చిదబ్ది సముదితపూరంబొ?
యెచ్చోటఁ బోవరాదెట్లోకో” యనుచు - నచ్చెరువంది మాదాఖ్యుఁ "డీ క్రమము
నరయుదు”నని యుత్తమాంగంబు దిక్కు - పరిగొని మూఁడేఁడులరసి కానకయుఁ
బదపద్మములమీదఁ బడ కిటువచ్చు- టిది దప్పు దానంచుఁ బదపడి మగిడి
యచ్చోటనుండి యయ్యడుగులదిక్కు - గ్రచ్చర వర్షాష్టకమునకు వచ్చి
యంత భయభ్రాంతుఁడై “నీదురూప - మంతసూపక యేలయా! యిటు లేఁప
నే నెంతవాఁడ నిన్నెఱిఁగెద ననఁగ - నానందమూర్తి! నీ యడుగులు సూపి
రక్షింపవే” యని ప్రస్తుతింపుచును - బక్షద్వయము సాఁగఁబడియున్నఁ జూచి
యయ్యవసరమున నమ్మల్లికార్జు - నయ్యగా రంతఁ బ్రహసితాస్యుఁ డగుచుఁ
దన తొంటిభావంబుఁదాల్చి "నీ మనసుఁ - గనుఁగొననిట్లైతి” ననుచు మాదాఖ్యు
“లెమ్మ”ని చెయి సాఁచి లేవంగనెత్తి - క్రమ్మఱ నందంద కౌఁగిటఁ జేర్చి
“యిట్టి సాహసి వౌదువేమమ్ముఁ జూడ - నెట్టయా వచ్చితి విచ్చటి” కనుచుఁ
దన నివాసస్థానమునకుఁ దోడ్కొనుచుఁ - జని యంతలింగావసరము సేయించి
తన ప్రసాదము వెట్టి యనుపమతత్త్వ - జనితానుభవసుధావనధిఁ దేల్చుచును
గొంతవ్రొద్దటయుంచుకొని యుండి“యింకఁ - గొంతగాలము గ్రియాభ్రాంతిమైధరణి
నుండఁగఁదగు” నని యురుతరకీర్తి - మండితసద్గురు మల్లికార్జునుఁడు
నానతియిచ్చుడు నమ్మాదిరాజు - "తా నెట్లు వోవుదు నానందమూర్తి
తగు నిఱుపేద నిధానంబుఁ గాంచి - దిగవిడ్చి యేఁగునే [423]మగిడి కూలికిని?
కంటి మీ శ్రీపాదకమలంబులేను - మంటి నింకేటికి మగుడుదు ననిన
మెల్లన నవ్వుచు [424]మేలు గా కనుచు - మల్లికార్జునుఁడు సముల్లాసకీర్తి
నిత్యస్వరూపవినిశ్చితం బైన - ప్రత్యయంబుల నొడఁబఱపఁగఁ దలఁచి
“యట్టేని ర”మ్మని యట నొ(యొ? )క్కదుమ్మ - చెట్టు గావించి నిశ్చింత సమాధి
నిట(యుం?) నుండు మీవని యట యేఁగి తాను - గుటిల వేషంబున గొల్లని భాతి
బఱపువేళ్లును మొద్దుఁ బాదముల్ గుజ్జు - చిఱుదొడలును దొప్పచెవులును బరడు
ప్రక్కలు బీఱనరములును జిదక - ముక్కును ముడిబొమల్ మొగిదోని కడుపుఁ
బొక్కిళ్లువోయిన చెక్కిళ్లు వలుద - బొక్కిఱొమ్మును బెద్దనిక్కిన మెడయుఁ
బల్లమీసములు నేర్పడు కాయకన్నుఁ - బిల్లి గడ్డంబును నల్లని మేనుఁ
బ్రాఁకువట్టినపండ్లు బ్రద్దచేతులును - వీఁక కాళ్లును నడ్డివీపును దనర
ములుగత్తియుచ్చుఁ గోకలుఁజూఁడుఁగొడుపు - మొలతిత్తి నిడిదొడ్డ మొలకచ్చగట్టి
