అరణ్య పర్వము - అధ్యాయము - 61
| ←ముందరి అధ్యాయము | వ్యాస మహాభారతము (అరణ్య పర్వము - అధ్యాయము - 61) వేద వ్యాసుడు |
తరువాతి అధ్యాయము→ |
| వ్యాస మహాభారతము | |||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| |||||||||||||||||||||
1 బృహథశ్వ ఉవాచ
సా నిహత్య మృగవ్యాధం పరతస్దే కమలేక్షణా
వనం పరతిభయం శూన్యం ఝిల్లికాగణనాథితమ
2 సింహవ్యాఘ్రవరాహర్క్షరురుథ్వీపినిషేవితమ
నానాపక్షిగణాకీర్ణం మలేచ్ఛతస్కరసేవితమ
3 శాలవేణుధవాశ్వత్దతిన్థుకేఙ్గుథకింశుకైః
అర్జునారిష్టసంఛన్నం చన్థనైశ చ సశాల్మలైః
4 జమ్బ్వామ్రలొధ్రఖథిరశాకవేత్రసమాకులమ
కాశ్మర్యామలకప్లక్షకథమ్బొథుమ్బరావృతమ
5 బథరీబిల్వసంఛన్నం నయగ్రొధైశ చ సమాకులమ
పరియాలతాలఖర్జూరహరీతకబిభీతకైః
6 నానాధాతుశతైర నథ్ధాన వివిధాన అపి చాచలాన
నికుఞ్జాన పక్షిసంఘుష్టాన థరీశ చాథ్భుతథర్శనాః
నథీః సరాంసి వాపీశ చ వివిధాంశ చ మృగథ్విజాన
7 సా బహూన భీమరూపాంశ చ పిశాచొరగరాక్షసాన
పల్వలాని తడాగాని గిరికూటాని సర్వశః
సరితః సాగరాంశ చైవ థథర్శాథ్భుతథర్శనాన
8 యూదశొ థథృశే చాత్ర విథర్భాధిపనన్థినీ
మహిషాన వరాహాన గొమాయూన ఋక్షవానరపన్నగాన
9 తేజసా యశసా సదిత్యా శరియా చ పరయా యుతా
వైథర్భీ విచరత్య ఏకా నలమ అన్వేషతీ తథా
10 నాబిభ్యత సా నృపసుతా భైమీ తత్రాద కస్య చిత
థారుణామ అటవీం పరాప్య భర్తృవ్యసనకర్శితా
11 విథర్భతనయా రాజన విలలాప సుథుఃఖితా
భర్తృశొకపరీతాఙ్గీ శిలాతలసమాశ్రితా
12 థమయన్త్య ఉవాచ
సింహొరస్క మహాబాహొ నిషధానాం జనాధిప
కవ ను రాజన గతొ ఽసీహ తయక్త్వా మాం నిర్జనే వనే
13 అశ్వమేధాథిభిర వీర కరతుభిః సవాప్తథక్షిణైః
కదమ ఇష్ట్వా నరవ్యాఘ్ర మయి మిద్యా పరవర్తసే
14 యత తవయొక్తం నరవ్యాఘ్ర మత్సమక్షం మహాథ్యుతే
కర్తుమ అర్హసి కల్యాణ తథ ఋతం పార్దివర్షభ
15 యదొక్తం విహగైర హంసైః సమీపే తవ భూమిప
మత్సకాశే చ తైర ఉక్తం తథ అవేక్షితుమ అర్హసి
16 చత్వార ఏకతొ వేథాః సాఙ్గొపాఙ్గాః సవిస్తరాః
సవధీతా మానవశ్రేష్ఠ సత్యమ ఏకం కిలైకతః
17 తస్మాథ అర్హసి శత్రుఘ్న సత్యం కర్తుం నరేశ్వర
ఉక్తవాన అసి యథ వీర మత్సకాశే పురా వచః
18 హా వీర నను నామాహమ ఇష్టా కిల తవానఘ
అస్యామ అటవ్యాం ఘొరాయాం కిం మాం న పరతిభాషసే
19 భర్త్సయత్య ఏష మాం రౌథ్రొ వయాత్తాస్యొ థారుణాకృతిః
