గీతాంజలి (ఆదిపూడి సోమనాథరావు అనువాదం)/గీతాంజలి కావ్యం
గీతాంజలి.
గీతాంజలి.
2
పాడు మనునాజ్ఞ నీచేత ♦ బడసినపుడు
గర్వభరమున నెద నిచ్చు ♦ కరణి దోచు;
నంత నాదృష్టి నీముఖ ♦ మందు బఱుప
గనుల నానందపూరముల్ ♦ గ్రమ్మి పాఱు
జీవితములోనిద్వంద్వముల్ ♦ చెఱగి కరగి
యొక్క రమ్యశుభాకృతి ♦ నొంది యొప్పు;
బక్షములు విచ్చు బూజ్యభా ♦ వంబు పొదలి
యబ్ది దాటంగ నెగయు వి ♦ హంగమట్లు
నదుగానంబు నీకు నా ♦ నంద మంచు
దేవ ! నీసన్నిధిని నేను ♦ గేవలంబు
గాయకుండ గాని వేఱేమి ♦ గానటంచు
దేటముగ మదిలోపల ♦దెలియవచ్చు,
అల రెడుమదీయగీతస ♦ క్షాంచలమున
నందగా గాని నీదుపా ♦ దాబ్ద మంటి
గానరస మాని మది చొక్కుం ♦ గాంచియుంట
విభుడ వగునిన్ను సఖు డని ♦ పిలుతు మఱచి
3
ఎట్టిదో నాధ ! నీగాన ♦ మే నెఱుంగ ;
నిరత మాలింతు నాశ్చర్య ♦ భరితుడగుచు;
గీతాంజలి.
నీదుగానంబు వెలిగించు ♦ నిఖిలజగము;
నీదుగానావిలం బాడు ♦ నింగి జెలగ ;
నీదుగానాచ్చవాహిని ♦ నిఖిలశైల
వస్రముల వ్రచ్చి నఱచు ని ♦ ర్వక్రగతిని.
పాడనీతోడ నామది ♦ వలచు గాని
తగినకంఠస్వరము లేమి ♦ దల్లడిల్లు;
గడగి భాషింపగానంబు ♦ గాదు గాన
"నతులభవదీయగానజా ♦ లాంతరమున
నాదుమది జెఱగొంటి వొ ♦ నాధ ?" యంచు
నఱతు నెల్గెత్తి నేను ని ♦ రాశం జెంది.
4
నాదుప్రాణంబునకును బ్రా ♦ ణంబు నైన
నీవు సర్వాంగ మంట న ♦ జీవుడంచు
దెలిసి, నిర్మలముగ నాదు ♦ దేహముంప
జతన మొనరింతు శక్తి వం ♦ చనము లెక.
బుద్దిదీపంబు మన్మనం ♦ బున నమర్చు
నట్టి సత్యస్వరూపి డీ ♦ వంచు నెఱింగి
తలపులోనుండి యనృతముల్ ♦ తొలగ జేయ
జతన మొనరించు శక్తివం ♦ చనములేక.
హృదయకుహరాంతరంబుస ♦ ర్వేశ ! నీకు
గీతాంజలి.
బీఠిక నెఱింగిప్రేమపు ♦ ష్పింప జేసి
నెఱయు హృద్దోషమ్ల నెల్లం ♦ దఱిమినైన
దతివ మొంరింతుశక్తివం ♦ చనము లేక,
కార్య మొనరించుటకునయి ♦ కలుగుబలము
పొడము నీశక్తిచే నని ♦ బుద్ధి దెలిసి
ప్రకటపఱుపంగ నిన్ను నా ♦ పనులయందు
జతనమొనరింతు శక్తివం ♦ చనము లేక
5
ఒక్కనిముసంబు నీప్రక్క ♦ నుండుచనువు
గోరితిని దయఛేయుము ♦ దారమతిని;
దిన్నగ నొనర్తు నావల ♦ నున్నపనుల
సుందరం బగునీమోము ♦ జూడనేని
మదికి శాంతియు విశ్రాంతి ♦ మాయమగును;
నాదుశ్రమ మెల్ల నింతయు ♦ మోద మిడక
సారమే లేనిబహుకష్ట ♦ వార్ధిలోని
తుదిమొద్లు లేనికృషింబోలె ♦ దోచుచుండు.
వెచ్చనూర్పుచు గొణుగుచు ♦ వచ్చి నిలిచె
జాలకముకడ నేడు వే ♦ సంగిప్రొడ ;
రమ్యపుష్పవనాస్థాన ♦ రంగమందు
గాన సభలను గొల్చుచు ♦ గ్రాలెనళులు
గీతాంజలి.
శాంతితో పొంగు నిట్టివి ♦ శ్రాంతివేళ
నీముఖాముఖం గూర్చుండి ♦ నిశ్చలముగ
బ్రాన మంకితంగ నిడు ♦ పాట బాడ
నెంతయును యోగ్యసమయమై ♦ యొసగు గాదె?
6
ఈసుమము జాగు సేయక ♦ కోసి కొమ్ము
అలసించిన దుమ్ములో ♦ రాలు జుమ్ము
నెలపు దీనికి నీదండ ♦ గలుగదేని
త్వత్కరస్పర్శబాధచే ♦ సత్కరించి
కోసి కొ ; మ్మాలసింపక ♦ కోసి మొమ్ము.
బాగుగా నాకు మెలకువ ♦ వచ్చులోన
బ్రొద్దువోవునొ ముగియునో ♦ పూజవేళ
యంచు భయపడుచుంటి; నా ♦ కభయ మిచ్చి
కోసి కొ ; మ్మాలసింపక ♦ కోసి కొమ్ము.
అంతగా రంగు లేకున్న ♦ నల్పముగను
బరిమళం బున్న నిప్పువ్వు ♦ ప్రభువతంస
స్వీకరింపుము భవదీయ ♦ సేవకొఱకు ;
దప్పి పోకుండ దరుణంబు ♦ దయ దలిర్ప
గోసి కొ ; మ్మాలసింపక ♦ కోసి కొమ్ము.
గీతాంజలి.
7
నాదుగానాంగన దొఱంగె ♦ నగల నెల్ల ;
వస్త్రభూషణగర్వ మ ♦ ప్పడతి పడదు
భూషలం గల్గునన్యోన్య ♦ మునకు హాని
నాకు నీ కవి యడ్డమై ♦ నడుమ నిలుచు
రణితమున ముద్గునీగూఢ ♦ రమ్యవాణి.
నీవు తల యెత్తి చూచిన ♦ నిలువలెక
నాదుక విదంభము నశించు ♦ నానచేతం ;
గవులకెల్లను నాధుడై ♦ క్రాలుదేవ!
నీదుపాదాబ్జములకడ ♦ నిలిచినాడ ;
నీవు రమ్యస్వరంబుల ♦ నింపి పాడ
వేణు వగురీతి నాదుజీ ♦ వితము నేను
జల్పుదును గాక సరళమున్ ♦ సాధువుగను.
8
కంఠమున దారహారది ♦ కముల దాల్చి
యెడలిపై రాజవస్త్రంబు ♦ లొప్పుచుండు
బాలు డాటలసౌఖ్యంబు ♦ బడయ గలడె?
ఆడ గడగినయపు డెల్ల ♦ నతనియడుపు
లడ్డముగ వచ్చి యాతని ♦ నాపుచుండు ;
గీతాంజలి.
జిన్గునో మాయునో యను ♦ చింతచేతం
దాను జనులకు దూరమై ♦ తలంగు చుండు;
వేడ్క దిరుగాడుటకు గూడ ♦ నెఱచు చుండు,
సౌఖ్య మొసగెడుభూమిర ♦ జంబునుండి.
జనసమూహము లనుగొప్ప ♦ నంతలోన
వేడ్క దిరుగాడుగా గల్గు ♦ స్వేచ్చనుండి,
దూరముగనుంచి తళతళ ♦ ద్యుతుల నీను
బాలురకు నీవు పెట్టిన ♦ బంధనములు
నిష్పలంబులు ; నూతరో ! ♦ నిష్పలములు.
9
ఓరి మూర్కుడ ! నీదుబా ♦ హువులమీద
నిన్ను గొంపోవ నీవు య ♦ త్నించినావె?
నీదువాకిట బిచ్చంబు ♦ నీవె యెత్త
వచ్చినాడవె? భిక్షుకా! ♦ వచ్చినావె?
సకలభారంబు వహియింప ♦ జాలినట్టి
ప్రభుకరమ్ముల బెట్టునీ ♦ భారమెల్ల.
దృష్టి నెన్కకు ద్రిప్పి చిం ♦ తిల్ల బోకు,
తాను ముట్టినదీపమున్ ♦ దత్కషణమున
నూది యార్పును; నీయాశ ♦ యుర్విలోన
మలిన మది ; దానిచేతుల ♦ వలన నీవు
గీతాంజలి.
గొనకు మెనరమైనను ♦ గొనకు కొనకు,
శుద్ధప్రేమాస్పదుండైన ♦ శుభుం డొసంగు
దానినే స్వీకరింపుము ♦ ధన్యు డగుము.
10
బీద సాదల పతితుల ♦ విడుదులందె
నీదుపాదారవిందముల్ ♦ నిలిచి యుండు;
గాన నచ్చట నెప్పుడుం ♦గ్రాలుచుండు
నీదుపదపీఠ మెంతయు ♦ నిశ్చలముగ.
బీద సాదల పతితుల ♦ విడుదులందు
నిలిచి యుండెను నీపాద ♦ నీరజములు
నీకు మ్రొక్కంగ భక్తి య ♦ త్నించునాకు
నందరానంతలోతున ♦ నలరు దేవ!
బీద సాదల పతితుల ♦ వెంటవెంట
గంతబొంతల దాలిచి ♦ కరుణతోడ
నరుగుచుండెడునట్టి యో ♦ పరమపురుష !
గరున మెపుడైన్మ నీకడ ♦ కరుగ గలదె?
నఖులు లేనట్టివారికి ♦ సఖుడ నగుచు
బీద సాదల పతితుల ♦ వెంటవెంట
నుండి ప్రేమాస్వరూపివై ♦ యొప్పునిన్ను
జేరగారాద్ నాధ ! నా ♦ చిత్త మెపుడు.
9
గీతాంజలి.
11
జపతపంబులు గానముల్ ♦ చాలు జాలు;
ననితలుపులు మూసి యీ ♦ యాలయమునం
జిమ్మచీకటిగొందిలో ♦ జెరి యిట్టు
లొంటి నెవ్వరిని బూజించు ♦ చుంటి విపుడు?
తెఱచి కన్నుల జూడుము ♦ దేవు డెదుటం
గానవచ్చునొ లేదొ నీ ♦ కన్నులకును.
గట్టియాభూమి దున్నెడు ♦ కాపువాడు
కూలికై త్రోవ గంకర ♦ గొట్టువాడు
కష్టపడుచోట నాతడు ♦ గలడు; చూడు!
దుమ్ము తనవస్త్రములమీద ♦ గ్రమ్ముచుండ
నెండవానలలో వారి ♦ దండ నుండు;
నతనివలె శుభ్రవస్త్రంబు ♦ నవల బెట్టి
దుమ్ములోనికి నీవును ♦ రమ్ము! రమ్ము.
మోక్షమా? చూడు మద్ది యే ♦ మూల గలదొ
నాధుడునుగూఛ సృష్టిబం ♦ ధమ్మం దాను
బూని యున్నాడు సంతోష ♦ పూర్వకముగ;
విడక మ్నలోన బద్దుడై ♦ వెలసినాడు.
ధూపదీపాదులను బెట్టి ♦దూరమందు
వెలుపలికి రమ్ము ధ్యానంబు ♦ వీది నీవు;
గీతాంజలి.
నలిగినీవస్త్రములు మాయ ♦ నష్టమేమి?
చెమట నుదుటను బట్టంగ ♦ శ్రమ యొనర్చి
దర్శనముజేసి యాతని ♦ దండ నిలుము,
12
ఆచరింపగ నే బూని ♦ నట్టియాత్ర
చాల దూరమ్ము; కాలమ్ము ♦ చాల బట్టు ;
దొలివెలుగు దేరిపై నెక్కి ♦ త్రోవ దీసి
యుడుగ్రామ్ములలో జాడ ♦ లునిచియునిచి
చవితి సకలజగంబు లన్ ♦ పనుల బట్టి
ఇట్లు నిన్ను సమీపింప ♦ నిచ్చుత్రోవ
యెంతయును దీర్ఘతరమయి ♦ యొసగుచుండు,
నాధుతమశాంతజీవన ♦ సాధనంబు
దుర్గమంబు దురూహ్యంబు ♦ దుస్సహంబు,
యాత్రికుడు తనవాకిటి ♦ కరుగులోన
బ్రతిపరకనాటమును దట్ట ♦ వలసి నట్టు
బంత రాంతరమందిర ♦ మంతనుందు
నరుగ వెలిజగములనెల్లం ♦ దిరుగ వలయు,
కనుల నే మూసి "ఇదిగో నీ" ♦ ననేడులోన
నెంతయోదూరముగ నక్షు ♦ లేగి వచ్చె,
"హా! యెచట నుంటి వీ" వను ♦ నట్టిప్రశ్న
11
గీతాంజలి.
యశ్రుతటిసీసహస్ర మై ♦ యట్టె కరంగి
"ఉంటి నే నిద" యనియడు ♦ నుత్తరంపు
వరదయై ముంచె జగముల ♦ బ్రళయ మట్లు
12
పాడగ్ఫా వచ్చినట్టినా ♦ పాట నేను
నేటివఱకును బాడంగ ♦ నేరనైతి;
దంతు లెగదిగద్రిప్పుచు ♦ దంబురకును
లలిని శ్రుతి గూర్చుటందె కా ♦ లంబు గడచె;
దరుణ మింకను రాలేదు ♦ తధ్య మరయ;
బొందికగ శబ్ధములకూర్పు ♦ పొసగ లేదు;
ఆశమాత్రము బాధించు ♦ నాత్మయందు;
గాలి నిట్టూర్పువిడుచుట ♦ గలిగె గాని
వేడ్కగా విరిమాత్రము ♦ నిచ్చలెదు;
చేరి యతనిముకాబ్జ మీ ♦ క్షింపలేదు;
లీల దత్కంకవాద మా ♦ లింపలేదు;
గృహమునకు ముందు వీధిలో ♦ నేగునతని
కాల్పడినిమాత్ర మెవివ ♦ గంటి జెవిని;
అతడు గూర్చుండుటకు దగు ♦ నాసనంబు
పఱచుటందె గతించె నా ♦ బ్రతు కిదెల్ల.
గృహములో దీప మింక నె ♦ ల్గింపలేదు;
గీతాంజలి.
ఎట్లురమ్మంచు బిలుతు బ్రా ♦ ణేశు నిటకు;
గాని యాతని నొకనాడు ♦ గలిసికొందు
ననెడు పేరాసతో నేను ♦ మనుచు నుంటి
గలుగ లే దింక నే వాని ♦ గలిసికొనుట.
14
నాదుకోర్కులు వేనవేల్ ♦ నాప్రలాప
మెంతయో జాలి గొల్పెడు ♦ నెదని కయిన;
గాని కాపాడితిని నన్ను ♦ గఠినమతిని
బ్రార్ధనల నెల్ల నీవు ది ♦ రస్కరించి
యిట్టిప్రబలానుకంపంబు ♦ నెన్నిమార్లొ
నాదుజీవితమున జూపి ♦ నావు నీవు.
అధిప! యత్యాశచే గల్గు ♦ నార్తినుండి
నన్ను గాపాడి పరమేశ ♦ నాడునాట
నడుగకయె నాకు నొసంగిన ♦ యతులసరళ
వరము లగు మాననమునకు ♦ బ్రాణమునకు
దేహమున కాకసమునకు ♦ దేజమునకు
నెంతయును యోగ్యునిగ జేసి ♦ యెసగుదీవు.
నాకు బరమావధిని గాన ♦ నాధ ! నిన్ను
గరము మెలకువ్ నొక్క మా ♦ ఱరయుచుందు;
మెలకువను దక్కి యొకమాఱు ♦ మొలగుచుందు
13
గీతాంజలి.
గాని నీవేలొకో దాగి ♦ కానరావు.
తఱచుగా నాదుకోర్కెల ♦ దలగద్రోసి
చపలదుర్బలవాంచచే ♦ సంభవించు
నాపదలనుండి రక్షించి ♦ యధిప! నన్ను
బూర్ణవిశ్వాసపాత్రుగా ♦ బొదలజేసి
నెమ్మితో నన్ను గరము మ ♦ న్నించినావు.
15
నిన్గుఱించిన గీతముల్ ♦ నేర్చి పాడ
నిచట నున్నాడ జగముల ♦ నేలుఱేడ!
భవ్యతర మగునీదివ్య ♦ భవనమందు
మూల నొకచోటు నాకును ♦ బొలుచుచుండు.
ఇజ్జగంబున నాకు బ ♦ నేమి లేదు,
విఫలమై యుండునాదుజీ ♦ వితము గాన
నిర్విషయగీతములె పాడ ♦ నేర్చియుండు,
మౌనముగ నిన్ను బరమేశ! మధ్యరాత్రి
యనెడునయ్యంధకారాల ♦ యంబునందు
బూజ సల్పుటకయి గంట ♦ మ్రోగునపుడు
నీయెదుట నిల్చి పాడగా ♦ నెమ్మితోడ
నాకు నాజ్ఞనొసంగు మ ♦ నాధనాధ!
భాసురంబుగ నొప్పుప్ర ♦ భాతమందు
గీతాంజలి.
నంసమగుపైడివీణియ ♦ యందు శ్రుతిని
హాయిగా గూర్చినప్పుడు ♦ హర్షమునను
నెదుసన్నిధి నొసగి మ ♦న్నింపుమయ్య!
