కళాపూర్ణోదయము (1943)/అష్టమాశ్వాసము
శ్రీలాకీరి సతీసమ
లాలస నోలనగు శాచలర్గాళిణ్యా
శీలిత పుణ్య జయత్కర
వాలా నంద్యాలకృష్ణ పసు నాపొలా. 1
ఆ. అవధరింపు మమ్మహా సత్యన సనీతి
సరణి విని కరంబు సంతసిల్లి
యిద్ద తేజుఁ డాస రేంద్రుఁ డిప్పటికిని
మగధరాజు సంధి దగుస పనుచు. 2
ఉ. ఆనర పాలు పాలికి పడుతర రాతిజయంబుకల్మియున్
మానగుణంబు నా పతయు మాటల నేరుపు ధైర్యముం బరా
స్థానజ నానురంజససుదక్షతయున్ విసయ్కోృతి స్థలా
నూనవివేకముం గలసయోస్న తు సం పెను రాయబారిగాన్ ,
సీ. ఆరాయ బారియు సఊసం ప్రేషిత
జనుల చే మగ భేశ్వరుని పురోహి
తప్రధానాదులఁ దగుసామదానాది
వరసంబుల వశంవదులఁ జేసి
యతి గౌరవ వేళితుఁ - సభాస్టళి
దద్విభుఁ బ్రశ్నోచితంబు గాఁగ
దేశ కాలా దివార్తాశం సగము నిజే
శ్వకుమహిమధ్వనుల్ జరగ నడపి
గీ. దాన నారికి మానంబు డబుఁగకుండఁ
గడను దద్గుణస్తుతిఁ జేసి కలయ నాడి
మఱియుఁ గలనీతి పటిమ నాత్మ ప్రభునకు
సతనికిని దాను సంధాన మమరఁ జేసె.
చ. అనుపమనీతి శౌర్యనిధి యంగమహీరమణుండు నగ్గవ
రసమునఁ జాల యంత్రధనధాస్యబలప్రమఃఖంబులందు నెం
ద'ను గొద లేక యుండ గడిదుర్గముం దసరాజధానియున్
ఘనపరిరక్షణక్రియఁ దసర్పఁగఁ జే సే దృఢ ప్రయత్ను
క. తనబల నాధుల కందజ ,
కును జెప్పీంచెను గరంబుగోర్కె-ఁ బ్రయాణం
బని వారలు నుత్సాహము
దనరఁగఁ జాటించి రపుడు తమపాళెములన్ -
ఉ. అంబుజమిత్రుఁ డంత నషరాంబుధి డాయఁగఁ బోయె నాత్మ
బిం,బం బపు డంతకంతకుఁ గ్రమప్రభవన్ని కటత్వ తారత
మ్యంబున సంక్రమించుతదుదంచితవిద్రుమరాగవీచి శై
త్యంబునుబో లెర కి మముతద్దయుఁబూనఁగ వేఁడిమాసఁగన్
ఉ. కొలకృషీవలుండు గడఁకం బరిణత్యగుణాతపచ్చగా
శాలిచయంబు గోసి పెలుచంబు మోయు మచున్న వాఁడు
గాఁ, బో»ును పుష్పగా సన సభీమణి మండల మంతకంతకుం
జూలవిశాల మై చరమ శైలము చేప్పున నొప్పెఁ జూడ్కికిన్ .
ఉ. "కొలకలాద' డ యనుగాంచన రేణు పు ప్రత్యగాన నాం
కొలెడు క్రోవిఁ గూర్చి కరఁగంగఁ బ్రవర్తన మొగుజాళువా
మేలిమిపూదెనాఁ బొలుపుమీటె నిను డది గాఁక యార్పఁ
గీలాల నిమ్మ తం బయికలాగునఁ ఫ్రం కెను బశ్చిమాంబుధిన్
చ. పడిఁ దనుఁ 'Tecగా' దఱుము వా సరకర్షకు చేతి భాసుఁ డ
న్బెడిద పుచుంగు మార్చి కడుఁ బేస్చచు రోద 3 పేజ పుటచే
నుడుగక చొచ్చు రే యమువనోచతహ స్త మొగుబునందు
నొ, ప్పెడుమదబిందుబృంద మళఁ బె పెసఁగె గడ సంజ
చూడి, కిన్.
ఉ. కేశ పుఁ డవ్విరాలను 4 కృష్ణ సమాఖ్య వృషఁ జేసనో
యీగుఁడు మూస్తు లెన్మిదియు నేలిక తోలునఁ ) ప్పెనో స
మ,సౌశలుఁ గూడి వృత్రద సుజాధిప భూమికఁ దాల్చెనో య
నం, బేలత, దమ పటలి ప్చే సమ స్తముఁ గప్పి నుతటన్,
గీ. నింగి యనియెడిప్ర చేనికిని గక్తి
బలి యిడి రసంగ నెజు సంజ తొలుత నము
దజుచుగా దాన మిల సిని మెఱుఁగుఁ బ్రత్తి
విళ్లు నాఁ జుక్క లెంతయు నుల్లసిల్లె,
చ. అరయఁ గనిర్ద్వలోకము ప్రభై కమయంబ యసంశయంబు
గా,సరుదుగ నెంతయుం బ్రకటమై యదిగో గగనంపుఁ బాత
చ,ప్పరము సుషీ వ్రజంబున విభాసిలుచున్ని ది యంచుఁ జూ
పరుల్ గరము కుతూహలంబు మెయిఁ గనొసఁగాఁ దసరా
రెఁ దారకల్
గీ. అంత నమరాధి నాధుగృహాంగణమునఁ
జాల గందపుఁగల యంపిఁ జల్లి రనఁగఁ
దూర్పు తెలు పయ్యె నంత సందును దదీయ
గజము నిల్పిరో యన సుధాకరుఁడు దోఁచె.
గీ. కాల మనుకువిందుఁడు చంద్రికాపటంబు
నేయఁ బన్ని సమగ్గి మొకో యనంగ
నవమయూఖాళి గొనసాగి మీవుల నొప్పె
విధుఁ డమరె వానిగృహభి త్తివివర మసఁగ.
ఆ. వెల్లమడుఁగుఁగోఁక విచ్చినరీతిఁ బో
లారఁబోసినట్టియందముగను
బిండి చల్లినట్లు పండు వెన్నెలలు గా
యంగఁ దొడఁగెఁ జెలువ మమర నంత.
మ. కలయన్ లోకములందుఁ బర్విసతమః కాలుష్యము జంద్రి
కా, ఖ్య లసత్సత్వగుణ ప్రకర్షమునఁ బ్రకాళించుచుం దద్ద
యుగా, బొలుపొందెన్ ద్విజరాజమండలము పెంపు ల్మీజ
నొక్కొక్కచో, జలదం బుండెను మీఁదమీఁద భవదోష
ప్రక్రియం బర్వఁగన్.
ఉ. ఇద్దీటు యామినీ కమణుఁ డేఁచఁగ నెప్పటిలీలఁ జాలఁ జూ
పట్టమిఁ జూచి శ్రీ నెలపు పద్మినిఁ గైకొన కప్పుడక్కటా
గట్టిగఁ దత్రియాళితతి కైరవిణిన్ వెసఁ జేరె రాజు చే
పట్టిన నారు దేవు లను పల్కు యధార్థము చర్చ సేయఁగన్
సీ. కొనుఁ డివే విరులన్నఁ గొన నేల మిముఁ జూడ
మరుఁడు రువ్వెకు విరుల్ ఏరివి ననుచు
నీవ మాటలకా వచ్చు టన్న న
బ్లేము రా మిది వేల యింద మనుచు
నిప్పుడు మీకిష్టంబు లిం చెవ్వి యనిన నా
కప్పి డాఁచినగుచ్చకము లె యనుచు
నివి చెల్ల కవి యమ్మెడివి కావు తలుఁ డన్న
నెఱుఁగుదు మిపు డంట మేము ననుచు
గీ. బైటిపోని నోల్లక త డిపా వడలను
బొదెవి పెట్టినయవి దివఁ బోవునట్టి
యువజనులదంటమాటల కొప్పి నగుచుఁ
బుసలావిక లమ్మిరి పువ్వు పుడు,
వ. అట్టిసమయంబునఁ బట్టణంబునం గలదండ నాయకు లంద
ఱుం దమయేలిక జయప్రయాణంబునకుం దగిన సన్నాహం
బున నాయత్తపడుచుండిరి కళాపూర్ణుండు నభినవ కౌముది
మందిరంబున కరిగి యయ్యిగురుఁబోఁడితోడ నోకములవదన
నీకు నొడఁబడినవీణియ సాధించుటకు దిగ్విజయం బోసర్చు
నంతవల సె నేఁటి వేకువఁ దత్రయాణం బని యెంగించి
మ ధురలాలసపాలికిం జని యాకంజవదనతో.
క. నీనూపురంబుమణులకు
నై నిఖిలదిగంతవిజయయాత్ర యొనర్పం
గా నెల్లి మంచిదివసు
బో నెలఁతుక యనుచుఁ జెప్పి యొగి సలరించెన్.
వ. అంత.
చ. తమతమయంగన లరము తత్పరత ని గియించుక"ఁగిళుల్
గమనపు వేడ్క నించుకయుఁ గైకొన కెప్పుడు తెల్ల వాలు -
నమకము మానసంబులను దాల్చుచు మాకి నెల్ల వారు
సం, భ్రమమునఁ దూర్పు చూడఁ గడు భాసిలె నాఁటి
తియామ మిక్కిలిన్.
సీ. సమకొంతిఁ దలఁ దోఁచనినీలిగవు సెన
సిడిమ్రాకుతుద నిడ్డ పడగ విధుఁడు
వలిసినప్పుడు దాని వ్రాల్చుట కై కట్టి
కట్టిపగ్గములు దీర్ఘాంశులతలు
రతిరాజు సిగి హెచ్చ రజని కాళికి సిడి
యాడుకోకిలభటుఁ డంకశోభ
యతనిమీఁద వసంతమాడుక ప్రఫుధూళ్ళి
చంద్రిక ఏరులు సక్షుత్రసమితి
గీ. యారజనికాళి యెం దేని యరుగఁ దలఁచు
టెకిఁగి వ్రాల్పించుచున్న వాఁ డేమొ యిప్పు
డతఁడు తలసిడికొమ్ము నా సంతకంత
కోలిఁ జంద్రుండు : డమట వ్రాలఁజొచ్చె.
గీ. కోడి తపతప టెక్కలు గొట్టుకొనుచుఁ
గూయుక్రమ మొప్పుమీ తె వేకువ యనియెడు
కనుమ గట్టి వధూమానధనము దోఁచు
నసమశరుఁడు తప్పటఁ గొట్టి యా ర్చె ననఁగ.
ఉ. పారదబద్ద సరటిక పాక పరీక్ష గోనంగఁ జంద్రికా
శ్రీరమునంచుసన్ సమయసిద్ధుఁడు పెట్టె నసంగఁ జాల నొ
ప్పా రెను వేగుచుక్క యదియంటిన చోటు సువర్ణమయ్యెనో
నా రమణీయమైనయరుణద్యుతిఁ దద్దయుఁదూర్పుశోభి లెన్
చ హిమకరుఁ డప్పు డొప్పెఁ బ్రణయించి తుషావృతి నిడ్డగార్ల
పృత్యముక్రియ దక్షిణాగ్ని గతిఁ దాల్చె నగస్త్యుఁ డనూరు దీప్తి
సొం, పమ రె సముల్ల సగ్యుతియు తాహవనీయము నాఁగ నా
క్కచో, నుముక లబూది చిందిసదియో యసం ఇల్లరచుక్క
లుండఁగన్
వ. అంత,
సీ. సమయవ్యతిక్రమశంకాస సంరంభ
జాగ్రదుణిత సర్వజసచయంబు
రధ్య కేతనముఖ్య రధ కార్యఘట నాది
సంభ్రమాకులసూతసంచయంబు
ఘంటాకుధోప్రముఖద్విపసన్నాహ
భూరితరత్వ రాథోరణంబుఁ
బల్యయనఖలీనబంధాది సైంధవ
కల్పనాలో లాశ్వికవ్రజంబుఁ
గీ. దక్రదధ్యు పదంశాదివిక్రయకర
భామినీహూతివాచాటభటకదంబ
సమవలంబిత భోజనచాపలంబు
నగుచు నవ్వేళఁ దనరె నస్న గర మంత.
సీ పొందుగా నందలంబులు పల్లకీలు ద
క్షత నాయితము సేయు శై బికులును
దగువాహనముల నంతః పురకాంతల
నిడి దిడ్లు వైపించు హెగ్గడులును
ద్రోవఁ బొజులఁ బెట్టి తొలుతగాఁ దమతము
మొనల గస్పజచుచమూపతు:ున,
నుష్ప్ర నామాశకటో - వాహిత
భర్శ , సుభాగసులును
ఆ. గరము సంభ్రమింప ఘనతర మైనత
త్కలకలంబు లపుడు పొలు సుమా
గైరవదీయోదయారంభఘార్లనూ
నార్ల వారవంబు సనుకగించి.
సీ. ప్రస్థాన సముచిత బ్రహ్మ మంత్రముల భూ"
గీర్వాణపంగు లాశీర్వదింప
జయజయదేవ యన్నబజృంభణముతో
బిగు బావళులు వందివడులు చదువు
వేత్రహిస్తులు పేర్లు వివరించి చూప సా
మతభూ నాధు లత త మొక్క.
! బట్ట పేనుఁగుఁ బైఁడిపల్లకిఁ జేజీని
దగ నాయితము సేసి దండఁ బెట్ట
గీ. జై త్రభేరీధణంధణశబ్దమహిమఁ
గరము ఘూర్లిల్లి దిక్కులు గ్రక్కదలఁగ
లలితగుణయుక్త మగుశుభలగ్న వేళ్ళ
దనదుభవసంబు వెడలె భూతల విభుండు,
క. ఇ జుగున వెడలి యత
కుత్తుకు నెక్కి దియోత్సాహలా
సో శంభ సకాహ
తుతుంభధ్వనులు వారిధులఁ గ
గురుతర కేతుభూతఘః కూటము లెసమహార
జురదవనీధరేంద్రము లచాడ్పున నొప్పెడు సి
మళుదవమాన నాచతు మస్ఫుట వేగము
నరభటసుచయంబుఁ గొలువ న్వెడ లెంబుగ షి, తడ తటస్
వ. అప్పుడు.
సీ. మిళిత భూగగ నాంతముల సందు విచ్చిన
గాన్పించు బ్రహ్మాండ కాంతి యనఁగ
దిశ లెన్ను చిది పూర్వదిశ యని బ్రహ్మని
ల్పిస.య మొదలిటి లెక్క యనం!
నుడయాచలాధీశు నుత్తమాంగంబున
భాసిల్లు హోంబట్టుపొగ యసఁగ
గగనాణ్యపన సవృక్షు ప్రకాE" "ప?
భ్రాజిత బగుషక్వఫల మనంగఁ
గీ. దార కొభర్త చుద్రికా క్షీరభోజు
నా తమునఁ బూర్వ సంధ్యయ న్కా గత తొంచి
లీలఁ జ్చేసపసిడి పళ్ళం మనుగఁ
దరణి విశ్వంబు గాన్ని, వసతోడ.
