9. భోజుఁడు-ప్రకాశవర్షుఁడు
భోజుని 'సరస్వతీకంఠాభరణము'ను, 'శృంగారప్రకాశము'ను ప్రకాశవరుని కృతిదర్పణమునకుఁ గళాయి వంటివి. భోజుని యడుగులలోనే యడుగులు వేసి మనకవి గ్రంథరచనము చేసెను; కాని యీతఁడు గ్రంథమున నొకచోనైనను భోజుని స్మరించిన పాపమునఁ బోలేదు. భోజుని సరస్వతీకంఠాభరణమునకు 'రసార్ణవము' నిపానము వంటిది. 'శృంగారప్రకాశ'సారముగూడ నిం దిమిడి యున్న దనియు భోజునికృతికి ప్రకాశవర్షునిగ్రంథము సింహావలోకనమువంటి దనియుఁ జెప్పునొప్పును. ఇఁక మనకవి యుపజ్ఞ యేమన - భోజుని రచనముల వెడనెడ వ్యత్యస్తము చేయుట, యాతఁడు నుడివిన గుణదోషాదులలో నొండు రెండు వదలివేయుట, యాతఁడు చెప్పిన వాని కొకటిరెండు చేర్చుట యాతఁడు పెట్టినపేరును మార్చి మఱొకపదముచే నావిషయమునే చెప్పుట మొదలగునవి. ఇక వారిరువుర రచనాసామ్యములలోఁ గొన్నిటిని మాత్రము చూపి పిమ్మటఁ గొన్నివిషయముల సమాలోచ మొనరించెదను.
భోజుఁడు
I పదదోషములు: 16.
1. అసాధువు: ('శబ్దశాస్త్రవిరుద్ధం యత్.')
2. అప్రయుక్తము: ('కవిభి ర్నప్రయుక్తం యత్)
3. కష్టము: ('పదం శ్రుతే రసుఖదమ్.')
4. అనర్థకము: ('పాదపూరణమాత్రార్థమ్.')
5. అన్యార్థము: ('రూఢిచ్యుతం పదం యత్.')
6. అపుష్టార్థము: ('యత్తు తుచ్ఛాభిధేయం స్యాత్.')
7. అసమర్థము: (‘అసఙ్గతం పదం యత్.')
ప్రకాశవర్షుఁడు
I పదదోషములు: 14. క్రమమున నించుకవ్యత్యాసము గలదు.
1. ('శబ్దశాస్త్రవిరుద్ధం యత్.')
2. (‘సప్రయుక్తం కవీన్ద్రై ర్యత్)
3. (‘శ్రవణదుర్భగమ్.’)
4. ('పాదపూరణమాత్రం యత్.)
5. [ఈక్రింది 'యసమర్ధ'లక్షణము దీనికి సదృశముగా నున్నది.]
6. (‘వాచ్యతుచ్ఛతయా క్లిష్టమ్.')
7. (‘య ద్బద్ధం రూఢివర్త్మవ్యతిక్రమాత్.')—భోజుని 'అన్యార్థము' దీనికిఁ
దుల్యముగా నున్నది.