16
అమలసౌభాగ్య జగదుత్స ♦ వమున కేను
బిలువ్బడితిని బరమసం ♦ ప్రీతితోడ;
ధన్య మయ్యెను నాజీవి ♦ తమ్ము నేడు;
కనులపండువుగా నెల్ల ♦ గంటి గంటి;
విందుగా వీనులకు నెల్ల ♦ వింటి వింటి;
నొప్పగా నాదు వాద్యమీ ♦ యుత్సవమున
నెలమి వాయించుపని నాకు ♦ నీయబడియె;
శక్తివంచనలేక నే ♦ సలుపగంటి;
నెమ్మితో లోపలికి బోయి ♦ నిన్ను జూచి
"నెమ్మదిగ భక్తితో వంద ♦ నమ్ము సలుపు
సమయమా" యని యడిగెద ♦ స్వామి నిపుడు
17
కడకు నాతనికరముల ♦బడగ నెంచి
వేచియున్నడ బూద్యమౌ ♦ ప్రేమకొఱఖూ
నేన్ జేసిన జాగెల్ల ♦ దానికొఱకె
15
గీతాంజలి.
చేయవలసినపనులను ♦ జేయకుండు
తప్పిదము జేసి యుంటయు ♦ దానికొఱకె
కట్తుదిట్టములను నన్ను ♦ గట్టివేయ
వచ్చుచున్నారు వారల ♦ వశముగాను
వేచియున్నాడ బూజ్యమౌ ♦ ప్రేమకొఱకు
గడకు నాతనికరముల ♦ బడగ నెంచి.
మందుడా యని నిందింత్రు ♦ మహిని బ్రజలు
జనులవాక్యంబు నిజము ని ♦ స్సంశయంబు;
సంతబెరము లన్నియు ♦ శాంతమొందె
బనులతొందర గలవారి ♦ పనులు ముగిసె
నిలిచినన్ బోక నే నున్న ♦ నలిగినారు
పిలిచి మరలిన వారలు ♦ ప్రీతి దొఱగి;
కడకు నాతనికరముల ♦ బడగ నెంచి
వేచియున్నాడ బూజ్యమౌ ♦ ప్రేమకొఱకు
18
కమ్ముకొని పయిబయిని మే ♦ ఘములు వచ్చె
గడలనెల్లను జిమ్మచీ ♦ కటుల గ్రమ్మె
నొంటిగా బైటవాకిట ♦ నుంతువేల
యొంటిగా బైట బ్రేమమా ♦ యంతు వేల?
బనులతొందర గలపట్ట ♦ పగటియందు
గీతాంజలి.
బ్రజలతో గూడి చక్కగా ♦ బాటువడితి
గాని యీయొంటిగాఢాంధ ♦ కారవేళ
యందు నాకున్న దెల్ల నీ ♦ యాశ యొకటె.
వదనకమలము జూపి న ♦ మ్ముదము నిడక
ప్రేమమా నీవు నన్ వెలి ♦ వేసితేని
దీర్ఘమైనట్టి యీవర్ష ♦ దినము నెట్లు
గడపగల్గుదునో నాకు ♦ గానరాదు.
దూరముగ్ నాకసంబున ♦ దోచుదమము
వలదె నాదృష్టి నంతను ♦ బొదుపఱతు;
శాంతి మంతయు లేక సం ♦ లత నొందు
వాతమున బడి సామది ♦ నంత దిరుగు.
19
ఈవు మాట్లాడలేనినా ♦ హృదయమందు
మౌనమును జక్కగా నింపి ♦ దాని నోర్తు
ద్లను నోపిక వంచి చు ♦ క్కలనుగూడి
జాగరంబండు రాతిరి ♦ చంద మంది
యెంతయును నేచియుండుదు ♦ శాంతముగను;
వచ్చు దప్పదు నిజముప్ర ♦ భాతవేళ
చిమ్మచీకటి యంతయు ♦ జెదరిపోవు,
ఆకసము జీల్చుకొనుచునీ ♦ యమలవాణి
17
గీతాంజలి.
స్వర్ణతటినీసహస్రంబు ♦ పగిది డిగ్గు;
నంత నొక్కొక్కనాగూటి ♦ యందు నీదు
కలికిపలుకులు గీతప ♦క్షముల దూల్చు;
నీవిమ్లమంజుగీతముల్ ♦ నావనమ్ము
బందు బుష్పాకృతుల దాల్చి ♦ యలరజొచ్చు.
20
అంబుజతము వికసించి ♦ నట్టివేళ
నకట! నామది యెచటికో ♦ యరగియుండె
గాన దెలియంగ నైతిని ♦ దాని నేను
పుష్ప మొకటియు లేకుండె ♦ బుట్టయందు
నైన నప్పువ్వుపై దృష్టి ♦ యరుగదయ్యె;
గాని న న్వెత పలుమాఱు ♦ కలపజొచ్చె;
నంత మేల్కాంచి కాంచితి ♦ వింతయైన
పరిమళముజూడ దక్షిణ ♦ వాతమందు;
నాపగాగాని యపరిమి ♦ తాశ గొలిపి
మదిని వేధించునస్పరి ♦ నుండుగ్రీష్మ
ఋతువు తమి బుచ్చు నూపిరి ♦ తీరి దోచె;
గాని యిది యింతదగ్గఱ ♦ గ్రాలె ననియు,
మఱియు నిది నాది యనియును ♦ మన్మనమునం
గీతాంజలి.
దద్ధయు గబీరతరమైన ♦ తలమునందు
బూర్ణమాధుర్య మిది పూచి ♦ పొలిచె ననియు
దెలియలేనైతి నప్పుడు ♦ తెలియనైతి.
21
ఇదగవలయును నేను నా ♦ పడవ నీట;
నూరకే యెట్టులుండుట ♦ యొద్దుమీద?
గటకటా! యెంతకాలంబు ♦ గడపవలయు?
బూచి చిగిరింపగాజెసి ♦ పోయె మధువు:
బొత్తిగా నెండిపోయిన ♦ పూలమోచి
వేచియున్నాడ జూచుచు ♦ వెనుకముందు;
నలలఘోషంబు లెంతయు ♦ నదిక మయ్యె;
జలధితీరపునీడల ♦ సందునుండి
యిలను బతపట బండుటా ♦ కులును రాలె.
శూన్యమం దేమి చూచెదు ♦ చూడ్కి నిలిపి?
అదిగో ! దూరాన నాతీర ♦ మందునుండి
తేలినచ్చెడుగీతితొ ♦ గాలిలోన;
బొచ్చుకొని వచ్చుకమపమున్ ♦జూడలేనె?
22
శ్రావణములోని గాఢన ♦ చ్చాయలందు
129
గీతాంజలి.
రేయినిశ్శబ్ధమై యుండు ♦ రీతినుండి
యెల్లకావలివారల ♦ నేమఱించి
యడుగుపై నడుగిడుచు ర ♦ హస్యముగను
సంచరించుచు నుందువు ♦ స్వామి ! నీవు.
పూర్వవాయువుతా నెంత ♦ పూన్కి తొడ
నఱచి పిలుచుచునుండిన ♦ సరకుగొనక
నేతివేకువ మోడిచె ♦ నేత్రములను.
నీలమున్ మించునిచ్చలు ♦ మేలుగాంచు
నాకసముమీద దట్టమై ♦ యమరె ముసుగు;
గానములనద్దు నణచెను ♦ గాననములు;
ప్రతిగృహకవాటమును మూయ ♦బడెన్; గాని
నిర్జనం బైనవీధిలో ♦ నీ వొకడవె
పాంధ ! తిరుగుచునున్నావు ♦ భయములెక,
ఓమదీయైకసన్మిత్ర ! ♦ యోమదీయ
ప్రియతమప్రాణనాధ ! నా ♦ గృహమునందు
దెఱవబడె నన్నితలుపులు ♦ దేవ ! నీవు
వచ్చి స్వప్నంబు కైవడి ♦ వలదు చనగ.
23
ఈ మాహావర్షరాత్రిలో ♦ నెలమితోడ
బ్రేమ జూపెడుయాత్రకై ♦ వెడలినావె?
గీతాంజలి.
యాశలెల్లను భంగ మై ♦ నట్టిదాని
వలెను గగనంబు మూల్గు నో ♦ ప్రాణమిత్ర!
నిద్రా వాచ్చుట యెక్కడ! ♦ నేటిరాత్రి;
దీసి తలుపులు పలుమాఱు ♦ దీసి తీసి
చూచినకొలంది జీకటే ♦ చూడ నయ్యె;
గానబడ దేమియును ముందు ♦ గానబడదు.
ఎద్ది నీమార్గ మద్భుతం ♦ బెచట నుండు?
నల్లని మషీజలమ్ముల ♦ వెల్గునట్లు
తనదు నేనీలవాహినీ ♦ తటమునుండి
తద్దయును గోపభావంబు ♦ త్రమ్మునుండి
యేమహాగాఢనీలాధ్వ ♦ సీమనుండి
వచ్చినాడవు? నాకడ ♦ వచ్చినావు.
24
నిద్రచే గప్పి భూమిని ♦ నెమ్మితోడ
నుండ దూలుచు నుండెడు ♦సారసంపు
ఱేకులను మూయుచుండు లో ♦ కైకనాధ !
పగలు చనెనేమి బక్షులు ♦ పాడవేని
గాలి బడలిక చే గుంది ♦ కదలదేని
నాసయినిగూడ గప్పుము ♦ సాధ ! యిపుడు
గీతాంజలి.
గ్రాల ముసుగుగ గాఢాంధ ♦ కారపటము,
భోజనపదార్ధములు యత్ర ♦ ముగియులోన
మిగిసియున్నట్తి పుట్తములు ♦ మిగుల మాసి
చిచినిగి యున్నట్టి బడలిక ♦ జెందినట్టి
యాత్రికునిలజ్జలెముల ♦ నపసయించి
త్వర్ధయారూపరాత్రి యన్ ♦ దండ యొసంగి
మరల సలరంగ జేయుము ♦ విరినిబోలె
25
బడలుటన్ రాత్రి శ్రమలచే ♦ గడపకుండ
నాదువిశ్వాసభరము నీ ♦ మీద బెట్టి
హాయిగా నిద్ర జెంది న ♦ న్నలరనిమ్ము
నీకటాక్షంబుచే జగ ♦ దేకనాధ !
పూజ్యతర మైనభవదీయ ♦ పూజయందు
నల్పయత్నముతోడినా ♦ యలసినట్టి
యాత్మ పురికొల్పకుండ నా ♦ కాజ్ఞ నిడుము
నీకటాక్షంబుచే జగ ♦ దేకనాధ !
పగలు బలిడలినకనులు ప్ర ♦ భాతవేళ
దిరిగి సంతోషభరమునం ♦ దేజరిలంగ
వానిపై రాత్రి యను ♦ మూత వైతు నీవు
నీకటాక్షంబుచే జగ ♦ దేక నాధ !
గీతాంజలి.
26
అతడు వేంచేసి నాయొద్ద ♦ నలరుచుండె;
గాని మూర్ఖత నేను మే ♦ ల్కాంచనయితి.
ఇంతపాపిష్టినిద్ర నా ♦ కేల బట్టె;
నెంతదౌర్భాగ్యవంతుడ ! ♦ నెంతజెడుండ?
స్వామి దయచేసె రాత్రి ని ♦ శ్శబ్ధవేళ;
జేతులను వీణ యెంతయు ♦ జెలగు చుండె;
పరమనోహరన్మృదు ♦ ధ్వనులచేత
బ్రతిరవము లీనజొచ్చెనా ♦ స్వప్నములను.
ఏల నశింయించె నారాత్రు ♦ లివ్విధమున?
నెవనియూపిరి నానిద్ర ♦ నెలమినంటు
నతనిదృష్టికి నేనిట్తు ♦ లనవరతము
దప్పిపొవుట యేలోకో ♦ చెప్ప జాల.
27
దీపమా ? యేద నున్నది? ♦ దీపమేడ?
దానివెలిగించు మందు నా ♦ శానలంబె?
జ్వాలయే లేదు దీపంబు ♦ వలన నేమి ?
హృదయమా ! నీదుగతియెల్ల ♦ నింతయేని
మృత్యువే దీనికంటెను ♦ మేలు నీకు.
గీతాంజలి.
నీతలుపు గష్టదేవత ♦ నిలిచి తట్టె ;
స్వామి మేల్కాంచి సంకేత ♦ సదనమునకు
జిమ్మచీకటి రాత్రిలో ♦ రమ్మటంచు
బుచ్చుసందేశమును నీకు ♦ దెచ్చెనదిగొ !
ఆకసంబున మేఘంబు ♦ లట్టె క్రమ్మి
యెడ తెరపిలేక ధారగా ♦ వృష్టి గురిసె;
నేదియో నన్ను బురికొల్పె ♦ నెఱుగ లేను;
దీనియర్ధం బదేమియో ♦ దెలియ జాల
నిముసమున మించి మెఱపు నా ♦ నేత్రదృష్టి
గాఢతమ మైనతమములో ♦ గాడ ద్రోసె.
రాత్రి చేసెడిగానమ్ము ♦ రమ్మటంచు
బిలుచు; నాదారి నామది ♦ వెదకు చుండె
దీపమా? యేడ నున్నది ♦ దీప మేడ ?
దానివెలిగించుమండు నా ♦ శావలంబె!
ఉఱుముచున్నది; జోరని ♦ యోరుగాలి
విసరికొనిపోవు చున్నది ♦ వింటి యందు;
రాత్రియున్నది నల్లని ♦ ఱాతిరీతి;
గడవకుండును గాక నా ♦ కాలమెల్ల
గాఢమైనట్టి యీయంధ ♦ కారమందె.
ప్రేమ యనుదివ్వె నీదుజీ ♦ తముచేత
జాగుచేయక వెల్గించి ♦ బాగుపడుము.
గీతాంజలి.
28
తెగకయున్నవి నలయురుల్ ; ♦ ద్రెంప గడంగ
నెంతయును నొప్పిగలుగు నా ♦హృదయమునకు
నేనుఇ వలచినదంతయు ♦ స్వేచ్చయొకటె;
కానిసిగ్గగుచున్నది ♦ దానిగోర
నాకి దెలియను నీవు ర ♦త్నాంగనివి;
నే నెఱుంగుదు నిన్ను న ♦ న్మిత్రమంచు;
గాని నాగదిలో నిండి ♦ క్రాలుచుండు
వట్టియాడంబరంబుల ♦ బారనైన
హృదయ మొప్పక యున్నది ♦ యించుకైన;
తొడిగె యున్నట్టిపుట్టమ్ము ♦ దుమ్ము వమ్ము.
ఎంతయిష్టమ్ము లేకున్న ♦ నెలమితోడ
విదువలేకుంద దానినే ♦ తొడుగు చుందు;
దప్ప లొప్పులు గల నెన్నొ ♦ చెప్పజాల;
దెలూ గూడని వెన్నియో ♦ గలవు చాల;
నైన నామంచికై నిన్ను ♦ నడుగ వచ్చి
యెంతునో విన్నపం లని ♦ యెద జలింతు
29
నే నిడిననాదునామంబు ♦ లోనివాడు
గీతాంజలి.
గుందుచున్నాడు చింత ని ♦ గ్గొందిలోన;
జుట్టు నీగోడ గట్టగా ♦ జొచ్చినాడ;
బెరిగి యిది నాడునాటికి ♦ వింటినంట
మన్నిజస్థితి తచ్చాయ ♦ మఱుగు వడియె.
గర్వపడుచుందు నీగోడ ♦ గాంచి కాంచి;
కన్న మేదియు దీనిలో ♦ గలుగకుండ
బొందుగా మట్టితో బూత ♦ బూయుచుందు;
నింత మెలకువ బనిచేసి ♦ యంతమందు
మన్నిజస్థితినే నేను ♦ మఱచిపొదు.
30
నాదుసం కేతమునకు నే ♦ మోద మొప్ప
నొంటిగా బైలుదేరితి ♦ నొంటిగానె;
కాని చీకటిలో నాకు ♦ గాన బడక
వెంతనంటెను మెల్లగా ♦ వీడెవండో.
తప్పుకునుతకు నటునిటు ♦ దలగు చుందు;
గాని తప్పించుకొననైతి ♦ వీనినుండి
దుమ్ము రేపును వీడు దం ♦ భమ్ము లాడి;
వానికేకను నాప్రతి ♦ వాక్యమందు
గూర్చుచుండును దాను సం ♦ కోచపడక;
నాధ ! వీ డెవ్వడో కాదు ♦ నాయహమ్ము.
గీతాంజలి.
అతడెంతయు సిగ్గు లే ♦ నట్టివాడు,
అతనితో గూడి నీద్వార ♦ మందు జేర
నాకు సిగ్గగుచుండు న ♦ నాధనాధ !
31
"బద్ధుడా నీకు నెవనిచే ♦ బంధనంబు
గలిగెనో నాకు జెప్పంగ ♦ గలవె?" యనిన
"బ్రభువుచే" నని బద్ధుండు ♦ పలికెనిట్లు ;
"శక్తి సమపదలందు నీ ♦ జగతిలోన
నందఱిని మించగల నని ♦ యాత్మ నెంచి
యధిపునకు జెల్లవలసిన ♦ యర్ధమెల్ల
గూర్చి యుంచితి నాస్వంత ♦ కోశమందు;
బ్రభువునకు సిద్దపఱచిన ♦ పాన్పుమీద
నిద్రపోయితి బన్నుండి ♦ నిలువలేక ;
కానిమేల్కొని మద్ధనా ♦ గారమందె
యిట్లు బద్దుండ నైయుంట ♦ నేను గంటి."
"ఇట్లు తేగనట్టిసంకిలి ♦ నెవడు నేసె
బద్ధుడా! చెప్పవే" యని ప్రశ్న సేయ
నొసగె నాతడుమరల నీ ♦ యుత్తరంబు
"ఎంతయో శ్రధ్దతొడ నీ ♦ శృంఖలంబు
నేనె కావించుకొంటి నే ♦ ఱెవరు గాదు;
గీతాంజలి.