వ. ఇవ్విధంబున సూర్యోడయంబు సకలజసమనోర..జకి , బగు
చు నొప్పును త.
చ. నా యువమ్యతి: తానము గ్రస్తుఁగఁ జాల నొప్పుచు
న్వెలువను సేవి. బుకమువీధులు సన్మాణి సౌధికోటలో
బొలు పెసఁగెన్ వేశ నుచి పూగధగధగితా సారి.
విలసితా పుష్పతో పవసవిధులు,కోలె సురాని మూడి, కిన్
క. అంతటఁ బ్రాగ్వ
తము సమ్మర మెసఁగ సత్యతొయు
మ్మంతులముగ దా" యనుచును
సంతసము గడచి సో పుజను లాడికొసిస్
ఇవ్వింబుముకకంలో ర పు ద్వారంబు నిర్గమించి ఆ
ద్బలం లు నడచునప్పుడు .
గీ. ఎతదస్వులవస్తువు నెదుటఁ గాని
ప్రథమనిమేషంబునందుఁ దక్క
బాని నంతన కడచురథ వ్రజంబు
వేగముజేసి రధికులు వెజుఁగుపడుచు.
క. తుగగ ప్రచారమును గుల
జరమదముఁ బగస్పరాతిశయ భావగుణ
స్ఫురణము నణఁప సపుకము
నరజసము నగుచు మార్గ మపు డిం పొసం
సీ. జల్లులతోడి పెస్బళ్లెంబు లెగ నైచి
పుట్టుచుఁ బే రెముల్వా లువారు
మెఱుఁగులు :ూడు!y e) MADE hు గో ప.గం
జేకటాగుల బయల్ చిమ్మువాడు
బెడిదం పుటరిగెలు బిఆ) చెప్పుచు
వడిఁ బిల్లు మెజములు నై చువారు
తెగ న్సిడఁ దిగిచి స్వర్టైసలకుఁ బా ఒళో
లలు సూ నీ పల్లజీల్ దాఁటు వారు
గీ. నోడోమల క భీముఖ మన సుబ్బులు
గడలు చాపుచు వేడుకకయ్యమునను
జెలఁగి తమదొరలగు నింపు సలుపు నాకు
సగుచు నీరభటుల్ మించి రతిశయముస.
గీ. మునుపుగా నేఁగి యసి మీగొల్లెసలు వన్ని
త్రోవ నెక్క ఇక్కడ నేమి కావలసిన
నట్టిభక్యుభోజ్యాదులయమ్మకమునఁ
దనియఁ జేసిరి వణిజులు తద్బలముల.
చ. వలసిన చోట నెల్ల నభివాంఛిత వస్తుచయంబు గల్గు టస్
లలనలు గారు సాంద్రవరణంబుల నొప్పెడు పల్లకీలఁ బోర
గలుగుట నర్థమతులకు గట్టిగ నానృపుదండయాత్ర యిం
పలరఁగఁ జేసెఁ బట్టణమునట్ల యనర్గళభోగ హేతు వై
చ. అలఘుబలప్రతాషయుతుఁడై యతఁడమైయివచ్చుదండువా
ర్తలు వినుచుం దదగ్రదిశ రాజులుగొందఱు ముక్త నూర్గులై
వలసలుపోవువారుఁ దగువస్తువు లప్పన పంపువారుఁ గే
వలవినయంబుతోఁ గొలుచువారును నైరి యథోచిత స్థితిన్.
వ. అంత.
సీ. సకలసౌభాగ్యలక్షణధస్య యైనట్టి
మధురలాలసకు నత్యధిక పుణ్య
విభవకు జగదేకవీర పత్నికి సందె
లఖిల దిర్దేశధరాధిపతుల
పట్టపు దేపులు భరియించుమౌళిర
త్నములఁ జేయింపఁ దన్నాధుప్రతిన
యేతదర్ధంబు దం 1: త్తి తా నిదె యమ్మ
హారాజు వచ్చ మీయర్థములను
గీ' బ్రాణముల నిల్పుకొనుఁ డింక రాజులార
యెదురు గాఁ దగ దిష్టంబు లిచ్చి యనిపి
యనుచుఁ దనపత్తి కలు సత్వదాత్ముఁ డనిపె
సరపతుల కెల్లఁ గొండజు నడచి రట్ల.
క. ఇంటిఁగుసఁ దగఁ గానుక
పుస్త చిననృపుల నెల్లఁ బ్రోచుచు నారా
జోత్తముఁడు చని పరాక్రమ
వృత్తిని మ తొలినగౌడవిభు పై విడిసెన్ .
చ. విడిసిన నల్లి గౌడపృథివీతల నాధుఁడు క్రోధదీపు . "
బెడిదపులీలఁ బేర్చుఘన భీషణ సేనలతో బురబుఁ In !
వెడలి పరాక్రమించెఁ దసవిక్రమసంషట్ కోహేటి చి స
లడల నరాతి సైనిక నికాయము బిట్టు గల ! "Cycగ,3 . ర .
వ, అట్టిసమయంబునఁ గళాపూర్ణుండు.
క. తనదుగుడారము దాకను
గనుకని తలఁగఁబడి వచ్చుఘసనిజ సేనం
గనుఁగొని యోడకుఁ డోడకుఁ
డనుచుం గౌడవిభుఁ డనికి సఆమె నెయనుచు
క. కానుకలు గొనుచు నిటఁ బొడ
గానఁగ వచ్చునొ యటంచుఁ గడుఁ దెగఁ దన్న ,
నే నిందాఁకం గటకట
యీ నెటీ దన కున్న నడఁతు నిప్పుడ యనుచున్ .
వ. పరిసరవర్తులం గనుంగొని.
శా. తేజిం బల్లము కట్టి కూడఁగ వెసం దెం డంచు మత్సేనలన్
రాస్ట్క కల్పచి పోఁగలం తాఁ బాణంబుతో నంచు
మ స్త్రీ జూప్రా గణింపఁ డెట్లనుచు నేదీయ కృపాణం బతి
భ్రాజిష్ణచ్యుతిగా నోటుకు దిగుచుచుం బ్రస్ఫీతసంరంభు డై
వ. భవంబు వెలువడి పగఆ కభిముఖంబుగాఁ జనుచుడం
ఉ. సహిణి యతఁ జూడ ఆభ సంబునఁ చెచ్చె సమిఁయుగ్ధస
న్నాహముఁ జిత్ర సత్వ జవసత్వకృతార్యమ ఘోటక ప్రభా
పోహము రోష భీషణవి.సిత హేషిత భీషి తాహిత
వ్యూహము భు భూషణ సముజ్జ్వల దేహము నొక్క వాహ
ము 59
ఉ. తెచ్చిన నె కె నవ్వసుమతీధవుఁ డాతనిపూన్కి చూచియు ద్యచ్చతురంగవాహినులు దారుఁ దదీయబలాధినాయకు
లె చ్చిన ర్యసాహససమృగ్గుల నొండొరు మాటి మేని కి
స్మెచ్చొసరించుచు న్వడి సత్తబల బులఁ దాఁకి రంతటన్
ఉ. అనఁ దద్బలం బఘముల న్ను ఱుమాడి వైచె ను
వ్వెత్తుగఁ జుట్టు ముట్టుకొని యీఁ టెల డొం కెనలం గటార్ల
బ ల్లత్తుల సత్తలంబులను వైదును పక్కెర జోడు కాలు గే
గుత్తుక జొక్క ప్రక్క చెవి కొన్ముని యేర్పడకుంచునట్లుగన్
. ఈడితశక్తి నంగ జగతీశ్వరు సైనికు లిట్లు చెండు బెం
శాడఁగ నాత్మ సైనిక చయంబు కకావిక లై కలంగి య
డతఁ బాజఁజొచ్చుటయు నీకను గౌడధరాత లేశ్వడు.డోడకుఁ ఊడకుం డని పటుకులచే నిజసేన నిల్పుచును.
చ.కడువడి మోజుఁ దాఁ దొలుతగా రధము స్మణపించి సెగ
పుం, బిడుగులువోనితూపు లరిబృందము పైఁ బరఁగిం చే నా
తనిం,గడచి తదీయ సేనలును గ్రమ్మె నరాతులమీఁద సా
హసం,బడరఁగఁ జేఁపచే గిచినట్లు సమస్తము నొక్క
మొత్త మై.90
క.ఆకఠిన పుఁగోల లకుం
గాక కలంగఁబడి నాల్గుగడలకు విచ్చెం
జీకాకుపడుచు నంగమ
హీకాంతుని సేన లెల్ల నెంతయు భీతిన్ .91
ఉ. ఆకరణిన్ గలంగి చనునట్టిబలంబును హాసభాసురా
లోకములం గనుంగొనుచు లోకజనసుతుఁ డంగభర యు
గ్రాకృతితో విపక్ష నిచయంబుపయిం గదలించె సశ్వమున్
భీకరలీల వాలుజళిపించుచుఁ గెంపువహించుచూడ్కితోన్
వ. అప్పుడు.93
చ. హయమునదల్చి ధేయనుచు నాజికిఁరోలుట యొండు దోఁ
చె న,వ్యయరయశక్తి నంత మఱి వచ్చిన త్రోవయుఁబోయిన
ట్టితో,వయు నొకటం గనంబడద వాడలు వాడలుగా సతం
డసి, క్రియలను జక్కు చేసినహరిది:రదాదులచేతఁదక్కు-గన్
ఉ. ఇక' గడంగి .నతఁ డెంతయు మిక్కిలి సక్క - సుఁ
రు- : జక్కు సెయఁగడునోటమితో హత శేష సైముల్
గ్రక న విచ్చె వీపు వెనుక స్మఱుమానిసి లేక యమ్మంగాల
. క్కి క లెజిగ : జెం", నిజాధి పుఁ గా టిఁ జక ' (గన్
శాం చ ద 13న 0/3ఁ జిక్కి పనిజ నాటకీశు నీక్షించి ఆ
త్రా వంగుం ఆశనుద' డనాయకుఁడు పద్య హోటకా లోహశి
తుర్యధురం డగుచు ఖగ్లాఖకి సంగ్రామ -
వ్యా న్యాండని బ్రస్తుతు లనినవాఁ డత్యంత శౌర్య బుసిన్
క. తురు. కోహణము, ఈ
కర ! ము3 కేల నొప్పగా గి నిజే
శ్వర కు బై 2
ర్బగ భసముతో' గప నెదిరించెన్ .
సీ. (వే , న కను వై: దమవాగె
సన్న వెంబడిగ సశ్వములు మెలఁగ
నొంటిఁ గొట్టు చో" ఖండాలు ఖంగుఖం
గునఁ పెనుమిణుఁగుఱులు గ్రక్క
నొక నోటు సూః, వేగార చోటు వడి వేయు
పూవు గచ్చరికలఁ బొల్లువోవ
నెక్కు స తక్కువ లెందు నించుకయుఁగ
లక నేను పొక్క-లీలన తసర్చ
గీ. వరణరణ కొతు కాకుల స్వర్ణయువతి
జనకటాక్ష నిరీ-నుసరణవశత
నిద్ద కౌ క్షేయకద్యుతు లినుమడింప
బోరి రప్పుడు వార లద్భుతముగాఁగ68
క. ఆయెడ యాత్రాచంగుని
యాయుద్ధముఁ జూచి మొత్త మై గౌడమహీ
నాయకుదండకు విజయా
శాయ త్తతఁ దిరుగఁ జేరె నతనిబలంబుల్ . 69
సీ. అమ్మహాయుద్ధంబు నట్లు ఘోరతఁ బ్రవ
లఁ గళాపూర్ణుండు తీవ్రగతిని
గడుఁ జిత్రహ స్తలాఘవముఁ జూపుచును ద
త్రైథిలోపల నాత్మరక్షయందు
నించు కేమఱుట దోఁపించి వేటున కౌస
యిచ్చిన వేయ వాఁ డెత్తినట్టి
బలువాలు నారౌతు పల్లంబు నశ్వంబు
నెనిమిదితునుక లై యిలఁ బడంగ
గీ. వేసె నేటవాలుగ నొక్క వేటునన గ
భీరరయమున నసిధారఁ బెడమరల్చి
కలన వేటాఱుతునియలు గాఁగ వేయు
బిరుదురౌతుల వార్తలు బెండుపడఁగ.70
వ. అప్పుడా ”శంబుసనుండి విలో కించునాకలోకనివాసు లా
కళాపూర్ణుని భుజశ క్తి శౌర్యసాహసహ స్తలాఘవంబులకు న
ద్భుతంబు నొందుచుఁ దమలోన.
ఉ. వేటున కె నట్టి ప్రతివీరునిక త్తికి నొడ్డుకొంట యె
చ్చోటను గల్గినట్టిది యశోధనుఁ డీఘనుఁ డివ్విచిత్రగో:
పాటవ మెంత సమ్మెనొకొ వైరి నిజాయుఢ 'మె త్తి వేసెఁదా
వేటిరునాల్గుతున్కలుగ వేయుచలంబుఫలంబునొందఁగన్
వ. అని కొనియాడి రట్టిసమయంబున.
క. సంగర కేశి సతండీ
భంగిని విహరింప గౌడపతి సేసయుఁ దొ
నుం దలఁగి పా రేఁగులు
దం గేళ్లుగఁ ద్రోక్కి కొనుచుఁ దద్దయు భీతిన్
వ. ఇవ్విధంబునఁ బలాయసంబు నొంది యతుడు నిజపట్టణంబు
సొచ్చెఁ గళాపూగ్లుండును బ్రచండతరసింహ నాదబంధురజ
యదుందుభిధ ణంధణ ఘోషణ భీషణం బగు సేసయుం దాను
ను నతని వెనుకొని చని యతిరయంబునఁ బురంబుఁ జొర
నురువణించినఁ దద్రక్షకులు తమకపడుచు గవనులు మూ
యించి దంచనంబులుఁ బిరంగులు జబురుజంగులు, దుపాకు
లు మొద లైనసాధనంబుల ముమ్మరమ్ముతో గ్రమ్ముకొని
కొమ్మ కొమకుఁ బెక్కంధ్రుగా నుక్కు మిగిలి లెక్కకు నెక్కు
డగు చు విక్రమాట్" పుబుస ట బలసికొనుట ట
టర్రృకుటీవికటితముఖు, డగుచు సత్వway ఉపకళా
పూర్ణుని ప్రెగ్గడ దమ మొగ్గ ంబు సనిక
డుజించినఁ దదుగ్రతకుం గాక ఏ కుపడు ప్ర
వారించుచు గౌడపతి వివిధ పాయ: పురస్సర గా
రు వెడలియాకళాపూర్ణమహా రాజుఁ గని కొలిచి యత సి
దయ వడసె నివ్విధంబున దుర్వారదోర్వీర్యభవగిర్వ న
సోయుర్వీవల్లభుండు సివ్వల నడచి గడుసుఁదన దీసకు
మె డి డైనమొడ్డని పై బలంబుల ఐడియించె నిప్పుడు.
క. చతురంగబలోన్న తిసం
భృతగర్వత నెదురు పౌఁజుట్టు సతి
ద్ధతవీరరసాలిస్ఫూ
ర్జిత మగురణ మప్పు డుభయ సే కయ్యన్
వ. అంత.