గాలిదప్ప(బ్బ)ఱ వెండ్రుకల్ దూలియాడ - నీలవెట్టుచు నుఱి[425]మెఱ్ఱఁ జూచుచును
గుక్కలఁ బిలుచుచు ఱిక్క వెట్టుచును - నెక్కొన నొరగాల నిలుచుచుఁ జనుచు
గొడ్డలి [426]బరిగమ్మి గూటికుండయును - దుడ్డుఁగోలయుఁ బట్టి తొడిఁదొడిఁగొన్ని
మేఁకపిల్లలఁ దన చాఁకిట నిఱికి - వీఁక దబ్బఱవాట్ల విసరివ్రేయుచును
గొన్ని మేఁకలరొప్పికొని వచ్చి తుమ్మ - నున్న కాయలు రాల్చియును నంతఁబోక
యిమ్ములఁ దన మీఁది [427]కొమ్మెక్కుగొల్లఁ - గ్రమ్మఱ నఱకంగఁ గలుషించిచూచి
“నా మీఁదికొమ్మేల నఱకె[428]దు రోరి - గామిడిగొల్ల! యీ కాననంబునను
మాకు నీడై యున్న యీ కొమ్మెకాని - చేకొని నఱకంగఁ [429]జెట్టులు లేవె?
శంకమాలితి క్రొవ్వి చక్క మైమఱచి - యింక నా చేత నీ వెట్లు సాఁగెదవు
పాపవుగొల్ల నిన్ బఱతుఁగా క”నుచుఁ - గోపించి తిట్టుడు గొల్లండు నవ్వి
“బాపురే నిర్వాణి! బాపురే తపసి! - బాపురే బాపురే కోపపుంజంజ!
పాపంబుఁ బొందెడుకోపించువాఁడు - పాపిగా కేనేల పాపి నయ్యెదను
స్ఖలియించు కోపాగ్ని కణములఁజేసి - కలఁగదే మానసఘనసరోవరము
ఎసఁగెడు కోపాగ్ని నింకదే చెపుమ - మసలక హృదయాబ్జమకరందధార
[430]వెలువడు కోపాగ్ని వేఁడిమిఁజేసి - నలఁగదే సచ్చిదానందపద్మంబు
జ్ఞానంబు సొంపొ! విచారంబు పెంపొ? - ధ్యానంబుఫలమొ యీ తామసగుణము?
నా కేమి సెప్పెద, వీకాననమున - లేకున్నవే చెట్లు నీకుఁగూర్చుండ
నిట్టిశాంతాత్మకు లెచ్చోటఁగలరు! - పుట్టుదురే నినుఁబోల సంయములు!
వఱదవోవునెలుఁగు గొఱుపడంబనుచు - నెఱుఁగక యీఁత కాఁడేఁగి పట్టుడును
వడిఁ బాఱునెలుఁగంత వానినపట్టఁ - గడనున్నవాఁ'డోరి! విడువిడు' మనుడు
'విడిచితి నది దన్ను విడువ' దన్నట్టి - వడువున విడిచిన విడుచునే [431]మాయ
పొంగి చిచ్చుఱుకంగఁ బోవుచుఁ జీర - కొంగోసరించు పెన్వెంగలియట్ల
[432]చెల్లుఁ బొమ్మని సన్న్యసింపఁబోవుచును - నిల్లప్పగించు నయ్యిబ్బందియట్ల
పదిపడి నూతిలోఁబడఁబోయి తాప - వెదకుచు మెట్టెడి [433]వీఱిఁడియట్ల
జ్ఞానాత్ముఁడై సర్వసంగముల్ విడిచి - తా నాశ్రమముఁ గోరు తపసిచందమున
నిల మరు ల్వోయె రోఁకలి గొనిరండు - తలఁజుట్టుకొనియెదఁ దా నన్నయట్లు
పానలేల చెఱుకుపందెమందొక్క - యీనె సిక్కిన నోడుటేకాదె తలఁప
రోసి సంసారంబుఁ బాసి యెక్కింత - యాసించె నేనియు నది వెల్తిగాదె?”