జగము నాగెల్వగూడని ♦ శక్తి కొగ్గు;
నేను నిరుపద్రవస్వేచ్చ ♦ నెగడుచుందు;
నంచు రాత్రింబగళ్లు నే ♦ నగ్నికడను
గష్టపడి కాచి కఠినంబు ♦ గాగ గొట్టి
చేసితిని దీని నెంతయు ♦ సిద్ధముగను;
గొలుకులన్నియుదృఢముగా ♦ గూర్చ బడియె
గాని చిక్కించుకొని నన్నె ♦ కరము నొక్కె."
32
ఈజగతిలోన బ్రేమించు ♦ హితులు నన్ను
బట్టి బంధింతు రెంతయు ♦ భద్రముగను.
స్వేచ్చ న న్నుంచునట్టినీ ♦ ప్రేమ మరయ
నంత కధికంబు వేరు నై ♦ యలరుచుండు.
మఱతు వారిని నే నంచు ♦ వెఱచి నన్ను
నొక్కపుడుగూడ నొంటిగా ♦ నుండనీరు.
ఎన్నిదినములు గడచిన ♦ నేమి చెపుదు
నొక్కమా ఱైన గనపడ ♦ కుందు నీవు.,
ఎలమి నాప్రార్ధనల నిన్ను ♦ బిలువ కున్న
బ్రీతితో నిన్ను హృదయన ♦ బెట్ట కున్న
వేచు నీప్రేమ మెపుడు నా ♦ ప్రేమకొఱకె.
గీతాంజలి.
33
పగలు కొందఱు వచ్చి నా ♦ భవనమునకు
"నిచట నొక చిన్నగది యిచ్చి ♦ తేని మేము
సాయపడి దేవపూజలో ♦ స్వామి దైన
వరప్రసాదంబునందు మా ♦వంతు గొందు"
మంచు నొకమూల సాధువు ♦ లట్టులుండి
రాత్రి చీకటిలోన బ ♦ విత్రమైన
గుడి బ్రవేశించి యల్లరి ♦ గదు నొనర్చి
స్వామిసన్నిధిలోనిప్ర ♦ సాద మెల్ల
పతిమలినఘోరభూరిదు ♦ రాకచేత
నాచికొని రేమి చెప్పుదు ♦ నాచరిత్ర ?
34
"నాదుసర్వస్వమా?" యంచు ♦ నాధ ! నిన్ను;
బిలువగా గల్గినాలోన ♦ మెలగుచుండు
నంశమే సర్వదా నిల్చి ♦ యల్రు గాత!
అన్నిటను నిన్నె పొందుచు ♦ సన్నికడల
నిన్నె చూచుచు నాప్రేమ ♦ నిరత మొసంగి
కొలుచునాలోనియంశమే ♦ నిలుచుగాత!
ప్రభువ ! నిను దాప కెప్పుడు ♦ బ్రకటపఱచి
గీతాంజలి.
పొలుచునాలోనియంశమే ♦ నిలుచు గాత !
భవద్దారేచ్చలో నను ♦ బద్ధు జేసి
జీవితంబున నీకోర్కి ♦ చెల్ల జేసి
నీదుప్రేమానుబంధమ్ము ♦ నెగడ జేయ
వెలుంగు మద్బంధనాంశమే ♦ నిలుచు గాత !
35
ఉన్నతశిరంబు నిర్భయ ♦ యుతమనంబు
నుచితవిద్యాప్రదానమ ♦ హోదయంబు
క్షుద్రకుచితగృహచ్చిద్ర ♦ కుడ్యజాతి
విభజనవిహీనలోకంబు ♦ శుభకరంబు
సత్యగంభీరదేశసం ♦ జనితపూత
వాక్యసముదాయశోభిత ♦ వైభవంబు
పూర్ణతను బొందగా నెంచి ♦ భుజము లెత్తి
వృద్ధి గాంచెడువివిధ ప ♦ రిశ్రమంబు
సారహీనదురాచార ♦ వార మనెడు
నూషరక్షెత్రముల బార ♦ కుండునట్టి
నదమలవివేకపూరవనం ♦ చారణంబు
జ్ఞానయత్నంబు లానాడు ♦ నాటి కలరు
పగిది నీచేత నడువంగ ♦ బ్దు మనంబు
చరుసత్యస్వతంత్రభూ ♦ స్వర్గమరయ;
గీతాంజలి.
జనక ! నాదేశజనులు ద ♦ త్స్వర్గమునకు
మేలుకొందురు గాక ! నీ ♦ మూలకముగ
36
భావమున బాదుకొన్నట్టి ♦ పాపములను
మూలవిచ్చేదముగ గొట్టి ♦ మొదమిడుము.
ప్రభువతంనమ ! యిదియ నా ♦ ప్రార్ధనమ్మ,
లీల సుఖదు:ఖముల నోర్వ నా ♦ జాలునట్లు
కూర్మితో దయసేయుము ♦ గొప్పబలము.
బీదసాదల నెన్నడు వీడనట్టు
లోర్చి గర్వాంధునకు నొగ్గ ♦ కుండునట్లు
కూర్మితో దయసేయుము ♦ గొప్పబలము.
తుచ్చసంసారవిషయాళి ♦ దూలకుండ
మనసు ఘనమార్గమున బెట్టి ♦ మనెడునట్లు
కూర్మితో దయసేయుము ♦ గొప్పజలము.
స్వామి ! సంపూర్ణమైనట్టి ♦ ప్రేమతోడ
బలము నర్పించి నీయిచ్చ ♦ సలుపునట్లు
కూర్మితో దయసేయుము ♦ గొప్పబలము.
37
శక్తి తుద ముట్టె; నాయాత్ర ♦ సాగ దింక
31
గీతాంజలి.
మూయబడె ద్రోవ; సామగ్రి ♦ ముగిసి పోయె;
గొనకు నందేని దల దాచు ♦ కొనగలసె;
నంచు మదిలోన నేను ద ♦ లంచు చుంటి;
గాని నీయిచ్చ కవధి నా ♦ లోన గలదె?
ప్రాంతమటలు నొటిలో ♦ పల నశింప
స్వాంతమందుండి నవగీత ♦ చయము వెడలు.
ప్రాతపధములు దప్పిన ♦భవ్యముగను
గ్రొత్తదేశంబు వింతల ♦ గూడి తోచు.
38
"నేను వలచిన దంతయు ♦ నిన్నె నిన్నె
యనెడుమాటల నాహృద ♦ యంబు నతము
నిండుదమితోడ వల్లించు ♦ చుండు గాత !
విడక రేయుంబవళ్లును ♦ వెంట నంటి
నన్ను బెడత్రోవలను బెట్టు ♦ చున్న యాశ
లెల్ల మిధ్యలె కాని మ ♦ రేమి గావు.
రేయి చీకటిలో దాచు ♦ రీతి యందు
నేనువలచినదంతయు ♦ నిన్నె యనెడు
మ్రోత నిస్మృతమతిలోన ♦ మ్రోగుచుండు.
శాంతమునుజ్ నెంతగొట్టిన ♦ శాంతమందె
గీతాంజలి.
శాంతమును రోయుచందన ♦ ర్షంబులబోలె
దేవ! నీప్రేమ కే నెంత ♦ దిరుగ బడిన
"నేను వలచిన దంతయు ♦ నిన్నె నిన్నె"
యనెడు మాటలె నాలోన ♦ నలరుచుండు.
39
చిత్త మిది గట్టిసారి శు ♦ ష్కించినపుడు
వరదయావృష్ఠితో గూడి ♦ తరలి రమ్ము.
జీవకళ జీవితములోన ♦ జెడినయపుడు
విమలగానామృతం బొల్క ♦ వెడలి రమ్ము.
బాహ్యశబ్ధంబు చెవిలోన ♦ బడకయుండ
నెల్లకడలను దుములంబు ♦ లెచ్చినపుడు
శాంతివిశ్రాంతులను గూడి ♦సౌమ్యమూర్తి !
వడివడిగ నాదుమదిపయి ♦ వ్రాల రమ్ము.
తుచ్చహృదయమ్ము దైన్యంబు ♦ తోడ నొక్క
మూల దలవంచి కూర్చుండు ♦ కాలమందు
దేవదేవేంద్ర ! తలుపులు ♦ దెఱచివైచి
రమ్ము రాజ్యూభిషిక్తస ♦ మ్రాట్టుభంగి,
మాయతో నాన మదికన్ను ♦ మూయునపుడు
నిర్మలాతులభూరిని ♦ ర్నిద్రతేజ!
మెఱుము లుఱుములతో రమ్ము ♦ మేఘమట్లు.
గీతాంజలి.
40
స్వామి? శుష్కించినట్టి నా ♦ స్వాంతమందు
నెంతయోకాలము గతించె ♦ సృష్టిలేక.
యంబరం బంబరము లేని ♦ యట్టు లుండి
యతిభాయానహ మైనయా ♦ కృతిని దాల్చె;
నంబుదంకుమీదివలిపొర ♦ యైన లేదు.
శాంతవృష్టికి నైననూ ♦ చనయె లేదు.
శిష్టమోహన ! నీకు న ♦ భీష్టమేని
మృత్యుభీకరచండప్ర ♦ వృష్టి బంప
మెఱపుదెబ్బలచేతను ♦ మింటి నెల్ల
దత్తరిలునట్లు ఛేయుము ♦ తక్షణంబు.
దారుణనిరాశతోడిమ ♦ త్స్వాంతమందు
దిన్నగా జేరి కాల్చునీ ♦ దీక్ష్ణమైన
యుష్ణము మరల్చు మోనాధ ! యోర్వలేను.
కోపమును దండ్రి! మదిలోన ♦ గొన్ననాటి
కంట దడిగొన్న తల్లివోల్ ♦ గ్రాలుచుండు
త్వర్ధయాభ్రము బైనుండి ♦ వ్రాలనిమ్ము.
41
ఏడనిల్చితి ? వోప్రియ! ♦ నీడణాగి;
గీతాంజలి.
వారివెన్కను గన్నుల ♦ బడకయుండ
దుమ్ం గ్రమ్మునత్రోవలో ♦ ద్రోసికొనుచు
జనుచున్నారు దాటినిన్ ♦ సరకు గొనక;
పూజసామగ్రి ముందట ♦ బొందుపఱచి
వేచి బడలితి నెంతయో ♦ వేళనుండి;
వచ్చిపొయెడువారు పు ♦ ష్పములయందు
నొక్కొటొక్కటె కొనిపోవు ♦ చుండి రిదితో!
బుట్ట నట్టిది గానవచ్చె ♦ బూలు ముగిసి;
కడచె బూర్వాపరాహ్ణముల్; ♦ పొడమె నంజ
నిద్ర కనులకు రా జొచ్చె ♦ నీడ నుంట;
గృహములకు నేగువార లీ ♦ క్షించి నన్ను
జేరి నవ్వుచు ముంచిరి ♦ సిగ్గులోన.
బిచ్చ మెత్తెడుకన్నియ ♦ విధం దోప
గొంగు మోమున గూరిచి ♦ కూరుచుంటి;
"నేమిగొరెదజ్?" నని నన్ను ♦ నెవ రడిగిన
గన్నులన్ వాల్చి క్రిందికి ♦ మిన్న కుంటె;
నీకొఱకు వేచి యున్నాను ♦ నే నటంచు
వచ్చుటకు మాట నీవు నా ♦ కిచ్చి తంచు
జేరి యడిగినవారితో ♦ జెప్ప నగునె?
తుచ్చ మగుదీని గాన్కగా ♦ దెచ్చితి నని
యెట్లు తెల్పుదు నాకు సి ♦ గ్గేని గాదె?
గీతాంజలి.
పొంగుదును దీనికయి యంత ♦ రంగమందె
గడ్డిపై గూరుచుండి యా ♦ కసము జూచి
నీవు దేవ ! తటాలున ♦ నింగినుండి
భవ్యతరముగ దెగెడువై ♦ భవము గూర్చి
కలవరించుచు నుంటి ని ♦ క్కరణి నేను.
ఒక్కమారు తళుక్కని ♦ లెక్కలేని
దీపకొటులు వెల్గె దే ♦ దీప్యముగను.
నీరధన్వర్ణ కేతన ♦ నిచయ మెల్ల
నిగనిగల నీని పటపట ♦ నింగి నాడె.
దేవ! నను దుమ్ములోనుండి ♦ లేవ నెత్తి
వేసనిని గాలి దూలుతీ ♦ వియనితాన
గర్వలజ్ఞాభరంబుల ♦ గడువడంకు
చింపిగుడ్డల నిబ్బీద ♦ చిన్నదాని
బ్రీతి నీప్రక్క గూర్చుండ ♦ బెట్టుకొనగ
నీవు పీఠంబు డిగ్గి వేం ♦ చేయజూడ
నిరుగడల దారిపొడుగున ♦ నెల్లజనులు
నివ్వెఱను నోరు దెఱచుచు ♦నిల్వ బడిరి.
కాని యెంతయొకాలంబు ♦ గడచి పోయె;
వింతవఱకును వేచిన ♦ యీ చెవులకు
నీరధరధాంగనినదంబు ♦ చేరి రాదు.
కనుల మిఱుమిట్లు ♦ గొలిపెడి ♦ కాంతితొడి
గీతాంజలి.
వైభవమ్ములు కలకల ♦ స్వనము లొప్ప
నెన్నిమొయుత్సవము లిట్టు ♦ లేగుచుండ
వీనివెనుకను నీడలో ♦ మౌనముగను
నిలిచి యుండెడువాడవు ♦ నీవె కావె?
వ్యర్ధ మగునానతో వేచి ♦ నంత గుంది
యిట్లు కృశియింపవలసిన ♦ దేనె కాదె?
42
నీవు నీవును మాత్రమే ♦ యెక్కి పడవ
యాత్ర వెడలంగ వలయు; న ♦ య్యాత్రయందు
దేశ మేనియ్హు మఱియును ♦ ద్దేశమేని
నుండ దనియును జగతిలో ♦ నొక్కనికిని
దెలియ గూడనియట్టి యా ♦ దేశమనియు
నేకునను నొక్క గుసగుస ♦ వినగ వచ్చె.
సారమేలెని యమ్మహా ♦ నార్ధియందు
నాధ ! వడిలేక వినెడునీ ♦ నవ్వుచేత
వివిధమధురస్వరములచే ♦ వింతగాను
శబ్ధబంధములను వీడి ♦ సరళముగను
దరగ లట్టులు మద్గీత ♦ తతులు పొంగు,
తరుణ మింకను రాలెదె ♦ తరలుటకును?
నలుపాలసిన కార్యముల్ ♦ గలవె యింక ?
గీతాంజలి.
అదిగొ ! తీరంబుపై నంజ ♦ యావహించె;
గనువెలుతు రుండగనె యా ♦ కడలిపులుగు
లెలము దమతముగూడుల ♦ కెగసి వచ్చె.
ఎపుడు విత్తురు గొలుసుల? ♦ నెపుడు పడవ
సంజయందలి కడపటి ♦ చాయ వోలె
గానరాకుండ రాత్రిలొ ♦ గలసి పొవు?
నెవడు చెప్పంగ గలడిది ♦ యెవని కెఱుక?
43
స్వామి! నే నీకు సంసిద్ధ ♦ పడనినాడు
పిలువ బడకుండ నాకును ♦ దెలియకుండ
నొక్క్సామాన్యుకరణి నా ♦ యుల్లమందు
నెమ్మదిగ జొచ్చి నాజీవి ♦ తమ్ము లోని
స్థిరముగా మది నిల్వని ♦ చినిచిన్ని
యెన్నియోయంశములమీద ♦ నెశ ! నీదు,
"నిత్తే" మన్ ముద్ర జక్కగా ♦ నొత్తినావు.
లీల దీపంబు నేను వె ♦ ల్గింప నేడు
కాంతిపడి వానిమీద నీ ♦ సంతకంబు
స్పష్టముగ దోచె ననియెల్ల ♦ బాల్యమందు
గాంచి మఱచినసుఖముదు:ఖ ♦ గణముతోడ
జేరి దుమ్మున నటునిటు ♦ జెదరియుండె
గీతాంజలి.
శైశవంబున దుమ్ములో ♦ నలిపినట్టి
క్రీడలనుగూడ నేవతో ♦ జూడ నీవు.
తార లీనెడునిప్ప్రతి ♦ ధ్వనులు గూడ
నాటకగది నాడు నేవిన్న ♦ యడుగుపడులె.
44
విడువకుండగ వెలుతురు ♦ వెంట నంటి
తఱుము నీడను దేసంగి ♦ దారి బట్టి
వచ్చు చుండెడువర్షమున్ ♦ వాంచతోడ
వీధివెంబడి గూర్చుండి ♦ వేచి యిట్లు
గాంచు టెంతయు మోదమ్ము ♦ నించు మదికి.
కాంచి యెఱుగనియంతరి ♦ క్షములనుండి
దూత లరుదెంచి శుభవార్త ♦ తోడ నాకు
స్వాగత మొసంగి తమదారి ♦ జనిరి వేగ.
అంతరంగము లోలోన ♦ నలర దొడగె.
మధుర మగునూర్పుతో వీంచె ♦ మారుతంబు
ప్రొద్దు వొడిచినదాదిగా ♦ బ్రొద్దు గ్రుంకు
దనుక గూర్చుందు వాకిట ♦ దలగ కుండ;
నన్ను దున్నట్లుగా వచ్చు ♦ నెన్నడేని
శుభసమయ మెను దప్పక ♦ చూతు నంచు
నెమ్మది నెఱింగి యున్నాను ♦ నిశ్చయముగ.
గీతాంజలి.
ఇంతలోపల నిచట నే ♦ కాంతమందు
బరమసంతొషమున బాట ♦ బాడుచుందు.
గాలియునుగూడా నాశాను ♦ గంధ మంది
పొలయుచున్నది యెంతయు ♦ ముదము నింఫి.
45
ఆలకించి తె నడిలేని ♦ యతనినడక?
వచ్చు వచ్చును సతతంబు ♦ వచ్చుచుండు
బగలు పగలును రే రేయి ♦ యుగము యుగము
నిమిషనిమిషము నాతడు ♦ నిలుపకుండ
వచ్చు వచ్చును సతతంబు ♦ వచ్చుచుండు.