ఉ. దుస్తునఁ గొంత సేపు నది దుగ్గమర ను చే నడ
ర్పమునఁ గొంత సేపు సది షంబిస పేలతం గంగి గ్రో
ధమనఁ గొంత సేపు సబి తద్విషయాహతిం గ
ర్వమునఁ గొంత సేపుఁ బరువాసి గణింపక ఁ
ఉ. అట్టి యెడన్ సమగ్రబలుఁ డంగ విభుడు చరస్మప గ్రీ'నాఁ
బట్టగుచుం గడు న్మెజయుపట్టపు లేను గు
బట్టిడపుంగడంకఁ గరిబ్బందముతో బల నాయకుల్ దనుం
మీ గో కాల్చి రాఁ దనరు చు న్నడి చె బ్రషకు సేస పై
ఉ. అప్పు తెచ్చి యుత్క లధి రాధిపు న్యాలను ద జేంద్రముల్
చెప్ప గౌక మైనమదజృంభణలీల పిలిర్పఁ బోరె నే
గప్పఁగ శాత్రవద్విరదయూముతోడను జూడ మెట్టి
చో, నెప్పుడు నిట్టి బెద పు టేనిక సో రని మెచ్చఁ జూ షరుల్
సీ. ఎడ నెడ వడిఁ గూడి సుడి రీతిఁ దిరుగుచు
దలపడి దర్పంబుఁ దెలుపునవియు
వెను వెన్క కొక్కింత చని యొక్క లొక్కటి
దంతముల్ 'భేదిఁ దాఁకు; వియు
బాయ క బల్వీడి నంటఁ గదుముచు
స టు వడిఁ డ్రోపులాడు సివియు
వంతు లన్యోన్యముతు 'లై కూలిసఁ
పు తప్పక యల్కఁ బోరునపియు
గీ. సగుచు . పుడు, జేంద్రంబు లతిశయిల్లె
దంతఘ సనిష్ఠుర ధ్వానములను
జటు ఘంటా ఘణ ఘణశబ్దములను
గములను ది కటము లదర.
క. ఆ దేశ సంగషి భుదం
తావ మీ జువడిని దిరిగి 'తె' కిసం బ్రతిదం
తావళము లెల్ల వెలికిల
మావంతులు గ్రిందుగాఁగ మహి పైఁ జైళ్ళే .
వ. అపుడు నిజగ జేంద్రంబు సస్తేజపిఁ ఆపి ను:పి చుక్రముక
కంతో త్తర పురాధీశునియాటో పవిజృంభణ! బునఁ గలంగి (బ
డునిజ సైన్యంబు దైన్యంబు వారిం చుచు " ఘరాకారం తన
వారణంబు నారోహణంబు చేసి యుత్క 'ళాధీశ్వగం డక్క
డిందివీరుని మార్కొని యక్క-జం 'బైన సక్రమంబు నెఱపె
నట్టిసమయంబున.
మ. సమవృత్తిన్ జవసత్వముల్ నేటిపుటుర్ సవ్యాపసవ్యశ్రమ
భ్రమణం బొప్పఁ దటాలుసం దలపడున్ బలాలు గుండా
ప్రకాం,డము లొండొంటిఁ బెసంచుఘీంకృతిమహా నాదంబు
రోదోంత రా ళము ఘూర్ణిల్లఁగఁ జేయు సమదకకు ల్సగరంభ
ఘోరంబు లై.
వ. ఇత్తేజంగున నత్యంత ఘోరంబుగా సివ్వారణంబు లవారణీ
యసారంబు లై పోరుచుండ నంతటఁ గళాపూర్ణుండు.
. ఎడ నెడఁ దలపడుచో వడిఁ
గుడియెడమలఁ దిరుగు నేనుఁగులపిఱుదులు "నే
ర్పడునట్టిక్షణములోనన
పెడమరలి విపు వెనుక బిట్టుజికె వెసన్
క. ఉలుకుచు నె కఠిసముషిన్
నెటి చెడ నడివీపు వొడిచి నిజభుజముల నే
డేజు 'మెఱయ వానిసంధులు
బిఱుసున వెనుకకుఁ గుదించి పెడ కేల్ గల్టన్ ,
4. వెండియు న ట్టిటు గదలక
యుండ నశం డతులబలర యోద్ధతి మహనీ
యుం డగుచు వానిఁ దద్వే"
దండము)నడికట్టు త్రాళ్ళఁ దగ బంధించెక్ ,
ఉ. ఎంతయు విక్రమం బలర ని టరివీరుని గనైచి తా
నంతట వాని వానిమదహస్తిని జంగున దాఁటి మిక్కిలిన్'
వింతగ సంతరాళమున నెవ్వడిఁ గ్రమ్మణి వ్రాలె సప్పుడో
దంతి నెదిర్చి పోజుతనదంతిపయిన్ రణసమ్ముఖంబుగన్.
గీ. అంత నొక పంట్రకోలచే సహితుకరిని
విరిగిపాఱుఁగఁ బొడిచి పోవిడక మగుడఁ
ట్రిప్పికొని తెచ్చి తత్కుంభ దేశ పార్శ్వ
ములు చుబుకుముట్ట నేయుచు బలము లుణుక .
ఉ. ప్రాణముతోడ నుత్కళనృపాలకు నిమ్మెయిఁ బట్టి తెచ్చి సం
హోణుని జేసి తా విడిచె నెన్నఁడు నిట్ల సమానయుద్ధపా
రీణులతోడ నింక నెదిరింపకుమీ యని బుద్ధి చెప్పి క
ల్యాణగుణాడ్యుం డగషసుధాధిపుఁ డీప్సితరత్న హారి యై.
వ. ఇవ్విధంబున నిరర్గళ విజయస్ఫుగణంబున భాసిల్లు! నాసుము
ఖా సతి గదనుండు తనకు సంతటఁ ద్ర లోని
డ్యాదిభూషతులు తమయంత నేవ పగులగము -" నాకు
పొయనంబులతోడ నెదుక్కొనుచు ను: దక్షిణము: ద్ర
తీరంబునకుం జని కేర' మహీపాలునిపంద', గవిసిన వతకు
క. శూరత పాటించి చమూ
వారంబులఁ దాను నతని పడి మాక్కొని
భేరీభూరిధ్వానము
హారభటిజి తాబ్ది ఘుమఘుమారవుఁ డగుచు..
ఉ. అత్త ఆ రెండు సేనలు రయంబునఁ దొరసీలె | Aడ క మె
నుత్త రదక్షిణార్ణవము నొండొకటన్ వడిఁ యన
స్టత్త రళత్వదీస్త తఁ దసర్చున బింధినవహ్ని యో య' సన
నెత్తురువొల్చె నుత మునునింగికిఁబర్వఁగ మునుమముల్
వ. అంత సప్పుడు.
లయ. తనదుసకలాయు ములును బరునిచేతఁ చుని
సినను బొలివోనిమగతసము గడుఁ బ్రా పై
తనర నని వేడ్క సహితునకు నెదు రేఁగి నిజ
తనువుశరముల్ వెతికికొనుచు బలుమూర్చన్
మునుఁగుచుఁ దదీయ మగుతనువు థమంబుగులు
తునఁ బొడుచువీరవరుఁ గని తదుపభోగం
నకుఁ దమకించ పకవ తలకుఁ బల్వురకు
మురుగును గాక పెనుజగడ మయ్యెన్.
జయ. సరయ నృసి కు గుటకు వీఘ్న మని
ము) సి త దఫుటు ఫఃశౌర్య
స్థిత వెచి ను గు
పరభ సగం స్ఫురణం బకుఁ గనుమఁ బోఁగా
నురమున ముగ్న ముగఁబవం పూయుధము
గమని పింఛ గువసరనియమలంఘి
త్వరిత పంగ భవిధి.మహులీససుర
తగువ చిన్న కచభర మనఁగ నొప్పెస్. 97
య. ఒడియు సమును బిడికిట నె క్రిందటికి
డఁచి (ముగి మెట్టుకొని పడిఁ శివచివన్ రెం
డగు లేను మొక ఐడిదపుభటుడు తన
యెడమ చెయి కుంభతటి నిడి తపు పరిస్థుం
బొడుచుచు బోటువడి కడుఁ దలఁ నాత్మఁ గర
బడిన కుచస్టరి గఁ గడుఁ గదిసి వేల్పుం
బడఁతి గనుపట్టగను జడిసి యిపు డే నెచటుఁ
బొడిచితినొ దీనిఁ దొడిఁబడ ననుచు లజ్జన్.98
సీ. మావంతు గర్వంపుమాటఁ గోపించిత
స్మదహస్తి కొక్క తెదురు నిలిచి
సమకత జం- ముగు
-శ్వమును మనస్సుగము: గిరిశిఖరంబు .కొని
గéc నాణ తఁదు వైచిన సునాసుత
గ్రము
నాతః లాయ సమును
హయము డియా గొనము
వెడలె నాళస్త్ర తదితు
వీరతనుపుల చొంగు ల్చె
న. ఇంగున ఇత్యంత నావ సంబు గడు
గోసక యికు నాగును
భూరమణుం'ను కళారూ
ధాబలక్షయంబువ ను
సుగ్గించుకొని క
గ్యంబులకొలంది నెమల మని చెప్పి న శం
బున సతం డియ్య నసురులు నా
ఉంచి.
ఉ. భూద్బతిన్ బపింకిది తరం గొం బూనిను
న్వీరపల్ ని నా రసో గత పగ
కూల మీ శ్వాసము
సంతఁ " ను మం - ఇము Wు ని తన తం
జరు ముసింగ్ చాంపు: ఒటు ఉం టున
చ. ప్రేకులను ది బె .పిండి ముందు కేకును
గిచ:మటు చు చుసు న బాపు ముయియం
చ ఎపుకొని దు. సch రుచుసె
చx, స్పటు మంచిచు కు - " పేను:-3 చుస్
చ. ఓ జ
బసు స జున సుట. టుఁద:
బు నొక , కు మస్
సుధ ...కటా' కు ఏపీ గురు
Bఁ జూపులో హితి సంక నొండం
K,
కడు " డు0ల ముందు.. ,
. పూసలు గడు
సీతగ మతి చిత్ర నా స్తవగత: బర:ఈ
దశఁబ చి పో...నా
కంత రంగా - న న సలము:
. అప్పుడు తల్లితివీ
క. ఆ నేర్పు సకును జంపు
గా నొల్లమికిని మబు గిరసు వె గుషడ
డా నత పాదయునికి
నాసతుఁ ఉయ్యెను గటాం టు సైచి వెస్స.
వ. ఇట్లానతు కరకమలంబులు మొగిడ్చే యోషి ను భా
వా నీవు రాజమాజండి వే దివ్య పురుషుండవు గాక యు నాం
దేశంబుననుండి వచ్చి స యొక -యత్యంత చారు
రుండైనకటారిసాదన కానివలన సక, లం బధ్యను పేరు
గలబిరుదు మాస్టీలఁ బెక్క ం జయించి మొ
క్కవానిమానుష బుస సగటు ండ గుచు. ఉసి
నిన్ను ని పోరుకు బిలిచితి న స్ని చుట
యత్యద్భుతంబుగా దేయసి కొనియాడి చసర ర
మణు సపరివారంబుగా సజపురుబుకుఁ ఓ తడు
కొనిపోయి మహోపచారుబులఁ బూజు చి యతసీ కమ
తంబు లైసత సదుశునొంత కాంతల ఆత్న బులు సమర్చ.
చి ప్రణయ పూర్వకుబుగా ననిపె నపుడ గాధిపతి యతని
వలన మృగేంద్ర వాహనానిలయం బున్న చోటు 5 ని యచ్చ
టి కరిగి యమహా దేవిని సేవించి తద్భవ భు లరసి తన
పూర్వజన్మంబు క్షణియఁ గని పుచ్చుకొని యత. ఆ సంతు
పాంతరంగుం డగుచు సంత నుత్తరాభిముఖం గా యాత్ర
గావించం
. అప్పుడాచు పుధరాధిపతులు
త: ను నిబు లైనరత్నంబు లిచ్చి
కొలచి యనుప నాభూపతి ఘ్యూ రేగు -
నడిచె వాని శౌర్యదర్పంబు వినుచు.109
క. అతఁడును దద్వ్యా లు విని
యతి భీషణ మైనయట్రియాత్మధ్వజనీ
తతితోడ వచ్చి తాఁకె
బ్రల్ ఏకుల దిశల సూళిపటలము ఎంగన్.110
ఉత్సా, అబ్బ బు లొక, టొకిటీ " గ:యు నార్పు లా
గుబ్బు గాఁగ సడరి వాద్య ఘోష,భీషణంబుగా
సుబ్బ పుటాగ్భటిని జనించె గత నెల్ల చో
ఉంట్బు డ బ్బు ఖుగు 107 కుఠుగు సుగు మఫ్ఛ్వనుల్.111
వ. అప్పుడు పనిముబు చొప్పు ను త్పామిచుచు గోదోం
తంబు నాచ్చాదించుధ రాపరాంగంబువలన సుకృతం
బై: యుభయబలులు దమతమయే లిక లబిశుము లుగై ఉం
పుటలకతన నాత్మపర సైనికవి వేకంబు లో "కానొక భంగిని
సంఘటి బోరుచో ఖంగుఖంగున నొండొంటిఁ దాఁకుచుఁ
దడఁబ ను బెడిదు పుటడిదంబుల వెడలుడుఁగుఱులవలస
న్సు టోషంబు లెసయీఁటపోటుల చేత గాటంపుఁ బెల్లున
జిల్లుచిల్లున వెళ్లు కుల్క లజ్వాలామాలికల నాభీలంబు లగు
ధారాళర పూతాపప్రాదుర్భావసిద్బరార్భటీ
శశంఖ నే పటహ : తేషు
విఘటన సమయ సముచిత
నుమదచండిమోగ్గండ దడి కుండలా
బులును భీషణహయ స త ను నిల్చు
రామటం కారనిస్వను స్వసు ని . నము
శబ్దంబులును సంబంబు ఏల్ప
డిగిసనిబిడుపుజలద ము: యుబు
జంబులమద ధారావు
పబృంద సందేహళంది? ని3 Oబు
గానిపింప సంతక తు ' తయు
తోడ యోధపరులు 'చే
గుక్క నం దిగి షో నుంచి '
స్త కస్తోమంబులభం' ల స మ
త్రిభర్యమాన సముజ్జహాస జును
రస్ట్సలుబులు సబిగుక ఆరుటలు త
నెజమేటి బమగల ప్రసు న ముగు స్యూతంబు లగుశంపై ఈ
ఱమొగములఁ బ్రవేశించి సకల వేడుచు సమJ., టతో
త్కాలికరోషాధిక్యకర్క శాము . " పుఖము లబు
కు గు జక్క జప జపభర. బువు శరం
గయునిగి తచికుక-బు లగు
పుంజపడ: బు కు లు రవి దం ద
చిత్ర పుసొంపు సుపాయం సూర్య వ ఇక త్స
సిసన్నాహంబుఁ దలఁప సుర హసమడ్చడు గుబులు శలుసలు
బొ ని కదుపుత ప నిలుస్తస్య యసుపులు విడిచి ని
గంతు సంతత తోమరప్రముఖ శస్త్రచరమభాగాలం
కణ సన నూల్యాం లసిత బులై య.గో భాగంబు
పు అపు నెఱుపుపలలషుకిల సంగ
వా హింబు ముపు గడుసు విలు బాసహంభాముఖ్య
చి సూఋతుబు చేసేసచకు సంభ
కుభస చేత బుసం నిఘాను నేనుంగులమీఁద శిఖ
చొచ్చు గనకములు లకవతనాగణాలో రణవ కరం
ల విబారిన చక్రంబు నొకికడ నొ తగిల్లి
ఈ ల్పనకు కబుయిక ఈ కృష్ణముఖ శిలీముఖ
రస ఘట్టనంబులబిరుసుసనిగుసులకొక లబిజిబిజుదిగు
గు. పతితం బు గు తరవీరరసా వేశంబుస వైవీరవా
తహశనార్థంబు చక్రాయుధంబుుద్రిప్పెడినోయ.సుతలంపు
సంసారిగాఁ బెం పుమీఱుచు నొప్పుత్రిప్పుడు వడువుసం బరి శక
నిల్లుచు నుండఁ దొండ) లెని వాగుగం కగణి నుకువడిఁ
దిరుగుచు నొండొంటి బాకుక గుల - సన
టు వగట్టి పొట్ట తోడియా కీకణ రాసు చు
రుధర షలలకరంభితా కి కీక సలేశషం టుచేర్పు
ర్పంబుల నేర్పున నేర్పగించుచు సుషతీత
యమాసకర్ల వ్యాపొర బు) దీఋష సంగ్రామం యు
గ్లామరౌద్రబీభత్సభయానక హేతు వగుచు సుని
నట్టి సమయంబున సుముఖాసు పుపంచు.112
చ. సరిషడఁ బోరు కుడ నటు సైన్యము మియు
యరిబలముం గనుంగొనుచు ల్క గనుంగవ పుపూసి ని
పురగుణటం క్రియానిస దశుంభది. క గప్రవిద్దం
గ్గురుఁడయితద్బలంబుషయిఁదో లెగ థంబుఁగము యంగ్
ఉ. ఘూర్జరభూమిపాలుఁడను గ్రోధము స నాసుపాలున
త్యూళిత బాణవృష్టిఁ గడుసుగ్రతఁ గప్పునుఁకి తత
స్ఫూర్షితసాయకంబుల నిషు దితసూతుఁడుభగ్న కుఁడున్
నిర్జిత బాహుశౌర్యుఁడు పనితథైస్యుఁడు సయ్యెఁ చ్చెగన్
ఇట్టు దలఁకి యతని కిచ్చె నాత్మంగుడు
ద్దాంత కామినీ శిరోవతు
మణు లతండు నతని మన్నించి యవ్వల
సరిగే విజయవార అతిశయిలు.115
ఉ. అతటఁ గొనుకల్ గొను నాశపతిం గురుకావ చేశభూ
లు వచ్చి కొన్చిరి గడు యొనర్చి రుక్మిణి
తుఁడు దక్షుఁడ వీవ యెవ్వరీ
శింతయు నొప్పుల నుంచి నీ కని సన్ను తించుచున్ .