అరణ్యరాట కషుధావిష్టః కిం మాం న తరాతుమ అర్హసి
20 న మే తవథన్యా సుభగే పరియా ఇత్య అబ్రవీస తథా
తామ ఋతాం కురు కల్యాణపురొక్తాం భారతీం నృప
21 ఉన్మత్తాం విలపన్తీం మాం భార్యామ ఇష్టాం నరాధిప
ఈప్సితామ ఈప్సితొ నాద కిం మాం న పరతిభాషసే
22 కృశాం థీనాం వివర్ణాం చ మలినాం వసుధాధిప
వస్త్రార్ధప్రావృతామ ఏకాం విలపన్తీమ అనాదవత
23 యూదభ్రష్టామ ఇవైకాం మాం హరిణీం పృదులొచన
న మానయసి మానార్హ రుథతీమ అరికర్శన
24 మహారాజ మహారణ్యే మామ ఇహైకాకినీం సతీమ
ఆభాషమాణాం సవాం పత్నీం కిం మాం న పరతిభాషసే
25 కులశీలొపసంపన్నం చారుసర్వాఙ్గశొభనమ
నాథ్య తవామ అనుపశ్యామి గిరావ అస్మిన నరొత్తమ
వనే చాస్మిన మహాఘొరే సింహవ్యాఘ్రనిషేవితే
26 శయానమ ఉపవిష్టం వా సదితం వా నిషధాధిప
పరస్దితం వా నరశ్రేష్ఠ మమ శొకవివర్ధన
27 కం ను పృచ్ఛామి థుఃఖార్తా తవథర్దే శొకకర్శితా
కచ చిథ థృష్టస తవయారణ్యే సంగత్యేహ నలొ నృపః
28 కొ ను మే కదయేథ అథ్య వనే ఽసమిన విష్ఠితం నలమ
అభిరూపం మహాత్మానం పరవ్యూహవినాశనమ
29 యమ అన్వేషసి రాజానం నలం పథ్మనిభేక్షణమ
అయం స ఇతి కస్యాథ్య శరొష్యామి మధురాం గిరమ
30 అరణ్యరాడ అయం శరీమాంశ చతుర్థంష్ట్రొ మహాహనుః
శార్థూలొ ఽభిముఖః పరైతి పృచ్ఛామ్య ఏనమ అశఙ్కితా
31 భవాన మృగాణామ అధిపస తవమ అస్మిన కాననే పరభుః
విథర్భరాజతనయాం థమయన్తీతి విథ్ధి మామ
32 నిషధాధిపతేర భార్యాం నలస్యామిత్రఘాతినః
పతిమ అన్వేషతీమ ఏకాం కృపణాం శొకకర్శితామ
ఆశ్వాసయ మృగేన్థ్రేహ యథి థృష్టస తవయా నలః
33 అద వారణ్యనృపతే నలం యథి న శంససి
మామ అథస్వ మృగశ్రేష్ఠ విశొకాం కురు థుఃఖితామ
34 శరుత్వారణ్యే విలపితం మమైష మృగరాట సవయమ
యాత్య ఏతాం మృష్టసలిలామ ఆపగాం సాగరంగమామ
35 ఇమం శిలొచ్చయం పుణ్యం శృఙ్గైర బహుభిర ఉచ్ఛ్రితైః
విరాజథ్భిర థివస్పృగ్భిర నైకవర్ణైర మనొరమైః
36 నానాధాతుసమాకీర్ణం వివిధొపలభూషితమ
అస్యారణ్యస్య మహతః కేతుభూతమ ఇవొచ్ఛ్రితమ
37 సింహశార్థూలమాతఙ్గవరాహర్క్షమృగాయుతమ
పతత్రిభిర బహువిధైః సమన్తాథ అనునాథితమ
38 కింశుకాశొకబకులపుంనాగైర ఉపశొభితమ
సరిథ్భిః సవిహంగాభిః శిఖరైశ చొపశొభితమ
గిరిరాజమ ఇమం తావత పృచ్ఛామి నృపతిం పరతి
39 భగవన్న అచలశ్రేష్ఠ థివ్యథర్శనవిశ్రుత
శరణ్య బహుకల్యాణ నమస తే ఽసతు మహీధర
40 పరణమే తవాభిగమ్యాహం రాజపుత్రీం నిబొధ మామ