వివిధరీతుల నామనో ♦ వృత్తులందు
బాట లెన్నియె నానాట ♦ బాడి యుంటి,
వానిపదజాల మంతయు♦ వ్యక్తపఱచు
వచ్చు వచ్చును సతతంబు ♦ వచ్చు నంచు.
చారుపరిమళముల వెద ♦ జల్లి చల్లి
నఱలు చైత్రంబులో నన ♦ పధము వట్టి
వచ్చు వచ్చును సతతంబు ♦ వచ్చుచుండు
ధాత్రి దమి ముంచునవ్యర్ష ♦ రాత్రులందు
నఱుము మేఘరధం బెక్కి ♦ తఱలివచ్చు
వచ్చు వచ్చును సతతంబు ♦ వచ్చుచుండు.
గీతాంజలి.
చింత జిక్కినచిత్తమున్ ♦ జేరి యొ
తద్దియను శాంతి నిడునవి ♦ తత్సదములె.
పైడిజిగివంటి సంతొష ♦ భావమునకు
దశతఓళల గూర్చునవి కూడ ♦ దత్సదములె.
46
ఎంతకాలంబునుండి న ♦ న్నెలమి జేర
నెడ తెగక వచ్చుచున్నావొ ♦ యెఱుగ నేను;
రవికి జుక్కులకెనిని ♦ రంతరంబు
నిన్ను నానుండి దాపగా ♦ నెన్నదేని
శక్తి గలుగంగజాలునే ♦ స్వామి! చెపుమ.
చూపు ఱేపును నెన్నియో ♦ మార్లు నాకు
వినబడియె నీదుకాల్సడి ♦ నినగబడియె;
వచ్చి నీదూత నామది ♦ జొచ్చి నన్ను
గోప్యముగ బిల్చి పోయెను ♦ గూర్మితోడ.
ఏమొకోకాని నేడు నా ♦ కెపుడు లేని
యతిశయం బైనయుత్సాహ ♦ మంకురించె;
మించి హర్షంబు మదిని గ ♦ లంచి పాఱె;
బని ముగించెడుతఱి వచ్చె ♦ ననగ దోచె.
నన్నిధిని దెల్పుపరిమళ ♦ సారలవము
ఘ్రాణపర్వముగా సోకె ♦ గాలి గలసి.
గీతాంజలి.
47
అతనికై వేచి యుంటి ని ♦ రర్ధకముగ;
రాత్రి కొనముట్టవచ్చెను ♦ రాడు రాడు;
బడలి నిద్రించినపుడు నా ♦ బసకు నతడు
వచ్చునొ హటాత్తుగాను బ్ర ♦ భాతవేళ
నంచు నాచిత్త మందు భ ♦ యంబు వొడమె.
దారి తెఱవుడు; తెఱువుడు ♦ తలుపు లెల్ల;
నతని నాటంకపఱువకు ♦ డాప్తులార!
అతనికాల్సడి నను లేవ ♦ దయ్యెనేని
లేవ యత్నింపకుడు మీరు ♦ లేపకుండు.
కలకలంకుసేయుపక్షుల ♦ వలన గాని
సుప్రభాతోత్సవంబున ♦ జూఱలాడు
గాలిచే గాని మేల్కొన ♦ గాదు నాకు.
నాధు డొకవేళ నున్నదు ♦ న్నట్లు వచ్చి
యాలయము జేరెనేనియు ♦ హాయిగాను
నిద్ర పోనిండు; పోనిండు ♦ నిద్ర నన్ను.
అతడు ముట్టిన జాలు నే ♦ నంతరింతు
ననెడువెలలెనినిద్ర నా ♦ హాయినిద్ర!
నిదుర చీకటిలోనుండి ♦ పొదలి వచ్చు
స్వప్నగతి నిల్వ నతడు నా ♦ సమ్ముఖమున
గీతాంజలి.
నతనిచిఱునవ్వుకాంతిచే ♦ నట్టె నిచ్చు
మన్నిమీలితనేత్రాల ♦ కున్నెసాటి?
కాంతు లన్నిటిలో దొలి ♦ కాంతివలెను
రూపులన్నింటిలో దొలి ♦ రూపునవలెను
నతడు దృష్టికిగోచర ♦ మగునుగాత!
తెలివి నొందిననాయాత్మ ♦ తొలిసుకంబు
నతనికడకంటిచూపుచే ♦ నందుగాత !
కాంచి నను నేను నాతని ♦ గాంతుగాత!
48
శాంతముగనున్నప్రాభాత ♦ సమయవార్ధి
చారురుతములచేత సం ♦ చలన మొందే.
త్రోవకడ బాలు వికసించి ♦ తొంగలించె;
స్వర్ణసంపద మేఘాల ♦ సందులందు
సిరుల జల్లుచు విరివిగా ♦ జెదరి యుండె.
దేని లక్ష్యంబుసేయక ♦ ధీరులట్లు
తొరతొరగ బొవుచుంటిమి ♦ త్రోవబట్టి
పాటలు విలాపముగ మేము ♦ పాడలేదు;
ఆటలనుగూడ నెవ్వియు ♦ నాడలేదు;
బేరములకయి గ్రామముల్ ♦ చేరలేదు;
నోటిలోనుండి యొకటైన ♦ మాట లేదు;
గీతాంజలి.
ఎవ్వ డొకసారి యైనను ♦ నవ్వలేదు;
నేల జూచుచు నెక్కడ ♦ నిలువలేదు.
వేళ గడచినకొలదిని ♦ వేగ మెచ్చ
నడుచుచుంటిమి మార్గంభు ♦ గడచుచుండె;
గగనమణి నింగినడుమను ♦ గ్రాలజొచ్చె;
బావురమ్ములు నీడలో ♦ పలను మూల్గె.
మట్టమధ్యాహ్నమందలి ♦ మండుగాలి
నెడుటాకులు సండిగొని ♦ నృత్యమాడె.
మఱ్ఱిక్రీనీడ గొల్లడు ♦ గుఱ్ఱవెట్టి
కలవరించుచు నిద్రించె ♦ గాళ్లు చాపి;
నీటియొడ్డున గొర్చుండి ♦ నేనుగూడ
బడలియుండినయంగనముల్ ♦ పచ్చగడ్ది
మీద జాపితి గొంచెము ♦ సేదదీర;
దుచ్చముగ జూచి నవ్విరి ♦ తోడివారు;
తరలిపోయిరి యెత్తిన ♦ తలలతోడ;
దిరిగి చూదక నిలువక ♦ తెన్నువట్టి
కొనకు దూరాన నీలంపు ♦ మసకలోన
గలసిపొయిరి కనులకు ♦ గానరాక;
ఎన్నియె బయళ్ల, గుట్టల ♦ నెక్కిదాటి
చనుచుండిరి దూరదే ♦ శముల గడచి.
అంతమొఱుగనిమార్గమ్ము ♦ నంది చన్న
గీతాంజలి.
ధీరవరులార! మాన్యులు ♦ మీరెసుండు.
వెక్కిరింతలు చీవాట్లు ♦ పెక్కుమార్లు
లేపయత్నింప లక్ష్యంబు ♦ లేకయుంటి.
హర్షగర్భితగాఢదై ♦ న్యంబునందు
మందమోదాంకురచ్చాయ ♦ నెంచుచుంటి.
కొనల రవికాంతి ప్రసరించు ♦ క్రొత్తతమము
లొనివిశ్రాంతి నాహృద ♦ యాన బర్వె;
యాత్రవిషయంబె మఱచితి ♦ నాత్మలోన;
నీడజోలినమాయలో ♦ నెగడుచుండు
వింతలకు గానములకు నా ♦ స్వాంత మెల్ల
బెట్టివైచితి నూరక ♦ పెనగకుండ.
కట్టకడపట మేల్కాంచి ♦ కనులు దెఱవ
నీవు నను జేరి యిట్లు నా ♦ నిద్ర నెల్ల
స్మేరపూరంబుచే ముంచు ♦ చెలువు గంటి.
దీర్ఘమును దుర్గంబు నీ ♦ దివ్యపధము;
నిన్ను బొందంగ సాధ్యమై ♦ యున్నెయంచు
నెంత వెఱచి నేనుబ్రా ♦ ణేశ మదిని!
49
నీదుసింహాస్నము డిగ్గి ♦ నెమ్మితొడ
4
గీతాంజలి.
నాకుటీరమునాకిట ♦ నాధ ! నీవు
వచ్చి నిలిచితి వేమన ♦ వచ్చు బ్రేమ!
చేరి యొకమూల గానంబు ♦ సేయుచుంటి;
నొంటిగా నేను బరులకు ♦ గంటబడక
యీమధురగీతి చెవిసొక ♦ నెలమితోడ
నాకుటీరమువాకిట ♦ నాధ ! నీవు
వచ్చి నిలిచితి వేమన ♦ వచ్చు బ్రేమ!
గానమున జాణలెందఱో ♦ గలదు; నీదు
భవనమున బాట లెప్పుడు ♦బాడుచుంద్రు.
అఱిగి యెఱుగక పాడిన ♦ సరళగీతి
యెట్లు నీప్రీతిపాత్రమై ♦ యెసగె దేవ?
చేతమున జాలినిడుచున్న ♦ గీత మొకటి
జగతిలోనిమహాగాన ♦ సమితి గలయ,
సుమము నొక్కటి పారితో ♦ షముగ గొంచు
నాకుటీరములోనికి ♦ నాధ ! నీవు
వచ్చి నిలిచితి వేమన ♦ వచ్చు బ్రేమ!
50
ఇంట నింటను బిచ్చంబు ♦ నెత్తుటకును
గ్రామమున బోవుచుండ మా ♦ ర్గంబు వట్టి
పరమవైభవదీప్తసు ♦ స్వప్న మట్లు
గీతాంజలి.
కానబడె దూరమున నీదు ♦ కనకరధము.
అహహ ! ఱేఱే డెవండని ♦ యబ్రపడితి
నితిశయింపగ జొచ్చెనా ♦ యాశ లెల్ల;
వదలె నాదుర్దినము లని ♦ మదికి దొచె;
సిరులు వెదజల్లబడును బో ♦ క్షితి నటంచు
బిచ్చమునకయి దూరాన ♦ వేచియుంటి;
వడిగ రధము నాకడ ♦ వచ్చి నిలిచె,
దృష్టి నామీద బఱపుచు ♦ దేరు డిగ్గి
నవ్వుచును వచ్చితివి నీవు ♦ నన్ను జేర;
భాగ్యము ఫలించె ననుకొంటి ♦ బ్రభువతంస ?
యింతలో జూపి కుడిచెయ్యి ♦ యేమి నాకు
నియ్యగల వని యడిగితి ♦ నేమి చెపుదు?
బిచ్చగానికి జేజూపి ♦ బిచ్చ మడుగు
నిట్టి నెప్రభుపరిహాస ♦ మెన్న దరమె?
చిత్తము చలించె నేనేమి ♦ చెప్ప నగునొ
నాకే తెలియక యుండెను ♦ నాధ ! యపుడు.
నన్నధాన్యంపుగింజ నా ♦ సంచినుండి
తీసి యిచితి నీకు నో ♦ దేవదేవ!
కాని యామాపు సంచిలో ♦ గ్రాలుచుండు
ధాన్యమును గుప్పవోసిన ♦ దానిలోన
4
గీతాంజలి.
నగపడియె మిన్కులీనుచు ♦ నద్భుతముగ;
బరమపూరుష ! యొక చిన్న ♦ పైడిగింజ,
అంత నాదెల్ల నీకిచ్చు ♦ నట్టిబుద్ది
కటకటా ! నాడు నాకేల ♦ కలుగదయ్యె
నంచు విలపించితిని జాల ♦ నాత్మలోన.
51
రాత్రి యరుదెంచె నెల్లడ ♦ గ్రమ్మె దమము;
పనులు ముగిసెను రాత్రి రా ♦ వలయునారు;
వచ్చి రందఱు గడపటి ♦ వాడు వచ్చె;
నూరితలుపుల మూసిరి ♦ యుచితరీతి;
బ్రభువు రానున్నవా డని ♦ పలికె నొకడు.
అందులకు నవ్వి యిట్లు కా ♦ దంటి మేము.
తలుపు దట్టినయట్లు శ ♦ బ్ధంబు గలిగె.
గాలి యని చెప్పి యచటిదీ ♦ పాల నార్పి
కూర్కుకై పండి యుండగా ♦ గొంతవడికి
నదిగొ! వినబడె దూతనప ♦ ల్కనియె నొకడు.
అందులకు నవ్వి యది వాయు ♦ వంటి మేము.
నట్టనడు రేయి నొకమహా ♦ నాద మొద్వె;
గలవరించుచునిద్రలో ♦ పలబరుంట
దూరమున గల్గునఱుముగా ♦ దోచె మాకు;
గీరాంజలి.
నుర్వి వణ కెను గుడ్యమ్ము ♦ లూగియాడె;
దద్ధయును గల్గె భంగమ్ము ♦ నిద్దురకును.
అదిగో ! రధచక్రనినదమం ♦ చనియె నొకడు.
గొనిగితిమి యఱుమం చని ♦ కూర్కి యుండ
రాత్రి యుండగ నంధకా ♦ రమ్ము నందె
భూరిభేరీవమ్ములు ♦ బొరుకొనియె.
లేదు జాలమ్ము లెండను ♦ నద మడరె.
ఱొమ్ములను బెట్టుకొని మాక ♦ రమ్ము లపుడు
వడవడ నడంకుచుంటిమి ♦ భయముచేత.
అదిగొ ! ఱేనిధ్వజం బని ♦ యనియె నొకడు
అంత మునిగాళ్ల నిలబడి ♦ యందఱమును
నఱచితిమి యాలసింప గా ♦ దనుచు దమిని.
రాజు వేంచేసె బూలహా ♦ రంబు లేడ?
విభుడు గూర్చుండుటకు సింహ ♦ పీఠ మేడ?
భవ్యతరముగ వెల్గుదీ ♦ పంబు లేడ?
బ్రత్కు లజ్జాభరం బయ్యె; ♦ బ్రత్క నేల ?
నితతభవనంభు లే దలం ♦ కృతులు లేవు.
అనుచు మేమున్న గనుగొని ♦ యనియె నొకడు
"అఱచి ఫలమేమి స్వాగత ♦ మతని కిమ్ము.
వట్టిచేతులతొ మఱి ♦ వట్టివైన
గదుల కాతని గొనిపొమ్ము ♦ కదలి రమ్ము."
4
గీతాంజలి.
తెఱవబడుగాక తలుపులు; ♦ దివ్యరవము
పొడమ శంఖాళి యొత్తంగ ♦ బడునుగాక !
అంధకారమాంబు భ ♦ యంకరంబు
నైనమనయింటి కరుదెంచె ♦ నధిపు డిపుడు
నట్టనడు రేయిల్ మనయెడ ♦ నెట్టిదయొ;
మేఘముల్ గడునుఱిమెను ♦ మింట గ్రమ్మి;
తమము మెఱపులచేతను ♦ దత్తరిల్లె;
దెమ్ము నీచింపిచాప నీ ♦ దేవునకును;
ముందు ముంగిట బఱువుము ♦ పొందికగను;
గాలరాత్రికి నాధుడై ♦ గ్రాలుఱేడు
చండవర్షంబులో జెప్ప ♦ కుండ వచ్చె.
52
నీదుగొజ్జంగిపూదండ ♦ నేను గోర
దలచితిని గాని ధైర్యంబు ♦ గలుగ దయ్యె.
స్వామి! వేకువ వీడునీ ♦ పాన్పుమీద
రాలినవి గొన వేచితి ♦ జాల దమిని.
అర్ధిమైనడి వేడ్కతో ♦నరయు చుంటి
రేపకడ నొక రెండుపూ ♦ ఱేకులకును
అహహ ! నేనేమి గనుగొంటి ♦ నరసి యరసి
నాకు నీవిడ్డప్రేమచి ♦ హ్నం బదెద్ది ?
గీతాంజలి.
దివ్యసుమములొ? పరిమళ ♦ ద్రవ్యతతులొ?
కాక పన్నీరుబుడ్డియా? ♦ కాదు కాదు.
జ్వాలవలె నెల్గి పిడుగువొల్ ♦ బరువుగల్గి
వరలుబలమైననీకర ♦ వాలు దేవ!
బాలరవికిరణాళి ప్ర ♦ బాతవేళ
వచ్చినీసెజ్జ బర్వుగ ♦ వాక్షమునను.
వనిత! నీవేమి గంటివే ♦ యనుచు నన్ను
వేకువను బక్షి గూయుచు ♦ వేడ్క నడుగు.
దివ్యసుమములొ? పరిమళ ♦ ద్రవ్యతతులొ?
కాక పన్నీరుబుడ్డియా? ♦ కాదుకాదు.
నీకరము పట్టు ఖడ్గంబు ♦ భీకరంబు.
ఎట్టివర మిది నాకు బ్ర్రా ♦ ణేశయంచు
వింతతో గూరుచుండి యో ♦ చింతు నెపుడు.
ఎచట దాపంగవలయునో ♦ యెఱుగ రాదు.
అబల నేగాన దాల్పంగ ♦ నగును సిగ్గు.
అక్కునను జేర్ప గాదు గా ♦ యంబు పడును.
అయిన నీవు ప్రసారించి ♦ నట్టిదీని
దు:ఖకరమైన భరమైన ♦ దొఱగకుందు.
హృదయసీమనె ధరియించి ♦ యెనగుచుందు.
ఇది మొదలు లేదు భయము నా ♦ కీజగాన
నాదుపోకాలముల నెల్ల ♦ నాధ ! జయము
5
గీతాంజలి.
నీకె కల్గును బో యింక ♦ నిక్కముగను.
మకుటముగ నిత్తు బ్రాణంబు; ♦ మరణమునకు
నతనిసాయంబు నీవు నా ♦ కంపియుంట.
బంధనమ్ముల నెల్లను ♦ బట్టి నఱుక
భవదతులఖడ్గ మున్నది ♦ భయము లేదు.