సీ. 'రాజతిలకునున్ రుబు
షగి ము విన్న వాఁడు
గావున వాఁ డిత, ఛ
నలుగురు యముసింహు నఁ బుజాము
దస పూర్వజన్మగా , రవి బ్యాగు
గనుఁగొనునట్టి భాగ్యంబు తకు
దొరకబు కాత్మ.గును ల వగచుచు
నా సళ్ళు నమునఁ సళ్సురాంతికము
గీ. కరిగి దండం పలు లాచరించి
వరుస సూతబస్పర ఫరశిషతులు
పై నడిచి నషణం విసభకు ముస
బహు విభాయు, పటిషు చే భంగషం 117
శా. ఆస్ గల సదస్వులన్వినుచు హూణా శిక్షమా నాయకుల్
పే పేగస్ విషయం తోడ నిజతన్వీ మళిర త్నాది నా
నావస్తు ముంబనం బనిపె సన్మానంబు చేయన్ హిమ
నాంతు బుగ నేగి ఆదినా జంకటం దూర్చుగాన్
య ఆశనిమహా జయవిభూతి పసనించు సవీ
గీతరణ కేళిక టిమాతిశయగర్వ
స్పీతునకు నా కితఁడు తగినజోడు వసు
ధాతలమునం దనుచుఁ గౌతుకముతోఁ బా
ధ్యోతిషపురాధిపుఁ డఖితి నెదు(గి ఘన
హేతినికురుంబమణి కేతన సముద్య
న్నూ తనగభ ఏషరిపీతకకుబంతరము
లై తనకు దారుణచమూతతులు గొల్వస్.
వ. ఇవ్విధంబునఁ బాగ్యోతిషషతి యాయంగపతికి నేదురు డిచి
యుద్ధ సన్నాహంబు చెన్ను మో బన్ని న సైన్యంబు జూ
నును దనాగం బరికట్టుకొనియుండె నతని సైన్యంబు లప్పుడు.
సీ. రథ కేతుపటములు రత్నాథ్రిలంబసూ
నాభిశంక నొనర్ప సలగుచోట్లు
కరులు గండోషలాకారతఁ దసర ను ,
పత్య కాభంగిఁ గన్పట్టు కోట్లు
కంచుపక్కెరలకంఖాణషంగులను ఫే
నిలసింధుతటలీల నెఱపుచోట్లు
తలచుట్లు కోటకొమ్మలయొప్పు గస నొప్పు
నరి గెలపటవణి సమరుచోట్లు
గీ. భటులు పొరిఁ బారి నెగ వైచి పట్టు తెల్ల
జల్లులపసిఁడిగడలు చంచన్మరాళ
తృట్యమాణపతద్బి సాకృతి వహింప
మానసముచోట్లు నై (యట ?) కానిపించె.121
క. ఆహవపరతఁ దదీయ
ప్యూహము లె యంగ సేనయును జనుదెంచెన్'
లె ఉహిత్యో దకము రజో
బాహుళ్యము చేతఁ బంక భావము పొందస్.122
ఉ. సింగిణిపింటికోలగతిఁ జిత్రరయంబునఁ దేజువాజ సే
నాంగములన్వడింగడచి యప్పుడుతద్విభుఁడొక్కరుండచొ
చ్చెం గడు ఘోర మైనరిపు సేన సర స్స్యదగా హి మత్తమా
తంగముభంగిఁ బొంగుచు నుదగ్రజయగ్ర (హణోగ్ర ?)
గర్వతన్.123
ఉ. వైరిచమూ సమూహము లవారణ సన్నియు నప్పు డాతనిన్
ఘోరతఁ జుట్టుముటుకొస్ కో వన సొర్చెను దోన యద్భుత
స్పారతరార్బటిం బిరుదు సంకులుఁ దొరలుబూర గోమ్ములున్
భీరులుఁ దముటంబులును భీషణవృత్తిని బిట్టు మ్రోయఁగన్
చ. బెడిదపు భంగిఁ దధ్వనుల పెంపు నడంచుచు నంత నెంతయు
న్వడిఁ దనరా ? సంగజస నాధుగుణక్వణ నంబు దానిఁ దో
మడమలు గ్రక్కుచున్విశిఖమండలి వె”నియేxరంబుబ
ల్విడిని సమస్త దిజ్నృపులవీనుల మేతులను దక్క-గన్.
వ. అటి సమయంబునం126
ఆ. ఆతనివిట వెడలు: మ్మల వేగ స
చిత్రి యేమి చెప్పు పిలసిన
మురువు బిరుసుంభోద ముట్టించిన గుఁ
జెఱువుకట్ట తెగిసబిషసుఁ గోఁ 127
చ, దొషయి కెకును డూపు ము మున్న
తిఁదాఁ, జనుమలు చేక్చుసం ఎపుడు
యున్న చాన్పున శ్రీమంత,సము పని మ కృత
చాప మై వపం, విస దతముచి బు
సఁ బెక్కు పు. 128
వ. ఇత్తెఱంగున సప్పారి ముం ఊళ్య చిత్రం
ద్య నేర్పు నిర్వహించిన సుచ చితంబు పరల
చేత నరాతి సైన్యంబులందుఁ గుజులు
ను జినిఁగిన కేతువులును జకా'కు పుడున్న కుల జది సిసార
థులును ద్రుంగిస యేనుంగు ను దునుఅంతులు
ను దుత్తుము రైసుమంకుశంబులును చుసు
మం బులును బొరిసినయశ్వంబులును ర లెడి తుసు బొడ
వడంగినపల్లంబు ను డి పొడి మైన ప కి రలు సు సులు
ము లైనపదాతులును నులిసిసకంకటుబుసు సుసె యైన
కైదువులును నుగ్గు మాచు బేసయరి లును బెగీషకి
భరణంబులును చెరలి పాలన కింబులును చెట్టువలు గొన్న
మాసంబులును జెట్టెలుగు సయస్తిశకలంబులును జూపటి
కు స్భూతభ,మాసక భీభత్సరస లావహిల్లఁ జేసె నవ్వి
ధంబుస సమ్మణి స్తంభ సండ నునియము ద విక్రమ న ను క్లు
దకు పు సేనాగంబులభంగిగనుంగ్ని యతనిబలుబు
లు జయో త్సాహము ర్వాంబు యుగువణించెనయ్యెడం
గలంగి పొటు నిజబలంబుల నిలువరించుముఁ బ్యాతిషాధ్య
కు రోషకషాయితాడు ఉగుచు నక్షకుం శతనవిక్ర
మొత్సేకంబుఁ బరానీకంబులు కాందిశీక బు లై చీకాకు
పడ భీకరయునం దసర సంబు కళాపూర్ణుని చిక్కు సంబ
పించిన సతనిఁ దలకడ చి తల్షియసడు చుడ బాహుల
డనువాడు వాడిమగిరి యా యంగపతి తోడఁ దలపడియె
నపు డ బ్యునలకుఁ దశ్వయు బొజ్జ మహాయుంబు ప్రవ
129
గీ. వార లోలి చిత్రకరలాఘవంబు పేగటం
బేర్చి నుపయి నేయఁ బీ జపింజుఁ
గెలుచుకొని ఈ ఆుతూఁపు నొక్కటియబోలెఁ
గానిపింనుచుఁ దలపించె గడల పోరు.130
క. అనయముఁ గరలాఘవమి
సరఁగ సీయుముఁ బరప్రయుక్తము లెల్లం
దునుము చుఁ బోరఁ దదంతర
ము గుప్పలువడియె బాణములశకలంబుల్.131
వ. అట్టి సమయం న మధురలాలసా వల్లభుఁ డెలపం బులను
ళ్లుచుఁ దసకు నెదిరించి కడుఁదడ పుగాఁ జోరుచున్నయ వ్వై
వీరుబరవసంబుసకు ఱఁ గందుచు తని
యని తలంపు ఎడమ ఛనుగ్గురుం స్వభావసిం దిలచి
మనంబునందు సమస్కరించి తదనుగ్రహల బు లయి కు
మోఘనిజధనుర్బాణంబుల నుద్దేశించి యేమి మికును
లోకంబులో నిశరశరాససింబులు సరి యగుచు నీ త పుపో
రించుట సహింపవచ్చునే మామహ స్వబుఁ పుటకి
యే యవసర, బనుచు హు మ్మనుచు నుత్సాహంబున హే
చ్చి మిక్కిలి యెక్కు సహ స్తలాఘవ శషంబు132
సీ. ఆవిభుఁ డే సెఁ గ్రూరాస్త్ర మట్టిద యే సె
దాని నెన్వెనుక కొత్తఁగఁ బగుండు
నది యోర్వకమ్మనుజాధి నాయకుఁ డాత్మ
విశిఖ పుంజము నేసె వేజ యొకటి
విమతుఁడు తనదు బాణము పింజయే సె
టైరువురుఁ బై పయి నేను "నేయ
సొరిది నిద్దఱవిండ్లు సోఁకుట కొక్కింత
కడమగా శరరాజి నిడుపు సా
గీ. దనవరుసయేటు వెస నేసి ధనువుఁ దునిమి
యంగవిభుఁ డంత రిపునియే పడచెఁ దద్సు
జాతరముఁ ధూణిపాటె నాయంపచాలు
పుంఖముఖ యుయ్యు ఁ జేబల్మి పొగడఁ దరమె.133
క, ధాసు బార్ట్యోతిషభా
త్రీనాధునిసఖుఁడు ధరణిఁ దెళ్ళుటయును ద
త్సేసలు నెల్లాచెద రై
నానా దిక్కులకు భయమునన్ వెసఁ బఱచెన్.134
వ. అపు డాచండ బాహునిపొటువలన నాటోపంబు దక్కి పొ
ధ్యోతిష పతి యంగపతి శరణుసొచ్చి తనశుద్దాంతకొం తాశి
రోరత్నంబుల కానుక యిచ్చె సంతఁ దద్వార చేతన భీతిల్లి
కోసల ప్రముఖులును మాగధుండును దమయంతన వశవర్తు
లగుచు సమ్మణి స్తంభసుతు నభిమతార్థంబులం దనిపి యను
గ్రహంబు వడసి గివ్విధంబునం గళాపూర్ణుండు సకలదిగేశా
ధీశుల జయించి తత్తత్రియాంగ నామౌళి మాణిక్యంబుల
మధురలాలసాచరణమంజీర నిర్మాణంబు జకు సాధించి
యెందును నెదురు లేక యమందవిజయానందంబునం దిరిగి
వందిమాగధ వారంబులు కైవారంబులు సేయ నిజపట్టణం
బు చేర నరుగుదెంచె నప్పుడు.135
సీ. ఇంక నించుకవడి కిండ్లన విశ్రమిం
తము కూడ రారండు తడయ కనుచు
నలమిఱ్ఱు దాఁటిన ధళధళఁ గాన్పించు
మనవీటిక నకహర్మ్యంబు లనుచుఁ
గంటి రే యల్లగంగా సరయూ సంగ
మపొంతవసరాని మహిమలను
సకలదిద్దేశముల్ చ?యించితిని. కాని
మట్టితోఁటలు గా మొదు నుచుఁ
గీ. గనుఁగొనుం డోలిఁ గాన్పింపఁగాఁ ది "డం .
