అరణ్య పర్వము - అధ్యాయము - 203
| ←ముందరి అధ్యాయము | వ్యాస మహాభారతము (అరణ్య పర్వము - అధ్యాయము - 203) వేద వ్యాసుడు |
తరువాతి అధ్యాయము→ |
| వ్యాస మహాభారతము | |||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| |||||||||||||||||||||
1 [మార్క]
ఏవం తు సూక్ష్మే కదితే ధర్మవ్యాజేన భారత
బరాహ్మణః స పునః సూక్ష్మం పప్రచ్ఛ సుసమాహితః
2 [బరా]
సత్త్వస్య రజసశ చైవ తమసశ చ యదాతదమ
గుణాంస తత్త్వేన మే బరూహి యదావథ ఇహ పృచ్ఛతః
3 [వయధ]
హన్త తే కదయిష్యామి యన మాం తవం పరిపృచ్ఛసి
ఏషాం గుణాన పృదక్త్వేన నిబొధ గథతొ మమ
4 మొహాత్మకం తమస తేషాం రజ ఏషాం పరవర్తకమ
పరకాశబహులత్వాచ చ సత్త్వం జయాయ ఇహొచ్యతే
5 అవిథ్యా బహులొ మూఢః సవప్నశీలొ విచేతనః
థుర్థృశీకస తమొ ధవస్తః సక్రొధస తామసొ ఽలసః
6 పరవృత్త వాక్యొ మన్త్రీ చ యొ ఽనురాగ్య అభ్యసూయకః
వివిత్సమానొ విప్రర్షే సతబ్ధొ మానీ స రాజసః
7 పరకాశబహులొ ధీరొ నిర్వివిత్సొ ఽనసూయకః
అక్రొధనొ నరొ ధీమాన థాన్తశ చైవ స సాత్త్వికః
8 సాత్త్వికస తవ అద సంబుథ్ధొ లొకవృత్తేన కలిశ్యతే
యథా బుధ్యతి బొథ్ధవ్యం లొకవృత్తం జుగుప్సతే
9 వైరాగ్యస్య హి రూపం తు పుర్వమ ఏవ పరవర్తతే
మృథుర భవత్య అహంకారః పరసీథత్య ఆర్జవం చ యత
10 తతొ ఽసయ సర్వథ్వన్థ్వాని పరశామ్యన్తి పరస్పరమ
న చాస్య సంయమొ నామ కవ చిథ భవతి కశ చన
11 శూథ్రయొనౌ హి జాతస్య సవగుణాన ఉపతిష్ఠతః
వైశ్యత్వం భవతి బరహ్మన కషత్రియత్వం తదైవ చ
12 ఆజ్రవే వర్తమానస్య బరాహ్మణ్యమ అభిజాయతే
గుణాస తే కీర్తితాః సర్వే కిం భూయొ శరొతుమ ఇచ్ఛసి
13 [బరా]
పార్దివం ధాతుమ ఆసాథ్య శారీరొ ఽగనిః కదం భవేత
అవకాశ విశేషేణ కదం వర్తయతే ఽనిలః
14 [మార్క]
పరశ్నమ ఏతం సముథ్థిష్టం బరాహ్మణేన యుధిష్ఠిర
వయాధః స కదయామ ఆస బరాహ్మణాయ మహాత్మనే
15 [వయధ]
మూర్ధానమ ఆశ్రితొ వహ్నిః శరీరం పరిపాలయన
పరాణొ మూర్ధని చాగ్నౌ చ వర్తమానొ విచేష్టతే
భూతం భవ్యం భవిష్యచ చ సర్వం పరాణే పరతిష్ఠితమ
16 శరేష్ఠం తథ ఏవ భూతానాం బరహ్మ జయొతిర ఉపాస్మహే
సజన్తుః సర్వభూతాత్మా పురుషః స సనాతనః
మనొ బుథ్ధిర అహంకారొ భూతానాం విషయశ చ సః
17 ఏవం తవ ఇహ స సర్వత్ర పరాణేన పరిపాల్యతే
పృష్ఠతస తు సమానేన సవాం సవాం గతిమ ఉపాశ్రితః
18 బస్తి మూలే గుథే చైవ పావకః సముపాశ్రితః
వహన మూత్రం పురీషం చాప్య అపానః పరివర్తతే
19 పరయత్నే కర్మణి బలే య ఏకస తరిషు వర్తతే
ఉథాన ఇతి తం పరాహుర అధ్యాత్మవిథుషొ జనాః
20 సంధౌ సంధౌ సంనివిష్టః సర్వేష్వ అపి తదానిలః
శరీరేషు మనుష్యాణాం వయాన ఇత్య ఉపథిష్యతే
21 ధాతుష్వ అగ్నిస తు వితతః స తు వాయుసమీరితః
రసాన ధతూంశ చ థొషాంశ చ వర్తయన పరిధావతి
22 పరాణానాం సంనిపాతాత తు సంనిపాతః పరజాయతే
ఉష్మా చాగ్నిర ఇతి జఞేయొ యొ ఽననం పచతి థేహినామ
23 అపానొథానయొర మధ్యే పరాణవ్యానౌ సమాహితౌ
సమన్వితస తవ అధిష్ఠానం సమ్యక పచతి పావకః
24 తస్యాపి పాయుపర్యన్తస తదా సయాథ ఉథసంజ్ఞితః
సరొతాంసి తస్మాజ జాయన్తే సర్వప్రాణేషు థేహినామ