సేయ నిక దుచ్చమైనకై ♦ సేత లెవియు
వేచి మూలల వలవించు ♦ విధముగాని
వలపు సిగ్గులు గాని నా ♦ వలన నింక
గలుగజాలవు ప్రాణేశ ♦ కలుగలేవు
యోగ్యభూషణముగ ఖడ్గ ♦ మొసగినావు
బ్నొమ్మసొమ్ముల నెనింక ♦ బూన బూన
53
పలు తెఱంగులరంగుల ♦ బదిఢవిల్లు
రత్నములచేత నక్షత్ర ♦ రాజ చేత
ఖచిత మైనట్టినీదుకం ♦ కణము చూడ
నెంతయు మనోహరంబయి ♦ యెసగు; గాని
సంజకొపమ్మువోలు కెం ♦జాయలోన
జక్కవిచ్చిన గరుడుని ♦ ఱెక్కలట్లు
కాంతివంపుననెల్గు నీ ♦ కత్తి చూడ
నంతకంటెన్ నందమై ♦ యలరుదేవ !
గీతాంజలి.
మిత్తికడపటిదెబ్బచే ♦ హత్తి నట్టి
బాధ దుది దత్తరిల్లెడు ♦ ప్రాణమట్లు
సంచలించుచు నుండునీ ♦ వించుకత్తి
చండకాంతిని మఱసి యు ♦ ద్దండమోహ
మంతయును భస్మ మొనరించు ♦ సతులశుభ్ర
తేజమును బ్రోలి క్రాలునీ ♦ తేజువాలు.
ఉడుమణులచేత ఖచితమై ♦ యెప్పనీదు
కంకణము సుందరం బయి ♦ కడు జెలంగు;
గాని చూడంగ దలపంగ ♦ గానియట్టి
యతులసౌందర్యమహిమచే ♦ నలరుగాదె.
నరలునీచేత తరవారి ♦ వజ్రధాది!
54
అడుగ లే దేమియును నిన్ను ♦ నడుగ లేదు.
చెవిని బడ నీకు నాపేరు ♦ జెప్ప లేదు.
నీ వరుగుచుండ నూరక ♦ నిలిచి యుంటి;
గ్రాలు చుండెడువృక్షంపు ♦ వాలునీడ
నొంటిగా నుంటి నే నూతి ♦ యొడ్డునందు
నీరు నల్లనికడవల ♦ నిండ నింపి
కొంచు బోయిరి యిండ్లకు ♦ మించుబోండ్లు
అమ్మ ప్రొద్దెక్కె బోదము ♦ ర మ్మటంచు
55
గీతాంజలి.
బిలిచినం బోక యేమేమొ ♦ తలపులందు
మునిగి తోచక నే బ్రొద్దు ♦ బుచ్చు చుంటి
నాకు నీవచ్చునడి చెవి ♦ సొక లేదు.
నను గనెడుచూపె నీవిన్న ♦ దనము జెప్పె.
"దప్పి గొంటిని బాంధుడ ! ♦ దప్పి గొంటి."
ననెడునీకంఠమే తెల్ప ♦ నలసి యుంట;
గాన గలవరమును మాని ♦ కడవ వంచి
నీరుదోయిట బోసితి ♦ నెరములను;
గాలిచే మీద నాకులు ♦ గలగలమనె;
గనుల బడకుండ గూసె బి ♦ కంబు నీడ.
దారికొనవంపులోనుండి ♦ తరలి వచ్చి
పొగడపూవుసువాసనల్ ♦బుగులుకొనియె.
అడిగితిని పేరు గావున ♦ బొదమి లజ్జ
మౌనమును దాల్చి నిల్సితి ♦ మాట లుడిగి
ఇంతకును నేను జేసిన ♦ దేమి గలదు
నీవు నన్మదిలోపల ♦ నిల్చుటకును?
నీకు దహంబు దీర్పంగా ♦ నీర మీయ
గాంచుటయుఎ హర్షమున నన్ను♦ ముంచుచుండు.
స్థిరముగా మన్మనంబున ♦ జేరి నిలిచి
తెల్లగా దెల్లవా!ఱెను; ♦ మెల్లమెల్ల
బక్షిజాలమ్ము లటనట ♦ బాడ జొచ్చె.
గీతాంజలి.
నింబవృక్షంబుపై బత్త్ర ♦ నిచయములును
గదలి గాలికి జప్పుడు ♦ గలుగ జేసె;
జింత సేయుచు గూర్చుంటే ♦ జిత్తమునను.
55
మాంద్య మింకను విడదు నీ ♦ మానసమును;
నిద్ర యింకను విడదు నీ ♦ నేత్రములను;
బుష్పరాజము ఠీవితొ ♦ ముండ్లనడుమ
నెంతయును గ్రాలె ననుటను ♦ నీవు వినవె?
మేల్కొనుము జాగు సేయక ♦ మేలు కొనుము.
ప్రొద్దు వ్యర్ధంబుగా బుచ్చ ♦ బోకు వినుము.
మత్సఖుం డీశిలామయ ♦ మార్గమునకు
నంతమం దుండుకేవలై ♦ కాంతసీమ
నొంటిగా దాను గూర్చుండి ♦ యున్నవాడు.
మోసపుచ్చకు పుచ్చకు ♦ మోసమతని.
మేల్కొనుము జాగు సేయక ♦ మేలుకొనుము.
మండు మధ్యాహ్మమందలి ♦ యెడవడికి
బెదరి దివి గుండె లదరిన ♦ నదరు గాక;
తప్తసికతంబు దాహన ♦ స్త్రంబు దాను
వింతగా దాల్చ విప్పిన ♦ విప్పు గాక;
హృదయగంభీరతలమున ♦ ముదము లేదె?
55
గీతాంజలి.
మెట్టినపు డెల్ల ద్రోవ యన్ ♦ మేలివీణె
భవ్యరవముల నీనదే ♦ బాధపేర?
56
మిడి నాలోన నీహర్ష ♦ ముండు నిట్లు.
ఇత్తెఱంగున నను జేర ♦ వచ్చు వీవు.
ఏనె లేకున్న నీప్రేమ ♦ మెచట నుండు?
దివిభుల నెల్ల నేలెడు ♦ దేవదేవ !
చెన్నుమీఱుచు నుందునీ ♦ సిరుల కెల్ల
గైకొనితి నీవు నన్ను భా ♦ గస్థు గాగ.
నీమహానంద మేవేళ ♦ నృత్యమాడు
నదనముగ నుండు గాదె నా ♦ హృదయసీమ
భవదుదారేచ్చ రూపంబు ♦ బదయుచుడు;
సతతమును దేవ ! నాదుజీ ♦ విత్రమునందు.
నన్ను మోహింపజేయగా ♦ నాధనాధ !
భవ్యరూపంబు నీ విట్లు ♦ పడసినావు.
దీనికై నీదుప్రేమంబు ♦ లీన మౌను
బేర్మితో నిన్ను బ్రేమించు ♦ ప్రేమలోన;
గడకు రెం డిట్లు పూర్తిగ ♦ గలసి పొవ
నందు గానంగ వత్తు నా ♦ నందముగను.
గీతాంజలి.
57
తేజమా ! నాదుతేజమా ! ♦ దీప్తిచేత
జగములను నింపుతేజమా ♦ స్వాంతమందు
శాంతమును గూర్చుతేజమా ! ♦ చక్షువులను
ముద్దుగొనుతేజమా ! నీకు ♦ నుద్ది యెద్ది?
ప్రేమమా ! నాదుజీవన ♦ సీమనడుమ
నిరతమును దేజ మెంతయు ♦ నృత్యమాడు.
ప్రేమమా ! ప్రేమతంతుల ♦ బ్రేమతోడ
దేజ మొకయింత దాగిన ♦ దేటముగను
నింగి నిచ్చును గాలి చె ♦ లంగి వీచు;
హర్షపూరము భూమిపై ♦ నట్టె పాఱు;
నెలమితోడ సీతాకోక ♦ చిలుక లెపుడు
తేజ మనునర్ధిమీదనె ♦ తెరలువిప్పు;
జెలగుతేజోబ్ది వీచికా ♦ శీర్షములనె
వలసి కల్వలు మల్లెలు ♦ నిచ్చుచుండు.
స్వర్ణమును మేఘములమీద ♦ బార జల్లి
రత్నరాజిని వెదజల్లు ♦ రాజుగూడ;
దేజమే సుమ్ము ప్రేమమా! ♦ తేజె సుమ్ము
పర్వు బైబయి పర్వంబు ♦ పత్రములను
హర్ష మంతట బ్రాకును ♦ హద్దుమీఱి
57
గీతాంజలి.
నాక నది ముంప దీర మా ♦ సందరసము
వెల్లువగ బాఱి జగముల ♦ నెల్ల నిండె
58
ధరను మితిమీఱుగడ్దిగా ♦ జఱపుచుండు,
చావుబ్రదుకుల గనలనీ ♦ జగతిమీద
నంచితంబుగ నృత్య మా ♦ డించుచుండు,
గాలివానను బ్రాణుల ♦ గదిసి లేసి
వీకమై వింతగా నవ్వి ♦ వీచుచుండు
జాఱ గన్నీరు మిన్నక ♦ కూరుచుండు,
దుమ్ములో నున్నదెల్లను ♦ దులిపివైచి
యించుకయు నెమియైనను ♦ నెఱుగకుండు
వివిధహర్షప్రవృత్తులు ♦ వేడ్క మీఱ
గలసి పోవుత నాయంత్య ♦ గానమందు.
59
పత్త్రముల నృత్యమాడెడు ♦ పైడికాంతి
నింగి మెల్లగ నరిగెడు ♦నీరదములు
చల్లగా ఫాల మంటుచు ♦జనెదుగాలి
యెల్ల నీప్రేమకాని వే ♦ ఱే గాదు.
గీతాంజలి.
పరమపూరుష ! ప్రియతమ ! ♦ ప్రాణనాధ!
నీవు నామది కనుపుసం ♦ దేశ మగుచు
వరదగాజొచ్చె గనుల బ్రా ♦ భాతకాంతి
మించునీమోముపైనుండి ♦ వంచి తీవు;
క్రాలునీకంటిచూపు నా ♦ కనుల వ్రాలె;
భక్తితో నామనంబు నీ ♦ పాదమంటె.
60
పారమే లేనిసంసార ♦ నార్ధితీర
మందు జేరిరి పిల్ల లా ♦ నందముగను;
మీద శాంత మనంతమౌ ♦ మిన్ను పొదలె;
జలధి ఘోషిల్లుచుండె వి ♦ శ్రాంతి గనక;
సారమేలేని సంసార ♦ వార్ధి తటిని
వేడ్కనుం ద్రాట పాటల ♦ బిల్ల లెపుడు.
ఇసుకచే నిండ్ల గట్టుచు ♦ నెనగుచుంద్రు;
నట్టిగుల్లలతో నాడి ♦ వఱలుచుంద్రు;
ఎండుటాకుల బడవల ♦ నెలమి నల్లి
నగుచు విదుతురు తేల సం ♦ ద్రమ్ముమీద;
బారమే లెనిసంసార ♦ వార్ధితటిని
వేడ్కతో నాడుచుందురు ♦ పిల్ల లిట్లు.
ఈద నెఱుగరు వలవైచి ♦ యెఱుగ్ రెపుడు;
59
గీతాంజలి.
ముత్తెముల దీయువారలు ♦ ముత్తెములకు
మునుగుచుందురు మున్నీట ♦ ముదముతోడ;
నరుగుదురు నావ లెక్కి బే ♦ హార్లుగాని
పొందుగా గుల్కరాళ్లను ♦ బ్రోగుసేసి
చల్లుచుందురు మాటికి ♦ బిల్ల లెలమి;
దాగుసిరులను వెదుకంగ ♦ దలప రెపుడు;
వలలు వైచుట యెట్టిదో ♦ తెలియకుంద్రు.
వార్ధి పకపక నవ్విన ♦ నగిది పొంగు.
తీరసుస్మేరమొప్పును ♦ దెల్లగాను.
అంత మొదవించుశక్తితో ♦ నలరు నలలు
పిల్ల నిది తొట్ల నూపెడు ♦ తల్లివోలె
బాడు నర్ధములేపట్టి ♦ పాట లెపుడు
హాయిగా బాలు రెంతయు ♦ నాలకింప.
తోయనిధి యాదు బిల్లల ♦ తోడ గూడి;
తీరసుస్మేర మొప్పును ♦ దెల్లగాను.
సారమే లెని సంసార ♦ వార్ధితటిని
వేడ్కతో గూది యుందురు ♦ పిల్ల లెల్ల;
విపధమై పోల్చుచుండెడు ♦ నింటియందు
గడగి సంచార మొనరించు ♦ గాలివాన;
దుష్పధంబై న వార్దిని ♦ దూలి తూలి
విఱుగుచుండును నావలు ♦ విఱుగుచుండు;
గీతాంజలి.
మృత్యుదేవత స్వేచ్చద ♦ రింపజొచ్చె:
వేడ్కతో నాడుచున్నారు ♦ పిల్ల లెల్ల;
సారమేలేని సంసార ♦ వార్ధితటిని
వేడ్కతో గూడుచున్నారు ♦ పిల్ల లెల్ల
61
శిశువు కన్నుల కదలుచు ♦ జెలగు నిద్ర
వచ్చు నెటనుండి తెలిసిన ♦ వారు గలరె?
ప్రేమ గిన్నరనరులుండు ♦ గ్రామమందు
మిణుగురుబురుంగు మిన్కుల ♦ మించుచుండు
చారుతరపుణ్యకానన ♦ చ్చాయలందు
విమలమోహనమూర్తులై ♦ వ్రేలుచుండు
నిగ్గుల జలించునారెండు ♦ మొగ్గలందు
నదివసించెడు నని నను జను ♦ లనుచునుంద్రు.
శిశువుకన్నుల మొద్దిడి ♦ చెలలగుకొఱకు
వచ్చునిద్దుర యటనుండి ♦ వచ్చుచుండు.
నిదురపోయెడిసిసువుకెం ♦ బెదవులందు
జెన్నుమీఱగ జలియించు ♦ చిన్న నవ్వు
పుట్టు నెచ్చట దెలిసిన ♦ పురుషు దున్నె?
మంచుగప్పినవేకువ ♦ గాంచుకలను
నంతరించు శరన్మేఘ ♦ సంచలమును
61
గీతాంజలి.
నర్ధచంద్రునివెలిమిను ♦ కంటినపుడు
మించునీచిన్ని నవ్వు న ♦ న్మించె దొలుత
ననుచు నుందురు జను లిల ♦ననుచుంద్రు.
శిశువు సర్వాంగములయందు ♦ జేరి యలరు
మృదుమధురమైనక్రొంనగి ♦ యింతవఱకు
నెచట దాగెనో యెవడేని ♦ నెఱిగి యున్న ?
తల్లి చిఱుకన్నియగ నుండు ♦ తఱిని నిద్ది
కోమలావ్యక్తగూఢన ♦ త్స్రేమ గూడి
యామొహృదయాన వ్యాపించి ♦ యణగి యుండె.
62
పలు తెఱంగులరంగుల ♦ గలసి వెలుగు
క్రీడవస్తువులను నీకు ♦ బ్రీతి నిడిన
యపుడు తెలియును నాకు నో ♦ యనుగుబి
యిన్నిరంగులు మేఘాల ♦ నేలగలవొ?
యిన్నిరంగుల నీటిలో ♦ నేలగలవొ?
పూలలో నేల రంగులు ♦ పొదుగబడెనొ.
ఆడుటకు నిన్ను గొల్ప నే ♦ బాడదొడగు
నపుడు తెలియును నాకు నో ♦ యనుగుబిడ్ది!
యేల నాకులలో గాన ♦ లీల గలదొ?
యేల నాలించు భువి హృద ♦ యమ్ము సొక
గీతాంజలి.
దరగ లెల్లను దమతమ ♦ ధ్వనుల గూర్చి
పల్లవుల జేసి పంపగా ♦ బాతుపడునో,
ఆశతో గూడియున్ననీ ♦ హస్తములను
మధుర మైనపదార్ధముల్ ♦ మమత నిడిన
యపుడు తెలియును నాకు నో ♦ యనుగుబిడ్ద!
యేల విరిగిన్నెలో దేనె ♦ గీలుకొనెనొ
యేల గొప్యమ్ముగా ఫల ♦ జాలమందు
నేర్పుతో మంచిరసములు ♦ గూర్పబడెనో
పూని నవ్వింప నెమోము ♦ ముద్దుగొన్న
యపుడు తెలియును నాకు నో ♦ యనుగుబిడ్డ!
వేకువను నింగిపైనుండి ♦ వెడలుకాంతి
యందు బ్రవహించుసంతొష ♦ మనగ నేము
వేసవిని గాలి నన్నంట ♦ వీచినప్పు
డందు గలిగినయానంద ♦ మనగ నెమొ.
63
తెలిసియుండనిమిత్రుల ♦ దెలియజేసి
నావి గానట్టిగృహముల ♦ దావు లొసంగి
పరిచయము లేనివాని సో ♦ దరుని జేసి
దూరమును దగ్గఱగ జేయు ♦ దొరవు నీవు.
ఉండి పరిచయమైనట్టి ♦ యునికి నీడ
63
గీతాంజలి.
మదికి నెంతయు నాయాన ♦ మొదవుచుండు;
గ్రొత్తలో బ్రాంత యుంటయు ♦ గూర్మితోడ
నీవును గూడి యుంటయు ♦ నేను మఱతు.
పరిచయము లేనివానితో ♦ భవ్యమైన
హర్షబంధంక్ము నాయాత్మ ♦ కమర గొల్పి
నెమ్మి దుద లేనినాజీవి ♦ తమ్మునందు
నేకమిత్రుడవై యుండి ♦ యెనగునీవె
యిచట గాని మఱెచ్చట ♦ నేనిగాని
జననమరణాదులందునా ♦ నరన నుండి
నన్ను నడిపించుచుందు వ ♦ నాధనాధ!
నిన్ను నెఱిగిన నిక నున్నె ♦ భిన్నబుద్ది?
