బుడిగె వాయిద్యకారులే బుడిగె జంగాలు
వీరినే బేడ, బుడ్గ జంగంవారు అని కూడా అంటారు. దాసరులందరూ, వైష్ణవ భక్తులైనట్లే జంగాలందరూ శైవభక్తులు. వీరు చెప్పే కథలకు, జంగం కథలని పేరు. జంగాలే ఈ కథలను ప్రారంభించడం వల్ల వీరికి ఆ పేరు వచ్చి వుండవచ్చు. వీరికే బుడిగె జంగాలనే పేరు కూడా వాడుకలో వుంది. అందుకు కారణం వారు కథలో వుపయోగించే వాయిద్యానికి ...బుడిగె ...అనే పేరు కావటమే. ఈ బుడిగెనే ... డక్కీ అనీ, డిక్కీ అని, గుమ్మెట అనీ, అనేక రీతులలో, ఆయా ప్రాంతాలలో ఉదహరిస్తున్నారు. బుడిగెలు మామూలు కంటే చిన్నవి.
- శైవ కథలనే ప్రచారం చేశారు:
జంగాలు ప్రారంభంలో శైవ కథలనే ప్రచారం చేశారు. తరువాత శైవ కథలనూ, ఇతర కథలనూ కూడ ప్రచారం చేశారు. వారు ప్రచారం చేసిన కథలు - దేశింగు రాజు కథ - పలనాటి బాలచంద్రుడు కథ - మైరావణ - విరాటపర్వం - భల్లాణ చరిత్ర - సిరియాళ - దేవయాని - వామన విజయం -అంబరీషోపాఖ్యానం -బసవ పురాణం -నిజలింగ చిక్కయ్య -దక్షయజ్ఞం -సుందరకాండ - గయోపాఖ్యానం - నీలకుంతినీ విలాసం -ఉషా పరిణయం - ఉత్తర గోగ్రహణం మొదలైన అనేక కథలను ప్రచారంలోకి తీసుకువచ్చారు. ధేనువుకొండ వెంకయ్య గారి విరాట పర్వంలో జంగం కథలో జంగాలు యొక్క వేష ధారణ, వాయిద్యాల వర్ణన వుంది. 'ఆడిదం సూరకవి ' జంగాల పాలు ధేవాంగుల విత్తంబు అని వర్ణించడం వల్ల దేవాంగులైన సాలె వారిని యాచిస్తారని తెలుస్తూంది.
- బేడ (బుడ్గ) జంగాలు:
బేడ - బుడ్గ - జంగం కులస్తులు, జన్మతోనే కళాకారులని చెప్పవచ్చును. వీరికి చదువు సంధ్యలు లేక పోయినా, బ్రతుకు తెరువుకోసం ఈశ్వరుడు ప్రసా
