పంచతంత్రి
మడికి సింగనార్యుఁడు తన “సకలనీతిసమ్మతమునఁ” బంచతంత్రములోనివని కొన్నిపద్యముల నుదాహరించియుండుటవలన, నిప్పటి కుపలభ్యమానము లగుచున్న చంపూరూపములగు పంచతంత్రములకన్న ముందే, ఒక పంచతంత్ర ముండియున్నట్లు తెలియుచున్నది. కాని, అది నామమాత్రావశిష్టము. కృతికర్త పేరు కూడా తెలియదు.
చ. |
చెలువుగ దుష్కరంపుఁబని సేసియుఁ జేసితి నాక క్రూరతం
బలుమఱు వ్రేసినం గడవఁబల్కిన నుల్లములోన నొండుగాఁ
దలఁపక పల్కుచొప్పిదము తథ్యముగాఁ దగఁ బల్కిమోసలన్
బిలువక వేచియున్నతఁడు భృత్యుఁడు రాజున కెన్ని భంగులన్.
| 3.45
|
శా. |
నానాశాస్త్రవిశారదుండు నయనానందాంగుఁడున్ సత్కుల
స్థానశ్రేష్ఠుఁడు నిస్పృహుండు పరచిత్తజ్ఞుండు వాక్శుద్ధుఁడున్
శ్రీనిత్యుండును లోకమాన్యుఁడును నిశ్చింతుండునై యుండినన్
వానిన్ మానుగ రాజదూత యని చెప్పన్వచ్చు నుర్వీస్థలిన్.
| 3.28
|
చ. |
అరయఁగ శబ్దశాస్త్రము లనంతము లాయువు కొంచె మందులోఁ
గరము ఘనంబు విఘ్నములు గావున సారము పట్టు టొప్పగున్
బరఁగ నసారము ల్విడిచి పాలును నీరును నేర్పరించి నే
ర్పరుదుగఁ బాలు పుచ్చుకొను నంచతెఱంగున భూవరాగ్రణీ.
| 38
|
క. |
పెక్కేల నీతిశాస్త్రముఁ
దక్కక నెవ్వండు సదువు ధర నెవ్వఁడు పెం
పెక్కఁగ నిము నాతఁడు దాఁ
జిక్కఁడు సురపతికి నైన సిద్ధం బెందున్.
| 43
|
గీ. |
చుట్టువాఱ వెలుగు గట్టిగా నిడికొని
యున్వారిఁ గడిఁది యోర్పు టనిన
నురుతరంపు దుర్గ మొకటి ప్రవేశించి
బలసికొనినపిదప గెలువ వశమె.
| 52
|
ఆ. |
తారతప్పుసేయఁ దగుశిక్ష చేసిన
నుర్విపతులఁ గొంద ఱొప్పదండ్రు
అది వివేకమగునె వదన మొప్పకయున్న
దర్పణంబుమీఁదఁ దప్పుగలదె.
| 91
|
క. |
ఉత్తమయానములును ఘన
విత్తములును రత్నధాన్యవితతులు నయసం
పత్తినిఁ బ్రజఁ బాలింపక
యెత్తెఱఁగునఁ గలుగు ధారుణీశుల కరయన్.
| 101
|
ఆ. |
ఫలము కాససేయు పతిగాక నీతితో
భూమిప్రజల నరసి ప్రోవవలయు
నీరు ప్రోదిపెట్టు నెఱిమాలకరివాఁడు
పువ్వుఁదీగ లరసి ప్రోచినట్లు.
| 102
|
ఆ. |
బంధుహీనతకును బరమబాంధవమును
నేత్రహీనులకును నేత్రములును
గన్న తల్లిదండ్రు లన్నను రాజులె
కాక ప్రజల కొరులు గలరె యుర్వి.
| 112
|
గీ. |
చాలఁ దస్కరాదిసాహసకర్ముల
బాధఁ బొరయకుండఁ బ్రజల నెల్లఁ
గావఁ బ్రోవ నృపుల కాక వారలకును
దలఁచిచూడ నొరులు గలరె యుర్వి.
| 115
|
క. |
లోకంబులకును మే లగు
భూకాంతుఁడు మిగులవృద్ధిఁ బొందుచునుండన్
లోకంబునకు గీ డగు
భూకాంతుఁడు మిగులఁగీడు పొందుచునుండన్.
| 116
|
ఆ. |
ఉర్వి ప్రజలఁ బీడ లొనరించెనేనియు
వారిభూరిశోకవహ్నిఁ దగిలి
రాజు సిరియుఁ గులముఁ బ్రాణంబు నొక్కట
నీఱుచేసి కాని నేర దధిప.
| 117
|
ఆ. |
పరులవలన గాసి పడకుండఁ దనప్రజఁ
బూని యరసి ప్రోవలేని రాజు
రాజు గాఁడు వాఁడు రాజరూపంబున
జగతిఁ బుట్టినట్టి జముఁడు గాని.
| 118
|
ఆ. |
పగఱవలనిబాధ పడకుండ రక్షించు
రాజు లేని చోట మనుజు లోజ లేక
పొలసిపోదు రబ్ధిపూరంబులోపల
నావికుండు లేని నావపగిది.
| 119
|
చ. |
బలియుఁడు నీతిమార్గపరిపాలుఁడు భూపతి
గాకయుండినన్
దలపఁగఁ గర్ణధారరహితం బగునావయుఁ బోలె నుండు ని
య్యిలఁ బ్రజ గాన నట్టి ధరణీశుఁడు పెన్నిధి భిన్నమై నయ
క్కలమునుబోలె వేగమె తెగన్ విడువందగు నెన్నిభంగులన్.
| 120
|
క. |
పాడి గలపతి వసుంధర
వేడుకఁ బరభూమిప్రజయు వెలయఁగనెక్కున్
బాడి చెడ నడుచుపతి ధర
పాడుగఁ జెడిపోవుఁ బ్రాఁతప్రజయైన వడిన్.
| 121
|
ఆ. |
ప్రజ నజంబుఁబోలెఁ బట్టి విత్తమునకై
తగిలి చంపెనేని దానఁదృప్తి
యణఁగ దొక్క మాటి కగుఁగాని ధారుణీ
శునకు మఱియు వలయుననిన లేదు.
| 125
|
క. |
విను గోపాలనిక్రియఁ గాఁ
పనుధేనువుచేత విత్త మనుదుగ్ధంబుల్
గొనవలయు నిత్య మొయ్యొ
య్యన ఫలరోషాధికముల నవనీశునకున్.
| 126
|
క. |
తనభూమి నొయ్యనొయ్యన
జనపతి యొకకొలఁదితో రసాయనభాతిన్
జను నుభవింప ననిశము
విను మది కడు మీఱెనేని విషమగుఁ బిదపన్.
| 137
|
క. |
మండలమున నాలుకచవు
లొండొకభోగంబు లెఱుఁగ కొగిఁ జట్మరులై
యుండెడి కలుభృత్యులఁ బతి
భండాగారంబు గాఁపు పంపఁగవలయున్.
| 138
|
క. |
భాతిగ నిస్పృహులైన కి
రాతులు గొల్లలును భోగరతి లేక ధృతిం
గాతురు పెఱవారలు దా
వేతురు విత్తాపహరము వెలయఁగ మదిలోన్.
| 139
|
క. |
పరిజనులు సుమతులైనను
ధరణీశుఁడు కుమతి యయ్యుఁ దాప యయిచనున్
బరిజనులు కుమతులైనను
ధరణీశుఁడు సుమతియైనఁ దా వెలయఁ డిలన్.
| 171
|
క. |
సమబలుఁడును మర్మజ్ఞుఁడు
సమరాజ్యసమన్వితుండు సదృశోద్యముఁడున్
సమధనుఁ డైనభటుం బతి
సమయింపండేని తాన సమయు నతనిచేన్.