గోపురము లవేయవె ఫెండికోట లనుచు
గ్రముకకఁ తో కరపురంబుఁ గ్రమ్మఖుగఁ
జూడఁ గంటిని సేఁడు నీ సొంపు సుచుం136
. ప్రమదమున సంభ్రమించుచు
డమతమవా రెద కొసఁగఁ దత్తద్వస్తు
క్రమవీక్షణముల సధ్వ
శ్రమ మంతయు మఱచి వేడ్క ఁ జనుచు సంస్.137
ఉ. లొల్లిటి ప్రాతపట్టణముత్రోవలు నల్ల ముపాముఁడు
దల్లుని ఋశ్యశృంగుని గృహస్థత ని పు ముంపు సంపద
త్యుల్లసితంబుఁ జేసి ప్రియ మొప్పఁగ నిల్ఫినయ" నడక
నల్ల దెకంటి రే సవస వాకృతి సిప్పుడు నొప్పెడు గిడుని
గి. పూని కర్ణాత్మజుఁడు వృషసేనుఁ డాత్మ
హయము దాఁటించి సవాఁగల్ల యదిగొ
నాఁటి కది యబ్బురము గాని వీటిలోని
నేటికి?డిగుల్లాలు దాఁటుచుండు.139
ఉ. స మ ప ను. నున్న గీతూర్పుదు
సార్ పుగా నన్ను ఆశీలుఁడు సత్వగాత్మ్యుం
తోగ పువీ టకీము సశ నిను భూ
భాగం సూత్యుం
. ఇవ్విధంబుని మయుఁ దన దేశ వస్తువి శేషదర్శన ప్రస
చిత భాషణ వి. తాయామంబు లగుచు . నేనుపు
ఏ గుచున్న సికి జనులక్క. ఒక్క : గడలకు
కనును ముం - నుద డ భేరీ పటహశఖ హగా
ఉనాద రోగో తరంబు, బిక్కి టిల్ల మిక్కీ లో నెక్కు
యక పు వేగవంస భూవిభుం ఫురు ప్రవేశి
య్య ససగ 141
ఉ.బేరులు లోనుగాఁ గ లగ భీరపు వాద్యచయంబుమ్రాతల
గోగపుఁ చెను గుతూహల సంభ్రమజృంభమాణ
రామాభసాధిరోహణ సమాకులసౌధ సమంజుష సము
శ్రీరగుళం సళధ్వనివి శేషము లెంత ప్రజా సమృద్ధి యో.
ఉ. ఆవిభుఁ జుచు ంతల ముఖావళి సోరణగండ్లశోభిలం
గా విలసిల్లె సౌధము అఖండితదిగ్జయరామచిత్రిత
శ్చాప చాగుకీ ర్తికృతతర్జనభీతి సహస్రభావిభి
న్నా వశకత్స హేచకమలామగ సింధుజుఘమో యనన్.
గీ. అతనిఁ జూడంగఁ బజు తేర సడర్ జ
యొక తెకొప్పు విరాజిల్లె నొక బట్టఁ
బదరుమగునాజ్ఞఁ జని మెడఁ బట్టి దొబ్బి
తెచ్చురోలంబభ నఁ దేజలుచు.144
క్షోణిత లేంద్రుఁ జూడ నొకకొను వడి, బ చెనుల్లస
ద్వేణిభరంబుతో మొగపుఁగీఁగె మలగ్నము. దమర్చి యె
డ్డాణము తీఁగె గా నిడి మెడన్ వలగో నది చాలు
ల్పాణుల నుండఁ గౌను మతి బాగుగఁ గానుక పలుకై పడిన్
ఉ. గుబ్బెత యోర్తు వచ్చే సృపకు-జగుఁ జూడ రతా ససీవి చా
గొబ్బునఁ గట్టుచుం బయఁటకం గదిమాసతెగాఫ్ట్
పై బ్రబ్బికొసంగుచోద్ధతభరంబునకుం బయిగా పు.
బ్బిబ్బుగఁ జేతికిన్ గొంకు పెన్సిటివస్త్ర మురోవృత
లయ. జలక మపు డాడి యొక చెలువ నునుఁగావిజిగి
వలువ వేసఁ గట్టుకొని ఆ లుఁగురవమాగా
వళ పుఁదడియొత్తు కచములఁ బెసఁచి చుట్టుకొని
కెలని కది కెంజడలమెలిపగిదిఁ దోఁపస్
గళిత ధృతి యోగినియుబలె సరుగుదెంచె నృప
తిలకుని గనుంగొసఁగ లలితకుచమధ్య
స్థలిఁ దరళమౌక్తికము కలఁగి హృదయంబు వెలిఁ
దొలఁఫడు సత్వ మన వెలుఁగు నటియింషన్
ఉ. రమణుం గను,"నఁగ గాటపు వేడుక ఁ బాటు బెంచె నొ
యొకరు ము శలకమాడుచు వైచిన కీలుగంటు దా
సారెకు జంఘలం బెసఁగ సవ్యకరంబుఁ బాయఁ బట్టి శృం
గారం సంపుగిడి గల కామునియూ డెపుఁగ యో చుసిన్
గీ. ఇ లుంగు ల కెల్ల నేత్ర
పర్వ మొనరించుకప వైభవముతోడఁ
గ్రముకక త త్తరమహా పురప్రవేశ
మాచరించి ఘ సైశ్వర్య మతిశయిలఁగ149
క. శుభతర మునవిపంచిక
యభి రక మునికి నొసంగి యాత్మస చివు
వ్విభుఁడు నియమ్చె రూపా
నుభతిజగు పురములనుఁ జేయింపన్ 150
జీసి యమ్మానవతియు నానందంబు నొందుచు నెం
చు; త్యపూర్వ బు లైననా నా మూషణవి శేషుల నలంకృ
తయగుసమయంబునఁ బ్రసంగవశంబునఁ జెలులవలన నా
త్మబాల్య సమయసు ప్రాపరత్నహారంబుసుద్ది పని ప్రాణవల్ల
భుని ప్రమానుగ్రహవి శేషం బై నయా చూభరణం ధరి
యించుటకు "లాషంబు ఏడమ బోసం చెప్పించి నిజ్నూ
దయస్తలలుబియగుటకుఁ దగునట్లుగా నిమగడలఁ గొన్ని మ
నిలిపి నూతన సూత్రబునం గుచ్చి ధ 3యి౦చి యచితి
ప్లాసు ప ల్ల గుంటి సేయు టుం సంత.151
సి. బుగఁ జేసిట్టియ. యజోడు
సత్వ దాత్ముం కరాణము
యచ్చటి కే తెంచి యధి పుకిన్మ సి
నయ్యింతియగ్ర బుందుఁ
స్వామి, నీ కొడఁబడ్డ సకలది శ భూ
నాగశుద్దాంత కాంతాశి గోము
శిప్రకల్పితనూ పురప్రకాండము లేదు
యంఘులఁ బూన మాయమ్మ యు
1. వసు( జగిలి యొకి న చు
మొక్క నాకును వండనా పు నీకు
మేనమామ పుగా దాఁ నీటి
యంచు సతు ము త నా152
3. మొక్క నుఁ డరు దంచుచు
మిక్కిలి వెను వెన్క కొమేను ఎడంక న
నిక్కం బిది సంకోచము
దక్కు మనియె సతియు లేచి తగుష సయమున.153
ఎ. అప్పుడు కిశోపూర్ణుడు సప్పుచు సత)
యన్నట్లు నిజం బు గావలయు సంకోచం జీలత శృం
తెలియ నడుగుట గాక యని యి ఉనియె. 154
శవమున సపు తను నడిగిన
స)కు శ్యాము 2ంతికి నేఁడు దోఁచ
సుల్యం తెలియుద టప్పు కడిగి
యుచు నా పువ్వుఁబోఁడి జననముఁ జూచి. 155
గి.నీద చిన్న నాఁటియుల సిర్మలబోధవి శేష మిఫ్టుల
దయ మయ్యెనో తిరుగనుల్లములోన నితంను నీకు నో
పై ఎలి మీసమామ యగు పద్ధృతి యె ఫిది నేఁడు చెప్పు ఓ
దట నాఁ డితడడుగ నప్పుడు చెప్పమి యె' చెప్పుమా
ఏ. వ ను సింబు గలుగుటకుఁ బు నాఁ
డిగి తెసుకొని లేసుకిఁ బశ్చాత్తాపులు నొందుచుండుదు
యె. పపలయు.157
వి సితి ఆయు
విసపి , చాడ వినుఁ డి ఓ చు విభుకు లీల
దు తిసుగటి సగుచు
వినయమధు పుతి సివినిపిం చెఁ దగిన్.158
అప కున్నితఁడు మహా రాష్ట్ర దేశీ మే
లెడు సుగ్ర హుం డనుపుడి
మీ సానుభూతి యీతనియప్ప
బళకు కెల్ల నృపులు
కడు వేడ్క పడి తమక న్నల సచ్చి స
బంధ బంధువులుగాఁ బ్రణ ని
బత్త క ల ప సంపఁగ స ను నెవ్వ
వాంఛ లీ చేస్తు నవ్వని పడలు
గీ. నను విచారముతోడ ని సీటు ను శుఏక
గడపె బహు ల మది యవగణ గాగ
వగచి యొక్కొక్క నెపమున వారు
దప్పి యికని పెఁ జేసిరి దండయాత్ర.159
శ. ఈతఁడు దా వెలుపల దు
యే తెఱఁగున నెన వారు యే పంచి ప
భూతులఁ జేయుదు నని ప్ర
ఖ్యాతజవహయాధిరథుఁ పు ము లు 160
ఆ. ఇ కడకుఁ దలఁగు లు
తిరిగి యరిగి రాత్మ దేశములకు
రాజు లేనియ రాష్ట్రంబు పై ఁ జసీ
జయము గొనుట యేమశీర్వ మనుదు.161
వ. ఇతంను సయ్యహితభూపతు గి పోపు
వున నతిదూరంబుగాఁ జని సయొక మహా విషము
చి యాత్రుపుల నెవ్వధంబుస జ సముచిత
కిత తడ వుండి భవితవ్య తానుసారంబుస ని ని తలసో162
సీ. గులn), ముపా టుగుటం
సి కి లనే కి నె ప నెఁగ కి
శ్రీఘ్రం యేఁగు చెంచిత సహాయక
య్యెనో పురం బేమి యైగ్
ప్రణ లేమి యెగ్గా విపక్ష భూపాలకు
లి మె గునుపాయ మేయొక్కొ
గొప్పు స్చూతి బకు త్రనభీతి
నావాస గస లేన, నన్ను నరసి
గీ. యేన తిరిగి పో యెద నంటి నేసి శత్రు
లెచట నెగింతు యి యుఁ దగద
యున్నచోటనె యు డి తా నుల్లమునను
సక మును గాంచువాఁ డెంత సుకృతి యొక్కొ.163
గ. అట్టి మహ స్వము గాంచి,
య బ్రదుకు కుకు గాక యన్య మహత్త్వం
బలియు నేల జనులకు
వట్టి ప్రమసంబు నవలను దలంషన్.164
ఎ. అని ముట్టి సర్వజ్ఞుత్వం సాధించుటకు దృ నిశ్చయం
మహాత్సా తురగాధిరోహణంబు సేసి వాసుదేవ
నిత్యసాన్ని గ్యప్రసిద్ధ నయమునా తీరంబున రిగి దుంగు 165
నయ: : తిభక్తి,
ని కొలుచు బాలకృష్ణ శమును
త్తానశయున్ వటపత్రశ
యనున్ మది నిలిపి, సలిఫె నధికతపం126
సీ. కొమరొందుమతియాకునఁ చి కూ
పట్టెడు బాల రూపంబులోడఁ
బోణియుగ్మంబునఁ బదిలంబుగాఁ బట్టి
మొగమున నిడుపగాం జమున
జగణాంగుళీ పొనజాతలాలాభిషి.
