చారుచర్య (మాతృక)/చారుచర్య
శ్రీ
భోజరాజకృత
చారుచర్య
సునీతిశాస్త్ర సద్వైద్యధర్మశాస్త్రానుసారతః,
విరచ్యతే చారుచర్యా భోజభూపేన ధీమతా.1
బ్రాహ్మే ముహూర్తే ఉత్తిష్ఠేత్స్వస్థోణో రక్షార్థమాయుషః,
శరీరచింతాం నిర్వర్త్య కృతశౌచవిధిస్తతః.2
అథ దంతధావనవిధిః
ప్రాతరుత్థాయ విధినా కుర్యాద్దంతప్రధావనం,
వాగ్యతః పుణ్యకాష్ఠేన అతఊర్ధ్వం క్రమేణతు.3
ఆయుర్బలం యశో వర్చః ప్రజాః పశు వసూనిచ,
బ్రహ్మప్రజ్ఞాం చ మేధాం చ త్వం నో దేహి వనస్పతే.4
సర్వే కంటకినః పుణ్యాః క్షీరిణ్యశ్చ యశస్వినః,
ఆమ్లపున్నాగ బిల్వానామసామార్గశిరీషయోః.5
కటుతిక్తకషాయాశ్చ ధనారోగ్యసుఖప్రదాః,
దశాంగుళంతు విప్రాణాం క్షత్రియాణాం నవాంగుళం.6
అష్టాంగుళం తు వైశ్యానాం శూద్రాణాం సప్తసమ్మితం,
చతురంగుళమానం తు నారీణాం తు న సంశయః.7
ఉదఙ్ముఖః ప్రాఙ్ముఖో వా దంతధావనమాచరేత్,
దక్షిణేన తథా క్రౌర్యం పశ్చిమేన పరాజయం.8
పూర్వస్యాముత్తరస్యాం చ సర్వాన్కామానవాప్నుయాత్,
చతుర్దశ్యష్టమీదర్శపూర్ణిమాసంక్రమారవేః.9
విషుస్త్రీతైలమాంసాని దంతకాష్ఠం చ వర్జయేత్,
సర్జే ధైర్యం వటే దీప్తిః కరంజే విజయో రణే.10
జాతా చైవార్థసంపత్తిః బదర్యాం మధురస్వరః,
ఖదిరే చైవ సౌగంధ్యం బిల్వే తు విపులం ధనం.11
శాల్మల్యశ్వత్థ భవ్యానాం ధవకింశుకయోరపి,
కోవిదారశమీపీలుశ్లేష్మాతకవిభీతకాన్.12
వర్జయేద్ధంతకాష్ఠం తు గుగ్గుతింలింక్రముకంతథా,
ఔదుంబరే వాక్యసిద్ధిః బంధూకే చ దృఢాశ్రుతిః.13
ఆమ్లే కీర్తిశ్చ సౌభాగ్యం కదంబే సిద్దిరుత్తమా,
గుహాగరాగరీతాలకేతకీసుమహద్వటాః.14
ఖర్జూరీనారికేళశ్చ సస్తై తే తృణరాజకాః,
తృణరాజశిరాపత్రైర్యః కుర్యాద్దంతధావనం.15
తావద్భవతి చాండాలో యావద్గంగాం న పశ్యతి,
భల్లాతకీదేవదారుమదయంతీక్షువాలుకైః.16
తృణాంగుల్యశ్మలోహద్యైశ్శత్రుభ్యస్పాధ్వసం జగుః,
హరీతకీవిఘ్ననాగకతకోద్దాలతాపసైః.17
కార్పాసాఢక వాకూచీబలాశ్లేష్మాతకైర్గతః
పలాశాశ్వత్థజంబీరమాతులుంగకపిత్థకై:18
అగస్త్యతాలహింతాలకుశకాశైస్తథానీశా,
తింత్రిణీకశమీవేణుశుద్ధామళకవంజుళైః.19
వికంకతవ్యాఘ్రపాదసంజ్ఞవృక్షైర్యశఃక్షయః,