| 175
|
గీ. |
ఎవ్వఁడభ్యంతరస్థుల నెడులచేసి
మిగుల లాతుఁ జేరంగఁ దిగుచుఁదగిలి
వాఁడు వారలచేఁ జెడు వలను దప్పి
యలుక గృధ్రముఁ డను రాజునట్ల పొలియు.
| 181
|
ఆ. |
దీనికొఱకుఁ గాదె తివిరవంశజులైన
నేలికొంద్రు రాజు లేల యనిన
మానుగాఁగ నాదిమధ్యావసానముల్
వార లొక్కరీతివారు గాన.
| 182
|
ఆ. |
ఎవ్వఁడొద్ద నుండ నేపార సితపక్ష
చంద్రకళయుఁబోలె సంతతంబు
వెలయ రాజ్యలక్ష్మి వృద్ధిఁ బొందుచునుండు
నతఁడ [మంత్రివర్యుఁ]డవనిపునకు.
| 183
|
గీ. |
వ్యయము నార్జవంబు దయయు హింసయు బొంకు
నిజముఁ దియ్యఁదనము నిష్ఠురంబుఁ
బలువు రిష్టజనులు గలిగి యారయఁ బణ్య
రమణివోలె నుండు రాజనీతి.
| 189
|
క. |
అధిపతి యెవ్వని దోరపు
టధికారము మీఁదఁ బొట్టు నతఁ డుర్వరలో
నధమకులజాతుఁ డైనను
నధికుం డగు నుతుల కెల్ల నాకర మగుచున్.
| 208
|
క. |
దుష్టైన నృపతి పరిజన
శిష్టతచే సేవ్యుఁ డవును శిష్టుం డయ్యున్
దుష్టపరిజనము గూడినఁ
గష్టుం డగు సర్పకలితఘనశాఖగతిన్.
| 209
|
ఆ. |
అధికుఁ డైనవాని నతినీచతరమైన
యట్టిపదవిఁ దెచ్చిపెట్టు టెల్ల
వర్ణనీయమైన వరశిరోరత్నంబు
కాలఁ గట్టినట్లు కాదె తలఁప.
| 210
|
చ. |
తగనిపదంబునం దిడునదక్షత రాజున కుండుఁ గాక యా
జగమున నీతిమంతుఁ డనఁ జాలినసేవకుఁ డుండకుండునే
తగరముమీఁదఁ దెచ్చి నిరతం బగురత్నముఁ గీలుకొల్పఁగా
వగచునె రత్న మట్టిపనివానిది దోషము గాక యారయన్.
| 211
|
ఆ. |
ఎచటనుండి లేఖ యేతెంచెనేని య
నాదరంబు సేయు టనుచితంబు
సంధివిగ్రహాదిసకలకార్యంబులు
తెలియుటెల్ల లేఖవలనఁ గాదె.
| 212
|
క. |
ద్వారములను నాయుధహయ
వారణనిలయములయందు వసుతంత్రవ్యా
పారములందును హితులను
భారకులను నిపుణమతులఁ బనిగొనవలయున్.
| 213
|
ఆ. |
ఎవ్వరైన దోష మేమి చేసిన నొప్ప
భూవరునకుఁ జెప్పఁ బోలుఁగాక
యోజఁ దక్కిపోయి రా జట్ల చేసిన
కోరి చెప్పఁగలదె యేరికైన.
| 232
|
క. |
ఇలఁ గఠినంబులు విషమం
బులు గంటకమార్గసహితములు నై యోగి ని
మ్ములఁ జెందరాక పర్వత
ములపోలిక నుండుఁ గష్టభూపతుల సుతుల్.
| 233
|
ఆ. |
దేవమంత్రవిప్రతీర్థదైవజ్ఞస
ద్వైద్యగురులయందు వసుధమీఁద
నెంత విశ్వసించి రంతయు సిద్ధియౌ
నెంత విశ్వసింప రంత గాదు.
| 319
|
క. |
పోఁడిమిఁ బౌరోహిత్యం
బేఁడును మాఠాధిపత్య మింపెసఁగంగా
మూఁడుదినంబులు చేసిన
వాఁడు సుమీ ఘోరనరకవాసుఁడు మీఁదన్.
| 326
|
క. |
జాతకయాత్రాప్రశ్న
ఖ్యాతఫలగ్రంథగణితగణచతురధిక
స్ఫీతశతచక్రనిపుణ
జ్యౌతిషికులు గలుగవలయు నవనీశునకున్.
| 329
|
క. |
ప్రతికూలవేళ లెఱుఁగుచుఁ
బ్రతికృతరాశ్యాదు లెఱిఁగి పతిరాశిఫల
జ్ఞత యొరు లెరుంగకుండఁగ
సతతము రక్షింపవలయు సాంవత్సరికుల్.
| 330
|
సీ. |
వాన లెక్కువతక్కువలు గాఁగఁ గురియుట
చిలుకలు మిడుతలు నెలుకపిండు
నాదిగా సస్యోపహతికారణంబులు
గలుగుట తవులును గఱవు రాక
మనుజు లొండొరులతో మత్సరంబునఁ బోరు
టధికమై సర్పంబు లాదిగాఁగఁ
గ్రూరజంతువు లతిఘోషంబు వెట్టుట
గాలియుఁ జిచ్చు లగ్గములగుట
|
|
ఆ. |
భూతములు పిశాచములు రేఁగి పట్టుట
యల్పకారణముల నైనచావు
గలుగుటయును నాపదలు వీనిదైవజ్ఞుఁ
డగు పురోహితుండు నడఁపబోవు.
| 331
|
క. |
సన్నుతి వడయఁగఁ దివిరిన
యోన్నతి నుచ్చాసనమున నునిచి ధనంబుల్
మన్నించి యిచ్చి నృపతులుఁ
విన్నపము పనేమి యండ్రు విద్వాంసునకున్.
| 332
|
ఆ. |
చటులసింహశరభశార్దూలగజముల
వశ్య మొందఁ జేయ వచ్చు ననిన
నరయ మిగులఁ దజ్ఞు లగువారకునెల్ల
నవనిపతులు వశ్యు లగుట యెంత.
| 333
|
శా. |
నానాశాస్త్రవిచక్షణుండు నయనానందాంగుఁడున్ సత్కుల
స్థానశ్రేష్ఠుఁడు నిస్పృహుండు పరచిత్తజ్ఞుండు వాక్సిద్ధుఁడున్
శ్రీనిత్యుండును లోకమాన్యుఁడగు నిశ్చింతుండు నై యుండినన్
వానిన్ మానుగ రాజదూత యని తల్పన్ వచ్చు నుర్వీస్థలిన్.
| 339
|
ఉ. |
కొందఱు చెప్పినంతయును గూర్ప వచింతురు చిల్కపోలికన్
కొందఱు మూఁగుభంగి నొనగూడఁదలంచి వచింపనేర రిం
పొందఁ దలంచిన ట్లవల నొప్ప వచింతురు కొంద ఱుర్విలో
నెందును సత్కవీంద్రుగతి నీక్రియ మర్త్యులు మూఁడుచందముల్.
| 346
|
క. |
పసదన మెఱింగి చారుఁడు
వెసతో నేతెంచుఁ గాన వేమాఱును నా
పసదనమును జీతంబును
బొసఁగిన క్రియ నిడఁగవలయు భూపతివృత్తిన్.
| 392
|
ఆ. |
చరులు లేనిరాజు పరులచే నాపదఁ
జెందు ననుట యేమిచిత్ర మరయ
భక్తి సేయునట్టి ప్రజలైన నెఱుగమి
సూచి మోసపుచ్చ జూతురనిన.
