కిష్కింధకాండము - సర్గము 17

శ్రీమద్వాల్మీకియరామాయణే కిష్కింధాకాండే సప్తదశః సర్గః |౪-౧౭|

వాల్మీకి రామాయణము

రామాయణ కాండములు

1. బాలకాండము

2. అయోధ్యాకాండము

3. అరణ్యకాండము

4. కిష్కింధకాండము

5. సుందరకాండము

6. యుద్ధకాండము

7. ఉత్తరకాండము

తతః శరేణ అభిహతో రామేణ రణ కర్కశః |

పపాత సహసా వాలీ నికృత్తైవ పాదపః |౪-౧౭-౧|

స భూమౌ న్యస్త సర్వాంగః తప్త కాంచన భూషణః |

అపతత్ దేవ రాజస్య ముక్త రశ్మిర్ ఇవ ధ్వజః |౪-౧౭-౨|

అస్మిన్ నిపతితే భూమౌ హరి ఋషాణాం గణేశ్వరే |

నష్ట చంద్రం ఇవ వ్యోమ న వ్యరాజత మేదినీ |౪-౧౭-౩|

భూమౌ నిపతితస్య అపి తస్య దేహం మహాత్మనః |

న శ్రీర్ జహాతి న ప్రాణా న తేజో న పరాక్రమః |౪-౧౭-౪|

శక్ర దత్తా వరా మాలా కాంచనీ రత్న భూషితా |

దధార హరి ముఖ్యస్య ప్రాణాన్ తేజః శ్రియం చ సా |౪-౧౭-౫|

స తయా మాలయా వీరో హైమయా హరియూథపః |

సంధ్యానుగత పర్యంతః పయోధర ఇవ అభవత్ |౪-౧౭-౬|

తస్య మాలా చ దేహః చ మర్మఘాతీ చ యః శరః |

త్రిధా ఇవ రచితా లక్ష్మీః పతితస్య అపి శోభతే |౪-౧౭-౭|

తత్ అస్త్రం తస్య వీరస్య స్వర్గ మార్గ ప్రభావనం |

రామ బాణాసన క్షిప్తం ఆవహత్ పరమాం గతిం |౪-౧౭-౮|

తం తథా పతితం సంఖ్యే గత అర్చిషం ఇవ అనలం |

యయాతిం ఇవ పుణ్యాంతే దేవ లోకాత్ పరిచ్యుతం |౪-౧౭-౯|

ఆదిత్యం ఇవ కాలేన యుగాంతే భువి పాతితం |

మహేంద్రం ఇవ దుర్ధర్షం ఉపేంద్రం ఇవ దుస్సహం |౪-౧౭-౧౦|

మహేంద్ర పుత్రం పతితం వాలినం హేమ మాలినం |

వ్యూఢ ఉరస్కం మహాబాహుం దీప్తాస్యం హరి లోచనం |౪-౧౭-౧౧|

లక్ష్మణ అనుచరో రామో దదర్శ ఉపససర్ప చ |

తం తథా పతితం వీరం గత అర్చిష్మతం ఇవ అనలం |౪-౧౭-౧౨|

బహుమాన్య చ తం వీరం వీక్షమాణం శనైరివ |

ఉపయాతౌ మహావీర్యౌ భ్రాతరౌ రామ లక్ష్మణౌ |౪-౧౭-౧౩|

తం దృష్ట్వా రాఘవం వాలీ లక్ష్మణం చ మహాబలం |

అబ్రవీత్ పరుషం వాక్యం ప్రశ్రితం ధర్మ సంహితం |౪-౧౭-౧౪|

స భూమౌ అల్పతేజోసుః నిహతో నష్ట చేతనః |

అర్థ సహితయా వాచా గర్వితం రణ గర్వితం |౪-౧౭-౧౫|

త్వం నరాధిపతేః పుత్రః ప్రథితః ప్రియ దర్శనః |

పరాఙ్ముఖ వధం కృత్వా కో అత్ర ప్రాప్తః త్వయా గుణః |

యదహం యుద్ధ సమ్రబ్ధః త్వత్ కృతే నిధనం గతః |౪-౧౭-౧౬|

కులీనః సత్త్వ సంపన్నః తేజస్వీ చరితవ్రతః |

రామః కరుణవేదీ చ ప్రజానాం చ హితేరతః |౪-౧౭-౧౭|