25 అగ్నివేగవహః పరాణొ గుథాన్తే పరతిహన్యతే
స ఊర్ధ్వమ ఆగమ్య పునః సముత్క్షిపతి పావకమ
26 పక్వాశయస తవ అధొ నాభ్యా ఊర్ధ్వమ ఆమాశయః సదితః
నాభిమధ్యే శరీరస్య పరాణాః సర్వే పరతిష్ఠితాః
27 పరవృత్తా హృథయాత సర్వాస తిర్యగ ఊర్ధ్వమ అధస తదా
వహన్త్య అన్నరసాన నాడ్యొ థశ పరాణప్రచొథితాః
28 యొగినామ ఏష మార్గస తు యేన గచ్ఛన్తి తత్పరమ
జితక్లమాసనా ధీరా మూర్ధన్య ఆత్మానమ ఆథధుః
ఏవం సర్వేషు వితతౌ పరాణాపానౌ హి థేహిషు
29 ఏకాథశ వికారాత్మా కలా సంభారసంభృతః
మూర్తిమన్తం హి తం విథ్ధి నిత్యం కర్మ జితాత్మకమ
30 తస్మిన యః సంస్దితొ హయ అగ్నిర నిత్యం సదాల్యమ ఇవాహితః
ఆత్మానం తం విజానీహి నిత్యం యొగజితాత్మకమ
31 థేవొ యః సంస్దితస తస్మిన్న అబ్బిన్థుర ఇవ పుష్కరే
కషేత్రజ్ఞం తం విజానీహి నిత్యం తయాగజితాత్మకమ
32 జీవాత్మకాని జానీహి రజొ సత్త్వం తమస తదా
జీవమ ఆత్మగుణం విథ్ధి తదాత్మానం పరాత్మకమ
33 సచేతనం జీవగుణం వథన్తి; స చేష్టతే చేష్టయతే చ సర్వమ
తతః పరం కషేత్రవిథొ వథన్తి; పరాకల్పయథ యొ భువనాని సప్త
34 ఏవం సర్వేషు భూతేషు భూతాత్మా న పరకాశతే
థృశ్యతే తవ అగ్ర్యయా బుథ్ధ్యా సూక్ష్మయా జఞానవేథిభిః
35 చిత్తస్య హి పరసాథేన హన్తి కర్మ శుభాశుభమ
పరసన్నాత్మాత్మని సదిత్వా సుఖమ ఆనన్త్యమ అశ్నుతే
36 లక్షణం తు పరసాథస్య యదా తృప్తః సుఖం సవపేత
నివాతే వా యదా థీపొ థీప్యేత కుశలథీపితః
37 పూర్వరాత్రే పరే చైవ యుఞ్జానః సతతం మనః
లబ్ధాహారొ విశుథ్ధాత్మా పశ్యన్న ఆత్మానమ ఆత్మని
38 పరథీప్తేనేవ థీపేన మనొ థీపేన పశ్యతి
థృష్ట్వాత్మానం నిరాత్మానం తథా స తు విముచ్యతే
39 సర్వొపాయైస తు లొభస్య కరొధస్య చ వినిగ్రహః
ఏతత పవిత్రం యజ్ఞానాం తపొ వై సంక్రమొ మతః
40 నిత్యం కరొధాత తపొ రక్షేచ ఛరియం రక్షేత మత్సరాత
విథ్యాం మానాపమానాభ్యామ ఆత్మానం తు పరమాథతః
41 ఆనృశంస్యం పరొ ధర్మః కషమా చ పరమం బలమ
ఆత్మజ్ఞానం పరం జఞానం పరం సత్యవ్రతం వరతమ
42 సత్యస్య వచనం శరేయొ సత్యం జఞానం హితం భవేత
యథ భూతహితమ అత్యన్తం తథ వై సత్యం పరం మతమ
43 యస్య సర్వే సమారమ్భా నిరాశీర బన్ధనాః సథా
తవాగే యస్య హుతం సర్వం స తయాగీ స చ బుథ్ధిమాన
44 యతొ న గురుర అప్య ఏనం చయావయేథ ఉపపాథయన
తం విథ్యాథ బరహ్మణొ యొగం వియొగం యొగసంజ్ఞితమ
45 న హింస్యాత సర్వభూతాని మైత్రాయణ గతశ చరేత
నేథం జీవితమ ఆసాథ్య వైరం కుర్వీత కేన చిత
46 ఆకించన్యం సుసంతొషొ నిరాశిత్వమ అచాపలమ
ఏతథ ఏవ పరం జఞానం సథ ఆత్మజ్ఞానమ ఉత్తమమ
47 పరిగ్రహం పరిత్యజ్య భవ బుథ్ధ్యా యతవ్రతః
అశొకం సదానమ ఆతిష్ఠేన నిశ్చలం పరేత్య చేహ చ
48 తపొనిత్యేన థాన్తేన మునినా సంతయాత్మనా
అజితం జేతుకామేన భావ్యం సఙ్గేష్వ అసఙ్గినా
49 గుణాగుణమ అనాసఙ్గమ ఏకకార్యమ అనన్తరమ
ఏతథ బరాహ్మణ తే వృత్తమ ఆహుర ఏకపథం సుఖమ
50 పరిత్యజతి యొ థుఃఖం సుఖం చాప్య ఉభయం నరః
బరహ్మ పరాప్నొతి సొ ఽతయన్తమ అసఙ్గేన చ గచ్ఛతి
51 యదా శరుతమ ఇథం సర్వం సమాసేన థవిజొత్తమ
ఏతత తే సర్వమ ఆఖ్యాత్మ కిం భూయొ శరొతుమ ఇచ్ఛసి