యో హి గండూషసమయే తర్జన్యా వక్రచాలనం.20
యది కుర్వీత మూఢాత్మా నరకే పతతిధ్రువం,
నాద్యాదద్జర్ణపమధుశ్వాసబాసజ్వరార్దితః.21
తృష్ణాస్యపాకహృన్నేత్రశిరః కర్ణామయే చ తత్,
మధ్యాహ్నస్నానవేళాయాం యః కుర్యార్దంతధావనం.22
నిరాశాస్తస్య గచ్ఛంతి దేవతాః పితృభిస్సహ,
అలాభే దంతకాష్ఠానాం నిషిద్ధాయాం తథౌ తిథౌ.23
అపాం ద్వాదశ గండూషైః ముఖశుద్ధిర్భవిష్యతి,
జిహ్వానిర్లేఖనం కార్యం సౌవర్ణం తామ్రపంచమేవవా.24
తన్మలాపహరం శస్తం మృదుశ్లక్ష్ణం షడంగులం,
పిత్తశ్లేష్మహరం రుచ్యం నైర్మల్యం చక్షుషోర్హితం,
శోత్రనాడ్యో విశుద్ధ్యంతే నరాణాం దంతధావనాత్.25
2 స్నానవిధిః
పుణ్యనిర్మలతోయేన పాదౌ ప్రక్షాళ్య వాగ్యతః,
మలాపకర్షణార్థాయ స్నానం కుర్యాత్ప్రయత్నతః.26
ఉష్ణాంబునాథఃకాయస్య పరిషేకోబలావహః,
తేనైవ చోత్తమాంగస్య బలాద్ధృత్కేశచక్షుషోః.27
స్నానమర్ధితనేత్రాస్యకర్ణరోగాతిసారిషు,
ఆద్మానపీనసాజీర్ణభుక్తవత్సు చ గర్హితం.28
స్నానానంతరకం సమ్యగ్వ స్త్రేణోద్వర్తయేత్తనుం,
కాంతిదం చ శరీరస్య కండూత్వగ్దోషనాశనం.29
పిటికవ్యంగదోషఘ్నముద్వర్తనముదాహృతం,
భూమేస్సముద్ధృతం పుణ్యం తతః ప్రస్రవణోదకం.30
తత్రాపి సారసం పుణ్యం తస్మాన్నాదేయముత్తమం,
తీర్థతోయం తతః పుణ్యం గంగాపుణ్యం చ సర్వతః.31
రూపం తేజో బలం కాంతిశ్శౌచమాప్యాయనం తనోః,
దుస్స్వప్ననాశనం పుణ్యం స్నానమాయుష్యవర్ధనం.32
అత్యంతమలినః కాయో నవచ్ఛిద్రసమన్వితః,
స్రవత్యేవ దివారాత్రౌ ప్రాతఃస్నానేన శుద్ధ్యతి.33
కులాచారం తఈః కుర్యాత్సంధ్యోపాసనమాదితః,
సూర్యోపాస్తు తతః కుర్యాత్సర్వరోగాపసుత్తయే.34
కేశానాం నిచయంకుర్యాత్కస్తూరీమనులేపయేత్,
3 పుష్పధారణవిధి
సుగంధీని సుపుష్పాణి నిత్యం శిరసి ధారయేత్.35
కేశక్లేశ సముద్భూతస్వేదదుర్గంధనాశనం,
చక్షుష్యం దాహశమనం సౌమనస్యస్య ధారణాత్.36
జీవాద్యా లిప్తకేతక్యాః కోమలం ధారయేద్దళం,
జాతీకుందం చ నేపాళం శ్రీకంఠగిరిమల్లికా.37
మకరందేన సంయుక్తం శిరసా ధారయేన్నరః,
మలినే మల్లికాధార్యా నిర్మలేజాతిపాటలే.38
అభ్యంగే కేతకీఛార్యా చోత్పలం సతతం వ హేత్,
సర్వాణ్యేతాని శీతాని రసతోవీర్యత స్తథా.39