అని తన్ను ముదలించుచును నెట్టయెదురఁ - దనతొంటి భావంబుఁదాల్చినఁ జూచి
కనుమూసి తలవంచి [434]కలయ లజ్జించి - ఘనతరశోకాశ్రుకలితాస్యుఁడగుచు
“నెక్కడిభక్తి? నా కెక్కడిముక్తి? - ఎక్కడఁ జూచినఁ దక్కునే మాయ
గతి మతిచైతన్య కర్మక్రియాదు - లతిశయంబై కల్గునంతకుఁ దనదు
క్రియ యెట్టులట్లు వర్తింపక శివుని - దయ వడయంగ నిశ్చయమెట్లు వచ్చు
కసుఁగాయఁద్రెంచినఁగా యగుఁగాక - పసనిపండగునయ్య భ్రాంతిఁబొందినను
శాశ్వతకీర్తి నిశ్చల భక్తియుక్తి - యీశ్వరుకృప లేక యేల సిద్ధించు?
కటకటా! నాయట్టి కర్మికినిట్టి - పటు నిస్పృహత్వంబు వ్రాప్తవ్య మగునె?”
యనుచున్న మాదిరాజయ్య గారలను - గనుఁగొని మల్లయ్య గౌఁగిటఁ జేర్చి
“కర్మవిదూర! దుఃఖంబింత వలదు - కర్ములకేల మాకడరు రావచ్చు?
నీవు మర్త్యమునకుఁ బోవుటకొఱకు - నీ వికల్పములెల్ల నేమెచేసితిమి
ఏమిగారణ మనియెదవేని వినుమ - యా మహాదేవుని యానతిఁజేసి
వసుధకు సద్భక్తివర్ధనార్థముగ - బసవండు నా నొక్క భక్తుండు వచ్చి
యున్నవాఁ డాతని యుదితగోష్ఠీ స - మున్నతసుఖవార్ధి నోలలాడుచును
బరమశివాచారసరణి వట్రిల్లఁ - జరియింపవలయు నద్ధరణిలో నీవు
ఎనయంగ నార్నూఱునేఁబదియేండ్లు - సనియె నీ విట వచ్చి సంయమితిలక!
ఎన్న నింకేఁబదియేండ్ల కిక్కడికి - నిన్ను రప్పించికొనెద నిక్కువంబు
యిటుగూడ నేడునూఱేండ్లకుఁగాని - యిట యున్నిగానేర దిప్పు డీప్సితము
నేమేనియును వేఁడు మిచ్చెద” ననుడు - నా మల్లికార్జునయ్యకుఁ గేలుమొగిచి
“శ్రీయందమే పరస్త్రీ నిక్కువంబు - నాయువందమె మాయ కది జన్మభూమి
స్వర్గ మందమె యధ్రువం; బింకమోక్ష - వర్గ మందమె మున్న భర్గునిపదము
ఏమియు నొల్ల నీ వెఱుఁగవే దేవ! - స్వామి! సర్వజ్ఞాన!సకలేశ” యనుచు
నంతంత సాష్టాంగుఁడై మ్రొక్కి నిలుచు - నంత వారి కృపఁగళ్యాణంబునందు
బసవనియెదుటఁ బెంపెసఁగంగ నిలిచె - నసముండు మాదిరాజయ్య తత్క్షణమ
ఇట బసవఁడు సంగమేశ్వరు [435]నందు - నటమున్న పొడగాంచి సాష్టాంగ మెఱగి
మ్రొక్కునమ్మాత్రన ముందటనున్న - నక్కజుండగుచు నందంద మ్రొక్కుడును
వత్సలత్వంబు నివ్వటిలంగ నతులి - తోత్సవలీలమై నుల్లసిల్లుచును
నంచితలింగసుఖాపారసార - సంచితామృతవార్ధి ముంచి యెత్తుచును
బసవనిచేఁబూజ వడయుచునుండె - నసలార మాదిరాజయ్యగారిట్టు
లీ జగత్త్రయి సకలేశ్వర మాది - రాజయ్యగారి నిర్మల చరిత్రంబు
విస్తరించినఁ బ్రీతి విన్న వ్రాసినను - బ్రస్తుతభక్తి శుభంబులు సెందు
ధీమణి! సుజనచింతామణి! బుధశి - ఖామణి! ధర్మరక్షామణి! శుద్ధ
శరణజనానందకరణ! సత్పథవి - హరణ! సంతతదయాభకరణచేతస్క
లలిత నిర్మలయశః కలితదిగంత! - ఫలిత సద్భక్తి సమ్మిళితాంతరంగ!
