పుట:రసార్ణవాలఙ్కారము (ప్రకాశవర్షుఁడు).pdf/67

ఈ పుట అచ్చుదిద్దబడ్డది

రసార్ణవాలంకారము

చతుర్థపరిచ్ఛేదము — “అర్థాలంకారనిర్ణయము”

అర్థోత్కర్షహేతువులు అర్థాలంకారములు. అవి యిరువదియెనిమిదివిధములు.

1.

అర్థాలఙ్కృతయ స్త్వన్యా అర్థోత్కర్షైకహేతవః
సచేతనమనో++సదనన్తాః ప్రచక్ష్మహే.


2.

జాతి ర్హేతు రహేతు శ్చ సూక్ష్మసారసమాహితమ్
భావో విభావ నా౽న్యోన్యవిరోధో విషమం తథా.


3.

సమ్భవః ప్రత్యనీకం చ వ్యతిరేక స్త్వసఙ్గతిః
తథా లేశాభిధానం చ పరివృత్తి ర్నిమీలనమ్.


4.

వితర్కః స్మరణం భ్రాన్తి రభావ శ్చాగమ శ్చ సః
ఉపమానానుమానే చ ప్రత్యక్షం చార్థిక(మ్ తథా).


5.

సంశయో౽తిశయ శ్చైతా అష్టావింశతి రీరితాః
నానావస్తుషు జాయన్తే యాని రూపాణి +++.

జాతి.

6.

స్వేభ్యః స్వేభ్యో నిసర్గేభ్య స్తాని జాతీ న్ప్రచక్షతే
అర్థవ్యక్తే రియం భేద మి++ప్రతిపద్యతే.


7.

జహామో నమసీ వక్తి[?]రూపం సా సార్వకాలికమ్
స్వరూప మాశ్రయే హేతు మితి త+దహేతవః.


8.

తే సంస్థానాదయ స్తేషు సావిశేషేణ శోభతే
సంస్థాన మథ [చ]+వ్యాపారో వేష ఇ త్యపి.


9.

స్వరూప మితి శంసన్తి తత్ప్రపఞ్చః ప్రవక్ష్యతే
బాలవృద్ధవి++స్త్రీహీనజాత్యాది రాశ్రయః.


10.

తిర్యఞ్చో౽పీ తి తల్లక్ష్యం దిఙ్మాత్రేణ ప్రదర్శ్యతే
దేశకాలకలాశక్తి++నాని చ హేతవః.


11.

అమీషా మపి లక్ష్యాణి యథాయోగం ప్రచక్ష్మహే
ప్రవృత్తే ర్వా నివృత్తే ర్వా యత్ [కార్యం]స్యా న్నిబన్దనమ్.

హేతువు—ఆఱువిధములు. అభావహేతువు, చిత్రహేతువు,

12.

తత్రాస్యహేతురి త్యాఖ్యా షట్ప్రకారః స కథ్యతే
ఏకః ప్రవర్తకో హేతుః [అన్యః] కార్యే నివర్తకః.


13.

అభావహేతు రపరో జ్ఞాపకో౽న్యః ప్రయోజకః
అ[న్యో] బహుప్రపఞ్చ స్తు చిత్రహేతు రితి స్మృతః.


14.

క్వాపి పత్ర[వశావన్ధ్యః] క్వా ప్యర్థాన్తర బాధితః
ఇఙ్గితాకారలక్ష్యో౽ర్థః సూక్ష్మః సూక్ష్మగుణస్తు సః.