త్రిదోష శమనం శ్రీమాన్ ఘర్మకాలే ప్రధారయేత్,
కేతకివకుళం పుష్పం శ్రీఖండం శతపత్రకం.40
శ్రీపర్ణం చంపకం పుష్పం వాతశ్లేష్మహరం పరం,
ఉష్ణవీర్యం వాతనాశం శీతకాలే ప్రధారయేత్.41
హ్రీబేరం మరువం చైవ నీలోత్పలసుచంపకౌ,
కురువం పాటలం చైవ కరవీరం తథైవచ.42
నాత్యుష్ణం మభవాసీతం సర్వదోషనిబర్హణం,
నిర్మలం నేత్రదోషఘ్నువర్షాకాలే ప్రధారయేత్.43
ముహూర్తం జాతికుసుమం నేపాళం చోత్పలం తథా,
త్రిరాత్ర ముత్పలం చ పంచరాత్రం తు కేతకీ.44
ద్విరాత్రం శతపత్రం చ ఆర్ధరాత్రం తు మల్లికా,
అహోరాత్రం చంపకం తు యూధిపుష్పం తథైవ చ.45
శ్రీకంఠ మేకరాత్రం చ వకుళం మాధవీతథా,
అహరేకం తు శ్రీపర్ణం పుష్పవాసం నిధారయేత్.46
మందారం మరువంచైవ కరవీరం తథైవ చ,
యావత్కాలం వహేద్గంధం తాపత్కాలం చ పాటలీ.47
త్రిదోషశమనా జాజీ మహాదాహవినాశినీ,
సుగంధం దోషశమనం కోటరం పుష్పముచ్యతే.48
పత్తహృద్విశదం శైత్యం చక్షుష్యం చోత్పలం తథా,
శ్లేష్మవాతప్రశమనముష్ణభావంచ నిర్మలం.49
పుష్పాణాం ప్రవరం శ్రేష్ఠం కేతకీపుష్పముచ్యతే,
ఈషదుష్ణం సుశీతం చ సుగంధం పుష్టిదాయకం.50
శిరోభ్రమవినాశం చ శతపత్రం సుశోభనం,
ఆధార్యం మల్లికా పుష్పం దృష్టిహానిస్తుజాయతే.51
చంపకం వాతశమనం చక్షుష్యం విశదం శుభం,
పాటలం చ మహాశీతం శ్లేష్మవాతప్రవర్ధనం.52
మందారం పిత్తదోషఘ్నం కర్ణబాధిర్యనాశనం,
పాటలం ధారయేద్వస్తు మరువేణ సమన్వితం.53
జ్వరమూర్ఛానువాతఘ్నం చక్షుష్యం దాహనాశనం,
హేమంతే శిశిరే చైవ శతపత్రం తు శోభనం.54
వసంతే కేతకీ ధార్యా ఘర్మే నేపాళమాలతీ,
వర్షే శ్రీకంఠపాటల్యౌ శారదే చంపకం వహేత్.55
రక్తోత్పలం సర్వకాలం ధరే ల్లక్ష్మీవివృద్ధయే,
4 లేపనవిధి
కుసుమం చందనం చైవ తథాగరువిమిశ్రితం.56
ఉష్ణభావమిదం శ్రేష్ఠం శీతకాలే తు లేపయేత్,
చందనం చేందునా యుక్తం కస్తూర్యా సహ మిశ్రతం.57
సుగంధం చ సుశీతం చ ఘర్మకాలే ప్రధారయేత్,
చందనం ఘుసృణో సేతం ఈషత్కస్తూరికాయుతం.58
నచోష్ణం న చ వా శీతం వర్షాకాలే ప్రధారయేత్,
అదౌ చోద్వర్తయేద్దంధం పశ్చాద్గంధం ప్రలేపయేత్.59
5 వస్త్రధారణవిధి
శీతకాలే తు కౌశేయం కషాయం ఘర్మవాసరే,