రహితషడ్భావ! [436]విరచితసద్భావ! - మహిత తత్త్వార్థ సన్నిహితావధాన
విదిత ప్రసాద సంవిత్సౌఖ్యభోగ - ముదితాత్మ సంగత సుఖసుధాశరధినిమగ్న
ఇదియ సంఖ్యాత మాహేశ్వరదివ్య - పదపద్మ సౌరభభ్రమరాయమాణ
జంగమలింగ ప్రసాదోపభోగ - సంగత సుఖసుధాశరధినిమగ్న
సుకృతాత్మ పాలుకురికి సోమనాథ - సుకవిప్రణీతమై శోభిల్లి తనరి
చరలింగ ఘనకరస్థలి విశ్వనాథ - వరకృపాంచితకవిత్వస్ఫూర్తిఁబేర్చి
చను బసవపురాణమను కథయందు - ననుపమంబుగఁ దృతీయాశ్వాసమయ్యె.
- ↑ మింతయుఁ
- ↑ బెట్లకో
- ↑ పిల్లు
- ↑ భాగవతమందలి "మందారమకరంద” పద్యము దీనిఁబట్టి పుట్టినది. ఇట్టిసీస మీయన చతుర్వేదసారమందు నున్నది
- ↑ యేతెఱంగునఁ బీల్చునే రే(ఁగు)నిపండ్లు
- ↑ గోరునే
- ↑ విరియు
- ↑ చంటికి నేఁగదు
- ↑ సమర్థుల
- ↑ పాదికె, పాదిగె
- ↑ లెక్కకుఁజూడు
- ↑ పాండ్యుడు
- ↑ దేరఁ
- ↑ జనఁజన
- ↑ నలుసేయుడును, సేయునెడను
- ↑ దొడుసూప
- ↑ రత్న
- ↑ భూషణోత్కరము
- ↑ మాకు
- ↑ సెప్పిన చండికుక్కలను; ఇక్కడ యచ్ఛబ్దార్థ మేకవచనమునను దచ్ఛబ్దార్థము బహువచనమునను గలదు.
- ↑ బానిసె
- ↑ మున
- ↑ ఇక్కడ 'నిత్య' అనియే యన్ని వ్రాఁతప్రతులందు నున్నది.
- ↑ వేఁడుటంతఁ
- ↑ మగుడి
- ↑ యేమని చెప్ప నీయాన నిప్పు
- ↑ బావ
- ↑ అరుగలి
- ↑ లింగారా
- ↑ కెంజావళి
- ↑ మహి
- ↑ తాయిమేఘము గజదా
- ↑ వళము
- ↑ వళి
- ↑ గనయము
- ↑ దమ్మివాలు
- ↑ దమ
- ↑ నీకు నా మీఁది
- ↑ మీఁద - గలదేని
- ↑ పటవలి పుట్టంబు
- ↑ పటువలి
- ↑ నాకు
- ↑ నారి
- ↑ ఇట్టిసంధుల నీతఁడు పెక్కుచోట్లఁ గూర్చినాడు.