తెఱనబడు దల్పులన్నియు ♦ దెఱవబడును
పెక్కులీలల నొక్కడై ♦ వెలయనీదు
ప్రవిమలస్గర్శ కేను దూ ♦ రంబుగాక
యుండ గోరెడునాకోర్కె ♦ పండనిమ్ము.
64
చేరి నేనొకనిర్జన ♦ సీమయందు
నేటవాలుగ బ్రవహించు ♦ నేటియొద్ద
గడు బొదుగుగాగ బెరిగిన ♦ గడ్దిలోన
నిలిచి యిట్లంటి నామెతో ♦ నెలమితోడ;
గీతాంజలి.
"గొంగునీడను దీపంబు ♦ గూర్చి యిట్టు
లెచటి కేగెద? కన్నెరో! ♦ యెఱుగ జెపుమ.
ఉండె నాయిల్లు చీకటి ♦ నొంటిగాను;
ఇమ్మ దీపమ్ముకన్నెరో ! ♦ యిమ్ము నాకు."
అన్న నల్లనికన్నుల ♦ నట్టె యెత్తి
మసకలోజూచి నామోము ♦ మగువ యపుడు
తరణి పడమట గ్రుంకిన ♦ తఱిని నేట
దీపమును దేల్ప వచ్చితి ♦ దెలియు మనియె.
గడు బొడవుగాగ బెరిగిన ♦ గడ్దిలోన
నొంటిగా నేను నిలబడి ♦ యుండి యుండి
కాంచితి జలించుదీపంబు ♦ గంగలోఫ్న
నూరకే కొట్టుకొనిపోవు ♦ చుంట; నంత
రాత్రి నిశ్శబ్ద మగుడు నా ♦ రమణీతోడ
"గన్నెరో! నీదుదీపమ్ము ♦ లన్ని వెలిగె
నెచటి కేగెదు దీపమ్ము ♦ నింక గొనుచు?
నుండె నాయిల్లు చీకటి ♦ నొంటిగాను.
ఇమ్ము దీపమ్ము కన్నెరో! ♦ యిమ్ము నాకు."
అన్న నల్లనికన్నుల ♦ నట్టె యెత్తి
వదన మీక్షించి సంశయ ♦ పడుచు నిలిచి
"దివికి నంకితముగ నాదు ♦ దీప మియ్య
వచినా" నని కడపట ♦ బలికె నామె.
65
గీతాంజలి.
వృధగ నాకన్నె దీపంబు ♦ వెలుగుచుండ
నిలిచి చూచితి నేనును ♦ నిలిచి నిలిచి.
రజనిపతి లేనియామధ్య ♦ రాత్రియందు
"అమ్మ! దీపమ్ము నీహృద ♦ యమ్ముకడను
బెట్టి కన్నెరొ ! నీవేమి ♦ వెదకకె దిపుడు?
ఉండె నాయిల్లు చీకటి ♦ నొంటిగాను
ఇమ్ము దీపమ్ము కన్నెరో? ♦ ఇమ్ము నాకు."
అన్న నిలబడి తలపోసి ♦ యాన్యమందు
జీకటిం దృష్టి పఱిచి యా ♦ వెలునమిన్న
"నెమ్మి దీపంబు దీపోత్స ♦ వమ్మునందు
జేర్చ దెచ్చితి" ననుచు దా ♦ జెప్పి పొయె
నామె చిన్ననిదివ్వె దీ ♦ పాళిలోన
గాలిపోవంగ వ్యర్ధమై ♦ కన్నులార
జూచుచుండితి నిలబడి ♦ చూచుచుంటి
65
అభవ ! యీనాదుజీవిత ♦ మనెడునట్టి
నిండితొల్కాడుగిన్నెలో ♦ నుండి దేవ !
యేమధురదివ్యరసమును ♦ బ్రేమతోడ
గ్రోలుకోరికి యున్నదో ♦ కూర్మి జెపుమ!
ఓకవీంద్ర ! మదీయవి ♦ లోకనముల
గీతాంజలి.
నీదుదృష్టిని గనుటయు ♦ నాదు చెవుల
నాకిళుల నిల్చి నీనిత్య ♦ పరమశాంతి
వినుటయును నీకు వేడ్కలై ♦ వెలసియున్నె ?
నీజగము నామనంబున ♦ నేర్పుతోడ
నల్లుచున్నవి పదముల ♦ నందముగను;
నీప్రమొదమ్ము వానికి ♦ నింపు నింపు;
నెన్నగాగానిప్రేమతో ♦ నిన్ను నీవె
నాకు నొసగుచునాయందె ♦ నాధ నీవు
పొందుచుందువు నీపరి ♦ పూర్ణసుఖము.
66
సంజ మిణుకుమిణు క్కను ♦ సమయమునను
మద్గభీరతలమ్మును ♦ మాననట్టి
వేకువనుగూడ ముసుగును ♦ వీడనట్టి
దానినుంచి మదీయాంత ♦ గానమందు
నెలమి దుదికాన్కగా నీకు ♦ నిడెద దేవ!
పలుకులు పఠించి మెప్పును ♦ బడయ దయ్యె;
హస్తములు చాచె బోధన ♦ వ్యర్ధముగను
బదిలముగ బెట్టి దీని నా ♦ హృదయమందు
దేశదేశమ్ము లెల్లను ♦ దిరిగినాను;
దీన గడచెను నాదువృ ♦ ద్ధిక్షయములు;
67
గీతాంజలి.
పనుల దలపుల నిద్రల ♦ స్వప్నములను
నీమెయే యేలుచుండియు ♦ నేకతముగ
దొలగియే యుండు నెప్పుడు ♦ దొలంగి యుండు;
నెందఱో యీమెకొఱకు నా ♦ యిల్లు సేరి
యరుగుచుందురు తుదకు ని ♦ రాశ జెంది.
ఈమెను ముఖాముఖం జూచి ♦ యెఱుగ రెవరు;
నీదుసమ్మతి నొంది తా ♦ నెగడుటకును
వేచి యున్నది యొంటిగా ♦ వేచి యుండె
67
నీదుప్రేమయే గూటిలో ♦ నెగడుజీవు
జిత్రవర్ణమ్ములను మఱి ♦ చిత్రశబ్ద
చిత్రగంధమ్ములం గూర్చి ♦ జిత్రరూప !
మహికి మకుటోత్సవము నల్ప ♦ మోననియతి
విమలసౌందర్యహారంబు ♦ వెట్టి యున్న
పైడిబుట్టను గుడిచేత ♦ బట్టి వచ్చు
భవ్యతరముగ నతము ప్రా ♦ భాతవనిత.
పసులమందలు వీడిన ♦ బయళులందు
జాడ లేనట్టిత్రోవల ♦ జల్లగాను
శాంతపశ్చిమజంధిప్ర ♦ శాంతజలము
గీతాంజలి.
నించి బంగారుకుందలో ♦ నెమ్మి దెచ్చు
నతము సంధ్యాంగనామణి ♦ సౌరుమీఱ;
గాని జీవాత్మ యెగయగా ♦ గ్రాలుచుండు
నంత మెఱుగనియట్టి య ♦ నంతమందు
వికలవిశదసితచ్చటల్ ♦వెలుగు గాని
రంగు రూపము పగలును ♦ రాత్రులనెడు
పలుకులే లేవు చూడనా ♦ స్థలమునందు.
68
నేను గార్చెడుకన్నీట ♦ నేను విడుచు
వేడినిట్టూర్పులను నేను ♦ బాడునట్టి
గానములచేత నైనమే ♦ ఘముల నీదు
పాదములకఘ జేర్పగా ♦ నీదుసూర్య
కిరణ మీనాదుభూమిపై ♦ గరము జాచి
నాదు జీవితకాలది ♦ నంబు ముగియ
వఱకు నావాకిటను నిల్చి ♦ వఱలు దేవ!
క్రాలుచుక్కలతోడివ ♦ క్షస్థలమున
బలు తెఱంగులముడుతలు ♦ పడెడునట్లు
వివిధరూపంబులను బొంది ♦ వెలుగునట్లు
సారెకును దిద్ది యెప్పుడు ♦ మారుచుండు
రంగులను రంగువేసి హో ♦ రంగు మీఱ
69
గీతాంజలి.
దాల్చుచుందువు మేఘన ♦ స్త్రంబు దేవ !
తేలికయు మెత్తదనము న ♦ స్థిరతబాష్ప
జలములును నల్లదనమును ♦ జాల నుంట
దాని బ్రేమిందుతు గదా యు ♦ దారచరిత!
కాన నీకేవలశ్వేత ♦ కాంతిమీద
జాలిమై గప్పు దత్తమో ♦ చ్చాయ లెపుడు.
69
నాదునాడులయందు న ♦ నారతంబు
బాఱు జీవనపూర మే ♦ పాఱుచుండు
సకలజగములయందును ♦ సంతతంబు
నొక్కతీరున లయ దప్ప ♦ కుండునట్లు.
అదియె పొదలుచు దలయెత్తు ♦ నవనినుండి
పొలుచుపలు తెఱుగులగడ్డి ♦ పోచ లగుచు;
నదియె యుప్పొంగు బుష్పప ♦ త్రాళియగుచు;
నదియె వృద్ధిక్షయంబుల ♦ నంది చెలగు
లొలసంసారసాగర ♦ డోలయందు
నూపబడుచుండు నెప్పుడు ♦ నూపబడును.
ద్చేతనాత్మక మైనవి ♦ ఖ్యాతజగతి
యంటుమాత్రన వాయువ ♦ యపములెల్ల
గీతాంజలి.
ధన్యతను గాంచె నందునే ♦ దలచు చుందు;
నెంతయోకాలమునుబట్టి ♦ హృదయ మంటి
యిపుడు నుచ్చోణితంబున ♦ నృత్యమాడు
నాయహంభావ మెన్నన ♦ నాతనంబు
70
ఒక్కలయగతి నేగునీ ♦ యుత్సవ్చమున
నలరుటయు భీతి గొల్పెడు ♦ హర్షమనెడు
సుడిని బది తూలి బ్రద్ధలై ♦ మడియుటయును
నీకు బాహ్యంబు లౌ నేమొ ♦ నాకు జెపుము.
తిరగి చూడక నిలివక ♦ తెన్నువట్టి
యన్నియును గొట్టుకొనిపొవు ♦ నద్భుతముగ
వానినాపనిగ శక్తి యె ♦వ్వనికి గలదు?
సకలమునుబోవు బొవు గొ ♦ ట్టుకొని పోవు;
గనకవిశ్రాంతి పాఱు నీ ♦ గానగతికి
దగినరీతిని నడుగుల ♦ ద్వరగ నిడుచు
వచ్చుచుం బాటలను మఱి ♦ పరిమళముల
బోయుచుండును సెలయేళ్ల ♦ బోలె నెపుడు
క్షణములొ దూలి పొలయుసౌ ♦ ఖ్యములయందు.
71
గీతాంజలి.
71
నన్ను నే బెద్ద యనుకొని ♦ యన్నికడల
రంగునీడల నీప్రభా ♦ రాశిమీద
నెలకొలుపుచుందు నీదె గదా ♦ నీదుమాయ.
నీవె నీలోనిభాగంబు ♦నెమ్మి దీసి
పిలుగు వద్దాని నెన్నియో ♦ పేళ్లచేత;
నీవిభారమె నాదునా ♦ కృతిని గాంచె;
గగనమంతటనుండి యీ ♦ కఠినగీతి
ప్రతిరసము లీను జత్రబా ♦ ష్పములయందు
హర్షభయములయందును, ♦ నాశలందు;
వీచికలు మాటిమాటికి ♦ లేచి పడును;
గలలు విరియుచు వెండియు ♦ గలుగుచుండు;
నీవు నాయందు నోడుదు ♦ నీకు నీవె.
ఈ వొనర్చిన తెరమీద ♦ నెన్నియేని
జిత్రములు వ్రాయబడియె వి ♦ చిత్రముగను
మించురేయంబవళ్లను ♦ కుంచెతొడ.
గనగ విసు గగుసరళరే ♦ ఖలను వీడి
యతివిచిత్రపువంపుల ♦ నల్లబడిన
నీదుపీఠంబు తెరవెన్క ♦ నెగడుచుందు.
నీకు నా కగుబండుగ ♦ నింగి బర్వె;
గీతాంజలి.
గాలి నీ నాసమశ్రుతి ♦ గలసి మ్రోగె;
బొదలి మన మాడుదాగుడు ♦ మూతలాట
కున్న యంతమ్ము కాలమ్ము ♦ లెన్ని చన్న.
72
ఆతినిగూఢంబుగా నన్ను ♦ నంటి యంటి
ప్రకట మౌనట్లు ననులేపు ♦ ప్రభు వనంగ
నంతరాంతరమందు ను ♦ న్నట్టియతడె.
నాదునేత్రాలపై మంత్ర ♦ మాడుచుండి
వివిధసుఖదు:ఖమూర్చనల్ ♦నెలయు నట్లు
నాదుహృత్తంత్రులను మహా ♦ నందముగను
నాటముగ మీటుచుండెడు ♦ వాడు నతడె.
ఎంతయును జంచలం బయి ♦ యెనగుచుండు
నీలసితరీదహరితవ ♦ ర్ణాలిచేత
మాయ యనుజాలమును సదా ♦ నేయు చుండి
దేని నంటిన మఱతునో ♦ నేను నన్నె
యట్టిత నచరణాబ్జమ్ము ♦ లందముగను
మాఅముదుతలలొనుండి ♦ మానసాక్షి
పధమునకు గోచరము సేయు ♦ వాడు నతడె.
ఎంతకాలము వచ్చిన ♦ నెంత చన్న
నామముల నెన్నియోరూప ♦ ధామములను
73
గీతాంజలి.
మోదములను మఱెన్నియో ♦ భేదములను
నతము నామది గొల్పెడు ♦ స్వామి యతడె.
73
ముక్తి నే గోర నెపుడు వి ♦ రక్తి యందు
బ్రమద మొసగెడు నేనవేల్ ♦ బంధనముల
మోక్షపరిరంభణసుఖంబె ♦ పొడము మదికి.
వివిధవర్ణసుగంధముల్ ♦ వెలసి యున్న
క్రొత్తద్రాక్షారసమ్మును ♦ గూర్మితోడ
వంచి తిన్నగ నాదుమృ ♦ త్పాత్రయందు
నిరతమును బోయుచుందువు ♦ నిండునట్లు.
తావకజ్వాలచేత వం ♦ దలకొలంది
వివిధదీపాల వెలిగించి ♦ వింత గదుర
దేవ ! నీయాలయంబున ♦ దివ్యపీఠి
ముందు బెట్టును నాజగ ♦ మందముగను.
మూయ నాయింద్రియద్వార ♦ ములను మూయ
గన్ను జెవియును స్పర్శంబు ♦ గాంచుసుఖము
నీసుఖంబును వహియించు ♦ నిక్కువముగ.
నాదుమాయావినోద మా ♦ నందతేజ
మగుచు వెల్గును నాయాశ ♦ లన్నిగూడ
బక్వమగుప్రేమఫలము లై ♦ పరిణమించు.
గీతాంజలి.
74
పగలు ముగిసెను; బూమిపై ♦ బడియె నీడ;
సమయ మయ్యెను గడవలో ♦ జలము నింపి
తేగ నదికడ కే నరు ♦ దెంచుటకును;
జాలి యిడునీటిగానము ♦ సంజగాలి
కెంతయును గొల్పె దమకంబు ♦ వింతగాను.
పిలుచు చున్నది మసకలో ♦ పలికి నన్ను;
నందు నిశ్చబ్ధముగ నుండె ♦ జనులు లెమి;
దెరువరియుగూడ దెన్నన ♦ దిరుగ కుండె;
బడలికలు వాపుగాలి నీ ♦ వంగ దొడగె;
జిన్నతరగలు నదిలోన ♦ జెలగ జొచ్చె;
మరలుదునొ లేనొ యింటికి ♦ గలిసి కొనునొ;
రేవుకడ జిన్నపడవలో ♦ బ్రీతితోడ
నెవ్వడోగాని వీణ వా ♦ యించె నదిగొ !
75
యోగ్యముగ మర్త్యులగుమాప్ర ♦ యోజనముల
గూర్మి నెరవేర్చిననుగూడ ♦ గొఱత పడక
మరల నిను జేర బాఱు న ♦ మందగతిని
75
గీతాంజలి.
నీప్రసాదంబు లెల్ల న ♦ నింద్యచరిత !
తనకు గలనిత్యకర్తవ్య ♦ మును నొనొర్ప
బల్లెలం బొలముల జొచ్చి ♦ పఱచి కూడ
నెడతగక పాఱు నీ ♦ కడకె మరలు
గడకు నీపాదకమలముల్ ♦ గడుగుకొఱకు.
విరివిరిచి చక్కగా దన ♦ పరిమళమును
గాలిలోపల గమ్మగా ♦ గ్రమ్మికూడ
గొనకు దను నీకు నర్పించు ♦ కొనుటె తనకు
నంత్యకర్తవ్యముగ నెంచు ♦ నమలచరిత !
పొందునె కొఱంత జగము నీ ♦ పూజవలన?
కవులు పలుకుచునుండువా ♦ క్యముల కవని
నెవ్వ రేయర్ధ మొనరించి ♦ రేనిగూడ
వానిఫలితార్ద మెల్ల నీ ♦ వైపె చూపు.
76
నాడునాటికి నాప్రాణ ♦ నాధ ! నేను
నీముఖాముఖి నిలువగా ♦ నేర్తు గాక !
చేతులను గట్టుకొప్ని జగ ♦ జ్జ్యోతి వైన
నీకు నేను ముఖాముఖి ♦ నిలుతు గాక !
కడువిశాలంపునీదు నా ♦ కసముక్రింద
నేకతంబుగ మౌనంబు ♦ నే ధరించి
గీతాంజలి.
వినయ మొప్పెడుమదితోడ ♦ వెలయు చుండి
నీముఖాముఖ నెప్పుడు ♦ నిలుతు గాక !