వర్షాసు శుక్లవస్త్రం స్యా త్రిధా వస్త్రస్య ధారణమ్.60
కౌశేయం చిత్రవస్త్రం చ రక్తవస్త్రం తదైవ చ,
వాతశ్లేష్మహరం సౄణాం శీతకాలే తు ధారయేత్.61
మధ్యం సుశీతపిత్తఘ్నం కాషాయం వస్త్రముచ్యతే,
తద్ధారయేద్ఘర్మకాలే కాషాయం వస్త్రముత్తమం.62
శుక్లం సుశీతలం చైవ శీతతాపనివారణం,
న చోష్ణం న చ వాశీతం శుక్లం వర్షాసు ధారయేత్.63
మలినం పరవస్త్రం తు స్త్రీవస్త్రం తు తథైవ చ,
ఖండం చ మూషికైర్విద్ధం అగ్నిదగ్ధం చ వర్జయేత్.64
మలినం నశివం తత్తు కండూత్వగ్దోషకారణం,
సుకృతస్య ఫలం నాస్తి పరవస్త్రస్య ధారణాత్.65
కార్యహానిర్దుర్బలత్వం స్త్రీవస్త్రేణ ప్రజాయతే,
ఖండవస్త్రే వసే జ్జ్యేష్ఠా తస్మాత్తత్పరివర్జయేత్.66
భయదం మూషికైర్విద్ధం దగ్ధేన చ మృతిర్భవేత్,
తస్మాత్సర్వప్రయత్నేన శోధ్యవస్త్రం ప్రధారయేత్.67
సుహృత్సు శుభదం చైవ దర్శనేన ప్రజాయతే,
రత్నాని దేవతాతుష్ట్యై భూషణాన్యపి ధారయేత్.68
6 నవరత్నధారణవిధి
ఆదిత్యే పద్మరాగం చ సోమే ముక్తాఫలం తథా,
మంగళే విద్రుమం చైవ బుధే మరకతం తథా.69
గురౌ తు పుష్యరాగం చ భార్గవే వజ్రముత్తమం,
మందే తు నీలమిత్యుక్తం రాహోర్గోమేధికం తథా.70
కేతుర్వైడూర్యమిత్యుక్తం క్రమాద్రత్నస్య లక్షణం,
మోహోరజితహేమనితామ్రం కాంస్యం చ పంచకం.71
7 పంచలోహప్రశస్తి
స్త్రీబాలావృద్ధఘాతీ చ తథాగోబ్రహ్మఘాతకం,
సర్వపాపవినిర్ముక్త్యై పంచలోహసంప్రధారయేత్.72
8 తర్పణవిధి
ధర్మసంగ్రహణం కుర్యాద్దానతీర్థోపవాసకై:,
స్వబంధుపితృదేవానాం బ్రాహ్మణానాం చ తర్పణం.73
స్వర్గ్యం యశస్యమాయుష్యం సర్వపాపహరం శుభం,
దేవబ్రాహ్మణబంధూనాం తర్పణేన ప్రజాయతే.74
9 భోజనవిధి
తతో భోజనవేళాయాం కృతాచారస్సదాత్మవాన్,
దేవాన్పితౄన్సమభ్యర్చ్య కుర్యాన్మంగళవీక్షణం.75
లోకేస్మిన్మంగళాన్యష్టౌ బ్రాహ్మణోగౌర్హుతాశనః,
సువర్ణం సర్పిరాదిత్యం ఆపోరాజా తథాష్టమః.76
ఏతాని సతతం పశ్యేన్నపశ్యేదర్చయేద్యథా,
ప్రదక్షిణం చ కుర్వీత ఆయుర్వర్ధనముత్తమం.77
పత్నీవిహితశృంగారం ప్రాప్య భోజనమందిరం,
యదాచాగ్నిబలం వీక్ష్యభోజనం కారయేద్భుధః.78
ఏకఏవ సభుంజీత యదేచ్ఛేత్ప్రియమాత్మనః,