- ↑ పట్టు
- ↑ వేఁడెడు, వేఁడిన
- ↑ వెండియు
- ↑ సమితియుఁ జంద్ర
- ↑ కిలఁజూఱ
- ↑ జారుండు యీఁడె
- ↑ తడసిన
- ↑ యన్ని
- ↑ పోయి
- ↑ వడదయ్యె
- ↑ నిట్టవొడువ
- ↑ సంహరు నిజమందిరంబులను
- ↑ వాద్య
- ↑ నివాసమలఁ బ
- ↑ మ్రుచ్చను. పెక్కు ప్రతులలో 'మ్రుచ్చను'ఉన్నది
- ↑ జారచోరులకథల్ నర్చించు
- ↑ నేమిటికి
- ↑ సలుపుచు నుండ
- ↑ 'లంజఱికము' అని వ్రాఁతలలోఁ గలదుగాని కవి “చేకూరె నిట్టిలంజెఱిక” మని ప్రయోగించెను
- ↑ వారుజంగములు
- ↑ చిన్న
- ↑ దొల్కాడ
- ↑ చెలువపసిండి
- ↑ మిండెత అనియే వ్రాఁతప్రతులు
- ↑ చల్లి
- ↑ నింపార
- ↑ నదియె యానాతి
- ↑ సదనంబకా
- ↑ గంబళంబాస
- ↑ మును
- ↑ పసపు
- ↑ ధరింపమిని
- ↑ దిట్టి
- ↑ దాల్చుటముఖ్యమేయనిన
- ↑ నిలిపి
- ↑ సగముదాల్చితిఁగడు
- ↑ నివె
- ↑ నెట్టి
- ↑ నుండు
- ↑ గలిగిన
- ↑ మిది
- ↑ గలయట్టి
- ↑ పనులొండునున్నవే
- ↑ పగలును రేయు
- ↑ పడఁతియర్ఘమ్ములు
- ↑ నించి
- ↑ పాంతంబునందు
- ↑ దృగ్విదీధితుల
- ↑ వోవ
- ↑ చూప
- ↑ ఈ పాదమునకుఁ దర్వాత “జవనికఁ బట్టింప సరసమై నిలిచి- కవళవ్వ పూర్వరంగము ప్రసంగించు” ఒక్క ప్రతిలోనున్నది
- ↑ స్వరమాన మెఱిఁగి బసవప్రమథవ్వ
- ↑ నొకరితలైనిల్వు, మొకరితలై
- ↑ వాళ కోలు
- ↑ భద్రు
- ↑ సల్పుండు
- ↑ గచ్చళియు; గంచగళియు
- ↑ గచ్చడము
- ↑ నిట్టులావిర్భవించి
- ↑ ప(పు)ట్టించి
- ↑ ఝంకంబు
- ↑ సంగతినొలయ
- ↑ వెల్లి
- ↑ మలర
- ↑ నమ్మిండ
- ↑ నత్తఱిని
- ↑ కంబు సేయఁగ
- ↑ తెగక, తెగకుండ నెన్ని
- ↑ లొప్పఁగ నిట్లు చేసి
- ↑ పసు
- ↑ రూపంబు
- ↑ నిష్క్రియురాలి; నిస్స్పృహశాలి
- ↑ దా
- ↑ రుల్ చేయివ్రేసి
- ↑ వీఁగి
- ↑ పొర లక్కటా!
- ↑ యిట్టు
- ↑ పోతివపుడు; పోయితపుడు
- ↑ ను నెట్టు
- ↑ నకో
- ↑ మూర్తి
- ↑ బడయరే, బొందరే
- ↑ బనువుచు
- ↑ నేమియుఁ బు
- ↑ కిది; కింక
- ↑ మా
- ↑ సంతసింపుమన
- ↑ బిందంబు?