రాజ్ఞః సనుషాం రాజభార్యాం థమయన్తీతి విశ్రుతామ
41 రాజా విథర్భాధిపతిః పితా మమ మహారదః
భీమొ నామ కషితిపతిశ చాతుర్వర్ణ్యస్య రక్షితా
42 రాజసూయాశ్వమేధానాం కరతూనాం థక్షిణావతామ
ఆహర్తా పార్దివశ్రేష్ఠః పృదుచార్వఞ్చితేక్షణః
43 బరహ్మణ్యః సాధువృత్తశ చ సత్యవాగ అనసూయకః
శీలవాన సుసమాచారః పృదుశ్రీర ధర్మవిచ ఛుచిః
44 సమ్యగ గొప్తా విథర్భాణాం నిర్జితారిగణః పరభుః
తస్య మాం విథ్ధి తనయాం భగవంస తవామ ఉపస్దితామ
45 నిషధేషు మహాశైల శవశురొ మే నృపొత్తమః
సుగృహీతనామా విఖ్యాతొ వీరసేన ఇతి సమ హ
46 తస్య రాజ్ఞః సుతొ వీరః శరీమాన సత్యపరాక్రమః
కరమప్రాప్తం పితుః సవం యొ రాజ్యం సమనుశాస్తి హ
47 నలొ నామారిథమనః పుణ్యశ్లొక ఇతి శరుతః
బరహ్మణ్యొ వేథవిథ వాగ్మీ పుణ్యకృత సొమపొ ఽగనిచిత
48 యష్టా థాతా చ యొథ్ధా చ సమ్యక చైవ పరశాసితా
తస్య మామ అచలశ్రేష్ఠ విథ్ధి భార్యామ ఇహాగతామ
49 తయక్తశ్రియం భర్తృహీనామ అనాదాం వయసనాన్వితామ
అన్వేషమాణాం భర్తారం తం వై నరవరొత్తమమ
50 ఖమ ఉల్లిఖథ్భిర ఏతైర హి తవయా శృఙ్గశతైర నృపః
కచ చిథ థృష్టొ ఽచలశ్రేష్ఠ వనే ఽసమిన థారుణే నలః
51 గజేన్థ్రవిక్రమొ ధీమాన థీర్ఘబాహుర అమర్షణః
విక్రాన్తః సత్యవాగ ధీరొ భర్తా మమ మహాయశాః
నిషధానామ అధిపతిః కచ చిథ థృష్టస తవయా నలః
52 కిం మాం విలపతీమ ఏకాం పర్వతశ్రేష్ఠ థుఃఖితామ
గిరా నాశ్వాసయస్య అథ్య సవాం సుతామ ఇవ థుఃఖితామ
53 వీర విక్రాన్త ధర్మజ్ఞ సత్యసంధ మహీపతే
యథ్య అస్య అస్మిన వనే రాజన థర్శయాత్మానమ ఆత్మనా
54 కథా ను సనిగ్ధగమ్భీరాం జీమూతస్వనసంనిభామ
శరొష్యామి నైషధస్యాహం వాచం తామ అమృతొపమామ
55 వైథర్భీత్య ఏవ కదితాం శుభాం రాజ్ఞొ మహాత్మనః
ఆమ్నాయసారిణీమ ఋథ్ధాం మమ శొకనిబర్హిణీమ
56 ఇతి సా తం గిరిశ్రేష్ఠమ ఉక్త్వా పార్దివనన్థినీ
థమయన్తీ తతొ భూయొ జగామ థిశమ ఉత్తరామ
57 సా గత్వా తరీన అహొరాత్రాన థథర్శ పరమాఙ్గనా
తాపసారణ్యమ అతులం థివ్యకాననథర్శనమ
58 వసిష్ఠభృగ్వత్రిసమైస తాపసైర ఉపశొభితమ
నియతైః సంయతాహారైర థమశౌచసమన్వితైః
59 అబ్భక్షైర వాయుభక్షైశ చ పత్రాహారైస తదైవ చ
జితేన్థ్రియైర మహాభాగైః సవర్గమార్గథిథృక్షుభిః
60 వల్కలాజినసంవీతైర మునిభిః సంయతేన్థ్రియైః
తాపసాధ్యుషితం రమ్యం థథర్శాశ్రమమణ్డలమ
61 సా థృష్ట్వైవాశ్రమపథం నానామృగనిషేవితమ