భోక్తుకామశ్చ దాతుశ్చ క్రోధవా న విగర్హితః.79
అన్నం విషసమం ప్రాహురజీర్ణం ప్రాప్నుయాన్నరః,
ద్విత్రిభిర్బహుభిస్సార్ధం భోజనేన ప్రజాయతే.80
అభీష్టఫలసంసిద్ధిః తుష్టికామ్యసుసంపదః,
చకోరం మర్కటం కృష్ణం శారికాంచ సుఖం తదా.81
అమాత్యరాజ పుత్రాణాం గృహేష్వేతాని రక్షయేత్,
చకోరం చక్షషోన్మీలం విష్ఠాం ముంచతి మర్కటః.82
దృష్టాన్నం విషసంయుక్తం కూజంతి శుకశారికాః,
తేషాం దృష్టినిపాతేన అన్నాద్యం నిర్విషం భవేత్.83
పరవిద్యావినాశార్థం తేషాం దర్శన ముచ్యతే,
కార్తిక్యామపరః పక్షోమార్గశీర్షస్యచాదిమః.84
ద్వావేతా యమదంష్ట్రాభ్యౌ మితాహారస్సజీవతి,
ఆదౌ మధుర మశ్నీయాన్ మధ్యే చ కటుతిక్తతం,
అంతే తిక్తకషాయం చ సమ్యగ్జీర్ణం సుఖావహం.85
భోజనాదౌ పీబేత్తోయమగ్నిసాదం కృశాం గతా,
మధ్యే కార్యవివృద్ధేత అంతే శ్రేష్ఠం రసాయనం.86
అత్యంబుపానాదవిపచ్యతేన్నమనంబుపానాచ్చసఏవదోషః,
తస్మాన్నరో వహ్నివివర్ధనాయ ముహుర్ముహుర్వారి పిబేదభూరి.87
పిబేద్ఘటసహస్రాణి యావదస్తం గతే రవౌ,
నిశి భోజనవేళాయాం స్వల్పమప్యుదకం విషం.88
అన్నేన కుక్షౌ ద్వావంశౌ పాదేనైకం ప్రపూరయేత్,
ఆశ్రయం పవనాదీనాం చతుర్థమవశేషయేత్.89
అత్యాహారాద్భవేద్వ్యాధిరనాహారాద్బలక్షయః,
సమాహారాద్భలం సమ.....ర్వర్ధనముత్తమమ్.90
తృష్ణార్తస్తు న భుంజీత క్షుథార్తో న పిబేజ్జలం,
తృష్ణార్తో జాయతే గుల్మీక్షుథార్తస్తు భగందరీ.91
భోక్తు కామశ్చధాతుశ్చ తోపరాధో విగర్హితః,
అన్నం విషసమం ప్రాహురజీర్ణం ప్రాప్నుయాన్నరః.92
అన్నం విదగ్ధం విష్టంభి రసశేషం తదైవ చ,
చతుర్విధమజీర్ణం తు తక్రం తత్ర పరిక్రియా.93
భుక్త్వా తు మధితం సమ్యక్కరాభ్యాం చ విశేషతః,
తత్తోయం నేత్రయోః క్షిప్త్వా నేత్రరోగం జయేన్నరః.94
భుక్త్వా తు శయనన్తూక్తంభుక్త్వా సంవిశతస్సుఖం,
ఆయుష్యంచరమాణస్యమృత్యుర్ధావతి ధావతి.95
భుక్త్వాచాగ్నిమపశృస్యోగత్వాశతపథం శనైః,
వామపార్శ్వే శయానస్య భిషగ్భిః కిం ప్రయోజనం.96
దివాస్వాపం న కుర్వీత మిథ్యావాదం న కారయేత్,
దివాస్త్రీసంగమో నౄణాం ఆయుఃక్షయకరో భవేత్.97
ధర్మశాస్త్రాణి సతతం పురాణశ్రవణం తథా,