| 393
|
ఆ. |
ఉర్విపతులవలన నొకయుపద్రవ మైన
నపుడు పెట్టకున్న నైన భటులు
తగిలి తన్మహీశుఁ దమ జీవనంబుల
హానిఁ గోరి కెలుచు రనుదినంబు.
| 416
|
ఉ. |
ఏపునఁ గూడి పూర్వమున నేలినవానినయొండెఁ దక్కొరున్
భూపతిఁ జేయుటొండెఁ దలపోతురు రాజులనొండె నొండొరున్
బ్రాపుగఁ జేసి రాఁదలఁచి ప్రాణము లీ వడిఁ గారణంబుగా
రాపొనరింపఁగాఁ దగదు రాజు భటావళి నెల్లకాలమున్.
| 417
|
చ. |
అఱమి రణంబునం బడిన యాతని సంతతిఁ బ్రోవఁడేని చే
కుఱు నట జీవితంబు గొని ఘోరరణంబున నోడి వచ్చినన్
బఱవకయుండె నేని జనపాలుని దిక్కున నంత వేడ్కయున్
వెఱవును జెడ్డ బ్రాణములు వెఱ్ఱులె యీ ననిలోన సేవకుల్.
| 418
|
క. |
ఏలిక పనిచినఁ గీడౌ
మే లౌ నది భటుఁడు సేయ మెయికొనఁ డేనిన్
వాలాయము విడువనె తగు
నాలరి యగు భటునిఁ దలఁప నయ్యేలికకున్.
| 419
|
ఆ. |
అఖిలసంపదలకు నావాసముగఁ జేసి
నట్టిదాత కొడరు పుట్టినపుడు
దరణి నేభటుండు తనప్రాణములు దాఁచు
నతఁడు నరకమునకు నరుగు వేగ.
| 425
|
ఆ. |
యోగులకును లేదు యాగముల్ సేసిన
వారలకును లేదు వసుధమీఁదఁ
బతికి హితవు గాఁగఁ బ్రాణంబు విడనోపు
నలఘుసేవకులకుఁ గలుగు సుగతి.
| 430
|
క. |
దురమునఁ జచ్చినఁ జయ్యనఁ
బరమందుం బ్రతికెనేని బహుసుఖకీర్తుల్
దొరకును గావున రెండును
నరుదులు సిద్ధించు శూరు లగువారలకున్.
| 431
|
క. |
కడునభ్యంతరవర్తిం
బుడమీశుకుఁ గాఁగఁ ప్రాణములు విడిచిన నీ
క్కడ నురుతరకీర్తియు న
క్కడ మఱి సాయుజంయపదము గల్గు ధ్రువంబై.
| 432
|
ఆ. |
కోరి తనధనంబుకొఱకును విప్రుల
కొఱకు సతులకొఱకు గోగణంబు
కొఱకు నని యొనర్చి నెఱయు నెవ్వఁడు ప్రాణ
మిచ్చు నతఁడు ముక్తి కీశ్వరుండు.
| 433
|
క. |
తనయేలిక కగు చుట్టము
తనచుట్టను తననిజేశుదాయయ మిగులన్
దనదాయయు ననుతలఁపున
మను నెవ్వఁడు వాఁడు ప్రియుఁడు మనుజేశునకున్.
| 434
|
చ. |
చెలువుగ దుష్కరంపుఁబని చేసితి నొక్కెడ నాక క్రూరతన్
బలుమఱుఁ జేసిన న్గడవఁబల్కిన నుల్లములోన నొండుగాఁ
దలఁపక పల్కు టొప్పిదము తథ్యముగాఁ దగఁ బల్కి లోపలం
బిలువక వచ్చియున్నతఁడు భృత్యుఁడు రాజున కెన్నిభంగులన్.
| 435
|
క. |
మానవనాథున కగు భయ
హానులు మదిఁ దానె యెఱిఁగి యతిరభసమునన్
వానికి నెవ్వం డడ్డము
నై నిలిచినవాఁడు మాన్యుఁడగు రాజునకున్.
| 436
|
ఆ. |
అన్యదేశ మెల్ల నాత్మదేశంబ కాఁ
దలఁచువాఁడు నెపుడు దలఁకు లేక
రణము సేఁత యెల్లరాజ్యంబుసేఁతగాఁ
దలఁచువాఁడుఁ బ్రియుఁడు ధరణిపునకు.
| 437
|
క. |
మానుగఁ బతి వనిచినఁ దను
చే నిది గా దనక వేగఁ జేకొని యనలం
బైనఁ జొరవలయు నంబుధి
యైనను నీఁదంగవలయు నర్థిన భృత్యుల్.
| 438
|
క. |
ఏయేలిక సేవింపఁగ
బాయక యేభృత్యులకును బహుదుఃఖము కా
నాయేలిక దూరమునన
నాయతమతి విడువవలయు నాభృత్యులకున్.
| 440
|
క. |
ధనవంతుఁడు సత్కులజుఁడు
ననుపమతరవిక్రముండు నైనను ధరలో
ననభిజ్ఞుఁడైన భూపతి
ననుమానము లేదు విడుతు రరయఁగ భృత్యుల్.
| 441
|
క. |
వలచేయును డాచేయును
బొలుపుగ రత్నంబు గాజుపూసయు సరిగాఁ
దలఁచు నృపు నొద్ద నుండినఁ
జులుకన యగుఁ దప్ప దెంతశూరుండైనన్.
| 442
|
క. |
అకుటిలు లగు తనభృత్యుల
కొకయాపద ముట్టినప్పు డుడుపక యేయే
లిక యూరకుండు నాయే
లిక ముక్తికి మిగుల నెడ గలిగియుండుఁ దుదిన్.
| 444
|
క. |
పలికిన జీతముఁ గెడపిన
బలవంతునినైన విడుచుఁ బరివారము దాఁ
బొలు పెఱుఁగని యేలిక నిల
ఫలహీనకుజంబు విడుచు పక్షులఁబోలెన్.
| 445
|
ఆ. |
వల్లకాట నిడినవానికిఁ జెప్పెడి
వారు గలరె యెంతవారికైన
నట్ల పెట్టలేని యవనిపాలకునొద్దఁ
బట్టియుండ రెపుడు పరిజనములు.
| 449
|
ఆ. |
ఆయుధముల నెపుడు నలజడిఁ బెట్టక
చిత్రకథలు కొన్ని చెప్పికొనుచు
నుండు భటులు గలుగు నుర్వీశ్వరులలక్ష్ము
లహితు లనుభవింతు రండ్రు బుధులు.
| 452
|
క. |
కలిమియును భూరిబలమును
గలయంతకు భటుఁడు భటుఁడు గాఁడు దలంపన్
గలిమియును భూరిబలమును
గలిగిన మఱి భటుఁడు భటుఁడు గాఁ డేపతికిన్.
| 454
|
క. |
అవనీశుల వేల్పులలో
నవనిపులు విశేష మతిశుభాశుభములు దా
నవనిపు లిప్పుడ సూపుదు
రవి వేల్పులు సూపఁజాల రాజన్మమునన్.
| 459
|
క. |
కడుహితులకు నహితులకును
వడిమేలును గీడుఁ జేయవలసినవారల్
పుడమిపులఁ గొలువవలయును
గడు పెవ్వడుఁ బ్రోచుకొనఁడె కరటక చెపుమా.
| 460
|
క. |
దుర్వేషియు నకులీనుఁడు
గర్వియుఁ గడుదుర్జనాగ్రగణ్యుం డైనన్
సర్వత్ర వాఁడు పూజ్యుఁడె
యుర్వీశ్వరు మిగులఁ జేరి యుండినఁ జాలున్.