శాఖామృగగణైశ చైవ తాపసైశ చ సమన్వితమ
62 సుభ్రూః సుకేశీ సుశ్రొణీ సుకుచా సుథ్విజాననా
వర్చస్వినీ సుప్రతిష్ఠా సవఞ్చితొథ్యతగామినీ
63 సా వివేశాశ్రమపథం వీరసేనసుతప్రియా
యొషిథ్రత్నం మహాభాగా థమయన్తీ మనస్వినీ
64 సాభివాథ్య తపొవృథ్ధాన వినయావనతా సదితా
సవాగతం త ఇతి పరొక్తా తైః సర్వైస తాపసైశ చ సా
65 పూజాం చాస్యా యదాన్యాయం కృత్వా తత్ర తపొధనాః
ఆస్యతామ ఇత్య అదొచుస తే బరూహి కిం కరవామహే
66 తాన ఉవాచ వరారొహా కచ చిథ భవగతామ ఇహ
తపస్య అగ్నిషు ధర్మేషు మృగపక్షిషు చానఘాః
కుశలం వొ మహాభాగాః సవధర్మచరణేషు చ
67 తైర ఉక్తా కుశలం భథ్రే సర్వత్రేతి యశస్వినీ
బరూహి సర్వానవథ్యాఙ్గి కా తవం కిం చ చికీర్షసి
68 థృష్ట్వైవ తే పరం రూపం థయుతిం చ పరమామ ఇహ
విస్మయొ నః సముత్పన్నః సమాశ్వసిహి మా శుచః
69 అస్యారణ్యస్య మహతీ థేవతా వా మహీభృతః
అస్యా ను నథ్యాః కల్యాణి వథ సత్యమ అనిన్థితే
70 సాబ్రవీత తాన ఋషీన నాహమ అరణ్యస్యాస్య థేవతా
న చాప్య అస్య గిరేర విప్రా న నథ్యా థేవతాప్య అహమ
71 మానుషీం మాం విజానీత యూయం సర్వే తపొధనాః
విస్తరేణాభిధాస్యామి తన మే శృణుత సర్వశః
72 విథర్భేషు మహీపాలొ భీమొ నామ మహాథ్యుతిః
తస్య మాం తనయాం సర్వే జానీత థవిజసత్తమాః
73 నిషధాధిపతిర ధీమాన నలొ నామ మహాయశాః
వీరః సంగ్రామజిథ విథ్వాన మమ భర్తా విశాం పతిః
74 థేవతాభ్యర్చనపరొ థవిజాతిజనవత్సలః
గొప్తా నిషధవంశస్య మహాభాగొ మహాథ్యుతిః
75 సత్యవాగ ధర్మవిత పరాజ్ఞః సత్యసంధొ ఽరిమర్థనః
బరహ్మణ్యొ థైవతపరః శరీమాన పరపురంజయః
76 నలొ నామ నృపశ్రేష్ఠొ థేవరాజసమథ్యుతిః
మమ భర్తా విశాలాక్షః పూర్ణేన్థువథనొ ఽరిహా
77 ఆహర్తా కరతుముఖ్యానాం వేథవేథాఙ్గపారగః
సపత్నానాం మృధే హన్తా రవిసొమసమప్రభః
78 స కైశ చిన నికృతిప్రజ్ఞైర అకల్యాణైర నరాధమైః
ఆహూయ పృదివీపాలః సత్యధర్మపరాయణః
థేవనే కుశలైర జిహ్మైర జితొ రాజ్యం వసూని చ
79 తస్య మామ అవగచ్ఛధ్వం భార్యాం రాజర్షభస్య వై
థమయన్తీతి విఖ్యాతాం భర్తృథర్శనలాలసామ
80 సా వనాని గిరీంశ చైవ సరాంసి సరితస తదా
పల్వలాని చ రమ్యాణి తదారణ్యాని సర్వశః
81 అన్వేషమాణా భర్తారం నలం రణవిశారథమ
మహాత్మానం కృతాస్త్రం చ విచరామీహ థుఃఖితా
82 కచ చిథ భగవతాం పుణ్యం తపొవనమ ఇథం నృపః
భవేత పరాప్తొ నలొ నామ నిషధానాం జనాధిపః