కారయేద్విధినా సమ్యగాత్మాభ్యాసాంశ్చ నిత్యశః.98
10 తాంబూలవిధి
తాంబూలం చర్వయేద్భుక్త్వాప్రాగేవత్రిచతుస్తథా,
ఏకపూగం చతుఃపత్రం సుధావ్రీహిద్వితీయకం.99
పూగం సుదేశసంభూతం కఠినం గురుచిక్కణం,
శశమాంససమం భిన్నం క్రముకం తు సుశోభనం.100
పూగః కషాయో మధుకోరూక్షోదోషహరః పరం,
సుపక్వః సర్వదోషఘ్నః అపక్వాద్దోషదో భవేత్.101
కటుకీరససంయుక్తం నాగపత్రం సుశోభనం,
సుపక్వదళసంయుక్తం సర్వదోషవివర్జితం.102
కఫవాతహరం భేదినాగపత్రం ప్రకీర్తితం,
దీపనం క్రిమిదోషఘ్నం విశదం నిర్మలం లఘు.103
సుధాపాషాణజా వాపీశంఖేనాపి వినిర్మితం,
శుక్తిశంబూకసంభూతం చూర్ణం ముక్తాఫలోద్భవం.
చూర్ణం పాషాణసంభూతం త్రిదోషశమనం లఘు,
వాతపిత్తహరం శంఖశుక్తిజం శీతలం భవేత్.
జంబూకం శ్లేష్మదోషఘ్నం ముక్తాచూర్ణం తు వాతనుత్,
మనసో హర్షణం శ్రేష్ఠం రతిదం మదకారణం.106
ముఖరోగక్రిమిహరం తాంబూలంచంద్రసంయుతం,
దంతానాం స్థైర్యదం చైవ వక్త్రే దుర్గంధనాశనం.107
ముఖరోగక్రిమిహరం ఖాదరేణ విమిశ్రితం,
పిత్తదోషప్రశమనం రక్తపిత్తప్రవర్ధనం.108
శ్లేష్మరోగహరం రుచ్యం నేత్రరోగహరం శుభం,
నాసారోగహరం కంఠ్యం తాంబూలం చంద్రసంయుతం.109
ఆదౌ విషోపమం పీతం ద్వితీయం భేదిదుర్జరం,
పశ్చాత్సుధాసమం పీతం సమ్యగ్జీర్ణం సుఖావహం.110
క్షీరం పీత్వా ముహూర్తేన తాంబూలం యదిచర్వితం,
కుష్ఠీ భవతి మేహీ చ మూత్రదోషీ చ వా భవేత్.111
అక్షిరోగీ క్షయీ పాండురోగీభ్రమమదాత్యయా,
అపస్మారీ శ్వాసరోగీ హృద్రోగీ రక్తపైత్యకీ.112
గ్రహణీవానతీసారీ తాంబూలం పరిపర్జయేత్,
తాంబూలం క్షతపిత్తాసృగ్రూక్షోత్కుపితచక్షుషామ్.113
విషమూర్ఛామవాతారామపథ్యం శోషిణామపి,
దివాసంధ్యాం వర్జయిత్వాతాంబూలం ఖాదయేన్నరః.114
అనిథాయ ముఖే పర్ణం ఖాదేత్పూగీఫలం నరః,
దరిద్రత్వమవాప్నోతి శక్రతుల్యోపి మానవః.115
ఏకద్విత్రిచతుఃపంచషడ్భిః పూగీఫలైః క్రమాత్,
లాభాలాభౌసుఖం దుఃఖం ఆయుర్మరణమేవచ.116
ప్రాతః పూగీ ఫలాధిక్యం మధ్యాహ్నేధికచూర్ణతా,
రాత్రౌతు పర్ణబాహుళ్య మేతత్తాంబూలలక్షణం.117
ప్రత్యూషేభుక్తసమయే వరయువతీనాంచ సంగమే ప్రథమే,
విద్వన్ రాజ్ఞాం మధ్యే తాంబూలం యో న ఖాద యేత్సపశుః.118