| 467
|
క. |
శ్రీయుతు లగు నరనాథులఁ
బాయక సేవింపకుండు పాపాత్ములకున్
వేయేల తిరియఁజేఁతయె
ప్రాయశ్చిత్తంబు సుమ్ము పరికింపంగన్.
| 468
|
క. |
వెలిగొడుగులు చామరములు
బలువాజులు నందలములు భద్రేభంబుల్
వెలసిన భూనాథుని కృప
గలవారికిఁ గాక యెందుఁ గలవే ధరణిన్.
| 469
|
క. |
బలుగొఱడువోలె నెండకుఁ
జలికిని వానకును నోర్చి జనపతి నెవ్వం
డలవడఁ గొలుచును వానికి
వలనొప్పఁగ సిరులు దాన వచ్చి వసించున్.
| 470
|
ఆ. |
మాన్యతయును గడు నమాన్యతయును మఱి
సరియె కాఁ దలంచు నరులు పిదప
నుగ్రమూర్తు లైన యుర్వీశ్వరులకును
మిగులఁ దారె మాన్యు లగుదు రెపుడు.
| 471
|
క. |
క్షితిపతికి మిగులఁ బ్రియులును
హితులును నగువారి నాశ్రయింపఁగవలయున్
సతతము వారల యాజ్ఞకు
నతిఁ గడవక యుండవలయు నతిమతిమంతుల్.
| 472
|
క. |
ఘనసేవకయుతులకు నఘ
మును పుణ్యములును విశేషములు గానివి దాఁ
గొనుఁగొన భూశయలఘుభో
జనముఁ గృశత్వంబు బ్రహ్మచర్యము సమముల్.
| 473
|
ఆ. |
సేవకుండు గోరి సిగ్గఱి వ్యాధిక
ష్టములు ధనముకొఱకు సంతతంబు
నధిపు నొద్దఁ బడిన యట్ల ధర్మమునకుఁ
బడియెనేని సుగతిఁ బడయరాదె.
| 474
|
క. |
సురచిరగుణవంతుం డగు
ధరణీశుఁడు పేదయైనఁ దగు సేవింపన్
నెరయఁగ నొకానొకప్పటి
కరుదుగ మేలొందుఁగాన నాయనవలనన్.
| 475
|
క. |
వలయుపను లెఱిఁగి చేయుచుఁ
బలికినఁ బని యేమి యనుచుఁ బాయక నీతిన్
గొలువఁగ నేర్చిన యాతఁడె
తలపోయఁగ మిగులఁ బ్రియుఁడు ధరణీశునకున్.
| 476
|
క. |
మన సెఱిఁగి నడవనేర్చిన
మనుజశను లైన మాటమాత్రములోనన్
దనవశ్యు లగుదు రనినను
మనుజేశ్వరుఁ డనఁగ నెంత మది నూహింపన్.
| 477
|
క. |
జనపతి కృపఁ బడసిన ధన
మనయము దగువ్యయము చేసి యంచితవస్త్రా
ద్యనుపమవస్తువు లొసఁగిన
మన మలర ధరించినతఁడు మాన్యతఁ బొందున్.
| 479
|
ఆ. |
ద్యూతమెల్ల జముని దూతయుగా ధనం
బెల్ల హాలాహలము, నింతు లెల్ల
ఘోరతరములైన కారాగృహములుగఁ
దలచు నతఁడు ప్రియుఁడు ధరణిపునకు.
| 484
|
క. |
పొసఁగిన సేవకు నెఱుఁగని
వసుధేశ్వరుఁ డెంత దొడ్డవాఁ డైన నొగిన్
గుసుమఫలభరిత మైనను
వెస జిల్లెడు విడిచినట్ల విడువఁగ వలయున్.
| 491
|
క. |
సేవ యెఱుంగని రాజును
సేవింపరు బుధులు గాక సేవించినఁ ద
త్సేవ యది చౌటఁ బెట్టిన
యావిత్తునుబోలె వ్యర్థమై చెడిపోవున్.
| 492
|
క. |
ఇల నవివేకనృపాలునిఁ
జెలు వందగఁ గోరి సేవ సేయుట లెల్లన్
దలపోయఁ జౌటినేలను
విలసిల్లిన బీజ మిడిన విధము దలంపన్.
| 493
|
ఆ. |
భైక్షమైన మేలు భారోపజీవితం
బైన మేలు కానలోన నుండు
టైన మేలు గాని యవివేకనృపుఁ గొల్చి
పొరయులక్ష్ము లొప్ప వరసి చూడ.
| 494
|
చ. |
ఇల వ్యసనుండు క్షుద్రుఁడును నెంతయు మూర్ఖుఁడు నైనయట్టి భూ
తలపతిఁ జేరఁగూడ దది తప్పగుఁ దొల్లియు నిట్టిరాజు నిం
పలరఁగ సేవఁ జేసికొని న్యాయము నాసపడంగఁ బోవుచున్
బెలుచన నేరమిన్ శకడి భృత్యువులందఱుఁ జేటు నొందరే.
| 497
|
క. |
విను సర్వభక్షుఁడగు వి
ప్రుని ననుకూలతయుఁ గాని పొలఁతిని మిగులం
దన కెనయని సఖు లెల్లం
దును గరుణయె చేయు నృపునిఁ దొఱఁగఁగవలయున్.
| 498
|
ఆ. |
ఎట్టిభృత్యుఁడైన నేలిక కించుక
తప్పు సేసెనేని తలఁప మద్య
బిందుమాత్రమునన పెరుగు బ్రాహ్మణ్యంబు
సెడినయట్ల వాఁడు సెడుట నిజము.
| 500
|
క. |
జనపతికి నేను మాన్యుఁడ
నని యెవ్వఁ డహంకరించు నాతఁడు లోక
మ్మునఁ జరణంబులు రెండై
వినుము విషాణములు లేని వృషభముఁ బోలున్.
| 505
|
చ. |
ఇల గుణహీను లెంతయు మహీశుసమీపగులైనవారు ని
ర్మలగుణయుక్తులం గని యమాన్యత సేయుదు రేల వారు వా
రలయెదుర న్వెలింగెడి తరంబులు గామిని గాన నేల రా
త్రులవలె మించు నే మిగులఁ దోయజబంధునిమ్రోల దీపముల్.
| 506
|
గీ. |
సేవకాళి యన్యసేవకులను రాజు
చాలఁ బెద్దసేఁత సైపఁజాల
రరయ నొక్కమగనియాండ్రు దా రయ్యును
సవఁతి జూచి సవతి సైపఁగలదె.
| 507
|
క. |
తనపదము ద్రోప నెవ్వఁడు
గొను నాతఁడు తనకు నిపుడు గొనకొని వారిం
దునుమాడుఁ దనకుఁ జయ్యన
నెనయనివాఁ డెంత దనకు హితుఁడై యున్నన్.
| 508
|
క. |
అరయఁగ జీవన్మృతు లే
గురు నిర్ధనికుండు నరసికుఁడు మూర్ఖుఁడు భూ
వరసేవకుఁడు ప్రవాసియుఁ
బరఁగుఁ బరాశరతనూజు పలు కిది ధరణిన్.
| 509
|
క. |
రాజాధికారపురుషుని
పై జయముండునటె మృత్యుపాశము లుండున్
నైజమునఁ బట్టి పలు కే
యోజమెయిం జెప్పమతియె యోగ్యుం డైనన్.
| 510
|
క. |
తమబ్రతుకు తమకుఁ గడువిర
సము చింతకుఁ బొత్తు మానసంబు పరాధీ
నము లైశ్వర్యంబులు స
ర్వము సేవకు లెవ్వ రరయ వారల కెల్లన్.