తమపనుల బోరుజనులసం ♦ దడిని గలిగి
కూడి వడివడి జనియెడు ♦ గుంపు గలిగి
పాటుతో నిండియుండు నీ ♦ వసుధయందు
నీముఖాముఖ నెప్పుడు ♦ నిలుతు గాక !
జగములోపల నాపని ♦ ముగిసి నపుడు
మాటలాడక యొంటిగా ♦ మౌననియతి
నీముఖాముఖి నోప్రభు! ♦ నిలుగు గాక !
77
నాకు దేవుండ నీవని ♦ నాధ ! తిలిసి
తొలగి నిలుతును గొంచెము ♦ తొలగి నిలుతు.
నీవు నాస్వంతమే యను ♦ నెఱుక లేక
చేరకుండుదు దగ్గఱ ♦ జేరకుందు
నాకు దండ్రివి నీవని ♦ నాధ ! తెలిసి
యేను నీచరణంబుల ♦ కెఱగు చుందు.
స్నేహితునివలె నీచేత ♦ జేయి నేను
గలప కుండుదు జేతిని ♦ గలప కుందు.
నీవు నాస్వంత మనునట్లు ♦ నిన్నే నాకు
మిత్రునిగ నెంచి మది జేర్చి ♦ మించునట్లు
77
గీతాంజలి.
నీవు చనుదెంచుచోట నే ♦ నిలువ లేదు.
భ్రాతలందెల్ల భ్రాత వై ♦ వరలు దీవు;
కాని వారల నెవరెల ♦ క్ష్యంబుసేయ;
నొమహాప్రభు ! నీతోడ ♦ నున్నదెల్ల
బంచికొనినట్లు గాగ నే ♦ వారితోడ
బంచుకొనలేదు కొర్చిన ♦ భాగ్యములను.
అధిప ! నీకడనిల్చిన ♦ యట్లు గాగ
జనులసుఖదు:ఖములయందు ♦ సరస జేరి
నిలువలేదు నిజంబుగ ♦ నిలువ లేదు.
ఒసగ బ్రాణంబు వెనుదీయు ♦ చున్నవాడ;
గాన జీవనజలధి మ ♦ గ్నంబు గాక
యున్నవాడను దీనుడై ♦ యున్నవాడ.
78
సృష్టియంతయు గ్రొత్తగ ♦ జెలగునాడు
చుక్కలెల్లను నెంతయు ♦ శుభ్రమైన
తొలివెలుగుచేత దళతళ ♦ వెలుగుచుండ
నింగి నభదీఱి దేవతల్ ♦ నెమ్మి బాడి
"గహహ ! పూర్ణస్వరూపమా! యమలమైన
యద్భుతానందరూపమా" ♦ యంచు మించి
"కాంతిపక్త్కిని నొకవెల్తి ♦ కాన వచ్చె;
గీతాంజలి.
జకట ! యొకచుక్క జాఱిన ♦ యట్లు దోచె"
నంచు నెల్గెత్తి వారిలో ♦ నఱచె నొకడు.
"వీణబలంగరుతీగియ ♦ వీది పడియ;
రాగతాళంబు లన్నియు ♦ నాగిపోయె.
ఓహో ! జాఱినచుక్కన ♦ ర్వోత్తమంబు
గగనమునకెల్ల మణియయి ♦క్రాలు చుండె"
నంచునాశ్చర్యమున నంద ♦ ఱఱచి రపుడు.
నాటినుండియు వారెల్ల ♦ చోటులందు
వెదకుచుందురు దానికై ♦ విడువకుండ.
"జగమునకు దానితో నొక్క ♦ నగయె తొలగె"
ననెడుమాటయె వారిలో ♦ నల్లుకొనియె;
గాని నిశ్శబ్దనిశి దమ ♦ లోన దామె
గుసగుస్దలువోయె జుక్కలు ♦ కూడి నగుచు
వెదకుటెల్లను దానికై ♦ వృధయవృదయ
దేనిలో నది సంపూర్ణ ♦ మైన దంచు
79
దేవ ! నిన్గాంచుభాగ్యమీ ♦ జీవితమున
నేను గనజాల నేని యో ♦ దీనరక్ష !
"తప్పితిని నీదుదృష్టికి ♦ దప్పితి" నని
యెప్పుడును నాదుమదిలోన ♦ నెంచ నిమ్ము.
గీతాంజలి.
ఒక్కక్షణమైన మఱవక ♦ యుండ నిమ్ము.
స్వప్నజగ్రదవస్థల ♦ స్వామి ! నేను
దారుణం బగునీచింత ♦ దాల్పనిమ్ము.
జవ మనెదునట్టియీ గొప్ప ♦ నంతయందు
గడపుచుండగ గాలంబు ♦గరములందు
నే గడించినలాభంబు ♦ నిండి నపుడు
చూడ నాయార్దనంబెల్ల ♦ శూన్య మంచు
నెప్పుడును నాదుమరిలోన ♦ నెంచ నిమ్ము.
ఒక్కక్షణమైన మఱవక ♦ యుండ నిమ్ము.
స్వప్నజాగ్రదవస్థల ♦ స్వామి ! నేను
దారుణం బగునీచింత ♦ దాల్చ నిమ్ము.
బడలి రోజుచు ద్రోవకు ♦ బ్రక్కయందు
గూదుచుండినయప్పుడు గూరుకొనంగ
బఱపుదుమ్మున నేలపై ♦ బఱచు నపుడు
పయన మింకను బహుదూర ♦ మయిన దంచు,
నెప్పుడును నాదుందిలోన ♦ నెంచ నిమ్ము.
ఒక్కక్షణమైన మఱవక ♦ యుండ నిమ్ము.
స్వప్నజగ్రదవస్ధల ♦ స్వామి ! నేను
దారుణం బగునీచింత ♦ దాల్ప నిమ్ము.
గదులు కైసేతలను గాంచి ♦ క్రాలినపుడు
వేణుహృద్యనినాదముల్ ♦ వెలసినపుడు
గీతాంజలి.
పక్కుమనినవ్వుశబ్దముల్ ♦ పర్వినపుడు
పిలివనైతిని నిన్ను నా ♦ నెలవు కంచు
నెపుడును నాదుమదిలోన ♦ నెంచ నిమ్ము.
ఒక్కక్షణమైన మఱవక ♦ యుండ నిమ్ము
స్వప్నజాగ్రదవస్ధల ♦ స్వామి ! నేను
దారుణం బగునీచింత ♦ దాల్పనిమ్ము.
80
అంబరమ్మున నెంతయు ♦ వ్యర్ధముగను
సంచరించెడుశరభ్ర ♦ శకల మట్లు
నాధ ! యున్నాడ నిర్మలానంతతేజ!
దేవ ! నేను భవచ్చుభ్ర ♦ తేజమందు
లీన మైపోవునట్లు నా ♦ లోనియావి
వంటి నీ వింక గఱగింప ♦ కుంట నీకు
వెలిగ నే నుండి లెక్కింతు ♦ నెలలు నేండ్లు.
ఇదియె నీయాట యిదియె నీ ♦ యిచ్చయేని
వట్టిదియు జంచలంబు నై ♦ నట్టినన్ను
బలు తెఱంగులరంగుల ♦ నలర జేసి
పొలుచు చుండెడుబంగరు ♦ పూత బూసి
సోలి యాడెడుగాలిపై ♦ దేల జేసి
నెఱవు మెన్నియెవింతల ♦ నేర్పుమీఱ.
81
గీతాంజలి.
రాత్రి నీయాట జాలింప ♦ రాద ! నీవు
దలచితేనియు గాఢమౌ ♦ ధ్వాంతముననౌ
అమలప్రాభాతవిస్మిత ♦ మందు నేని
స్వచ్చతర మై వెలింగెడు ♦ శైత్యముననొ
కలసిపోవును గనులకు ♦ గాన రాక
81
ఎన్నియోమార్లు తోచక ♦ యున్నవేళ
వమ్ముగాబుచ్చి నట్టికా ♦ లమ్ము గూర్చి
యుల్లమున వే గరమ్ము జిం ♦ తిల్లివాడు;
గాని నాకాల మూరక ♦ కడవ లేదు.
దేవ! నాజీవితమున బ్ర ♦ తిక్షణమును
స్వయముగా నీకరమ్ముల ♦ బట్టినావు.
అన్నిటను గల్గి లోలోన ♦ నలరు చుండి
పూన్కితో విత్తనమ్ముల ♦ మొలకలుగను!
మొగ్గలను సాంపుగుల్కెడు ♦ పువ్వులుగను
బూల ఫలములుగా జేసి ♦ ప్రోతు వీవు.
బడలి తొచక పాన్పుపై ♦ బండి యుండి
యాగె జనులెల్ల ననుకొంటి ♦ హాయి గంటి
లేచి వేకువ దోటను ♦ జూచుసరికి
వింతవింతల విరులచే ♦ వెలసి యుండె.
గీతాంజలి.
82
నాధ ! నీచేత గాల మ ♦ నంత మగును.
నీక్షణంబుల లెక్కింప ♦ నేర్చు నెవడు?
వడిగ రేయింబళ్లును ♦ గడచుచుండు.
విరులవలెను యుగంబులు ♦ విచ్చినాడు.
దేవ ! నేచుట యన నేమొ ♦ తెలియ నీకె.
ప్రధమదశ నుండునన్నిని ♦ వనసుమంబు
పూర్ణపరిణామమును బొంది ♦ పొదలుటకును
బైబయిని నెన్నియో శతా ♦ బ్దముల గడచు
వమ్ముగా బుచ్చ మాకు గా ♦ లమ్ము లేమి
వృధగ దరుణముబొనీక ♦పెనగవలయు
జాల మొనరింప మాకంత ♦ కాలున్నె?
వచ్చి మొఱలిడు ప్రతివాని ♦ కిచ్చుచుంట
గాల మంతయు వ్యర్ధమై ♦ కడచిపోవు.
కొనకి నాకాన్క నీపీఠ ♦ మునకు రాక
కాలమెంతయు వ్యర్ధమై ♦ కడచిపోవు
అంత నిలుపకనేను ది ♦ నాంతమందు
తలుపు మూయుడు రనుభీతి ♦ ద్వరగవత్తు
గాని యింకను గాలంబు ♦ గలిగి యుండు.
గీతాంజలి.
83
శోకబాష్పాళిచే మాత ! ♦ నీకు నొక్క
కంఠహారంబు నిచ్చెద ♦ గాన్కగాగ
దమప్రకాశంబుచేతను ♦ దార తెల్ల
నీదుచరణంబులను గూర్ప ♦ నెమ్మితోడ
సందెలొనిరించె గాని నీ ♦ యక్కునందు
వరలి వ్రేలుడు నేనిడు ♦ నరముసుమ్ము.
వచ్చు నీనుండి కీర్తియు ♦ భాగ్య మెపుడు
నిచ్చటయు నీయకుంట నీ ♦యిచ్చ నుండు
నాదుశోకము మాత్రము ♦ నాదె నాదె.
దీని కాన్కగ నీకు నే ♦ దెచ్చినపుడు
నీకరుణచేత నన్ను మ ♦ న్నింతునీవు.
84
అంతఘను నిండియుండి య ♦ నంతమైన
గగనమున బెక్కురూపముల్ ♦ గలుగజెయు
నదియును వియొగచింతయే ♦ యరసి చూడ.
నతము రాత్రులయందు ని ♦ శ్శబ్దముగను
జుక్కలోనుండి చుక్కను ♦ జూచుచుండి
వర్షరతుల నాకుల ♦ వలన గలుగు
గీతాంజలి.
శబ్దముల యక్షగానంబు ♦ సలుపుచుండ
నదియును వియోగచింతయే ♦ యరసిచూడ
మాటిమాటికి మనుజుల ♦ మందిరముల
భేదమోదానురాగవాం ♦ చాదు లగుచు
మత్కవిత్వహృదంతర ♦ మార్గమునను
బాటగ గరంగి సతతము ♦ బాఱుచుండు
నదియును వియోగచింతయే ♦ యరసిచూడ.
85
నాధుభవనమునుండి యా ♦ యోధవరులు
గదగి యని కయి తొలుదొల్త ♦ వెడలినపుడు
తమబలము నెల్ల నెచ్చట ♦ దాచి చనిరి?
శస్త్రకవచంబు లెచ్చట ♦ జాఱి పడియె?
ప్రభునివాసంభునం దుండి ♦ వచ్చునపుడు
వారలుండిరి యనదల ♦ పగిదిజూడ
శరపరంపర వారిపై ♦ గురిసి యుండె.
స్వామిభవనము మరి చేర ♦ జనెడునపుడు
తమబలములెల్ల నెచ్చట ♦ దాచి చనిరి ?
ఖడ్గశరచాపములు వారి ♦ కడను లేవు
నుదుటిపై శాంతరసము సొం ♦ పొదవి యుండె
మరల విభుమందిరము జేర ♦ దరలునపుడు
85
గీతాంజలి.
వదలి యుండిరి జీవిత ♦ ఫలము లెల్ల.
86
చేరి వాకిట మిత్తి నీ ♦ సేవకుండు
నెఱుగ రానట్టిసంద్రంబు ♦ నెలమి దాటి
దేవ ! నీ యాజ్ఞ నిదె నాకు ♦ దెచ్చినాడు;
కటికరాతిరి జిమ్ముచీ ♦ కటులుగ్రమ్మె;
నాత్మ చలియించె భీతిచే ♦ నైన నేను;
దీపమును గొని తలుపుల ♦ దెఱచివైచి
స్వాగతం బిచ్చి మ్రొక్కెద ♦ సంతసమున
వాకిటను వచ్చి నిలిచిన ♦ నాడుచూడ
నీవు పంపినదూతయై ♦ నెగడుచుంట;
గరములను మోడ్చి కన్నీరు ♦ గ్రమ్ముచుండ
నతని బూజింతు నెంతయు ♦ వర్ధితోడ;
జ్రణములజిత్తకోశంబు ♦ దెఱచిపెట్టి
యతని బూజింతు నెంతయు ♦ వర్ధితోడ
దానువచ్చినపని తీర్చి ♦ తరలునతడు
నాదుప్రాభాతమున నిల్చి ♦ నల్లనీడ.
పాడువడినట్టి నాయింట ♦ వదలబడిన
నేను మాత్రమె నీతుది ♦ కానుక యయు
నిలిచి యుందు నోనాధ ♦ నిలిచియుందు.
గీతాంజలి.
87
కట్టకడపటియాశతో ♦ గదిని జేరి
యామెకయి మూలమూలల ♦ యందువెదకి
కాననైతిని నేనామె ♦ గాననైతి.
ఇల్లు చిన్నది పోయిన ♦ దెద్దియైన
గానబడ దెన్నటికినైన ♦ గాన బడదు;
నీదుభవన మనంతమై ♦నెగడు గాన
స్వామి యామెను వెదుకంగ ♦ వచ్చినాడ;
నీదుసంధ్యాంబరంబను ♦ నిగ్గులొల్కు
పైడి మేల్కట్టునీడలో ♦ వలను నిల్చి
నేను దమి నిక్కి చూచెద ♦ నీముఖంబు;
నిత్యమను నార్ధితుది జేరి ♦ నిలిచినాను
దానిలో నాశ మొద్దాని ♦ కేని లేదు.
కంటిలోపల నశ్రువుల్ ♦ గ్రమ్మియుంట
నాడ్శ గాని మరెట్టిసౌ ♦ ఖ్యంబు గాని
యెముఖచ్చాయ గాని నా ♦ కెఱుగరాదు.
ఏమియును లేక వట్టిగా ♦ నెనగునన్ను
నమ్మహావార్ధిలోపల ♦ నద్ది యద్ది
పూర్ణమైనట్టి లోతులో ♦ ముంచి విడుము
విశ్వమంతట లోపల ♦ విలయమందు
గీతాంజలి.
నాసుఖస్పర్శ నొకతూరి ♦ నందనిమ్ము.
88
శిధిలదేవాలయంబున ♦ జెలగుదేవ!
నిన్నుగూర్చినపాటలు ♦ నెమ్మితొడ
వీణెతంతులు పాడవు ♦ విఱిగియుంట;
స్వామి! నీపూజసమయంబు ♦ జాటవింక
సంజవేళల గంటలు ♦ చప్పు డుడిగి;
గాలి మౌనము ధరియించి ♦ కదలకుండు
జీర్ణభవదీయవాసంబు ♦ జేరవచ్చె
మధురమధుమానవాతమ ♦ మందగతిని;
పూలపరిమళవార్తల ♦ లీలదెచ్చె
గాని యాపూల గాన్కగా ♦ గాంచవింక.
మున్ను నీపూజ గావించు ♦ చున్నవాడు
వరము గనకుండ నింకను ♦ దిరుగుచుండు
ధూమమును నీడలునుబొయి ♦ దుమ్ముగలయ
సంజవేళను బడలిక ♦ జాలిగలిగి
డెంద మెంతయు క్షుద్భాధ ♦ గుందుచుండ
శిధిలదేవాలయంబును ♦ జేరునతడు.
జీర్ణదేవాలయంబున ♦ జెలగుదేవ!
నడియె లేకుండ జరుగు ను ♦ త్సవములెల్ల
గీతాంజలి.
రేల బూజలుగలుగుదీ ♦ పాలె లేక ;
నేర్పరులచేత జక్కగా ♦ దీర్పబడిన
వేనవేల్క్రొత్త బొమ్మలు ♦ వెలయగలవు;
వానివానికి గాలంబు ♦ వచ్చినపుడు
శూన్యపావన వాహినిన్ ♦ జొచ్చిపొవు.
బొత్తిగా బూన గనకుండ ♦ బొదలువాడు
కేవలముజీర్ణనదనంపు ♦ దేవు డొకడె.