పర్ణమూలం భవేద్వాృధిః పర్ణాగ్రం పాపసంభవం,
చూర్ణం పర్ణం హరత్యాయస్సిరాబుద్ధివివాశినీ.119
తస్మాదగ్రం చ మూలం చ నరాంచైవ వివర్జయేత్,
చూర్ణపర్ణం వర్ణయిత్వా తాంబూలం ఖాదయేత్సుధీః.120
దివాసంధ్యాం వర్ణయిత్వా తథా పక్వదినేషు చ
11 స్త్రీసంభోగవిధి
రాత్రౌ వ్యవాయం కుర్వీత యోషితం యౌవనే స్థితాం,
కురూపిణీం సుశీలాం తు విధవాం చ పరస్త్రియం.121
అతికృష్ణాం చ హీనాం చ పుత్రమిత్రవృపస్త్రియం,
త్యజేదంత్యకులోద్భూతాం వృద్ధస్త్రీకన్యకాం తథా.122
వయోధికాం స్త్రియం గత్వా తరుణః స్థవిరో భవేత్,
తారుణ్యం తరుణీం గత్వా వృద్ధోపి సమవాప్నుయాత్.123
రతికాలేకశయనమవ్యత్కాలే ఫృథక్శయీ,
స్త్రీణాం శ్వాసానిలైః పుంసాం దౌర్భగత్వం ప్రజాయతే.124
ఏకశాయీ ద్విభోజీ చ షణ్మూత్రీ ద్విపురీషకః,
స్వల్పసంగమకారీచ శతవర్షాణి జీవతి.125
అత్యంబుపానాదతిసంగమాచ్ఛస్వస్నాద్దివాజాగరణాచ్ఛరాత్రౌ,
నిరోధనాన్మూత్రపురీషయోశ్చషడ్భిఃప్రకారైః ప్రభవంతిరోగాః.126
గోశతాదపిగోక్షీరం ప్రస్థం ధాన్యశతాదపి,
ప్రాసాదాదపిశయ్యార్థం శేషాః పరవిభూతయః.127
12 సత్ప్రవర్తనవిధి
క్షతంవస్త్రేణసంహృత్యజృంభణం నాసికేనతు,
బిందుసంరక్షణేచైవశతవర్షాణిజీవతి.128
విచార్యదేశకాలౌచవయస్సత్వం తథాబలం,
జలపానముషఃకాలే పీత్వాశతసమం వసేత్.129
అంభసః ప్రసృతాన్యష్టా పిబేదనుడి తేరవౌ,
వాతపిత్తకఫాన్ జిత్వా జీవే ద్వర్షశతం సుఖీ,
రద్రవ్యంపరస్త్రీంచపరనిందాం చ బుద్ధిమాన్.130
అమిత్రభాషణం శాఠ్యం స్త్రీష్వాలాపంచవర్జయేత్.
వర్జనం చాప్యగమ్యాయా అభ్యక్షాయాశ్చీ భక్షణం. 131
అసూయావర్జనం శాఠ్యం పతితైసహ సంగమః
క్రౌర్యస్యవర్జనం చైవ మాత్మస్తుతి వివర్జనం.132
దానం మనోరమం కార్యం ఇష్టాపూర్తస్యవర్ధనం,
అశేషదేవతా భక్తిర్గోషు విప్రేషుతర్పణం.133
శుశ్రూషణం గురుస్త్రీణాం తపస్తీర్ధేషు మజ్జనం,
విద్యాయాన్సేవనం చైవ సతతం సాధుసంగమః.134
దీనాంధకృపణానాంచ భాతౄణాం చైవ పోషణం,
కారయేత్సతతం భక్త్యా కీర్తి లక్ష్మీ వివృద్ధయే.135
————
హితాయ రాజపుత్రాణాం సజ్జనానాం విశేషతః,
చారుచర్యాప్రియా శ్రేష్ఠా రచితాభోజభూభుజా.136
———