| 511
|
సీ. |
ఒనరఁ గపాలంబు నుపహారసంధియు
సంతానసంధియు సంగతంబుఁ
జాల నుపన్యాససంధియుఁ బ్రతికార
సంధియు సంయోగసంధితంబు
బురుషాంతరాదృష్టనరనామకమ్ములు
నాదిష్టకంబు నాత్మామిషంబు
పరిక్రయవిగ్రహబంధురోపగ్రహ
సంధులు నుచ్ఛిన్నసంధికంబు
|
|
ఆ. |
ననుపమపరదూషణాంచితస్కంధోప
నేయసంధు లనఁగ నిశ్చితముగ
షోడషప్రకారసునిశితసంధివి
ధాన మెఱుఁగవలయు ధరణిపునకు.
| 512
|
గీ. |
బలిమి సమసంధియైనఁ గపాలసంధి
యర్థదానముచే నుపహారసంధి
దారికాదాన మీగి సంతానసంధి
చాలమైత్రిపూర్వక మది సంగడంబు.
| 513
|
ఉ. |
దండమునందకాని యహితక్షితినాథులు గారు సాధ్యు లం
చుండుదు రెందునుం గలదె యూరకె యాకులచప్పు డైనఁ బె
ట్టుండక పాఱునీచులను వొయ్యన సామముతోడఁ దెచ్చి యు
ద్దండతఁ బట్టి యుద్ధతుల దారుణవృత్తి వధించివైవరే.
| 577
|
క. |
సామంబుఁ బోల నౌషధ
మీమహి నెక్కడిది రిపుమహీశులఁ జంపన్
దామర వెస నశియింపదె
హేమంతసమయమునందు హిమపాతమునన్.
| 578
|
ఆ. |
వనము నేర్చుచోట వహ్నిమూలంబులు
దివ్వఁ గాల్పలేదు తీవ్ర మయ్యు
మృదువుఁదనువయైన యుదకప్రవాహంబు
వేళ్ళతోడఁ గూడఁ బెకలఁద్రోచు.
| 579
|
క. |
తనయర్థముఁ బ్రాణంబును
ఘనరిపుచేఁ బోవుచుండఁ గలిగినఁ దా నా
తనిశరణుఁ జొచ్చియైనను
గొనకొని యారెండు నిల్పుకొనవలయు వెసన్.
| 580
|
ఆ. |
అరయ పాయమునన యగుకార్యములకును
దండముల నొనర్ప దలఁప రరులు
జగతిఁ బైత్యశమము శర్కర నగుచుండఁ
జేతిపొళ్ళకాయచింత యేల.
| 581
|
ఆ. |
సామమునన మిగుల సకలకార్యంబులుఁ
బోలఁ జేయవలయు నేల యనిన
బేర్చి సామమున నొనర్చు కార్యము తుది
హానిఁ బొందనేర దండ్రుకాన.
| 582
|
క. |
సామమునను దక్కఁగ రు
గ్గమానలశత్రుఘనతగా దీప్తులయం
దేమిటను బాసి చన దరి
భూమీపతిసంతమసత బుద్ధిఁ దలంపన్.
| 583
|
క. |
ఈమహిశుమీఁద సుజన
స్తోమములఁ బోలె ...శుద్ధములై యా (?)
సామమునఁ జేయుకార్యము
లేమిట మఱి వికృతిఁ బొంద వెన్నఁడు నరయన్.
| 584
|
క. |
ఇన్నిటికంటెను దా మును
మున్ను నిగూఢప్రకారమున దండమునన్
బన్ని మఱి సామముఖమున
సన్నాహము సేయవలయు శౌర్యోన్నతుఁడై.
| 585
|
క. |
అతులితబలనృపుఁ డైనను
నతిరయమున భేదసాధ్యుఁ డగుఁ గావున నీ
క్షితిజయముఁ గోరినను భూ
పతి భేదము సేయవలయుఁ బాయక యతనిన్.
| 612
|
గీ. |
ధరణి నవిరోధకృన్మంత్పతంత్రతతులు
గడు సువృత్తసుహృద్వ్యక్తికంబు లయ్యు
సరయ నించుక లోభేద మగుటఁ జేసి
బంధనప్రాప్తములు గావె పాయ కెపుడు.
| 613
|
ఆ. |
సామదానములఁ బ్రశాంతిఁ బొందని శత్రు
నందు వలయుభేద మొందఁజేయ
భేదమునన యెట్టి పృథుసత్త్వుఁ డైనను
బొల్లయై నశించిపోవుఁ గాన.
| 614
|
క. |
బలముల గిరులను గపటం
బులచెలుముల భిన్నమంత్రములఁ గార్యములన్
లలినొక్కశబ్దమాత్రన
పెలుచన కడుఁగాతరుండు భేదం బొందున్.
| 615
|
క. |
వాయువు దూఱని చోటును
దోయజబాంధవుని రశ్మి దూఱని చోటున్
ధీయుతులబుద్ధి దూఱు ని
రాయాసంబును గార్య మగుఁ దుద్బుద్ధిన్.
| 718
|
క. |
ధారుణి నెయ్యది యైన వి
చారము వెలిగాఁగఁ దొడరి సాహసకృత్యం
బూరక యెవ్వఁడు చేయును
నారయ వాఁ డొందు నపజయంబును నెపుడున్.
| 719
|
క. |
ఆతతరథకరితురగప
దాతిసమూహములచేత దారుణశస్త్ర
వ్రాతముచేత నసాధ్యము
లై తక్కినయవియు బుద్ధి కగు సాధ్యంబుల్.
| 720
|
క. |
హితులును బటుశాస్త్రజ్ఞులు
నతిచతురులు నమలమతులు నగువారియస
మ్మతమునఁ జేసిన కార్యము
హితములు గానేర వందు రెన్నఁడు పిదపన్.
| 721
|
క. |
తెలిపి యుపాయాపాయం
బులవలనను బెద్దకాలమునకును మఱిరాఁ
గలమేలును గీడును మన
సుల కప్పుడె తోఁప బుధులు సూపుదు రరయన్.
| 722
|
క. |
తనకంటెను ధీమంతుని
యనుమతమునఁ జేయవలయు నలవడ నరుఁ డే
పనులైన నట్టిపనులని
కనుఁగొన మఱి హాని రావు కావున జగతిన్.
| 723
|
ఉ. |
అప్పటికిన్ వినన్ విషములైనను మీఁదను దామసంబుగాఁ
జెప్పెడివారుఁ జెప్ప విని చేయఁగనోపెడువారుఁ బెద్దయుం
జెప్పఁగ లేరు విలసిల్లుప్రియంబుల నంతకంత నె
ల్లప్పుడుఁ జెప్పువారలు ననంతమురాకలఁ జెప్పనేటికిన్.
| 730
|
ఆ. |
అర్థిఁ దీపు లైన యాహారములు గొను
టయును దెరువు నడచుటయును నిద్ర
నొందుటయును గార్య మూహించుటయుఁ జాల
నిక్క మొక్కరునకు నీతి గాదు.
| 732
|
క. |
ఎనయ శుభాశుభఫలమున
కనయము విశ్రమముఁ బ్రోపు నగు మిత్రుండై
వనజజుఁ డిట్లు సృజించు నె
యనుపమమిత్రాక్షద్వయ మను నమృతమున్.
| 739
|
క. |
మిత్రుం డర్థముఁ బ్రాణక
ళత్రములకు సిగ్గు మదిఁ దలంపక మును నా
మిత్రుండు మాట మాత్రమె
మిత్రత్వము దలఁచిచూడ మిత్రనిధానా.
| 740
|
క. |
చెలువార మిత్రసంపద
గలవారి కసాధ్య మొకఁడు గల దనఁ గలదే
తలఁప నిది గాన పురుషుఁడు
చెలుములు సజ్జనులతోడఁ జేయఁగవలయున్.