- ↑ నోర్వ
- ↑ మున్నె
- ↑ బుద్ధులు
- ↑ కొన్ని ప్రతులలో బోఁటి (స్త్రీ) సానుస్వారముగా నున్నది
- ↑ గాలుచునో
- ↑ నా పొలఁతియు నప్డు తూపాడుచుడును
- ↑ తుంపుర్లు
- ↑ డర్ధ
- ↑ నక్కొంత
- ↑ బ్రేలుడు
- ↑ వెన్కఁ
- ↑ నేని వట్రిల్లె
- ↑ లింకిన్నియు
- ↑ తెల్లమిగ
- ↑ తత్క్షణమ
- ↑ తాదు
- ↑ ణావలోకన
- ↑ వేఁడుఁడు నావుండు
- ↑ నిన్నునొల్లమి
- ↑ మును
- ↑ లేకెట్లోకో తా జనియించె
- ↑ డస్సెడిని
- ↑ నేల
- ↑ బ్రుంగనిచ్చు
- ↑ యాఁకొనకుండంగ నరసి పాలించి; యాఁకొనకుండఁగ డ్పరసి పాలించి(లిచ్చి)
- ↑ బేరఁటంబులను
- ↑ యుండుట దగునే
- ↑ ఆరయఁ
- ↑ నేహరునకు నైనను
- ↑ ప్రాణేశుఁ
- ↑ తొంగిళ్లుపై
- ↑ నందంద
- ↑ గడుపునోరి
- ↑ బసపార్చి
- ↑ వ్రేళ్ల-పిడుచు
- ↑ మడఁచి
- ↑ నొసల
- ↑ కడువ
- ↑ నెత్తిబ్రుంగెడు
- ↑ వార్నంత
- ↑ వెట్టియు
- ↑ కున్ననిఁ జఱచుదు
- ↑ యుబ్బుచుఁ
- ↑ హర్షింపఁ
- ↑ తఱిచంటి
- ↑ మూర్ఛబిమ్మిట
- ↑ చిన్ని
- ↑ నవుదు
- ↑ యిటు
- ↑ కలిగియులేకయె
- ↑ గాళ్లును
- ↑ కొదమయో
- ↑ యంగుటి; యంగుడు
- ↑ బనువు
- ↑ యటకొనఁ
- ↑ డస్సి
- ↑ వెల్లివేఁగినాడినను
- ↑ యంచుఁగ్రమ్మఱ
- ↑ మీఱఁగఁజేసి
- ↑ కామించియాకరి
- ↑ మాంస మడిగి
- ↑ యెత్తుచేసి
- ↑ డనిచేతకళ్లఁ
- ↑ ఁబుచ్చ
- ↑ కుడుపు నీ కిందదే
- ↑ బోక; మఱియు
- ↑ నీది యెట్లు
- ↑ చదువున
- ↑ గాన
- ↑ ననుషక్తి
- ↑ వట్టేలయట్టేని
- ↑ రా
- ↑ గ్రొత్త... మడుగుదురె
- ↑ చాలుఁ
- ↑ గంగనంత
- ↑ నుండ
- ↑ యునుండంగఁ
- ↑ పరుఁడు
- ↑ దా బొరుగూరి(బొన్నూరి)
- ↑ కడఁబుట్టు
- ↑ చిన్న
- ↑ మరలంగఁ
- ↑ బొత్తిన; బొప్పెన
- ↑ యెండపొడ
- ↑ బొగవట్టిచెడెనొ
- ↑ అన్ని ప్రతుల నిట్లే కలదు.
- ↑ యిన? (యనొ)మరి.
- ↑ చిక్కింపు
- ↑ కుడుపున కెయిదదేఁ గుడువలేననియె
- ↑ గుదగుద
- ↑ ఖండంబు
- ↑ అర్చన
- ↑ నీ బండి
- ↑ దాటించుఁ
- ↑ వెళ్లుబుళ్లును బెట్టిఁ
- ↑ బెట్టు
- ↑ బాదములకు నెట్టుఁ
- ↑ నెట్లైన
- ↑ మగుడి
- ↑ చక్కటఁ
- ↑ జూచి
- ↑ మాటలేలిఁకను
- ↑ పుడు
- ↑ దాఁజేఁబట్టుకొనుచు నేతేర
- ↑ బోయితి కొన్ని ప్రతులలో 'యెందువోయెదు' అని కలదు. 'ఎందు, అందు, ఇందులు' ప్రథమాంతముగాఁ గళగాఁజెప్పదగియున్నవి
- ↑ నిచ్చితివొ
- ↑ జల్లితొదేహ
- ↑ మైయెఱుఁ , మెయ్యెఱుఁ,
- ↑ యుద్దెశించి
- ↑ టి
- ↑ ట
- ↑ యీ లోకులకు
- ↑ యోశి!