కంబై నచిన్ని హారంబుతోడఁ
బూని చూడు.కు బ్రహ్మానంద శైత్యంబు
గులుకు నెయ్య పుముగ్గుఁ జెఱువుత
గీ. నతని మనమున నవిరతధ్యానమహిమఁ
దిగముగాఁ బాదుకొన్నట్టియరి దిరూపు
వెలిఁ బ్రకాశింపఁ జేయుచు విష్ణ దేవుల
డధిక శారుణ్యలీలఁ బ్రత్యక్ష మయ్యె.127
శ, ఆ తెఱఁగునఁ బ్రత్యక్ష
బై తను నిష్టమును వేఁడు మని హరి పలుళం
భీతివశత నించుకతడ
వీతం డేమియును బలుక నెఱుఁగక యుండెన్.128
క పదపడి ప్రబు్ఁ త
శ్పద పద్మంబులకు భ్త బ్రణమి్లి తగన్
నుగుటన్ 1కుతకరముు
గగియించి వినీ# డసరఁగా ని ట్లనియెన్.169
క అలఘుతరానందంబున
బలుక నెుఁగకున్న నాఁడఁ బరమపురుష నీ
వలనన్ 'సగ్వజ్ఞశ్వము
గలుగుట నాక?}, ానిఁగరుణింపు దయన్170
న, అసి విన్న వించుటయు నట్టేవదేవుండు తన మెడ నున్నరత్న హా
రబుఁ దిగి చి దీని నాయకరత్నం బెవ్వరిహృదయస్థలంబున
నెంతతడ సోఁకి యుండు వారికి నంతతడవును సర్వజ్ఞత్వం
బును సకల వాక్పటుత్వంబును గలిగియుండు ననియును
హ్మణమనోవ్యథ గావించువారియొద్ద నిది యుండ దనియు
నానతిచ్చి : 25తని చెతికి స్దివ్యహారంబు నిచ్చి యంతర్థానం
బు నొం'జ నితండు నమ్మహనీయహారంబు వడసి వచ్చు వాఁ
డవ్వనంబులో నొక్కజేవాలయంబునందు171
సీ- మెకుఁ గక
బిగువు లై మీఁటిన నవియున
శ్లింపొందుగుబ్బ పాలిండ్లతోడ
గడుఁ గృశత్వంబుసఁ బిడికిటిలోపల
సడఁగెడుబడుగు నెన్నడుముతోడ
జినవ్వు తెలినిగ్గు చిలుకుచుఁ దనరాడు
తళుకు లేఁ జెక్కుటద్దములతోడ
జగతి నెందును లేని చక్క (ద నాన సొం
పగుచిన్ని ముద్దు నెమ్మొగముతోడఁ
గీ. గరము విలసిల్లు సకలాంగకములతోడ
రహిఁ దనర్చునలంకారమహిమతోడ
ద్వారశాఖలదండ నింపారుచున్న
ప్రతిమ నొక్కటి చూచే భూపాలచంద్ర.172
క. జూచి మనంబున మెచ్చుచు
నా చేరువ నితఁ డటుండ సంతటిలో భ
వ్యాచారశీలుఁ డచటికి
వా చంయముఁ డొకఁడు మార్గవశముగఁ జేరె.173
గీ. చేరి కాషాయవస్త్రంబు చెఱఁగు విసరు
కొనుచు హరిహరి యనుచు నింపున నొకింత
తడవు గూర్చుండెఁ దత్సవిధప్రదేశ
మండపంబున నధ్వశ్రమంబుకతన.174
సీ. ఆయతీశ్వరుఁ డంత నతిరమ్య మైనయా
లెప్పంపుఁబూఁబోఁడియొప్పుఁ జూచి
బళిర శిల్పికు లేంద్ర బ్రహ్మను మీటి తే
పరిధిఁ జేసితిర యీ ప్రతిమ ననుచు
ద ము'త చు చును నీ
పుడలు ననుచు
స్త్రీ సన్యా. ద దని
మా స మ మ యు మఱియు
గమ్మ. ను ము చెప్ప
తన సశ్యు నుచుఁప్పి
న చ మ ద కొమ్మ
ను క నిషంబునను మంత్రి.175
క. జభాగ్యవదము మనం
గమకవ కౌతుక ముం
చు చునది స
కుజు ఏసి సగమయుఁ గోమయనియెన్. 176
చ. అని నీళక "నే. చప్పుడు జనాధిప (మూయతి ముఖ్యుఁ డెంతనే
మలేక ప్రతిమ స్బిగి రఁగవుంగిలించెను
పొసం లేచి వచ్చి కడు నొక్క-మఃWంగుని సపు సుగ్రహుం
డుసికి గాను ఓ న్నిగియనుండఁగ లే కితఁడుం గిగాకిక స్
ప. సగుటయు తూ డది వినియు కుననిచందంబుఁ గల్పించుకోనీ
తృతి గసగ బొకయదృచ్చాచేవి శేషంబుగాఁగ
ఖుం చుటకుఁ లీకయు క్తి సద్దీ నాలయంబున వెండి
యుం గల రావారణాది ప్రతిమల నట్ల యాలింగనంబు చే
యుచు నమస్కరించి తత్రదక్షిణంబు సేయ) దాడ గిన సు
గ్రహుండును నతనికపట చేష్టల తెజ
త చేసినఁ బూర్వంపుఁ జేఁత నే నెలు గుదును యది ముఖం
వ ననుచు మఱియుఁ బరిహసించే దాన సయ్యతి యతివ్యస
మానమానసుం డగుచుఁ గడు సలిగి యిది తుదగా సీ ముద
లియెఱుక యెంత గల దంతయు వినిఘాతం బయ్యె సు మని
పం బిచ్చె సుగ్రహుం డతిభయాకులుం డగుచు శాపసు క్షు
ణంబు దయచేయుమని పొదంబుల) బడి లేవకు)
తీశ్వరుండును.178
క. నాయీ రహస్య నష్టత
మేయెడ నేనియును ను బ్బె నేని గలుగు సీ
పోయినమది గ్రమ్మఱుఁగఁద
దాయ త్తత వెలయునప్రియము మూ లేమిన్.179
6. అనుచుఁ జనియె నతనియా శాపమహిమ చీ
నెఱయ సుగ్రహుండు మజుచిపోయె
నాక్షణంబు తుదగ నటు ప్రథమముస పి
జ్ఞాత మగుప్రపంచజాత మేల్ల. 180
A . అట్లు విస్మృత సక లపూర్వాత్మచరితుల
డగుట నీతఁ డెఱుంగ లేఁ డయ్యె దిరుగఁ
గౌకొనంగఁ దదా దిమ్మణమునందె
యొక శుచిస్థలి నిడినహారో త్తమమును.181
బ్రాహ్మణవ్య కం గ" ఏంచుపాపమతికి
సీగి ని"వ దచు హరి పల మొదల వినియు
నతని వెతఁ బటి కోల్పోయే హార మితఁడు
ైవఘటసి యెవ్వారికిఁ దప్ప టరుదు182
క ఢర నెవ్వాగలు
దుగితంబులు నుచ్చరింప దోసమఁట మహా
పుగుషుల కొకళొద యొక చోఁ
బొరసిస నది పగటు పాపము వృధా చను నే183
ఉ. అంతట వసఘటన నచ్చటు వాసి యతండు దివ్యదే
ౌంతరముల్ చరించుచు నిజాహ్వయవశచరిత్రవిస్మృతిన్
భ్రౌంతునిశీల మత్తుగతి బాగునికైవడి నెక్డి గన్న న
త్ృంతముసద్భతంబగు చునాత్మకుఁదోఁచుచునుండవర్తి లెన్
క. ఆదిమస కేత గ్రహా
దులు విస్కృతము లగుట నాఖ్యాగుణజా
శ్యాసివ్యవహార్యత
లేద య్యొను నితని కపుడు లేశం' బైనన్185
చ "వెనుకఁ గ్రమక్రమంబున సవీసముగా నుదయుబునోంది పెం
పొనరె సృపాల యతనికి ను త్తమమథ్యమవృద్ధకర్మద
ర్శనమున ద్రవ్యకర్మగుణజాతివి శేషవివేచనంబు గా
లువకును బోలెమానసములో నిఖలవ్యవహారి హేతువై
518
క. తనకుల నామాదులు ద
క్క స శేషము నిట్లు వెలసెఁ గాని యితఁడు భూ
జనవర యవి యెఱుఁగఁడ య్ె
దును దద్లు నేఁటిదాఁక దొరకక యునికిన్187
వ. ఇవ్విధంబునఁ బరిభరమించుచు నొక్క-నాఁడు గగాస)యూ
సంగమప్రొంతవనంబు చేరి వర్తిలుచుండఁ దత్కాలంబు
దుఁ గాసొర పురం బరాజకం బైన సెందుఁ గలముభ్రిప్రముఖ
రాజపురుషులును బౌరులును రాజనిశ్చయార్టు లై యు త్త
మగజంబు నలంకరించి దానికర)బుస కొక పుష్పబ"లిక
యిచ్చి యిది యెవ్వనికంఠంబుసు దగుల "న చు నతడు మ
నకు రా జని దైవప్రార్థనాపూర్వకంబుగా నిచమంబు చేసి
కొని దాని వెంబడి నేతేర సది యే జెంచి తనతొండబున ను
న్న పుష్పమాలిక యీసుగ్రహునిమెడ వైవ నరాజకత్వదు
ఖదుర్బలు లైయున్నయాింత్రిసుఖ్యుల కుదః+కు నట
మున్న యితనిదర్శనమాత్రుబున నొక్క సత్వసి శీేష బుధ
యిం చె నయ్యు భయనిమిత్తంబుల నత్యంత సంత్పష్టులగు చు
నతనిఁ ద్దజారూఢునింగాఁ జేసి పురంబునగం గొనిబిోయి
రాజ్యాధిపత్యంబుసకుం బట్టంబుగట్టి తత్స్వరూపమాత్రంబ
తమకు మున్ను సత్వదాయకం బగుట సంస్కరి: చి సత్వదా
త్ముండని ప్రశంసించిరి యితని నామజాత్యాదు లప్పటి కప్ర
సిద్ధంబు లగుట నదియ పేరగుచు దిక్కులం బ్రఖ్యాతం బ
సరావగు గాజ్యభోగ బు లనుభ
వనన నీనరు యిసుసుఖానఃిమ
స్త భగుప బన పుకొని వ సేయు చుఁ గ్రమ
గయఁ దశ్ర: గcబులు విస్తరింబు
యేచు సరు పస్వి చి చాఁ దంచి గా
వెనుక సంగ దేశం
కబిగ్రకక నో సుసామును బైనయీ
గ న్చి నిన్నుఁ బట్టంబుగట్టిన ది నీకు
ఛప్ సే యోవిశ్వవిశ్వంభరామండలేశ్వర
సత్వ సగు నానిప్రకార బులు పూర్వంబున
తఁగ సపు ను ప్పకు డుటకు నిప్పుడు చెప్పుటకు
మయు నొఁటిసకి దయగబుసకు నిమితం బడిగితి
గి పిక్నిని ఇద పి సవిధకపుఁ జని
్లనియె గ188
సీ- అు సుగ్రహుఁడు ము న్నొదేవతాలయం
బుసఁ బెి క్రమ్మణఁ బుచ్చుకొసఁగ
మటదిసయట్టియమ్మణిహారమును మధు
రాపురాశ్రయుఁ డొక బ్రాహ్మణుండు
జవవశంబునఁ 'ఒ నచ్చటికి వచ్చి
కని పుచ్చుకొని పోయి తనగృహమున
బహంవగము ల్వే బబలె భ క్తిఁ బూజించి
ఒకుంతట నిది త్రిలోకాధిపశికి
గీ. యదుకులాభరణంబున కచ్యుతుని కు
పొయసంబుగఁ గొనిపోవు టగ మనుచు
ద్వారవతి కేఁగి యతని సందర్శనంబు
వడసి కానుకగాఁ బెఁ బాడ్జి వేంద్ర. 189
చ. అనయముఁ బ్రీతితో హరియు నాతని నుక యాదr,చి కై
కొని తదభీష్ట వస్తువులు గొబ్బునఁ గృపచేసి యప్పు డిగి
పొనరుచు దండ కాకృతి సముజ్జ్వల సం స్తవనీల కెంతఁయస్
ఘనముగ మెచ్చి యిచ్చె మణికంగెర నామునకు రాధి
చ. అతఁడు మహాప్రసాద మని యప్పుడు దానిఁ డగ రించి బా
లతఁ గనుపట్టువిష నికలాపము గావునఁ దద్భజాంతర
స్థితి కిది చాల కొప్పి గళసీమన యెంతయు గు తము తదీ
యతరళమోదు చిద్గుణము నాతనికిస్ హృదయ బుని
ఉ. ఆమణికంధరుండు తుదయం దలఘువ్రతుఁ 'జే'ర్చె దాని నా
భూమిసురుండు నీ కొసఁగే భూరికృపోన్నతి నిచ్చి తీవు నా
కోమహితాత్మతత్తరళ మొప్పఁగ నాహృదయంబుసోఁకను
ద్దామసుబోధ నైతి శిశుతా సమయంబున సట్లు మికిలిస్
ఉ.మ్మవర చంద్ర నీవు ప్రధమం పుజనిన్ మణికంధరుండ వై
యావిధిఁ గృష్ణుఁ బడసి యంతట నిజననంబునందు భూ
దేవవ రేణ్యు చేఁ బడసి దివ్యము నమ్మణిహారముం గృపై
కావృతబుద్ధి నజ్లో సఁగి యుతగఁ జేసితి నన్ను మన్న నన్.
క. ఇటు నటు ఎంగదలగ
తట హృదయస్థలము బాసితస్మణి కడ కే
గుట గదుగల యట్లా
గట సీచు త్రీశు డడుగుత టి నవ సీశా.194
వ. కావున నప్పుడు సత్వ చాత్మువినామ జాత్యాగు చేను ఒప్ప
గుండట కిది గణ బు నాఁడు బోదయ బగుటయు
నుడుగుట యు నేతమ్ములుబు లని నెఱుంగకుండు
ట నిది సామాన్య హారంబు యను తలంపున మావారు దాచి
మఱచుట జేసి నాటనుండి నేఁటి దాక నిద్దివ్యవహారం బె
న్నడును ధిరియింమటయు లేదు నేఁ డాభరణభగణ సమ
నుంబుస సగవ బునఁ ద:సకొని చెలులు తత్వా
ప్రగ బ గింప సిని సుముహూ గబ్దంగ సప్రథమ
భూస నియు భవద్దన ం బనియు నత్యాదగంబునఁ దె
ప్పీచి స్నృదయభౌగస్పశ్ళ నాయకరత్నంబుగా నిపుడు ధర
యిగచి గున్న న నీ టికి నిపుడు నూపురంబు గో
నుచు సశ్వఒత్ము జీఁగుడెగచిన నింతలో పలికొువునకు
వచ్చుపాటి గనువుకలిమికి నితం సంత భాగ్యవంతుఁడొకో
యని యెక్కిందుంక భావింప నితజాత్యాదు లీన్నియు మ
దీయహార నాయకమాణిక్యంబుమాహాత్మ్యంబున నిట్లు చె
ప్పఁదోచె భూతభవిష్యద్వర్తమానభువ ప్రపంచంబునందు
నెద్దియైన దేవరకుఁ దెలియవలసినయది కరణలామలకస
చూసం బె కసంబడి యెడు దీని ఉంచి సూదుం డని య
నుపమ స్తనకుంభలక్ష్మి చాటు గికి గుస గిం
చిత్రకాశా ప్రకాశ రూము బగుచు నపూర్వ నెపు
హనీయరత్న మాలికఁ దద. య్యెద వెలుపనికి చిను
జూచి యాజగతీవల్లభుడు.195
ఉత్సా. శివకు మట్ల యుఁడనిమ్ము గుగం చ్చునుట మొ
ష్పవు నె నీకు నిచ్చినహార మమ్మి యుండఁగా
నువిద దీనిమహిమఁ దెలుపు పుఁ గాక య బ
యవనినాధ జాణ విది యు పాయ మనుచు నవ్వు చుస్.196
గీ. ఒరగుమీఁదటఁ జేరి కూర్చున్న ప్రియుని
యురము తరలంబు సోఁక మే నోయ్య వంచి
కనఁగవలసినయది గనుం డనుచు సంతం
గుచభరాలస బోలె సక్కు-సను వాలే.197
6. వనజాక్ష్మి యిపుడు గనవల
సినయది నా కిదియె యంచుఁ జెలుపుఁడు తమకం
బునఁ గౌఁగిలించె నిరు గే
లను బిగియూగంగ మధురలాలసం బ్రేమన్.198
చ. మదితమి నంతట న్ని లక మానవనాధుఁడు చి తభూవశం
వదబహూ చేష్టి తుం డగుచు వక్తల నేమిటికిం గడంగి యె
దోరక్కొటి ) )ను ు నుజుఁ డి. 2 జచలాతుల
స్స్సదృశులగు గ్చె జతను బుసనం చు లతొంగిసవ్వఁగిన్
ఉ. అ..తట నే , కేలకుఁ బ్రి న ప్రార్ధన సవ్వసుంధరా
")తుకు తేట తెల్లమిగఁ గా1) చెఁ దగు కథాప్రపంచమ
తనను సత్య పూట మహిత ) బగుతత్కు చమధ్యరత్న సం
"తిని హృతదే? మెసఁగన్నది నించక పాఱఁజూచుచున్
వ. అతట సత్వ "త్ముడు శాపమోక్షంబు: నా బాల్యాను
భూత పదార్థజు "లం బ త గwఁ దనుత యాత్మసంస్మరణగో
చర) బగుచు నీటమున్న మధురలాలస చేతఁ దా వినినవీను
కలికి 'సkలగుచుఁ బ్రమోదంబు నద్భుత 20ను సపాది
చు..3 డ 'గుజ చి తగినయవసరంబు దెలిసి యాకళాపూ
గమ గరాజు, గాచిత: కుఁ బునః ప్రొస్తం బైనయాయె
గించి మాం ను మధురలాలస దేవరకు
ముకత్వ కడ గుట్ట పీనిపిం చెనేమో యిట్లు శాపము
గుండనైతి : నీ య నేక ప్రకారంబుల నాపుణ్యదంపతుల
సంస్తుతి) చి నింటి నాఁటిమహారాష్ట్ర రాజ్య భోగంబుకం
క గుణ బుల నధికం బై యిప్పటి దేవర పాద పద్మ సేవ
ఆరిపూర్ణ సౌఖ్యంబు నొసుగుచున్నది యది యెల్ల కాలంబు
నాకుఁ గూగ : సుగ్రహింపవలయు ననీ సాష్టాంగ ప్రణాము
బాచరిం చ తంచు మధురలాలసా బంధుత్వం శేషజ్ఞానంబున సతని నెప్పటికంటే మీక్కిలి గార ఏంచి గృహంబుస కనిపి
మఱియు సభిమతవసుఫీసా చ్చల మ
రంభణసుఖంబు లనుభవించుచు
ఆ. ఉభయహృదయ దేశయుగ పస్మణి స్పర్శ
మహిమ నొక్కరొక రిమక్కు వపస
లొక్క మాట యొక్క రొకరి కర్పడఁ డిదా
శ్లేషసుఖము మిగులఁ జత్రమయ్యె.