| 741
|
క. |
కుడుచుట కుడువఁగఁబెట్టుట
యడిగిన నిడు టడిగికొనుట యంతఃస్థం బే
ర్పడ నెఱుఁగుట యెఱిఁగించుట
కడుమైత్రికి లక్షణములు గనుగొన నాఱన్.
| 742
|
క. |
పెనులేమియైన విడువమి
యును గుహ్యము సెప్పుటయును నొకయాపద పొం
దినయప్పు డడ్డుపడుటయు
మనమునఁ దలపోయఁ బరమమైత్రికి ఫలముల్.
| 743
|
ఆ. |
ఒకతల్లి కొప్ప నుదయంబుఁ బొందిన
బాంధవంబుకంటె బహుగుణముల
వసుధ నెన్ని చూడ వాగ్జాతబాంధవం
బధిక మండ్రు చూవె యార్యులెల్ల.
| 744
|
ఆ. |
ఆతురమున కైన యాతఁడె చుట్టంబు
నరసి ప్రోవఁజాలు నతఁడు తండ్రి
అరయ నమ్మ మెలఁగు నతఁడె మిత్రుఁడు తన
మదికిఁ బ్రియము సేయు నదియె తల్లి.
| 745
|
క. |
ఆపదలు వచ్చి పొందిన
నోపికమైఁ బరఁగు మిత్రుఁ డొక్కఁడె తక్కన్
బ్రా పగుదు రున్నవారను
నీపలుకు వినంగఁ జెవుల కింపిద మగునే.
| 746
|
క. |
పరిపూర్ణుఁ డయ్యుఁ బురుషుఁడు
పరమసుహృత్తులన యాసపడవలయు మదిన్
బరిపూర్ణుఁ డయ్యు నంబుధి
పరగఁగ శశిపొడుపు నాసపడఁడే యెపుడున్.
| 747
|
ఆ. |
ఎవ్వఁడైన నొక్క యెడరు పుట్టినయప్పు
డైనవాఁడె మిత్రుఁ డరసిచూడ
నేచియున్న యప్పు డెవ్వారు నేటికి
శత్రుఁ డైన నపుడు మిత్రుఁ డగును.
| 748
|
ఆ. |
అధికశోక మొదవి యానంద మైనను
నిష్టజనునిఁ జూచు నెప్పు డెవ్వఁ
డతని కెల్ల దుఃఖ మది క్రొత్తయేకాని
మాననేర దెట్టివారి కైన.
| 749
|
ఆ. |
అర్థి నేలికకును నఱలేని సఖునకు
వలయు నంగనకును వరభటునకుఁ
జెప్పవలయు మఱుగు సేయక యెట్లైన
మాను నెట్టి దుఃఖ మైనఁ బిదప.
| 750
|
క. |
చెలిచుట్టంబు లడంగిన
నొలసినతఱి బుద్ధిమంతుఁ డొకమార్గమునన్
దొలఁగింపకున్న నాతఁడు
బలుపాపము నొందు మనువు పలు కిది మొదలన్.
| 752
|
క. |
పని వడియ తానె వచ్చినఁ
గనుకొని పెడమొగము వెట్టు కష్టుని గేహం
బునకు మఱి పోవు మర్త్యుం
డెనయఁగ శృంగములు లేని యె ద్దనఁగఁదగున్.
| 753
|
క. |
గొనమొండె దోసమొండెను
నొనరం గని రెంటియందు నొక్కఁడు సేయన్
గనఁజాలని నరునింటికిఁ
జనుగంటెను నొండురోఁత జగమునఁ గలదే.
| 754
|
ఆ. |
ఉల్ల మెఱుఁగనీని కల్లరితోఁ జేయు
మైత్రికంటె మేలు మర్కటంబు
తోడనైనఁ బాముతోనైనఁ బెబ్బులి
తోన చేయవచ్చుఁగాని తుదకు.
| 755
|
ఉ. |
శ్రీగలవానిఁ బేదయుఁ బ్రసిద్ధపతివ్రతఁ జెడ్డయింతియున్
జాగిని వజ్రలోభియు సుజాతి విజాతియు ధర్మనిర్మలో
ద్యోగిని బాపకర్ముఁడును నొప్పెడువానిఁ గురూపుఁడున్ విశే
షాగమవేది మూర్ఖుఁ జెడనాడుచు నుండుట నీతినైజముల్.
| 765
|
క. |
ధనమును సైన్యము మిక్కిలి
తనకుం గలయపుడ వలయు దండోద్యోగం
బొనరింప నట్ల సేనా
ధనబలునకుఁ గలుగు సకలధాత్రీతలమున్.
| 768
|
క. |
తనసత్త్వము రిపుసత్త్వము
మనమునఁ దర్కించి శత్రుమర్మజ్ఞులుఁ దా
నును జెనకఁ జనిన విజయ
మ్మును నరు దిట తనదుదేశమును గోల్పోవున్.
| 782
|
ఆ. |
ఒనర ఘనునిఁ జంపు నుత్సాహశక్తిసం
పన్నుఁ డైనవాఁడు సన్నమైనఁ
గడఁగి యలఁతియైన కంఠీరవం బేచి
దొడ్డయైనగజముఁ ద్రుంచినట్లు.
| 786
|
చ. |
అతులబలాఢ్యుఁ డైననరుఁ డాఱడిదేశము కేఁగియున్ స్వదే
శముననపోలె నొప్పి మను శాతనఖంబులశక్తియై యర
ణ్యములకు నేఁగినం దివిరి యచ్చటిసింహము కుంభికుంభమాం
సమ తినుఁగాక యాఁకొనిన చక్కటిఁ బూరికి నఱ్ఱు సాదునే.
| 787
|
ఉ. |
దైవవశంబునం గలుగు దండ మవగ్రహతీవ్రరోగపీ
డావలి యెట్టి దేశమునైనను గాలబలాపకృష్టమై
కేవల మట్టివేళఁ బరికించుచు నల్పకుఁ డేల దండయా
త్రావిదుఁ డైన గెల్వఁడె యరణ్యసురక్షిత దేశమేనియున్.
| 788
|
క. |
తనచేతఁగాని కా దను
పనికిం బ్రతినిధిగ నన్యుఁ బనిచిననుం దీ
రునె యౌషధంబుమా ఱిది
యని మూల్యం బిడిన రోగ మరుగుట గలదే.
| 789
|
మ. |
ఘనబాహాబలుఁ డైన శాత్రవునిపైఁ
గార్తిక్యచైత్రంబులన్
జను టొప్పు న్మఱిదాడివోవ నెపుడైన న్మేలు శత్రుండు దా
ననయంబునన్ వ్యసనం బొకంటఁ బడ యుద్ధాసక్తిమై నున్కిఁదా
వినునే నత్తఱి భేదమందు హతుఁ గావింపన్ దగున్ జయ్యనన్.
| 792
|
చ. |
నగరము లంక దుర్గము ఘనం బన నొప్పు త్రికూటశైల మ
య్యగడిత వార్ధి యోధులు సురారులు శ్రీలు కుబేరుపెన్నిధుల్
నెగడిన నీతిశాస్త్రములు నిచ్చలుఁ జెప్పెడివాఁడు శుక్రుఁ డీ
జగమున నట్టి రావణుఁడుఁ జచ్చెన కాక మనంగ నేర్చెనే.
| 883
|
మ. |
చెలువం బేది యరణ్యవాసగతులై శ్రీరాముఁడున్ బాండవే
యులు చేబొందిరి వృష్టివీరు లురుదైత్యుం డైన లంకేశుఁడుం
గలఁగె న్మర్త్యులచే నలంగె నలుఁ డీకష్టంపురాజ్యంబుకై
తలపోయం గడుదుఃఖహేతు విది వ్యర్థం బొప్ప దాసింపఁగన్.