- ↑ ఇక్కడ 'మూర్కొన్నె మూర్కొనెనె, అనునర్థమునఁ గలదు. “ముట్టునేమూర్కొన్నె” అని యెక్క ప్రతిలోనున్నది. మఱియుఁ గొన్నింట “మూర్కొనెనె' అని గణభంగముగాఁగలదు.
- ↑ ప్రేలరిపడుచ
- ↑ నెందువోయెద
- ↑ ముట్టెడు
- ↑ హాలింగ! హాలింగ! యనుచుడగ్గఱుడు.
- ↑ చెయిసాఁచునట్టు-లాతనినొడ(ద)రుచు
- ↑ లీలదివ్యాంగంబు
- ↑ ననహా,
- ↑ కూఁకట
- ↑ గూఁకట
- ↑ కూఁకట
- ↑ గత్తరింప
- ↑ లోకులకు
- ↑ దనిశమ్మువెట్టి
- ↑ తెఱఁ(ర)గునఁ
- ↑ లుఁగించి పేర్చె
- ↑ వ్రప్పియై, వ్రస్సియై
- ↑ గూలుచున్నదియు
- ↑ లుఁజివికి
- ↑ కూడ
- ↑ తలఁగస(సు)వు.
- ↑ ధీరుఁ
- ↑ యాతుర
- ↑ ఁబరికించి
- ↑ చంపుడు
- ↑ నంకణంబులు
- ↑ గొడగు
- ↑ వాలిన
- ↑ పాఁతళ్లఁ
- ↑ జాలదారిని
- ↑ వారిని
- ↑ గోరతప్రొద్దుమై కొనకట్టు కూడ(డి)
- ↑ బెగడంగ
- ↑ గూడ
- ↑ యాడుపరి
- ↑ మ్రాఁకు
- ↑ కసువు
- ↑ దీపగంభంబు
- ↑ సలిపి, సనఁగ
- ↑ గుట్టుకోఁబూరియుబరక
- ↑ గసవుగట్ర (గాండ్ర)
- ↑ వెలుంగు మెఱుంగు దీగయోయనఁగఁ
- ↑ యట్ల
- ↑ వ్వెట్లు
- ↑ బనియాత్మనూహించి
- ↑ యింతవ్రొ
- ↑ జగిలె(లి)
- ↑ మడుగు
- ↑ యనెడు
- ↑ జనుమందునపుడు
- ↑ నడుమునువిఱిగి
- ↑ నయవి
- ↑ యూఁచ
- ↑ నలవోక
- ↑ ముడియవీడినది
- ↑ దోషంబింక, దోషంబిది
- ↑ లొదవు
- ↑ కొనివచ్చిముందటఁ గుప్పగాఁబోసి
- ↑ ర
- ↑ తక్కలి
- ↑ లామిదెపుఁ, జి
- ↑ దథ్యగా వెండియుఁ ద
- ↑ కృత్తివాసుండు
- ↑ నిమిత్తండి
- ↑ మెట్లంటివేని
- ↑ మౌను
- ↑ యౌలనణంగ
- ↑ ఁబొరి
- ↑ టక్కున.... కటారంబు
- ↑ గిజగిజ
- ↑ భక్తులు భువిని
- ↑ జనులును మునులును
- ↑ పల్లెకు నితని
- ↑ రాంగమమర
- ↑ కేమి
- ↑ పరుస
- ↑ వచ్చి
- ↑ గోలువడితి, నొల్వఁబడితి
- ↑ గాలంటేని, (బేమి).