89
అఱవకుము కేకవేయకు ♦ మనుచు నన్ను
గోరి యున్నాడు నాధుండు ♦ కూర్మితోడ
నింక గుసగుసమాత్రమె ♦ యొనగగలదు;
మనసులోమాట పాటలో ♦ గొనిపోవు;
బ్రభునినంతకు జనిరెల్ల ♦ వారునిపుడు
అమ్మువారును గొనువారు ♦ నచట గలరు
పనులమధ్యను దినమధ్య ♦ మునకు నాకు
సెల వకాలంబులోఫ్పల ♦ గలిగెనిపుడు
కాల మిది గాకయున్నను ♦ బూలునాకు
నిచుగావుత బూదోట ♦ నెలమితోడ;
మిట్టమధ్యాహ్న మిప్పుడు ♦ మధుకరములు
వీడిసొమరితనమును ♦ బాడుగాత !
గీతాంజలి.
మేలుకీడులతో జాల ♦ గాల మరిగె.
వర్ధదినముల నాతొడ ♦ నాడుకొన్న
వాడు నాహృదయంబును ♦ నేడు లాగె
పనికిమాలినయట్టి యే ♦ పనికి నన్ను
నిట్లు తటుకున బిలిచెనో ♦ యెఱుగరాదు.
90
నీదువాకిలి మరణంబు ♦ నిలిచి తట్ట
నేమి యెసగడు కాన్కగా ♦ నీవు చెపుమ?
అట్టులరుదెంచినట్టినా ♦ యతిదిముందు
బాత్ర సంపూర్ణజీవిత ♦ పాత్ర నిడుదు;
బంప నేనట్టిచేతుల ♦ బంప నతని.
నాదుదినములు కడగన్న ♦ నాడు వచ్చి
నాదువాకిలి నామర ♦ ణంబు దట్ట
శీతదినముల వేసంగి ♦ రాతురులను
గన్న మధురఫలంబుల ♦ గారవముల
నెంతయును శ్రమ నేగన్న ♦ యెల్లసిరుల
బొందుగా గూర్చి యాతని ♦ ముందు నెడుదు.
91
జీవితమునకు ఫలితార్ధ ♦ మై వెలుంగు
గీతాంజలి.
మరణమా ! చెవి గునగున ♦ మాట జెప్ప
రమ్ము; తడవేల మరణమా! ♦ రమ్ము రమ్ము!
అర్ధి నీకయి వేచితి ♦ ననుదునమ్ము;
నీకొఱకై యుంటి సుఖదు:ఖ ♦ నిచయ మోర్చి;
నాయనియు నేను నాయాశ ♦ నాదు ప్రేమ
మన్నియును నిన్నుగూర్చి గో ♦ ప్యముగ బాఱె;
నొక్కసరి దుది నన్ జూడు ♦ మోమరణమ!
నీవశంబయి పోవునా ♦ జీవనమ్ము.
లీల గూర్పంగంబడినట్టి ♦ పూలదండ
సిద్ధ మయ్యెను; వరునికై ♦ సిద్ధ మయ్యె.
పెండ్లి కాగానె వధువు సం ♦ ప్రీతి రాత్రి
నేకతమ్ముగ నెవ్వరి ♦ దృష్టి బడక
నిలయమును వీడి ప్రభువుతో ♦ గలిసికొనును.
92
సాయు నిబ్భూమి నాదృష్టి ♦ పధమునుండి
యొక్కనాడని తెలియదు ♦ జక్కగాను.
ప్రాణ మాజ్ఞను గైకొని ♦ మౌనముగను
పొవు దుది తెర నాకండ్ల ♦ ముందు బఱపి;
కాని చుక్కలు రాత్రుల ♦ గాచు విడక
వేకువయు నెప్పటట్టులు ♦ వేగుచుండు
గీతాంజలి.
జెలగు నలలట్లు కాలంబు ♦ చేరి చేరి
చల్లుచుండును సుఖదు:ఖ ♦ ఛయము నతము.
ఇట్టినాయంతమును మది ♦ నెంచినపుడు
కాలమందలియవధి నా ♦ కనులు వీడి
మరణమనుకాంతై గైమొని ♦ మహిని గాంచు
లీల జల్లిననీభాగ్య ♦ జాలములను.
మరణ మాధిగ నెంచెడు ♦ మనసుకంటె
బరమనీచము తుచ్చమ్ము ♦ మరియు గలదె?
వ్యర్ధముగ నేను దమి గోరి ♦ నట్టివెల్ల
నేను గాంచినవెల్లను ♦ వెల్ల నాకు
దాని సత్యమ్ముగా దాల్చ ♦ రాని రాని !
93
సెలవు గాంచితి నికను మీ ♦ సెలవు గొందు
నేన లిడి పరపు డిదెద్ మీకు ♦ శిరము వంచి
బయలుదేరుచు నున్నాను ♦ భ్రాతలార!
తలుపు తాళము లివె కొండు ♦ దయదలిర్ప
నింటిపై స్వత్వమెల్ల నే ♦ నెడలినాడ;
వినగ మీతుదిశుభవాక్కు ♦ వేచినాడ;
జరసితిని బెక్కునాళ్లు మీ ♦ పొరుగునందు
గీతాంజలి.
నిడినదానికి మించి నే ♦ బడసినాడ;
దెల్ల వాఱెను గదిమూల ♦ దేజరిలిన
దీపమును నారె నే బైలు ♦ దేరుటకును
సిధ్జ మైతిని రమ్మని ♦ చీటి వచ్చె.
94
మేలు గోరుడు నేవీడు ♦ కాలమందు
మిత్రుల్లార ! మదీయన ♦ న్మిత్రులార !
ఆకసము తెల్లవాఱెను ♦ నాకు జూడ
నందముగ గానవచ్చెనా ♦ యాత్రపధము.
అటకు గొనిపోవ నేమున్న ♦ దనుచు మీర
లడుగుకుండు పైన మయ్యెద ♦ నధిపుకడకు
నాశతొ నిండి తోల్కాడు ♦ నాత్మతోడ
దద్దయును రిక్తమైనహ ♦ స్తములతోడ.
పెండ్లిహారంబు మెడను సం ♦ ప్రీతి నిడుదు
బంధువలె దాల్చ నేగాని ♦ వస్త్రములను
తెన్నులోఫ్న నపాయంబు ♦ లెన్ని యున్న
చెదరి చెదరక యుందుదు ♦ మదినినేను
యాత్ర ముగిసెడునంతలో ♦ సంబరమున
సాంధ్యనక్షత్ర ముదయించు ♦ సంజలోన
జాలిగొలిపెడుగీతముల్ ♦ సర్వభౌము
93
గీతాంజలి.
మందిరద్వారమున జెవి ♦ విందు సేయ.
95
కడగి యాజీవితములోని ♦ గడవనెప్పు
డేను దాటితినో నాకు ♦ నెఱక లేదు;
అడవి నడురేయి మొగ్గవో ♦ లహహ నన్ను
వింతలో వింత యగు మహా ♦ విశ్వమందు
నేమహాక్తి గొలిపెనో ♦ యెఱుగరాదు.
వేకువను గాంతి నాకన్ను ♦ సోకగానె
నేను లోకమ్ములో గ్రొత్త ♦ గా నటంచు
బేరు రూపును లేక య ♦ భేధ్యుడైన
ప్రభువు నాతల్లిరూ పొంది ♦ పరమకరుణ
జెతులను దాల్చె నని తొచె ♦ జిత్తమందు.
ఇట్లు తెలియంగ గాని యీ ♦ యీశ్వరుండె
చిరపరిచితుండువోలె నా ♦ మరణమందు
గూడ గనబడు గనబదు ♦ గూర్మితోడ;
నిప్పు డీజీవితమ్ము నే ♦ నెలమి జూతు
గాన మృతిగూడ బ్రేమతో ♦ గాంతు నపుడు;
తల్లికుడిఱొమ్మునం దుండి ♦ తన్ను దీయ
నుత్తరక్షణమందున ♦ జిత్త మలర
నెడమఱొమ్మున శాంతిని ♦ బడయుకొఱకె
గీతాంజలి.
పిల్ల యేడ్చుట యెఱుగమె ♦ పృధ్వియందు.
96
ఇజ్జగంబును వదలి నే ♦ నేగునప్పు
డనుపమానంబె చూచితి ♦ ననెడుమాట
వీడుతఱి జెప్పమాటయై ♦ వలయుగాత!
కాంతి నార్ధిని వికసించు ♦ కమలమందు
నున్నతేనెను నేజవి ♦ గొన్నవాడ
నహహ ! ధన్యుడ ధన్యుడ ♦ ననెడుమాట
వీడుతఱి జెప్పమాటయై ♦ వెలయుగాత !
అంతమే లేనిరూపంబు ♦ లమరి యుండు
నీవిలాసాలయంబున ♦ నెలమి నాడి
మించినాడ నరూపుని ♦ గాంచినాడ
స్వర్శకందనివాడు ప్ర ♦ సన్నమూర్తి
యంటె గావున నాదుస ♦ ర్వాంగములును
దేహమెల్లను గగురించి ♦ తేజరిల్లె
నంత మిట గల్గ గల్గని ♦ యనెడుమాట
వీడుతఱి జెప్పుమాటయై ♦ వెలయుగాత !
97
నిన్నుజతగూడి నేనాడు ♦ చున్ననాడు
95
గీతాంజలి.
నిన్ను నెవడని నేను బ్ర ♦ శ్నింపలేదు;
సిగ్గు నెఱవుల నెఱుగక ♦ చెలగుచుంటి;
జీతివం బెల్ల గజిబిజి ♦ జెంది యుండె;
గేవలము స్నేహితునివలె ♦ దేవ ! నీవు
వేకువను లేపుచుంటివి ♦ వింతగాను.
పఱచినడుపుచు నుంటివి ♦ వనపధముల
ఆదినములందు నీచేయు ♦ నందమైన
గానములలోనియర్ధంబు ♦ గనుగొనంగ
నాకు నింతయు లక్ష్యంబు ♦ లేకయుండె.
మట్లుమాత్రమె గ్రహియించె ♦ మద్గళంబు
అట నంతయు జాలించి ♦ నప్పుడిప్పు
దహహ ! తటుకున గనబడు ♦ నది యిదేమి?
సద్ధుసేయనినక్షత్ర ♦ సమితి గూడి
జగము కనులను వాల్చి నీ ♦ చరణములను
నద్భుతంబుగ నిలబడె ♦ నద్భుతముగ.
98
నాదుభంగమ్ము దాల్చుహా ♦ రాదికముల
బొంకముగ నేను నెన్ని న ♦ లంకరింతు;
బదిభవనమునుండి తప్పుకో ♦ బలము లేదు.
గీతాంజలి.
గర్వభంగము నాకగు ♦ గల్లగాదు.
బంధములు తెగు నెంతయు ♦ బాధ నొసగి
వేణుగతినట్టి నామది ♦ విడుచునూర్పు
గట్టిఱాయియు గన్నీట ♦ గరగిపోవు.
నిచ్చలుల్ శతపత్రము ♦నిచ్చకున్నె ?
దానితేనియ తప్పక ♦ తరలి పాఱు
నీలముగ నింగినుండి తా ♦ నిక్కి చూచి
కన్నొకటినాకు రమ్మని ♦ సన్నసేయు;
మిగుల దేమియు నాదేమి ♦ మిగులకుండు;
గందు మరణంబు నీపాద ♦ కమలమందు.
99
నాశిస్త్రాణమును దీసి ♦ నాధ ! యిడిన
దాని ధరియించుటకు నీకు ♦ దరుణ మగును.
కాగ నున్నది యగును ♦ దక్షణమునందె
వ్యర్ధ మీనాదుపోరాట ♦ వ్యర్ధ మయ్య !
స్రాంతమా ! చేతులను దీసి ♦ చప్పు డుడిగి
యోటమికి నోర్చి యుంచిన ♦ చోట నీవు
పరమశాంతిని నుంట లా ♦ భంబటందు
నెంచుమా నాదుహృదయమా ♦ యెంచుకొనుమ.
అట్టె వీచినగాలికి ♦ నారి యారి
97
గీతాంజలి.
పోవుచుండెడు నాదీప ♦ ములను వెలుగ
జేయ మాటికి యత్నించు ♦ చేతలందు
మఱచుచుండుదు దక్కిన ♦ మాటలెల్ల.
కాని యిక దెల్వినొనరింతు ♦ గార్య మేను
జీకతిని నేలబఱచి నా ♦ చిన్నచాప
వేచియుందుదు నీకయి ♦ వేచియుందు
ప్రభువతంనమ ! నీయిచ్చ ♦ వచ్చినపుడు
రమ్ము కూర్చుండు మిట నీవు ♦ నెమ్మదిగను.
100
రూపమే లేక పూర్ణమై ♦ రూఢిమెఱయు
ముత్తమును గాంచుకొఱకు నై ♦ మునుగుచుందు
లోతుగా రూపవారధి ♦ లోన నేను;
వాతహతమైనయీనాదు ♦ పడవ నెక్కి
రేవు రేవున కేనికి ♦ బోవ బోవ్.
అలలపై లేచి పడి యాడు ♦ నాదినములు
గడచి నేటికి నెంతయో ♦ కాల మయ్యె.
మరణమేలేనిదానిలో ♦ మరణ మంద
వేడ్కతో నుంటి నుంటి నే ♦ వేడ్కితోడ.
నాదుజీవితమనువీణె ♦ మోదమునను
గ్రాలుచుండునగాధమా ♦ ర్గమ్మునందు
గీతాంజలి.
శబ్దమేలేనితంతుల ♦ చారుగాన
రసము పొంగుమహాస్థాన ♦ రంగమునకు
దీసికొనిపోదు దప్పక ♦ దీని నిపుడు.
నిత్యమను పాటలో దీని ♦ నెమ్మిగూర్చు;
దీనికడనడియూపిరి ♦ తీఱినపుడు
మౌనముగ నుండునీవీణె ♦ మోనికాళ్ల
కప్పగింతును దప్పక ♦ యప్పగింతు.
101
దేవ ! యెప్పుడు నేను నా ♦ జీవితమున
నాదుగీతాళిచేతనే ♦ నాధ ! నిన్ను
వెదకుచుంటిని దప్పక ♦ వెదకుచుంటి.
ఇంటి కింటికి నన్నవి ♦ యెలమి జేర్చె
వానితో నుండుటను నావ్ర ♦ పంచ మెల్ల
వెదకి యంటినయట్టులు ♦ మదికి దోచె.
నేను నేర్చినపాఠము ♦ లెల్లనాకు
నవియె నేర్పెను దప్పక ♦ యనియె నేర్పె;
నెన్నియోగూఢమార్గమ్మ ♦ లెఱుగజేసె.
అంతరాకాశమందున ♦ నలరుచుండు
నెన్నియోచుక్కలను నాదు ♦ దృష్టిముందు
నవియె పెట్టను దప్పక ♦ యనియె పెట్టె.
99
గీతాంజలి.
మోదఖేదంబు లొప్పెడు ♦ భూమిలోని
వివిధచిత్రమ్ములను జూప ♦ వేడ్కతోడ
నవియె నడిపెను దప్పక ♦ యనియె నడిపె.
తుదకు యాత్రాంతమున సంజ ♦ యెదవినప్పు
డేప్రభుద్వారమున నవి ♦ యెలమి జేర్చె
నేప్రభుద్వారమున నవి ♦ యెలమి జేర్చె ?
102
కాంచితిని నిన్ను నేనని ♦ గర్వపడితి
మనుజులందఱిలోపల ♦ మహిని; గాన
వారు నాకార్యముల నెల్ల ♦బ్రభువతంన !
నీదుచిత్తమ్ములే కాంచి ♦ నెమ్మితోడ
నాత డెవ డని వచ్చి న ♦ న్నడుగుచుంద్రు.
ఏమిచెప్పంగవలయునో ♦ యెఱుగ గాన
నహహ ! నేజెప్పలే నని ♦ యనిన నన్ను
దేవ ! నిందించి నిరసించి ♦ పోవుచుంద్రు;
కూరుచుందువు చిఱుంవ్వు ♦ గూడి నీవు.
నిన్నుగూర్చిననాకధల్ ♦ నింపుచుందు
నిత్వేగీతాళిలోపల ♦ నింపుచుందు;
నాత్మ దాగక యీరహ ♦ స్యంబు వెలికి
వెల్లిగొన వారు వచ్చిమా ♦ కెల్ల దీని
గీతాంజలి.
యర్ధ మంతయు జెప్పుమం ♦ చడుగుచుంద్రు.
ఏమిచెప్పంగవలయునో ♦ యెఱుగ గాన
నర్ధమెఱిగిన వా రెవ్వ ♦ రనిన నన్ను
దేవ ! నవ్వుచు నిరసించి ♦ పోవుచుంద్రుల్;
కూరుచుందువు చిఱునవ్వు ♦ గూడి నీవు.
103
నాధ ! యొకవందనమ్ముతో ♦ నాకు నున్న
యింద్రియములెల్ల బురివిచ్చి ♦యిజ్జగంబు
నంటు గావున నీచర ♦ ణాబ్జమందు !
నాధ ! యొకవంద్సనమ్ముతో ♦ నామనంబు
నీరముల నిండి కురియని ♦ నీరదంబు
నింగిలో శ్రావణమ్మున ♦ వంగినట్లు
వంగుగావుత నీమహా ♦ ద్వారమందు !
నాధ ! యొకవందనమ్ముతొ ♦ నాదువివిధ
గతుల గీతమ్ములెల్లను ♦ గలసియేక
పూరమై శాంతవారధి ♦ జేరుగాత !
గూండ్లు కరుగగ మనసులో ♦ గోర్కిపుట్టి
పర్వతంబుల నుండెడు ♦ పట్టులకును
రేయిపవలును వదలక ♦ పోయిచేర
నరుగుచుండెడుబకపాళి ♦ యందమునను
108
గీతాంజలి.
దేవ ! యొకవందనమ్ముతొ ♦ జీవన మిది
యయ్యనంతాలయము జేర ♦ నరుగుగాత !
గద్య.
ఇది శ్రీపరమేశ్వర కరుణాఫలిత లలితకవితాకలిత శ్రీ
రామలక్ష్మాంబా బుచ్చివేంకయామాత్యతనూజాత
సకలసజ్జనవిధేయ ఆదిపూడి సోమనాథ
నామధేయప్రణీతంబయిన
గీతాంజలి
సంపూర్ణము.