సానుక్రోశో మహోత్సాహః సమయజ్ఞో దృఢవ్రతః |

ఇతి ఏతత్ సర్వ భూతాని కథయంతి యశో భువి |౪-౧౭-౧౮|

దమః శమః క్షమా ధర్మో ధృతి సత్యం పరాక్రమః |

పర్థివానాం గుణా రాజన్ దణ్డః చ అపకారిషు |౪-౧౭-౧౯|

తాన్ గుణాన్ సంప్రధార్య అహం అగ్ర్యం చ అభిజనం తవ |

తారయా ప్రతిషిద్ధో అపి సుగ్రీవేణ సమాగతః |౪-౧౭-౨౦|

న మాం అన్యేన సంరబ్ధం ప్రమత్తం వేద్ధుం అర్హసి |

ఇతి మే బుద్ధిర్ ఉత్పన్నా బభూవ అదర్శనే తవ |౪-౧౭-౨౧|

న త్వాం వినిహత ఆత్మానం ధర్మ ధ్వజం అధార్మికం |

జానే పాప సమాచారం తృణైః కూపం ఇవ ఆవృతం |౪-౧౭-౨౨|

సతాం వేష ధరం పాపం ప్రచ్ఛన్నం ఇవ పావకం |

న అహం త్వాం అభిజానామి ధర్మ ఛద్మాభి సంవృతం |౪-౧౭-౨౩|

విషయే వా పురే వా తే యదా పాపం కరోమి అహం |

న చ త్వాం అవజానే అహం కస్మాత్ త్వం హంసి అకిల్బిషం |౪-౧౭-౨౪|

ఫల మూల అశనం నిత్యం వానరం వన గోచరం |

మాం ఇహ అప్రతియుధ్యంతం అన్యేన చ సమాగతం |౪-౧౭-౨౫|

త్వం నరాధిపతేః పుత్రః ప్రతీతః ప్రియదర్శనః |

లింగం అపి అస్తి తే రాజన్ దృశ్యతే ధర్మ సమ్హితం |౪-౧౭-౨౬|

కః క్షత్రియ కులేజాతః శ్రుతవాన్ నష్టసంశయః |

ధర్మ లింగ ప్రతిచ్ఛన్నః క్రూరం కర్మ సమాచరేత్ |౪-౧౭-౨౭|

రామ రాఘవ కులే జాతో ధర్మవాన్ ఇతి విశ్రుతః |

అభవ్యో భవ్య రూపేణ కిం అర్థం పరిధావసే |౪-౧౭-౨౮|

సామ దానం క్షమా ధర్మః సత్యం ధృతి పరాక్రమౌ |

పార్థివానాం గుణా రాజన్ దణ్డః చ అపి అపకారిషు |౪-౧౭-౨౯|

వయం వనచరా రామ మృగా మూల ఫల అశనాః |

ఏషా ప్రకృతిర్ అస్మాకం పురుషః త్వం నరేశ్వరః |౪-౧౭-౩౦|

భూమిర్ హిరణ్యం రూపం చ నిగ్రహే కారణాని చ |

తత్ర కః తే వనే లోభో మదీయేషు ఫలేషు వా |౪-౧౭-౩౧|

నయః చ వినయః చ ఉభౌ నిగ్రహ అనుగ్రహౌ అపి |

రాజ వృత్తిర్ అసంకీర్ణా న నృపాః కామ వృత్తయః |౪-౧౭-౩౨|

త్వం తు కామ ప్రధానః చ కోపనః చ అనవస్థితః |

రాజ వృత్తేషు సంకీర్ణః శరాసన పరాయణః |౪-౧౭-౩౩|

న తే అస్తి అపచితిః ధర్మే న అర్థే బుద్ధిర్ అవస్థితా |

ఇంద్రియైః కామ వృత్తః సన్ కృష్యసే మనుజేశ్వర |౪-౧౭-౩౪|

హత్వా బాణేన కాకుత్స్థ మాం ఇహ అనపరాధినం |

కిం వక్ష్యసి సతాం మధ్యే కర్మ కృత్వా జుగుప్సితం |౪-౧౭-౩౫|

రాజహా బ్రహ్మహా గోఘ్నః చోరః ప్రాణివధే రతః |

నాస్తికః పరివేత్తా చ సర్వే నిరయ గామినః |౪-౧౭-౩౬|

సూచకః చ కదర్యః చ మిత్ర్ఘ్నో గురుతల్పగః |