శ. శుభధర్మశీల యగువ
ల్లభయత్నము చేత సపు డిలాపతి దన పై
నభినవ కౌముదికం గల
సుభ క్తి గని తదుచితంబు చొప్పడ సడపె .
చ. అలఘుతరాను భావ యగు హైహయకస్యకహారశక్తి
దెలివియు వాక్పటుత్వమును చేజరిలన్ నిజపూర్వ ఏ సనా
బలముల వల్ల కీరణన పాటవ మెంతయు మీ
తలవిభుఁ డప్పు డగ్ర సతదయు గానక ళాప్రవీ. ఆగస్.
చ. సకలమహీజ నావనవిచారము సంధిల సంత నోలిషు
సకలుషధర్మశోభిని మదాశయపు క యత్న మొప్ప భ
రకుఁ దెలి పెన్ స్వరాష్ట్ర పర రాష్ట్రగు గుణవ ర్తనల్ సనా
యకపరిరంభ కాలముల నప్పటి కప్పటి కెచ్చరిం చు చున
సీ. యు C ఒప్ప క చ
డు. డవ చెలుల పు» లో : షగా గుమ్యె
ప్పు లు సియడం డిన్చసమూద
చి డి :చు మని; చులను "నా ఊషత్ర:ు స శం
ద) ఇప్పి, చుఁ దగినరీతి
గీ. మధుగ థిషి శేష
సము తతచ్చా గుహాగ
తుళమా సమస్య గుచు
భువన మ ద ద క పూసం పుగు.206
వ. అత నక్కనాఁ డితుడు మధురలాలసతోడ "నే.. తబుసి
సుని స్వజశ్వ : వ్యమాణిక్యప్రశంసా ప్రసంగంబు
ఏ దేవుడి త్మ్య తలుపు"డమఁ దదీరుకీర్త
బిహపు నాభ , బని సంభావించుచుఁ దసంగవశం స.207
గీ. బును ను సనంతశయన
పద్మనాభుని సన్నిది భాగవతుల
పచసమున రూ. సంపాదసక
తా నొనర్చుట మటినఁ దలఁచుకొనియె.208
క. ఈపగిదిఁ దలఁచుకొన సుక
లాపంబుగ దాని మధురలాలసమసురా
లాపముల చేత వినుటకు
భూపాలు నిమదిని వేడ్క పొడ సాన్ మిగులు.
ఆ. ఇట్లు వేడ.. ఎడమ నింద బింగోస:
యాననంబుఁ జూచి యాసృపాలు
డాద రాతిశయము ననురాగమును గరం
బలరుచుండ నిట్టు లనుచుఁ బలి కె.
ఉ. ఆదిమ మైనజన్మమున నంగన యేను గమాముకుంద'ను )
వాదము కావ్యరూపమున వర్తిలఁ జేసితి నంచు
ల్యోదిత తావకీ న మధురోక్తులలో నది నీముఁగుణ
శ్రీ దనరార నారసి య శేషము నిప్పుడు చెప్పఁగాఁ దగున్
క. నీపరిరంభణమహిమను
దీపిత మగు తెలివి వేళఁ దిరముగ నది యే
గోపడఁతి కనుట లే దెదఁ
బైపై నీమీఁదితమి విభాసీలు చునికిన్
వ. అని పుకు ప్రాణవల్లభునిపలుకులకు గుచు సమ్మగువ
యోజగతీవర దేవరమది కిపు డె మ్యది ప్రియం బది న చే
యుట సాకునుం బరమ ప్రేమాస్పదంబు గావున సప్పావనికధ
యెల్ల వినిపించేద విన నవధరింపుమని పలికి తసకు సకలజ్ఞా
సని యు హృదయప్రదేశంబున నలంక గిం చుచుస్న
ష్య: గ నా గుకమాణిక్యంబుకు సంజని) చేసి తదీయ ప్రొ .
కాగణ కళాపూర్ణుస్ సలఘువ్రతు మణికం
గమని ప్రుని సుగ్రహు) వటపత్రశాయిని హృద
ను నఁ దr చి గు పరంపర నాకు ననుగ్రహకారి
శి యగుఁ మనుచు, బ్రణమిల్లి యాలన, నారాయణ
సు. ణానికి మణిక - గో స్త్రీ ప్రకారంబున ని ట్లని చె
పడో
సీ. అమృతపు గా "శ్చర్యతమవిరజానదీ
వసు సంసృతిక ధం?
ప-గణ నాళిగ 27 న డ బుగ్మద
ప్రకృతి .. ఈ "ధిపొరాయితంబు
సూర్యచగా. " గ్నో తేజు! నిర పేక్షణ
ప్రాకృత స్వ ప్రభాభాస్వరంబు
స్వేచ్భాగ్న, తసముద్ధవిశుద్ధస
త్వశ గనిత్యము క్షవ్రజంబు
గీ.నగుచుఁ బెంపొందునిఖిల వేదాంత సిద్ద
పరమకళ్యాణగుణచణ బ్రహ్మత శ్వ
సతతసాత్రి (మావిభూషితనిజూను
భవసుఖత కోవిదము పరమపదము,
గీ. చిదచిదీశ్వరాత్మకము న శేషజగదు
పాశ్రయము తోయహుతవహషవనవియద
హంక్రిమహదవ్య క్తవరణము
నగుసంజండాలి కవల నజ్జగము మెలయు.
శ, గణుతింపఁ బ్రకృతిదోషము
అణుమాత్రము లేవు గాని యచటఁ బరఁగుస
త్రణుత బ్రహోదిజగ
గుణమహిమ లనుతకోటిగుణత సమృద్దిస్
క. అరము నరణ్యము నసఁగా
శరధు లమృతమయము లచటఁ జట)లో సము
త్కరశీకరశీతలతర
మరుదురుపులకితతటద్రుమము లై యమగు.
క. ఆవిష్ణులోకమున సీ
మావాహిని విరజ యమరు మానితమోక్ష
శ్రీవరణ రాగ భాగవ
తావళిశుభలగ్న సమయయవనిక పోలెన్.
శా. ఆసింధూ త్తము చేరువన్ సరసి యొం డైరమ్మదీయంబు నా
భాసిల్లున్ జలనీలికాక బరికాపద్మాస్య పుష్పంధయా
ళీ సంవీక్షణ వీచి కావళి మృణాళీ బాహుకోళసన
శ్రీ సంపాదితమూర్తి ముక్తి పదల క్షీ, మండలీతర్క్వ మే.
గీ. ఆసx g? 'కరము పొగత సతిశయిల్లు
బిల్వభూగుకు ?? | పలాశ
విసస ను సముదమోలసనమహిమ
సరళ సీత సుక పుంజ ము: (గఁ దషరి.
ఆ. ఇంపు మీTer shు 3 తయు సశ్వత
శా యొకటి సామసదన మనంగ
మహినులో సవ్యమయము శాఖాత్రం
గోభితంబు గుచు శ్రుతులు పొగడ.
చ. నెలకొ రమ్మకూరుహమునీడను బచశ ఆప్సరస్సుమ
ఢ్యలు సుము:సూళ్లు, 1 - భరణంబు ల నీకముల్ కరణ
బుల ధరి! 17 ) ది వుచు ముక్తత నచ్చటి కేఁగు చె) చువా
రణదు వంగి చే, యు.కరు ప్రామ సుధిలఁగా నలం క్రియల్
సీ. కలి?క " నలచూపుల పేగఁ బగ్వుమ
వ్వఫునల్లగల్వలు వైచి వైచి
మందహాసము ")నుచందనోదళములు
పలుచూజలు మోములఁ జిలికి చిలికి
హారంబు లిడుచు బాహారుచిచ్చలమున,
భుజములందు హరిద్ర పూసి పూసి
శ్రుతి భూషణము లమర్చుచు హస్తకాంతికుం
కుమములు చెకిళఁ జమగి చమగి.
520
ఆ యలరఁ జేయు నచ్చరపిడు ముక్క
న్యలను బెండ్లియాడి బులియు గున్న
క్రొత్త పెండ్లికొడుకుఁ గోమగుల సర్యూట,
లాడు-తద్వధూవయస్య లనఁగ.223
వ. ఇవ్విధంబునఁబర మాద్భతం బై సయాభుషన్‌ మంజుగు
గీ. ఉభయకర్మతంత్రులకు సయోఢనీయ
మగుట నామ్నాయము లయోధ్య యని నుతింప
వాజ్మస సగోచరము గాని వైభవముసc
బబలు రాజీవలోచను రాజధాని,225
సీ. ఘట మంచుఁ బట మంచుఁ గారుయుగులఁ బెంచు
దుష్ట తారి, క లకు దూర మగుచు
శ్రుతి యంచు స్మృతు లంచు శుష్క,కర్మము లెంచు
మీమాంసకుల కప్రమేయ మగుచు
ఝరి యంచు ఖరి యంచు జనులవీనుల నొంచు
శబ్జెకరతుల క సాధ్య మగుచు
మృష యంచు మిష యంచు విషమో కిఁ గలహించు.
నద్వైత పరుల కప్రాప్య మగుచుఁ
గృష్ణ విప్లో హృషీ కేశ కేశవ యను
భక్తుల కొకప్పుడును దుర్లభంబు గాగ
డు స్పర్శితరము
గుంత రాసింది వైకుంతి పురము.226
చ. తన మృత పుఁగొల కులగోప్యభూము
డలు పుఁబుచ్చిరాచలువ నేలలు పచ్చిక చో జి గి జడి 'నుపమ మణి ఆడములుం దలిరాకుమ్రాఁ
కు(తులపించిన భ క్తిగత భే సురతత్ప్రతిబింబజులముల్
క. పరసునున మనో ఇతఁ
గం:గు నారా పరవికాసము దసగం
గగువపుఁజు తలగరిత
గంగకలగమ సగరిగ మకు మురున్ 228
చ. రచింప సీలు తమవిగ తగు వ్వులసోంపు గల్గుఁగ
స్త్రుక లయంపు లే తమచోక్క పుఁజూపులయి పు గల్గఁ
గ ,ప్పురముల ముగ్గు లేల త సుపుణ్య నఖచ్యుతి పెంపు గల్గు సం
చరుదుగఁ జూపగు గడ సభ్యుయిలీలఁ జరింతురంగి సల్
సీ. వీడుల ఎ డిమ పేరఁ బజ గుద్ద సశ్వంబుఁ
దలిరాకు నెపమున సలఘుకృపయు
దళమిషం'నాత్మఁ గలకృష్ణ కాంతియుఁ
బుప్పొళ్ళు నాఁ గల్మిపొలఁతి డొల?
మధు కై తపముని సముద బొష్పధారలు
గలి చలంబునఁ బులములును
సౌరభ సంజ్ఞ సుజ్ఞానవాసి
రెలమి పేట సౌఖ్యవిలసుబు
గీ. వెలిఁ బ్రకాశింప నిత్యముక్తులు సీజచ్చ
గొమరుమిజంగఁ దగుల తాకుగా జప
ధారు లగుచు వర్తింతుగు తత్పురంపు
బహుషిధోద్యానవాటి నాభ్యంతరముస.230
చ. అలిశుకకోకిలా దివపురాశ్రయులఁ దమున్ భజంచు సి
త్యుల సుమసఃఫలాదిపరితుషులఁ జేయుచు వారం ఓ ము
ము క్తులకు వినోదలీల సమకుర్తురు వృతుల ఆు దు ఆనవా
రలు హరిదాసు లెప్పుడుఁ బగ స్పరభ క్తిపరాయణుల్ గబా
సీ. కొన్ని సౌభాగ్య సంపన్న లక్మిష హాల
భోజలాలక్ముపూ జనములు
గోన్ని భూ దేవిష మూర్ణత్కట కవీ
పళ్ములితగుళుచ్ఛవ్రజములు
కొన్ని నీళానఖాంకూరవిన్యా సచం
ద్రకితప్రవాళ సం తానకములు
కొన్ని భాగవత కోన్నత క్రీడాపీ
భూషితచ్ఛాయావి శేషితములు
గీ. సగుచుఁ బర పొసుదేవవిహారకుతుక
విభవముల కాస్పదంబు లై వెలయుచుండు
దత్పుకోలములు నీ తరపరాగ
పుష్పగ సవృష్టి శీత భూతలములు.232
వ. అం వ్యవస్తువుబులఁ గరంబు గనుపట్టునట్టియాపణ
మ ప్రదేశంబునందు.233
సీ. రవిచంద్రికోటి స్కార గా రేయ
మహనీయదీ సంపదలఁ బొదలి
పేద ప్రసిద్ధి వెలయుద్భతరత్న
హాయసహస్ర స్తంభమండపమున
మహతవిభూతి యుగ్మవిచిత్రకూప మై
ధర్మాగిసూ పొదములతోడఁ
ఏ దు మాణిక్యసింహాసనముస స
హస్రద ళాణధ్యంబునందు
శేషతల్పాది మూడు సిం యు ధర యు
సీయును భ పంగ లీల నుండుఁ
గవల భ్రూప్లాసానుభావ భావి
తాఖలాజాడవ గనుల డచ్యుతుండు.234
గీ. ఆసహస్రపత్తంబు పూర్వాదిగాలు
సకలదళముల విమలాదిసతులు సిలిచి
హరి భజింతురు చామరహ స లగుచుఁ
గమల నిలయలీలావతారములరీతి.235
చ. ఆతునితభ' కిఁ బ్వూదశయందు సనుగ్రహయస్వ సటిలఁ
గుతుక ముషూఱఁగాఁబసిఁడికుంచి.ను వైదు:ుఁ సేయు
సు,తతమును హస్తకంకణత. బు లన్విభు
స్థతన పరాకు స్వామి యనుశబ్దములాగు: సచ్చ పఁగిన్.