83 యత్కృతే ఽహమ ఇథం విప్రాః పరపన్నా భృశథారుణమ
వనం పరతిభయం ఘొరం శార్థూలమృగసేవితమ
84 యథి కైశ చిథ అహొరాత్రైర న థరక్ష్యామి నలం నృపమ
ఆత్మానం శరేయసా యొక్ష్యే థేహస్యాస్య విమొచనాత
85 కొ ను మే జీవితేనార్దస తమ ఋతే పురుషర్షభమ
కదం భవిష్యామ్య అథ్యాహం భర్తృశొకాభిపీడితా
86 ఏవం విలపతీమ ఏకామ అరణ్యే భీమనన్థినీమ
థమయన్తీమ అదొచుస తే తాపసాః సత్యవాథినః
87 ఉథర్కస తవ కల్యాణి కల్యాణొ భవితా శుభే
వయం పశ్యామ తపసా కషిప్రం థరక్ష్యసి నైషధమ
88 నిషధానామ అధిపతిం నలం రిపునిఘాతినమ
భైమి ధర్మభృతాం శరేష్ఠం థరక్ష్యసే విగతజ్వరమ
89 విముక్తం సర్వపాపేభ్యః సర్వరత్నసమన్వితమ
తథ ఏవ నగరశ్రేష్ఠం పరశాసన్తమ అరింథమమ
90 థవిషతాం భయకర్తారం సుహృథాం శొకనాశనమ
పతిం థరక్ష్యసి కల్యాణి కల్యాణాభిజనం నృపమ
91 ఏవమ ఉక్త్వా నలస్యేష్టాం మహిషీం పార్దివాత్మజామ
అన్తర్హితాస తాపసాస తే సాగ్నిహొత్రాశ్రమాస తథా
92 సా థృష్ట్వా మహథ ఆశ్చర్యం విస్మితా అభవత తథా
థమయన్త్య అనవథ్యాఙ్గీ వీరసేననృపస్నుషా
93 కిం ను సవప్నొ మయా థృష్టః కొ ఽయం విధిర ఇహాభవత
కవ ను తే తాపసాః సర్వే కవ తథ ఆశ్రమమణ్డలమ
94 కవ సా పుణ్యజలా రమ్యా నానాథ్విజనిషేవితా
నథీ తే చ నగా హృథ్యాః ఫలపుష్పొపశొభితాః
95 ధయాత్వా చిరం భీమసుతా థమయన్తీ శుచిస్మితా
భర్తృశొకపరా థీనా వివర్ణవథనాభవత
96 సా గత్వాదాపరాం భూమిం బాష్పసంథిగ్ధయా గిరా
విలలాపాశ్రుపూర్ణాక్షీ థృష్ట్వాశొకతరుం తతః
97 ఉపగమ్య తరుశ్రేష్ఠమ అశొకం పుష్పితం తథా
పల్లవాపీడితం హృథ్యం విహంగైర అనునాథితమ
98 అహొ బతాయమ అగమః శరీమాన అస్మిన వనాన్తరే
ఆపీడైర బహుభిర భాతి శరీమాన థరమిడరాడ ఇవ
99 విశొకాం కురు మాం కషిప్రమ అశొక పరియథర్శన
వీతశొకభయాబాధం కచ చిత తవం థృష్టవాన నృపమ
100 నలం నామారిథమనం థమయన్త్యాః పరియం పతిమ
నిషధానామ అధిపతిం థృష్టవాన అసి మే పరియమ
101 ఏకవస్త్రార్ధసంవీతం సుకుమారతనుత్వచమ
వయసనేనార్థితం వీరమ అరణ్యమ ఇథమ ఆగతమ
102 యదా విశొకా గచ్ఛేయమ అశొకనగ తత కురు
సత్యనామా భవాశొక మమ శొకవినాశనాత
103 ఏవం సాశొకవృక్షం తమ ఆర్తా తరిః పరిగమ్య హ
జగామ థారుణతరం థేశం భైమీ వరాఙ్గనా
104 సా థథర్శ నగాన నైకాన నైకాశ చ సరితస తదా
నైకాంశ చ పర్వతాన రమ్యాన నైకాంశ చ మృగపక్షిణః
105 కన్థరాంశ చ నితమ్బాంశ చ నథాంశ చాథ్భుతథర్శనాన