లోకం పాపాత్మానం ఏతే గచ్ఛంతే న అత్ర సంశయః |౪-౧౭-౩౭|

అధార్యం చర్మ మే సద్భీ రోమాణి అస్థి చ వర్జితం |

అభక్ష్యాణి చ మాంసాని త్వత్ విధైః ధర్మచారిభిః |౪-౧౭-౩౮|

పంచ పంచ నఖా భక్ష్యా బ్రహ్మ క్షత్రేణ రాఘవ |

శల్యకః శ్వావిధో గోధా శశః కూర్మః చ పంచమః |౪-౧౭-౩౯|

చర్మ చ అస్థి చ మే రాజన్ న స్పృశంతి మనీషిణః |

అభక్ష్యాణి చ మాంసాని సో అహం పంచ నఖో హతః |౪-౧౭-౪౦|

తారయా వాక్యం ఉక్తో అహం సత్యం సర్వజ్ఞయా హితం |

తద్ అతిక్రమ్య మోహేన కాలస్య వశం ఆగతః |౪-౧౭-౪౧|

త్వయా నాథేన కాకుత్స్థ న సనాథా వసుంధరా |

ప్రమదా శీల సంపూర్ణా పతి ఏవ చ విధర్మిణా |౪-౧౭-౪౨|

శఠో నైకృతికః క్షుద్రో మిథ్యా ప్రశ్రిత మానసః |

కథం దశరథేన త్వం జాతః పాపో మహాత్మనా |౪-౧౭-౪౩|

ఛిన్న చారిత్ర్య కక్ష్యేణ సతాం ధర్మ అతివర్తినా |

త్యక్త ధర్మ అంకుశేన అహం నిహతో రామ హస్తినా |౪-౧౭-౪౪|

అశుభం చ అపి అయుక్తం చ సతాం చ ఏవ విగర్హితం |

వక్ష్యసే చ ఈదృశం కృత్వా సద్భిః సహ సమాగతః |౪-౧౭-౪౫|

ఉదాసీనేషు యో అస్మాసు విక్రమో అయం ప్రకాశితః |

అపకారిషు తే రామ న ఏవం పశ్యామి విక్రమం |౪-౧౭-౪౬|

దృశ్యమానః తు యుధ్యేథా మయా యుధి నృపాత్మజ |

అద్య వైవస్వతం దేవం పశ్యేః త్వం నిహతో మయా |౪-౧౭-౪౭|

త్వయా అదృశ్యేన తు రణే నిహతో అహం దురాసదః |

ప్రసుప్తః పన్నగేన ఇవ నరః పాప వశం గతః |౪-౧౭-౪౮|

సుగ్రీవ ప్రియ కామేన యద్ అహం నిహతః త్వయా |

మాం ఏవ యది పూర్వం త్వం ఏతద్ అర్థం అచోదయః |

మైథిలిం అహం ఏక ఆహ్నా తవ చ ఆనీతవాన్ భవేః |౪-౧౭-౪౯|

రాక్షసం చ దురాత్మానాం తవ భార్య అపహారిణం |

కణ్ఠే బద్ధ్వా ప్రదద్యాం తే అనిహతం రావణం రణే |౪-౧౭-౫౦|

న్యస్తాం సాగర తోయే వా పాతాలే వా అపి మైథిలీం |

ఆనయేయం తవ ఆదేశాత్ శ్వేతాం అశ్వతరీం ఇవ |౪-౧౭-౫౧|

యుక్తం యత్ ప్రప్నుయాత్ రాజ్యం సుగ్రీవః స్వర్ గతే మయి |

అయుక్తం యద్ అధర్మేణ త్వయా అహం నిహతో రణే |౪-౧౭-౫౨|

కామం ఏవం విధం లోకః కాలేన వినియుజ్యతే |

క్షమం చేత్ భవతా ప్రాప్తం ఉత్తరం సాధు చింత్యతాం |౪-౧౭-౫౩|

ఇతి ఏవం ఉక్త్వా పరిశుష్క వక్త్రః

శర అభిఘాతాత్ వ్యథితో మహాత్మా |

సమీక్ష్య రామం రవి సంనికాశం

తూష్ణీం బభౌ వానర రాజ సూనుః |౪-౧౭-౫౪|

ఇతి వాల్మీకి రామాయణే ఆది కావ్యే కిష్కింధాకాండే సప్తదశః సర్గః |౪-౧౭|