| 884
|
క. |
ఆరాజ్యమునకు రాజులు
ధారుణిలోఁ దండ్రి నన్నఁ దమ్ముని సుతులన్
దారు వధింతురు గావున
దూరమునన యడఁగి చూచి తొలఁగఁగవలయున్.
| 885
|
ఉ. |
మానుగ శత్రునైన నభిమానము సేయక
చొచ్చివాఁడు దన్
హీనము గాఁగఁ బల్కిన సహించుచుఁ బ్రాజ్ఞుఁడు శక్తియుక్తియున్
గానఁబడంగనీక పొసఁగం ధృతిపెంపును గప్పికొంచు నిం
పూనఁగ వారి గెల్వవలయుం దనకార్యము లైనయంతకున్.
| 894
|
క. |
బలవంతునైన నాతని
బలమది మానవుల మిగులఁ బ్రకటింపమియుం
దలఁప శమీకాష్ఠములోఁ
గలదను ననలంబువోలెఁ గైకొన రెందున్.
| 898
|
క. |
బలమును గుణమును శీలముఁ
జలమును సత్త్వంబు సాహసంబును ధృతియున్
గలుగని పురుషుని నవనీ
స్థలిలోపలఁ దృణము గాఁగఁ దలఁతురు మనుజుల్.
| 899
|
ఆ. |
తలఁచి చూడ రిపుఁడు తనకంటె ఘనుఁడైనఁ
దనరఁ దన్ను దాఁచికొనఁగవలయు
వానికంటె ఘనుఁడు తానైన మరి శర
జ్జలజరిపుఁడుబొలె వెలుఁగవలయు.
| 901
|
క. |
కోపించి రిపుఁడు రిపునకు
రూపింపక తొలఁగు టతనిఁ ద్రుంచుటమీఁదన్
ఏపారగ్రుంగి సింహం బేపున
మదగజముఁ జంప నెగసినమాడ్కిన్.
| 902
|
క. |
చేరువకు భూరిబలుఁ డగు
వైరిమహీనాథుఁ డెత్తివచ్చిన నైనం
ధీరత యప్పుడ డింపని
భూరమణుని కాడొకండు వొందకయుండున్.
| 903
|
క. |
పగతుప్రతాపము గనుగొని
మగటిమి దెగఁదునిమి పుచ్చు మనుజేశుఁడు దాఁ
దగరపుఁదొడవునుబోలెను
జగమునఁ బూజ్యుండు గాక చను నెల్లెడలన్.
| 904
|
ఆ. |
పగఱపయి నొకండు పాటించి నడవంగ
వెఱచి తనదునెలవు విడుచు నెవ్వఁ
డతని కారణమున నతనిఁ గాంచిన తల్లి
వంధ్య యనఁగఁబడు ధ్రువంబుసుమ్ము.
| 905
|
క. |
హీనునకు ఘనునిచేఁ గీ
డైనను దేజంబు సమదహస్తికి నగముల్
మానుఁగఁ గోరాడం దగ
గాని యగుం గొమ్మలేమి యది యొచ్చెంబే.
| 906
|
ఆ. |
హీనుఁ డధికుచేత నీల్గుట యొచ్చెమే
మహితయశము కాక మదముకొఱకు
గండతటము ద్రొక్కి గజకర్ణహతిఁ దేఁటి
యీల్గెనేని యొచ్చె మేమి గల్గు.
| 907
|
క. |
ఘనమును గడుహీనంబును
ననఁగలదె కరీంద్రుఁ డెంత హరి యెంతి కరిన్
దునుమాడును హరిశాబము
ఘనమేటికి మనసు పెద్ద గలవారలకున్.
| 908
|
క. |
నిర్విషము చేసి పడగన్
దర్వీకరములకుఁ జూప దా కావున దో
ర్గర్వంబులేనివానికి
నుర్విం బెను విషయమైన నొక్కటి వలయున్.
| 909
|
క. |
కపటపులేఖలఁ బంపియు
విపులార్థచయంబు లెపుడు వెదఁజల్లియుఁ ద
ద్రిపుపక్షముఖ్యపురుషులఁ
గుపితుల దమసొమ్ముచేసికొనఁదగు వేగన్.
| 910
|
క. |
ఘనుఁ డెత్తి వచ్చి విడిసిన
తన కోటయె హీనుఁ డెలమి తగుసుహృదుల రాఁ
బనిచిన యుక్తం బగువా
రును దానును దోల నదియుఁ గ్రొవ్వియ చచ్చున్.
| 912
|
మ. |
తనకున్ గెల్వఁగరానిపక్షమున వే తా వైరిఁ బోకార్చఁగా
ఘనశత్రుం దలపెట్టఁగావలయు వేగం బొప్ప నీతిజ్ఞుఁ డె
ట్లనినన్ వాఁడును బోరఁగా నిహతుఁ డౌ నట్లైన నప్పిమ్మటన్
దనవైరంబు నడంగదయ్యె దొడలుండన్ ......కున్ సైన్యముల్.
| 913
|
ఆ. |
ఒలియుఁ డగుశత్రుచేతనఁ బలియుఁ డనఁగఁ
బేర్చుశత్రునిఁ బచ్చి వైపింపవలయు
మూలనాశంబుగాఁ దన్ను మోవకుండఁ
బెలుచ ములుముంటఁ బుచ్చి వైపించినట్లు.
| 914
|
క. |
పొగడఁదగుసహజసత్త్వుం
డగు నెవ్వఁడు వాఁడు వొలియఁ డహితులచేతన్
జగతిమణిదీపశిఖ కడు
నిగుడుం గా కడఁగిపోవునే పెనుగాలిన్.
| 915
|
చ. |
విను మును నీతియుం గలదు వేయును నేటికి దర్ప మేర్పడన్
అని యొనరింపఁ గావలయు నారగ నుత్తమునందు సామమున్
బెనుపఁగ శూరునందుఁ గడుభేదము నల్పునియందు దానమున్
విను సమునందుఁ బౌరుషము నేర్పునఁ జేసిన జాల మే లగున్.
| 917
|
చ. |
హరుమెడ నున్నసర్పము గణాధిపునెల్క గ్రసింపఁజూచు న
య్యురగము ద్రుంప షణ్ముఖమయూరము సూచు గజాస్యుఁ జంప నా
గిరిసుతవాహనం బయిన కేసరి చూచు నటేల యిమ్మహే
శ్వరుపరివార మిట్లనినఁ గన్గొన నన్యులు మాననేర్తురే.
| 924
|
క. |
నెఱబిరు దొకండు నిలిచిన
బిఱుకులు నఱుముదురు వాని బిరుసున కని సు
క్కఱి యొకఁడు విఱిగెనేనియుఁ
బఱిపఱియై సేనయెల్ల భంగము నొందున్.
| 928
|
ఆ. |
సింహవృత్తిఁ దాల్చి చేకొనవలయుఁ దా
సద్వివేకనృపతి శత్రులక్ష్మి
నధికదుర్వినీత లగు కామినులఁ గచ
గ్రహణ మమరఁ జేసి కవసినట్లు.
| 939
|
క. |
ధీయుతులమాట లప్పుడ
సేయక మోహమునఁ దడవు సేయునతఁడు దా
నాయెడ దా శేరకుగతి
వేయును జెప్పంగ నేల వేగమె పొలియున్.
| 958
|
ఉ. |
గండతలంబులం బెలుచఁ గ్రమ్ములసన్మదవారికై యశుల్
పిం డరుదెంచి యంటి కడుఁ బ్రేమబలాయతమూర్తు లయ్యు వే
దండవిభు ల్సహించి తమదర్పము సూపక చూచినట్ల హీ
నుం డగువాని కల్గునె ఘనుండు దలంప ధరాతలంబునన్.