సీ. శయనాసనాంశుక చ్చత్తోదికంబులు
దాన మై ఫణికులో సముఁడు గొలువ
ధ్వజము వాహనము వీవనయు నాదిగఁ బకు
రూపు లై గరుఁడు డౌహఢిఁ లువ
వజిలువిద్యా ధిదేవత యైన వేత్రుబుఁ
బూని సూత్రవ తీవిభుండు గొలుపు
నారక్షకత్వ మింపారఁ దత్పురి గారు
కుముదాదినిత్య సంఘములు లు వ
గీ. భువనమ' ల దుష్టని గ్రహంబునకుఁ దా
పాలుపడి యున్న యాయుధ పుచకంబు
జయజయధ్వను 'లెసఁగంగఁ జరపుకుష
భావమునఁ గొల్వ నావిశ్వభర్త 'మెఱయు.134
మ. ర. కేందముల సడఁకించుపద భులు
నిందు వైభవము నేలుసఖంబులుఁ
గర మరు దగుచోక్క- పుఁజీలకు(దోడలును
గరికరవిభవముఁ గా దనుతొడలును
బది. గ్వన్నియ బంగరు పువును
మెదడి తగుగుల మేఖ చెలువును
భువన మనుపొకి, అష్పరియును
గవిని యుగందన గెడు సిరియును
గు వమయ మగు కౌసుభమును
గఁగు నజరు సో గభమును
కృష్ణమవుతఁప్పుడు శ్రీవత్సము
పీక్ సిల్ల గఁ బర్వెసఘుసవత్సము
హేండి. మూత్మక మగుశంఖంబును
మని సీయమనోమయచక్రంబును
దసం కవి చిత్రపుసోయగమును
సుపపలు ముహ బుజయుగమును
నురగతల్ప కరమును
బగఁగినజు నుపు ఫై నొకకరమును
సవ్యమకరకుండలసువిలాసము
భవ్యగపోలప్రకటితహా సముఁ
బవడమును గణింపని నెమ్మోవియు
నవ చంపక నిభ నాసిక గ్రీవియుఁ
దెలిదములు సగుతీరుసయనములు
లు పల గెడుకనుబొమల చెలువములు
గనుఁగొని పగుకస్తురి నాశము
సనుషమాన మగుసలక స్తోమము
గలకల కగుచక్కనివదనంబు
ధళధళ మనురత్న కిరీటంబును
ననుకృత జలధర మగువర్ణంబును
నినకోటుల సగి యెడు తేజంను
గలుగు దివ్యమంగళ విగ్రహముస
నలరుభ క్తి నిత్యానుగ్రహమునఁ
బరఁగురమావిభు పరమపదేశ్వరు
నిరవద్యాత్మకు నిత్యు నిరీశ్వరు
నజు నచ్యుతు హరి సమసంహారుని
త్రిజగన్నాధుని ద్రిగుణవిదూరుని
సఖల శేషిఁ గరుణైకపరాయణు
నిఖిల వేదవద్గీతు నారాయణుఁ
గొలిచి నిత్యముక్తులు ప్రమదంబున
సలరుదు రక్కడ నతివిభవంబున.238
వ. అందు.239
సీ. తనవిలోచన సంజ్ఞ ధవునకు భువనస
రముఖ క్రియాచార్యకంబు నడప
దనవిలాసంబు కొంతునకు శృంగార సా
మ్రాజ్య నీతి ధురీణమంత్రి గారం
రస పర్మనీ నాధుసకు దళాకృతి
ప్రకరణ సూత్రధారత వహింప
గసము - బల్కు భర్తకు భక్తనాత్సల్య
కర్ణి కారవి సకారణముగ
గీ. సఖలకళలందుఁ దోడునీడగుచు మెలఁగు
సధిపునకుఁ బాలమున్నీ టియాఁడుబిడ్డ
యగిమకు, వరుక్కువ నవిరతంబు
నురము పక యతఁడు దన్ను పచరింప.240
ఉ.జగదేకమాత తగుసలి ప్రసంగ వశంబునన్ సము
ద్వేజక భూ రిస సనిసనీ నదవాసలతప్యమాస నా
నాజనకోటిఁ బ్రోచుకరుణారస నూత్మఁ గడుం దొలంక నీ
గేజదళార జూచి మృమతి వినీతి దలిర్ప ని ట్లనున్.241
దేవా యిపు డొకయర్థము
దేవర నడుగంగ బుది దిఏ రెడు మిగులన్
నావిన్నపము ప్రసాద
శ్రీ వెలయఁగ నొకటి యవధరింపఁగవలయున్.242
ఉ. ఈ భువసంబు లెల్ల సృజియింప భరింప హరింపఁ గర్త వై
శోభిలువాఁడ వీవ మధుసూదన యంబుజసంభ వుండుఁ జే
తోభవ వైరియున్ గ్రమముతో భవదీయకృపా సమర్పిత
ప్రాభవు లైకదా కనిరి పన్నడ సర్గలయాధికారముల్ 243
గీ. జీవకోటుల సుభయక ల్మావ, ఫ
లానుభవముస దరిఁ జేగ్బ నాత్మఁ దలఁచి
నీవు బ్రహాండ సృష్టిర ( విజయము
లిల్లు గావింతు వని నుతియించు శ్రుతులు.244
ఆ. అదియుఁ గాక మొదలు తుద లేనిసుకృతు
యలు భోగమగఁ దగింపరాఘ
యరసి యాత్మ బోధ నార్థ మై వేదశా
స్త్రములు గలుగఁ జేసి తమలకృపను.245
ఉ. అట్టి శ్రుతి స్మృతుల్ దెలుపునట్టియు పాయము, సౌదరి ప కి
టట్టు చరించి ముక్తి కెడ యైనజనంబులఁ బ్రోచుసగు,ృప
న్నెట్టన రామకృష్ణముఖ నిర్మలమూర్తులు దల్చి నీవు ని
న్నెట్టు నుతింప నేర్తుఁ బరమేశు సకారణసతు పాపగు
ఉ. ఇంచుక యేని వేసరక యీగతిఁ టెకి, లిగోటి పాలు ద్రా
గించువిధంబునన్ బలిమిఁ గోశవ నీవు హితం నర్చుచో
నెంచఁ గృతార్థుఁడొక్క (డొకఁడింతి యెకొని సమస్త జీవులుగా
గొంచక యంతకంతకును గ్రుం కెద రుగ్రభ వాగ్లవంబులోన్
క. ఇది యంతయు నీమాయా
భ్యుదయవిలాసంబు దెలియఁ బురుషో త్తమ నీ
మదిలో నెయ్య ది దలఁచిన
నోదవక మానదని తోఁచుచున్నది నాకున్.248
ఉ. స్త్రీలకుఁ గారుణికో లిమ నీయను గ్రహ
శ్రీవిభవ బు చేమృతస గో లెద సర్వ శేషి వో
దేషుకుస్ ఏ ము ము గలదే యొక కొందఱున్ భవా
భావం ఉయభపబుధుఁ కొందఱఁ జేయని చ్యుతా
వ. అని బు సకలరక్షరంబుగాఁ బరమకనుక వేశ
కలితహృదయ యగుచుఁ బలుకుతసి నెయ్యంపుదోయ్యలి
తియ్యం పుబళుకుల క మ బుజా ఈ డిచ్చ మెచ్చుచు స
త్యాదగంబున సం బ్రసాద మేదురదరహసితలో
చబు ఏంచి.250
జసగుసిక సృను జసిన
దనియు పై ఏతత్పర్మము మిగులన్
ఘ, ముండ్రు గాని, కీ
యనుపమ ముచిత మరవిందము.251
ఉ. అంబురుహరి సీషలికిన కు సంకుచిత ప్రభావధా
స్టంబు బ్రవ ర్తిలుట సత్యమ మైనను వారివారిక
ర్మలు చూ ద సమంబుగ నెవ్విధి వవచ్చు నెం
దకించి చూడ గుణదోషవి వేళ మనార్యకృత్యమే.
వ. ఆర్యా నార్యకర్మ బు లేను బ్రియాగ గొనుట
కును దదుభియ వ్యవస్థ నిమి త్తూ బైన వేద రూపాజ్ఞ లోకం
బున నిపుటకును గారణంబు మత్స్వాతంత్ర్యంబ కావున
వారివారకర్మంబుల మేబడిన యేను చుట
స్వాభావికంబుగఁ దెలిసికొమ్మనీ యి నను. 243
క. విను మఱ్ఱనను శుభవ
రన కించుక బుద్ది జనుఁడు దలకొల్పిసము
త్రన యది యే నీ డేర్చుచు
ఘనకారుణ్యమునఁ బ్రోతుఁ గంజదళాట.245
చ. సుకృతములందునుం బరమశ్భ : మైసమకుర్చ
ద్దికిఁదలఁఫుల్ జసుబుల మదిం దలకొన్పీసపా
ధికత దశావతార సముదీర్ఘ విహార యి పూసుటల్ దురా త్మకులకుఁదన్మహామహిమదర్శనము స్వయ్ సేయుచున్
వ. మఱియును.246
క. అమృతపద ప్రాప్తి కుజ
యము లగుమత్పూజనాదు Uppలజనులకునే
సమకూర్ప నే యుండుదు ని
త్యము శ్రీరంగా ది దివ్యధాదుములందున్.247
తరల. ఇదియుఁ జాలక యింకనుఁ గృప నెల్లజీవులఁ బ్రోవ నీ
మదిఁ గడుం దమకించి తేనియు మానసంబున నాకు స
మదము మిక్కిలి యెంచి చూడ సమ సజీవద మందు తా
భ్యుదయ మెవ్వరి కింపు గాదు పయోజపత్త విలోచనా.
వ. శాస్త్ర సా బు జీసి యిప్పుడి"సర్చువి శేషంబు విను
మను గ్రిని అర్హులుగా” నేను సత్య సన్ని ధిష్టానంబులు
గా సంగీ శ్రీ కొంచీ మేకటాచలాహోబలపుకు
ఎ. మా వ్యస్థలంబు) కఁగి సేవింప నోపకున్నను దమ
యున్న చోచేయు . తత్త వ్య దేశనివాసు సన్ను ని జేచ్చా
నుసారంబు: దంచి కీటు మొగిచి నన్ను భజించిన వారిని
సంసారంబు ను.. పఁ జేయుదు నని చూసతిచ్చిన సంతసిల్లి
యదియు చాలు సిసి యమహా దేపునిదీన వాత్సల్యంబు న నేక
ప్ర బుల సన్ను తి చేను చెప్పి మధురలాలస యా
కి పు నిము. రాజుఁ గనుంగని యిది యిప్పుడు మీర
లడిగి: భవదీయపూర్వజన్మవిరి చితలక్ష్మీనా రాయణ సంవా
దకి థ ప్ర' టు టీవన ప్రశ్ననిమి త్త బున నిశ్శేయససు
లభ పామంబు మీ" కి "కే 'నేఁడు సుదినంబయ్యె మదీయజన్మం
బు స బయ్యె సిసి పనికి శ్రీంగాది దివ్య దేశ మహా
త్మ బు కు ఎగిందువు నింతభ క్తి వత్సలుండ వేయని పర
ముపుగుడు లో క్షక నాభు నారాయణుఁ దలంచి ప్రణ
సుల్లెఁ గ?"పూర్ణు డును దబాదిగా సత్యాదరంబుస విష్ణు
సేవ గామి చుచు ధర్మమార్గంబున రాజ్య పరిపాలనంబు సే
యుచు.
తే. సమదము దసయగ్రజాయ యందు
మధురలాలసమందు నమర్త్య నిభుల
సుతులఁ గాంచెఁ గ్రమంబున సుప్రసాదఁ
ఉనఁగ సరసుఁడనంగఁ 'బం పారు ఘనుల.260
క. వల షమరఁగ నవవర్షం
బులసతి దన కేళి కొదవి భోగక్రియ నిం
పల రెడునుగఁ జేసెం
దలఁపఁగ నిది చిత్ర మసఁగ ధర దుతఁ ఓ లెస్ 261
గీ. ఆయిలాతలవిభుమహనీయకీ కి
పుండరీకంబుఁ బాయక యుండులక్ష్మి
వేడ్క దోల్చిన సంపం గెవిరులబంతి
కరణిఁ గాన్పించు బ్రహాండ మర సిచూడు.262
ఉ. ఆయవనీశ్వరున్ విమతు లాజీ నేదుర్కొ-ను పొటివారు లే
రేయెడఁ గల్గిసన్ వ్రణము లించుక తద్బలక్ష కోటికి
జేయఁగ లేరు చేసినను జృంభితతన్మదకుంభికుంభవ
శ్యాయత నిర్బరీకుచములంద యువి న్న ఖఘాతమాత్రముల్.
శా. తద్దాటీ సమఃనుంబులం జ గాంధర్వాశి పాటౌహతి
ప్రొద్దూత కి తిధూళి నిం కేడుమహారభోధిన్ ద్విపన్మండలీ
శుద్ధాంత ప్రమ దావిలోచనము లశ్రుపౌఢిచేఁ గ్రమ్మజన్
వృద్ధింబొందఁగఁ జేయు మీససఖి తావిఖ్యాతి సార్థంబుగన్.
ఉ. రూపవిలాస వైభవని కూడిన కాదసమాస్త్రకోశలుం
డాపృథివీశుఁ డోండోక క్రియం బరికించిన మన్మథుండ యు
గోపిత - 1)కుఁ దద్ధను సుదీర్ఘ విహారము చేత శాత్రవ
ఈ పళు• ని నింషపుర : కొంతు నొండొరుతోడఁ గూర్చుటన్
గుడు డగువిలీవిహాగుఁడు బంధులోకమం
దాగుఁడు సీతిమార్గ సము గుఁడు లోక పవిత్రకీ ర్తివి
స్తారుఁడు దోషడూరుఁడు నితెంతగ భీరుఁడు నిత్యశోభనా
కారుఁగు ధర్మసాగుఁ డవి బాగుఁడు తజ్జనపాలుఁ డెయ్యెడన్
గీ. అతని గుణము లెన్నఁగఁ జతు రాస్యుం డైన
సచతురాస్యుండు విషణుడు సధిషణుండు
ధర హీనుగాడు హీనుగాడు దశముఖుల దక్షములని మతి వేఈ తడవ నేల.267
ఉ. పూర్ణసము స్తసద్గుణవిభూషితుఁడై పొలుపొందు నాకళా
పూగ్గుకథ ల్వినం జదువఁ బొల్పుగ సంతతి వైభవాదివి
స్త్రీ గ్లశుభంబుకల్మికజుదీవస మున్నది గల్లెఁ గాన నా
నిర్ణయ మాగ్యు లెల్ల మదినిల్పి వినుండు పఠింపుఁడింపుతోన్
ఉ. భవ్యత నెల్ల దేశములఁ బ్రస్తుతి కెక్కుచు జాతీ యిమ్మహా
కావ్యము సుప్రసిద్ధ మగుఁగావుత నిత్యము సర్వలోక సం
స్తవ్య నిజ స్మృతిని వెలయు తాండవకృష్ణుకృపన్ బవిత్రశా
స్త్రవ్యసనాతిథన్య మగుసజ్జనకోటియను గ్రహంబునన్.
కళాపూడోదయము
గా. శ్రీరోచిష్ణ, కటాక్ష వీక్ష జయలక్ష్మి సంత తా న యో
గ్యా రాజదర్భజ నూర వీటిపుర బుక్క పాలాశ్య
శ్రీ రాంభోనిధి కౌస్తు భాయితమహా సేమోద : దాసుగ
న్నాగ జ్మావర పౌత్ర గోత్రతిలకా నగా కాల కృష్ణా గోపా
క. శోభిత వైభవరూపము
నోభవ కొండాంబికాతనూభవ భూతి
శ్రీభవ పరిశమి తాగి
ప్రాభవ బుధవర్ణ్యమాస రాము సమానా.
వన. శైలవరధీర నిజ సంగరప నా
లఘు చార సకలాంగను గోశా
పాలనపహార యవిభంగ జయ తా
శీలసగ భీర నర సింగవిభుపుతా.
గద్య. ఇది నిఖలసూరిలో కాంగీకారతరంగితకవిశ్వ వైభవపింగళి
యమర నార్యతనూభవ సౌజన్య జే.సుసూర కు నామధేయ
ప్రణీతం బైనకళాపూ,దయం బనుముహా "వ్యం
బునందుఁ బ్రబంధ పరిపూర్తిభనం బెస్
యష్టమాశ్వాసము సర్వంబును
సమా ప్త ము.
ఓం తత్సత్