- ↑ నర్పించు
- ↑ సాధించి
- ↑ చూచి మంచి
- ↑ వోవ
- ↑ వాస
- ↑ వృత్తాంత మరసి
- ↑ నెట్లుసయంప
- ↑ యేను; యిట్లు
- ↑ నిచ్చటనే తొల్లియేనుంగు
- ↑ పాదుట్రు, పాదుట్ర,
- ↑ యేటి
- ↑ నకో
- ↑ బాదుట్రు
- ↑ నూకి
- ↑ మున్
- ↑ నమ్మహాదేవునక
- ↑ యిమ్ముల
- ↑ బూజించి
- ↑ నట్లత్రి
- ↑ దివ్యార్చ
- ↑ సత్ప్రియత్వంబు
- ↑ లింగంబు
- ↑ పై
- ↑ డులిపి
- ↑ నర్పింపఁదద
- ↑ యలరఁ బా
- ↑ బులై
- ↑ బొందుపాడి
- ↑ నాఁగ
- ↑ లేదుకంట
- ↑ ఇక్కడ రేఫప్రాస సాంకర్యము
- ↑ కట్టె
- ↑ చింతపడి
- ↑ ఊరుకో, ఊరకు,
- ↑ ఊరుకో, ఊరకు,
- ↑ ఊరుకో, ఊరకు,
- ↑ ఊరుకోయేల,
- ↑ కసవ
- ↑ నిట్రించి
- ↑ గంట
- ↑ పాదో
- ↑ నౌషధంబేనేమెఱుంగ
- ↑ గలఁగరే
- ↑ నేఁడెందువో
- ↑ 'పోఁతు' సానుస్వారముగాఁ గొన్ని ప్రతులలోఁ గానవచ్చును '
- ↑ చెప్పలే దొండునుజేయ
- ↑ కొలికి
- ↑ కనుగవ
- ↑ దొడరెననంగ
- ↑ స్పురితసుధాబ్ధి
- ↑ నవిరళంబై
- ↑ యుగొమ్మ(మ్ము)లో
- ↑ ఇది కొన్ని ప్రతులలో లేదు
- ↑ ధిపు
- ↑ పదము
- ↑ ననురక్తి
- ↑ లేదు
- ↑ బ్రసరింప
- ↑ హస్తిపురిఁ
- ↑ రునాఁగ
- ↑ నీమముగ
- ↑ శివునట్లు
- ↑ మా
- ↑ సవరాణము
- ↑ వాయించె
- ↑ జోకళం
- ↑ ననిబంధ
- ↑ ఠవణియు
- ↑ విఠాయి
- ↑ నిజవణావలివణి
- ↑ సనగితంబు
- ↑ తిక్కాయి
- ↑ రిక్కిల
- ↑ హురి
- ↑ హురి
- ↑ రఖిల
- ↑ నిశ్చింతా
- ↑ యూఁకించిన
- ↑ యూఁకించిన
- ↑ మృగంబులు
- ↑ వృక్షంబులు
- ↑ బెర్గి
- ↑ కొమ్మల
- ↑ నారంగ మొక్క నారదంబొక్క
- ↑ ఫలపూర మె
- ↑ ద్రాక్ష
- ↑ మొరలి
- ↑ యుండి కూడ
- ↑ పసరించి
- ↑ లింగాంగణమ్ముల
- ↑ డిగిచి
- ↑ బూజించి చనుదెంచు
- ↑ తోడ
- ↑ నివాళించి
- ↑ క్రముకతరువులు
- ↑ తపములఁ జరియించు
- ↑ మెయికొని యూర్ధ్వ
- ↑ వ్రతము
- ↑ మగుడి, మగుడఁ
- ↑ మేలకాక
- ↑ ముఱిమిచూచు
- ↑ యునుగమ్మ
- ↑ కొమ్మయొక్కతఁడు
- ↑ దవోరి
- ↑ జెట్లు లేవెట్టు?
- ↑ వెలిఁగెడు
- ↑ యాస
- ↑ చెల్లెఁ బొమ్మని
- ↑ వీఱఃడి
- ↑ కమియ
- ↑ నంద యట
- ↑ విరహితదుర్భావ