| 962
|
క. |
కులగిరులు పెఱుకు సత్త్వము
గల పురుషుఁడు తృణముఁ బెఱుకఁగడఁగునె మదిలోఁ
దలపోయ నట్లపోలెను బలహీనున
కరుగఁజొరఁడు ప్రబలుం డెపుడున్.
| 963
|
ఆ. |
అరుల బలుని నబలుఁ డనిలోన నలిగినఁ
జేట కాని యొకటిఁ జేయలేఁడు
సనగగింజ పెటిలి చనుఁగాక మంగలం
బనియఁ జేయఁగలదె యరయ నెందు.
| 964
|
గీ. |
వఱలుమైత్రివివాహోత్సవమ్ము సేయ
సిరులు నెఱుకలు సమమైన పురుషు లెవ్వ
రరయ వారికిఁ దమలోన నమరుఁగాని
మునులకును నీచులకుఁ బొందు గలుగదెందు.
| 965
|
గీ. |
కదియ నోరికి దళమైన కడియ కాని
వెగ్గలము గొన గ్రుడ్డులు వెలికి నుఱుకు
కాన యభియాతిజయకాముఁ డైనవాఁడు
చేత నయ్యెడుపని గాని చేయవలదు.
| 966
|
ఆ. |
ఎదిరివాని సత్త్వ మెఱుఁగక పైఁబడి
సీయదగదు గాక చేసెనేని
నతఁడు గీడువొందు నల టిట్టిభముచేత
నబ్ధి గీడు వొంది నట్ల వోలె.
| 967
|
క. |
మ్రుచ్చిలుటయుఁ బాతకముగ
మ్రుచ్చిలమియు ధర్మముగను మున్నుపదేశం
బిచ్చిరి పూర్వమునీంద్రులు
మ్రుచ్చిలకుండునది యెరుల మొల్లములు జనుల్.
| 968
|
క. |
ధనమునకు బ్రాణ మమ్ములు
ధనమునకేఁ బ్రాణ మీగి దలఁప జనులకున్
ధనమది ప్రాణుల ప్రాణము
ధరహారిత ప్రాణహారితకుఁ దక్కువయే.
| 969
|
క. |
ప్రాణిదయఁ జేసి చోరుని
ప్రాణములకుఁ దెగని భూమిపతి కాజ్ఞలచేఁ
బ్రాణులనేకులు విగత
ప్రాణులుగాఁ జూచునది కృపాభావమొకో.
| 970
|
క. |
ఖలునొకని జంపమియె సా
ధులఁ బలువురఁ జంపినట్ల దొర కొనినను గ్రో
ల్పులిఁ జంపసునికి చాలదె
చలమున గోసమితి వేఱ చంపఁగ నేలా.
| 971
|
క. |
భూవరుఁడు కూర్మి గలిగినఁ
బ్రోవందగు జనవుగలిగి భూప్రజకహితో
ద్భావియగు మ్రుచ్చు గావం
గా వచ్చినవాని మ్రుచ్చుగాఁ దలఁపఁ దగున్.
| 972
|
ఆ. |
అబలుఁ డైనఁ జిక్కఁ డతిబలుచేతను
నెదిరి కెపుడు మర్మ మీనివాఁడు
మర్మ మిచ్చెనేని మదియెంత బలవంతుఁ
డైనఁ జిక్కునొక్క యబలు చేత.
| 973
|
ఆ. |
దేవగురుని బోలు ధీమంతుఁ డైనను
వేగ మొరుల వలదు విశ్వసింప
విమల యశము సుఖము విత్తంబు వృద్ధియు
వర్ణనీయ జయము పడయువాఁడు.
| 974
|
క. |
అమరులకైనను విశ్వా
సము వెలిగాఁ జెఱుపరాదు శత్రులవిశ్వా
సముననకాదే దితి గ
ర్భము శక్రుఁడు సొచ్చివ్రచ్చి పాఱఁగవైచెన్.
| 975
|
ఆ. |
పగతుఁడైన నపుడు భయమంది యింటికి
నేఁగు దెంచునప్పుడెవ్వఁ డతనిఁ
జులుకఁ జంపఁజూచు సొలవక తత్పాత
కంబు బ్రహ్మఘాతుకంబు సమము.
| 976
|
క. |
పలుకులు తేనియతేటలు
దలపడి మును చేసికొను మతంబున శత్రున్
జలము గొని చెఱుపఁగడుఁదగు
నలసితిమిది మిగుల కఠిన మనక నయాఢ్యున్.
| 977
|
క. |
తనకార్యం బగునంతకు
గొనగొని తాఁగానియట్ల కూడి మతిం గీ
డొనరింపవలయుఁ బరునికి
వనమునఁ జతురకుఁడు వోవె వలనేర్పడఁగన్.
| 978
|
ఆ. |
నయము మీఱవాక్కు నవనీతసదృశంబు
మానసంబు ఱాసమంబు చేసి
కొని చరింపవలయు ననయంబు దనశత్రు
కుల మడంచు నంతకును నెఱింగి.
| 979
|
క. |
నమ్మకచేసిననైనను
నమ్మంగావలవ దహితు నయమార్గజ్ఞుల్
నమ్మించెననుచు వృత్రుఁడు
నమ్మిక దాఁ బొలిసె నాకనాయకుచేతన్.
| 980
|
ఆ. |
దేవగురుని బోలు ధీమంతుఁడైనను
నమ్మవలవ దహితు నమ్మవల
దతులయశము మిగుల నాయువువృద్ధియు
భూరిసౌఖ్యములును గోరువారు.
| 981
|
క. |
అలఁతియగు తెఱపిగనినను
నలవడ భేదించి చొచ్చునల్లన పిదపన్
జెలువుగని చెఱుచు శత్రుఁడు
పొలుపగు వృక్షమును వారిపూరముపోలెన్.
| 982
|
క. |
గురుమత మెవ్వరి నమ్మమి
పరమాప్తుల గూడి సేత భార్గవుమత మి
ద్ధర విష్ణుశర్మ మతమిది
గురుదిరమతి సేనదీర్చుకొని యరిఁదగులన్.
| 983
|
క. |
మునుమున్ను ప్రీతితోడన్
జని లోపలఁ డొచ్చి పిదప సకలంబునుఁ జై
కొనుదాన శత్రుఁ డల్లన
చనుబో జారాంగనలకు జారుఁడు పోలెన్.
| 984
|
ఆ. |
ఎదిరి వాని కులము హృదయంబు బలమును
ముట్ట నెఱిగి కొనక మున్ను మున్ను
చెలిమి సేయఁ జనదు చేసిననొప్పదీ
పలుకు దేవగురుని పలుకు సుమ్ము.
| 985
|
గీ. |
జగతిలోపల వేదపారగుల చేత
బ్రహ్మహత్యాది దుస్తరపాపములకుఁ
దలఁచిచూడంగ నిష్కృతిఁ గలుగుగాని
వినుము నిష్కృతియనఁ గృతఘ్నునికి లేదు.
| 986
|
క. |
విను మెవ్వఁడేని తనుని
చ్చిన వానికిఁ బిదపఁ గీడు సేయునతఁడు స
చ్చినయప్పు డతని మాంసము
గని కాకము నైన రోయుఁ గబళింపంగన్.
| 987
|
ఆ. |
యానపానభోజనాసనశయనంబు
లందు రంధ్ర మొక్కటైనఁ దెలియఁ
గనిననైనఁ జొచ్చి కడతేర్చు నదిగాన
వైరియొద్దివాని వలదు నమ్మ.
| 988
|