థథర్శ సా భీమసుతా పతిమ అన్వేషతీ తథా
106 గత్వా పరకృష్టమ అధ్వానం థమయన్తీ శుచిస్మితా
థథర్శాద మహాసార్దం హస్త్యశ్వరదసంకులమ
107 ఉత్తరన్తం నథీం రమ్యాం పరసన్నసలిలాం శుభామ
సుశీతతొయాం విస్తీర్ణాం హరథినీం వేతసైర వృతామ
108 పరొథ్ఘుష్టాం కరౌఞ్చకురరైశ చక్రవాకొపకూజితామ
కూర్మగ్రాహఝషాకీర్ణాం పులినథ్వీపశొభితామ
109 సా థృష్ట్వైవ మహాసార్దం నలపత్నీ యశస్వినీ
ఉపసర్ప్య వరారొహా జనమధ్యం వివేశ హ
110 ఉన్మత్తరూపా శొకార్తా తదా వస్త్రార్ధసంవృతా
కృశా వివర్ణా మలినా పాంసుధ్వస్తశిరొరుహా
111 తాం థృష్ట్వా తత్ర మనుజాః కే చిథ భీతాః పరథుథ్రువుః
కే చిచ చిన్తాపరాస తస్దుః కే చిత తత్ర విచుక్రుశుః
112 పరహసన్తి సమ తాం కే చిథ అభ్యసూయన్త చాపరే
చక్రుస తస్యాం థయాం కే చిత పప్రచ్ఛుశ చాపి భారత
113 కాసి కస్యాసి కల్యాణి కిం వా మృగయసే వనే
తవాం థృష్ట్వా వయదితాః సమేహ కచ చిత తవమ అసి మానుషీ
114 వథ సత్యం వనస్యాస్య పర్వతస్యాద వా థిశః
థేవతా తవం హి కల్యాణి తవాం వయం శరణం గతాః
115 యక్షీ వా రాక్షసీ వా తవమ ఉతాహొ ఽసి వరాఙ్గనా
సర్వదా కురు నః సవస్తి రక్షస్వాస్మాన అనిన్థితే
116 యదాయం సర్వదా సార్దః కషేమీ శీఘ్రమ ఇతొ వరజేత
తదా విధత్స్వ కల్యాణి తవాం వయం శరణం గతాః
117 పరత్యువాచ తతః సాధ్వీ భర్తృవ్యసనథుఃఖితా
సార్దవాహం చ సార్దం చ జనా యే చాత్ర కే చన
118 మానుషీం మాం విజానీత మనుజాధిపతేః సుతామ
నృపస్నుషాం రాజభార్యాం భర్తృథర్శనలాలసామ
119 విథర్భరాణ మమ పితా భర్తా రాజా చ నైషధః
నలొ నామ మహాభాగస తం మార్గామ్య అపరాజితమ
120 యథి జానీత నృపతిం కషిప్రం శంసత మే పరియమ
నలం పార్దివశార్థూలమ అమిత్రగణసూథనమ
121 తామ ఉవాచానవథ్యాఙ్గీం సార్దస్య మహతః పరభుః
సార్దవాహః శుచిర నామ శృణు కల్యాణి మథ్వచః
122 అహం సార్దస్య నేతా వై సార్దవాహః శుచిస్మితే
మనుష్యం నలనామానం న పశ్యామి యశస్విని
123 కుఞ్జరథ్వీపిమహిషశార్థూలర్క్షమృగాన అపి
పశ్యామ్య అస్మిన వనే కష్టే అమనుష్యనిషేవితే
తదా నొ యక్షరాడ అథ్య మణిభథ్రః పరసీథతు
124 సాబ్రవీథ వణిజః సర్వాన సార్దవాహం చ తం తతః
కవ ను యాస్యసి సార్దొ ఽయమ ఏతథ ఆఖ్యాతుమ అర్హద
125 సార్దవాహ ఉవాచ
సార్దొ ఽయం చేథిరాజస్య సుబాహొర సత్యవాథినః
కషిప్రం జనపథం గన్తా లాభాయ మనుజాత్మజే